Chương 2. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình mua bán dâm ở Việt Nam hiện nay
2.1. Nguyên nhân và điều kiện chung của tình hình mua bán dâm
2.1.1. Do ảnh hưởng của môi trường kinh tế - xã hội
Nền kinh tế nước ta vốn lạc hậu, kém phát triển lại chịu hậu quả của các cuộc chiến tranh, không đủ khả năng giải quyết các vấn đề xã hội gay cấn trong một thời gian ngắn, nhất là từ khi chuyển sang cơ chế trị trường và chính sách mở cửa đã khiến cho tệ nạn mại dâm phát triển nhanh chóng. Tình trạng thiếu việc làm, việc làm không ổn định hoặc thất nghiệp, một bộ phận lớn nhân dân gặp khó khăn trong cuộc sống đã xô đẩy không ít người vào các tệ nạn xã hội trong đó có mại dâm.
Nghèo đói là một trong những nguyên nhân làm cho hàng ngàn người (trong đó có khoảng một nữa là phụ nữ) từ bỏ nông thôn lang thang ra thành phố kiếm việc làm.
Chính những phụ nữ này là nguồn bổ sung dồi dào và rẻ mạt cho tệ nạn mại dâm.
Sự đổi mới về cơ chế đã mang lại nhiều thành tựu về kinh tế song cũng bộc lộ nhiều mặt trái về xã hội: như sự bất bình đẳng và sự phân hóa giàu nghèo ngày càng sâu sắc, sức mạnh đồng tiền lấn át các giá trị xã hội tốt đẹp, sự xuống cấp của đạo đức xã hội, của văn hóa, sự hình thành lối sống thực dụng, trụy lạc, sự giáo dục của gia đình bị buông lỏng do một số bậc cha mẹ bị cuốn hút vào các hoạt động của kinh tế thị trường,…
Các yếu tố kinh tế đã và đang có ảnh hưởng quan trọng tới sự hình thành, phát triển của tệ nạn mại dâm ở nước ta. Ph.Ănghen đã giải thích “Sự phát triển về mặt chính trị, pháp luật, triết học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật… là dựa trên sự phát triển kinh tế. Nhưng tất cả những sự phát triển đó đều tác động lẫn nhau và cũng tác động đến cơ sở kinh tế. Hoàn toàn không phải điều kiện kinh tế là nguyên nhân duy nhất chủ động, còn mọi thứ khác chỉ có tác dụng thụ động”.
Thực hiện chính sách đổi mới về kinh tế - xã hội, cùng với sự mở rộng giao lưu với các nước trên thế giới, Việt Nam trong những năm gần đây đã thu hút được nhiều nhà đầu tư và khách tham quan, du lịch. Vì thế, các loại dịch vụ như khách sạn, nhà hàng, vũ trường, cơ sở massage,… phát triển và kéo theo tệ nạn mại dâm có điều kiện sinh sôi, phát triển. Dưới tác động của nền kinh tế thị trường, nhiều người đã chuyển sang hình thức hoạt động mại dâm, thu hút gái bán dâm. Vì vậy tình hình chứa gái bán dâm và môi giới mại dâm càng trở nên phức tạp và nghiêm trọng hơn bao giờ hết.
Nghiên cứu nguyên nhân kinh tế của tệ nạn mại dâm, có thể thấy rõ những tác động đó thể hiện ở các khía cạnh dưới đây:
- Về kinh tế: kinh tế thị trường đã mở ra khả năng tự do lựa chọn các hình thức kinh doanh cho các chủ thể kinh doanh. Vì thế nhiều người đã vì lợi ích kinh tế của mình mà không cần quan tâm đến lợi ích chung của toàn xã hội cho dù có vi phạm pháp luật miễn là có lợi nhuận kinh tế cao. Chúng ta cũng dễ dàng nhận thấy
tổ chức hoạt động mua bán dâm là hình thức không đòi hỏi vốn đầu tư lớn mà lợi nhuận thu về rất cao, không có khả năng rủi ro thua lỗ, không đòi hỏi trình độ nghiệp vụ, kỹ thuật cao. Tất cả những điều này đã làm cho số loại dịch vụ như nhà hàng, khách sạn, massage, bia ôm, vũ trường, karaoke,… ngày càng phát triển và cũng từ đây số chủ chứa, môi giới tăng đáng kể trong những năm vừa qua. Điều đáng quan tâm là ngay cả các chủ thể doanh nghiệp nhà nước (khách sạn, nhà trọ, nhà hàng, vũ trường của nhà nước) cố một số tổ chức cũng lén lút chứa mại dâm.
Nhiều người trong số đó khi bị đưa ra xét xử đều cho rằng: kinh tế thị trường buộc họ phải tự vận động để tồn tại, vì nếu không chấp nhận sự tồn tại của mại dâm trong khách sạn, nhà trọ, nhà hàng của mình thì việc kinh doanh không có hiệu quả và thua lỗ.
Nền kinh tế thị trường có tác động sâu sắc và chi phối đến toàn bộ sự hình thành, tồn tại và hoạt động của tệ nạn mại dâm.
Nền kinh tế phát triển, nạn thất nghiệp được khắc phục, đời sống văn hóa tinh thần ngày một nâng cao, nhưng tệ nạn mại dâm và các tội phạm về mại dâm vẫn tiếp tục gia tăng. Điều này có nghĩa là mặt trái của cơ chế kinh tế thị trường là nguyên nhân phát sinh, phát triển của hiện tượng mại dâm.
Thực tế cho thấy, chính chủ nghĩa vật chất và chủ nghĩa tiêu dùng là con đẻ của nền kinh tế thị trường. Hai thứ đó tác động đến đời sống tư tưởng và nhân cách con người và nghiêm trọng hơn chúng còn phá hoại những giá trị tinh thần đạo đức của xã hội. Đây cũng là một quan điểm chung của nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới về tình trạng mại dâm.
Suy cho cùng dù dưới dạng nào thì kinh tế vẫn là nguyên nhân cơ bản, trực tiếp, có sức quyến rũ mọi hành vi có liên quan đến hoạt động mại dâm và phạm tội mại dâm. Vì vậy, nếu chỉ nhận thức rằng: mại dâm là điều cần thiết duy nhất để giải quyết kinh tế cho các gia đình nghèo thì không bao giờ có thể thủ tiêu được tệ nạn mại dâm.
- Về phương diện xã hội: khi chuyển sang phát triển nền kinh tế thị trường chúng ta chưa lường hết những tiêu cực xã hội có thể phát sinh. Vì thế chưa chuẩn bị kịp và đầy đủ những chính sách, biện pháp nhằm ngăn chặn những hiện tượng tiêu cực đó. Thực tế này đã diễn ra ở nước ta trong những năm vừa qua là rất rõ. Khi đã nhận diện được, thì chúng ta đã trở thành ung nhọt, khó chữa.
Ngày nay cùng với xu thế “hội nhập, mở cửa” nền kinh tế, đã tạo ra cho chúng ta nhiều cơ hội để phát triển, nâng cao sức cạnh tranh trên trường quốc tế.
Thế nhưng bên cạnh đó thì việc hội nhập còn khiến cho tình hình xã hội mà trong đó có tệ nạn mại dâm trở nên phức tạp hơn. Cụ thể như nạn buôn bán người trong
đó có phụ nữ và trẻ em nhằm đáp ứng nhu cầu tình dục thông qua hành vi mua bán dâm ngày càng tăng. Đây là một vấn nạn lớn nhưng cũng là một vấn nạn được che dấu, vì thế khó nói được con số chính xác. Hình thức buôn bán người ở mỗi nơi một khác, ở chổ này là buôn bán phụ nữ, trẻ em để làm mại dâm, ở chổ kia lại để làm lao công trong các nhà máy, chổ khác lại bắt trẻ em đi ăn xin hoặc làm mồi cho dịch vụ kết hôn,…Có nước là nơi cung cấp nguồn, nhưng có nước lại là điểm đến cho những người bị bán đi. Có nước vừa là nguồn cung cấp lại vừa là điểm đến chẳng hạn như Thái Lan. Còn ở Việt Nam là nước có nguồn cung con người cho hoạt động mua bán trái phép. Theo kết quả thống kê từ năm 1998-2010, có ít nhất là 4.500 phụ nữ và trẻ em Việt Nam đã bị bán qua biên giới để phục vụ cho hoạt động tình dục.
Điểm đến của khoảng 65% trong số "nô lệ tình dục" này là Trung Quốc, sau đó tới Campuchia, Lào, châu Âu, châu Phi và châu Mỹ24.
Mục đích chính của việc buôn bán người đi các nước này cũng khác nhau.
Đối với Campuchia, mục đích chính của các vụ buôn bán người được ghi nhận là nhằm khai thác tình dục. Thực tế theo chứng cứ từ các nghiên cứu hiện có từ Interpol và UNICEF, có khoảng 60% trong số 45.000 gái bán dâm hoạt động ở Phnômpênh là người Việt Nam. Đối với Trung Quốc có nhu cầu về buôn bán phụ nữ Việt Nam cho hôn nhân, công việc gia đình, lao động cưỡng bức,…Các điều tra ở quy mô nhỏ cũng cho thấy rằng một số vụ buôn người nhằm khai thác hoạt động tình dục25.
Theo kết quả khảo sát có thể thấy rằng sự gia tăng của tệ nạn buôn bán người cũng có phần kéo theo sự gia tăng của hoạt động mua bán tình dục có tính chất quốc tế. Khi những nhu cầu ban đầu của việc buôn bán người (giúp việc nhà, làm con nuôi,…) hay nói một cách dễ hiểu hơn mục đích của việc buôn bán người thay đổi, số nạn nhân này không có công ăn việc làm lại lạ lẩm trên đất khách quê người nên dễ trở thành miếng mồi ngon cho các hoạt động mua bán tình dục.
Từ việc nghiên cứu về nguyên nhân kinh tế - xã hội với tư cách là một nguyên nhân chủ yếu của tệ nạn mại dâm có thể rút ra kết luận: Mỗi khi thay đổi chính sách về kinh tế thì chính sách xã hội cũng phải được thay đổi cho phù hợp và chú ý đến những vấn đề tiêu cực có thể nảy sinh như tệ nạn mại dâm. Vì vậy cần thường xuyên bổ sung, hoàn chỉnh hệ thống pháp luật về chính sách xã hội, không
24 Nhiều trẻ em Việt Nam bị bán làm nô lệ tình dục, http://phapluattp.vn/201004020422537/nhieu-tre-em-vn- bi-ban-lam-no-le-tinh-duc. [đưa tin 2/4/2010].
25 Tình hình tội phạm buôn bán người tại Việt Nam,
http://www.haiquan.hochiminhcity.gov.vn/Default.aspx?tabid=35&articleID=3574, [đưa tin 16/12/2008].
để các sơ hở trong lĩnh vực này làm phát sinh tệ nạn xã hội nói chung, mại dâm nói riêng như pháp luật quản lý các dịch vụ massage, karaoke, khách sạn, quán trọ, nhà hàng, vũ trường,…