D- Thời gian hiện diện các triệu chứng
III. PHỤC HỒI CHỨCNĂNG VÀĐIỀU TRỊ
- Tập vận động sớm sau mổ. Tập nhẹ nhàng trong thời gian bệnh nhân còn mang máy thở và tăng dần cường độ sau khi tháo máy thở.
- Cho bệnh nhân cai máy thở và chuyển ra khỏi đơn vị hồi sức tim càng sớm càng tốt nếu tình trạng bệnh nhân cho phép.
- Chú trọng các bài tập PHCN hô hấp.
- Kiểm soát đau tốt.
- Tăng cường các bài tập vận động làm tăng sức mạnh, sức bền - Tích cực hỗ trợ về tâm lý cho bệnh nhân.
- Đảm bảo an toàn cho bệnh nhân trong quá trình tập luyện bằng cách kiểm soát thường xuyên tình trạng mạch và huyết áp. Xác định cường độ tập dựa vào nhịp tim tối đa, đƣợc tính theo công thức Karvonen:
Ngƣỡng của nhịp tim an toàn khi tập luyện = nhịp tim lúc nghỉ + (60- 80%) nhịp tim dự trữ.
Trong đó: Nhịp tim dự trữ = nhịp tim tối đa – nhịp tim lúc nghỉ Nhịp tim tối đa = 220 – tuổi BN
- Những biểu hiện bất thường trong tập luyện đòi hỏi phải ngừng tập ngay:
+ Nhịp tim tăng trên 130 lần/phút
+ Huyết áp tâm trương tăng trên 120 mmHg
+ Giảm HA tâm thu trên 20 mmHg so với khi nghỉ ngơi + Loạn nhịp thất hoặc nhĩ không kiểm soát đƣợc
+ Xuất hiện các triệu chứng: đau ngực, khó thở nặng.
2. Các phương pháp điều trị và kỹ thuật phục hồi chức năng 2.1. Phục hồi chức năng trước mổ
- Chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.
- Kiểm soát tốt các triệu chứng của bệnh, ổn định tình trạng bệnh trước mổ.
281 - Tâm lý trị liệu: giải thích rõ cho bệnh hiểu về tình trạng bệnh, về phương pháp phẫu thuật, những triệu chứng hoặc biến chứng có thể xảy ra sau mổ. Giúp bệnh nhân an tâm và có tinh thần tốt trước khi cuộc mổ diễn ra.
- Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện các bài tập thở và tập vận động chủ động theo tầm vận động khớp.
- Lƣợng giá khả năng dung nạp vận động bằng Trắc nghiệm đi bộ 6 phút và Thang điểm Borg để biết được tình trạng bệnh nhân trước mổ, đồng thời ước lượng được cường độ luyện tập sau mổ.
- Hướng dẫn, giải thích rõ về chương trình PHCN sau mổ và các bài tập vận động mà bệnh nhân sẽ thực hiện sau mổ.
2.2. Phục hồi chức năng sau mổ
- Trong thời gian bệnh nhân còn mang máy thở:
+ Vận động chủ động nhẹ nhàng theo tầm vận động khớp.
+ Tránh các vận động mạnh trong vòng 24 giờ đầu sau mổ.
- Sau khi tháo máy thở, nên cho bệnh nhân vận động sớm, ngay cả khi còn đang đƣợc điều trị trong đơn vị hồi sức tim:
+ Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện các vận động chức năng trên giường.
Khuyến khích bệnh nhân ngồi dậy sớm, bắt đầu với ngồi tựa vào tường hoặc thành giường, sau đó ngồi sát mép giường, buông thỏng chân.
+ Chuyển từ giường sang ghế tựa cạnh giường.
+ Tập đi lại xung quanh giường, quanh phòng, tự đi vào nhà vệ sinh càng sớm càng tốt.
+ Tăng dần quãng đường đi trong những ngày tiếp theo.
- Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện các bài tập vận động chi trên, chi dưới và thân mình ở tư thế nằm, ngồi và đứng cạnh giường. Những bài tập này nhằm giúp bệnh nhân lấy lại sức mạnh cơ, tăng sức bền, tăng mức độ dung nạp oxy và cũng giúp dự phòng đƣợc các biến chứng do bất động sau mổ.
- Luôn chú ý kiểm soát thường xuyên nhịp mạch của bệnh nhân, không để nó vƣợt giới hạn an toàn. Ngừng tập khi có những dấu hiệu mất an toàn.
- PHCN hô hấp sau mổ:
+ Tập thở chậm và sâu. Một số kiểu thở có thể áp dụng để tăng khả năng thông khí của phổi: thở hoành, thở mím môi, thở với Spirometer.
+ Tập ho hữu hiệu để tống các chất tiết ứ đọng ra ngoài. Hướng dẫn bệnh nhân dùng tay hoặc gối áp vào vùng có vết mổ khi ho để giảm đau.
282 + Tập các động tác tay giúp tăng kích thước lồng ngực khi thở.
- Hướng dẫn và động viên bệnh nhân tự thực hiện các hoạt động tự chăm sóc nhƣ ăn uống, thay áo quần, đi vệ sinh,…
- Tâm lý trị liệu phải đƣợc thực hiện trong suốt quá trình điều trị.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Một chương trình PHCN sau mổ tim cần phải trải qua 3 giai đoạn: phục hồi chức năng tại bệnh viện trong những ngày đầu sau mổ; phục hồi chức năng tại nhà có kiểm soát trong 3-6 tháng tiếp theo; và phục hồi chức năng tim mạch giai đoạn duy trì cho suốt phần đời còn lại. Do đó, việc theo dõi và tái khám phải được tiến hành hết sức chặt chẽ để đảm bảo sự thành công của chương trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật tim.
283 PHỤC HỒI CHỨC NĂNG TRƯỚC VÀ SAU PHẪU THUẬT BỤNG
I. ĐẠI CƯƠNG
Rất nhiều bệnh lý khác nhau của các thành phần trong ổ bụng đòi hỏi phải phẫu thuật mới có thể điều trị triệt để. Đó có thể là một phẫu thuật cấp cứu hay trì hoãn, liên quan đến bệnh lý hệ tiêu hóa, gan mật hay tiết niệu, sinh dục.
Những ngày đầu sau mổ, bên cạnh những biến chứng thường trực liên quan đến vết mổ nhƣ đau, chảy máu, nhiễm trùng vết mổ, bệnh nhân còn có nguy cơ cao bị các bệnh lý thứ phát nhƣ viêm phổi, xẹp phổi, huyết khối tĩnh mạch sâu, yếu cơ, táo bón, …
Việc can thiệp sớm PHCN sau mổ góp phần rất lớn giúp bệnh nhân phòng tránh đƣợc những biến chứng trên, đồng thời giúp họ phục hồi tốt, sớm đạt đƣợc mức độ độc lập chức năng tối đa trong các hoạt động sinh hoạt hằng ngày. Bên cạnh đó, sự chuẩn bị bệnh nhân trước mổ tốt sẽ giúp quá trình PHCN sau mổ diễn ra thuận lợi và có hiệu quả cao.