D- Thời gian hiện diện các triệu chứng
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀĐIỀU TRỊ
2. Các phương pháp và kỹ thuậtphục hồi chức năng
3.2. Điều trị khác: Oxy cao áp, thủy trị liệu…
3.3. Phòng ngừa tai biến mạch máu não: Phòng ngừa theo nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ, cụ thể là:
- Thay đổi lối sống; loại bỏ các yếu tố nguy cơ nhƣ không hút thuốc, không uống rƣợu,
- Ăn uống điều độ,
- Tăng cường vận động thể lực, thể dục thể thao, - Sống vui vẻ tránh căng thẳng,
- Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh đái tháo đường, tim mạch, huyết áp
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Sau khi ra viện bệnh nhân đƣợc tiếp tục theo dõi và phục hồi chức năng tại nhà trong chương trình Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng. Bệnh nhân cần đƣợc khám lại 06 tháng một lần tại các cơ sở phục hồi chức năng gần nhất.
296 PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO
I. ĐẠI CƯƠNG
Chấn thương sọ não (CTSN) là tình trạng tổn thương não do nguyên nhân chấn thương, dẫn đến những rối loạn về tri giác, nhận thức, vận động, cảm giác giác quan và ngôn ngữ.
CTSN có thể đƣợc chia thành 2 nhóm chính dựa trên sinh lý bệnh học là tổn thương nguyên phát và tổn thương thứ phát:
+ Các dạng tổn thương nguyên phát thường gặp: tụ máu ngoài màng cứng, tụ máu dưới màng cứng, xuất huyết dưới nhện, xuất huyết não thất, xuất huyết trong não, dập não, tổn thương sợi trục lan tỏa, tổn thương chất xám sâu.
+ Các dạng tổn thương thứ phát thường gặp: thoát vị não, phù não, nhồi máu não hoặc thiếu máu não sau chấn thương.
Các triệu chứng lâm sàng cũng nhƣ tình trạng khiếm khuyết, giảm khả năng gây ra bởi chấn thương sọ não là rất đa dạng. Do đó, quá trình PHCN cho bệnh nhân CTSN đòi hỏi phải toàn diện, đảm bảo đúng nguyên tắc và có sự phối hợp tốt giữa các thành viên trong nhóm điều trị. Một chương trình PHCN tốt sẽ giúp bệnh nhân sớm hồi phục, có thể lấy lại đƣợc tối đa các hoạt động chức năng và cải thiện đƣợc chất lƣợng cuộc sống.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc của chẩn đoán 1.1. Hỏi bệnh
+ Lý do vào viện: tai nạn giao thông? tai nạn lao động? bị tấn công bằng hung khí?
+ Bệnh sử: thời điểm xảy ra tai nạn, cơ chế chấn thương, sơ cấp cứu ban đầu, tình trạng diễn tiến tri giác và nhận thức, tính chất các triệu chứng về vận động, chẩn đoán và điều trị trước đó, tình trạng hiện tại.
+ Tiền sử: tiền sử chấn thương hoặc các bệnh lý về thần kinh trung ương trước đây.
1.2. Khám và lƣợng giá chức năng
- Đánh giá tình trạng tri giác của bệnh nhân bằng thang điểm Glasgow hôn mê. Dựa vào chỉ số Glasgow để phân loại mức độ nặng CTSN: CTSN nhẹ:
13-15 điểm; CTSN vừa: 9-12 điểm; CTSN nặng: 3-8 điểm.
297 - Đánh giá chức năng nhận thức của bệnh nhân bằng thang điểm Rancho Los Amigos.Thang điểm này gồm có 8 mức độ, trong đó độ I là nặng nhất và độ VIII là tốt nhất.
- Đánh giá tình trạng khiếm khuyết chức năng:
+ Đánh giá sức mạnh cơ bằng phương pháp thử cơ bằng tay
+ Đánh giá trương lực cơ theo thang điểm Ashworth cải biên (MAS) + Đánh giá chức năng thăng bằng theo thang điểm Berg hoặc thang điểm Tinetti
+ Khám các rối loạn về điều hợp, dáng đi và các vận động vô ý thức + Khám 12 đôi dây thần kinh sọ não
+ Khám phát hiện các rối loạn về ngôn ngữ
+ Khám phát hiện các rối loạn nuốt: thang điểm GUSS (Gugging Swallowing Screen) hoặc MASA (???)
- Đánh giá các thương tật thứ cấp có thể xảy ra trên bệnh nhân như viêm phổi, loét do đè ép, teo cơ, cứng khớp, huyết khối tĩnh mạch sâu, …
- Sử dụng Bảng lƣợng giá chức năng FIM (Functional Independence Measure) để lƣợng giá mức độ độc lập chức năng của bệnh nhân trong các hoạt động sinh hoạt hằng ngày nhƣ hoạt động tự chăm sóc, hoạt động di chuyển, khả năng kiểm soát cơ tròn.
1.3. Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng
- CT-scan sọ não hoặc MRI sọ nãocho phép xác định đƣợc vị trí não bị tổn thương, loại tổn thương nguyên phát, thứ phát và mức độ nặng của tổn thương.
2. Chẩn đoán xác định
- Cơ chế tổn thương não do chấn thương
- Tình trạng rối loạn về tri giác, nhận thức, vận động, cảm giác, giác quan và ngôn ngữ.
- Xác định mức độ nặng của CTSN và mức độ độc lập chức năng thông qua các công cụ lƣợng giá kể trên.
- CT-scan sọ não: hình ảnh các thương tổn nguyên phát và thứ phát của não do chấn thương.
3. Chẩn đoán phân biệt - Tai biến mạch máu não
298 - U não
- Viêm não – màng não - Xơ cứng rải rác
4. Chẩn đoán nguyên nhân - Tai nạn giao thông
- Tai nạn lao động, tai nạn sinh hoạt - Vết thương sọ não do hung khí.
III. PHỤC HỒI CHỨCNĂNG VÀĐIỀU TRỊ 1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
- Ƣu tiên hàng đầu là hồi sức tim phổi, kiểm soát tình trạng tăng áp lực nội sọ và ổn định tình trạng bệnh nhân. Xử trí tổn thương não nguyên phát và điều trị/dự phòng tổn thương thứ phát; đánh giá khả năng can thiệp phẫu thuật trên bệnh nhân.
- Can thiệp PHCN sớm, ngay cả trong khi bệnh nhân đang ở trong đơn vị hồi sức tích cực nhằm hạn chế tối đa những thương tật thứ cấp có thể xảy ra do bất động lâu trên giường.
- Chương trình can thiệp PHCN phải toàn diện, bao gồm cả chức năng vận động lẫn nhận thức, hành vi, ngôn ngữ, cảm giác, giác quan.
- Phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên trong nhóm phục hồi cũng nhƣ giữa nhóm phục hồi với bệnh nhân và người nhà bệnh nhân.
2. Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng