CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC
1.3. Kinh nghiệm về công tác quản lý tài chính tại một số cơ quan hành chính nhà nướcchính nhà nước
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại Sở Tài chính
Sở Tài chính là cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh Bắc Kạn, tham mưu giúp Uỷ ban nhân dân thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tài chính, ngân sách nhà nước, thuế, phí, lệ phí và thu khác của ngân sách nhà nước, các quỹ tài chính nhà nước, đầu tư tài chính, tài chính doanh nghiệp, kế toán, kiểm toán độc lập, giá cả và hoạt động dịch vụ tài chính (sau đây gọi chung là lĩnh vực tài chính) tại địa phương theo quy định của pháp luật. Trong quản lý tài chính tại Sở Tài chính trong những năm qua đã thu được nhiều kết quả:
“Thứ nhất, thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm đã giúp đơn vị tự chủ về sử dụng nguồn lực tài chính, biên chế, cơ sở vật chất để thực hiện nhiệm vụ được giao.
Thứ hai, đơn vị đã thực hiện đầy đủ các quy định của nhà nước về tự chủ, tự chịu trách nhiệm về quản lý sử dụng kinh phí:
- Đơn vị đã chủ động tuyển dụng, phân công cán bộ, công chức, ký hợp đồng thuê khoán để đảm bảo thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao nhưng vẫn nằm trong mức khoán chi thường xuyên.
37
- Hàng năm, đơn vị đã tiến hành lập dự toán thu chi bao quát được khá đầy đủ các khoản mục chi tiêu của đơn vị, đảm bảo thực hiện theo quy chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về quản lý sử dụng kinh phí.
- Đơn vị đảm bảo công tác quản lý tài chính theo đúng quy định hiện hành, đảm bảo tiết kiệm chi phí.”
- Hoạt động kiểm soát được thực hiện thường xuyên thông qua cơ chế tự kiểm, đúng theo các quy định của Nhà nước.
Thứ ba, thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về quản lý sử dụng kinh phí đã góp phần tăng tính tự chủ động trong chi tiêu và thúc đẩy tiết kiệm chi tiêu của đơn vị.
Theo cơ chế tự chủ, đơn vị đã xây dựng Quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với đặc điểm, tình hình thực tế và nhiệm vụ của đơn vị. Quy chế chi tiêu nội bộ được hoàn thiện, bổ sung, sửa đổi hàng năm và được công khai với cán bộ, công nhân viên chức, từ đó tạo điều kiện cho các phòng ban chủ động chi tiêu, sử dụng kinh phí hợp lý và hiệu quả.
“Phần kinh phí tiết kiệm trong chi tiêu cuối năm được phân phối tăng thu nhập cho người lao động và trích quỹ, điều này đã khuyến khích đơn vị tăng thu, tiết kiệm chi và nâng cao năng suất lao động trong đơn vị.
Thứ tư, quan điểm và nhận thức của cán bộ viên chức, người lao động tại Sở Tài chính đã chuyển từ thụ động, phụ thuộc sang tư duy, quan điểm chủ động, tự chủ. Ban giám đốc đã khá chủ động trong sử dụng nguồn kinh phí để đáp ứng yêu cầu hoạt động của đơn vị, đảm bảo chi tiêu tiết kiệm, hiệu quả.
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, công tác quản lý tài chính tại Sở Tài chính còn một số tồn tại đó là:
- Một số cán bộ, viên chức vẫn muốn duy trì cơ chế quản lý cũ, vẫn tồn tại tâm lý lo ngại bị Nhà nước cắt giảm kinh phí và băn khoăn về chất lượng hoạt động chuyên môn bị giảm hoặc xuất hiện tâm lý so bì về sự bất bình đẳng, không công bằng về phân phối thu nhập trong nội bộ đơn vị nói riêng và giữa các đơn vị trong ngành nói chung.”
- Cơ chế tài chính mới cũng cho phép đơn vị được xây dựng định mức chi tiêu cao hơn, hoặc thấp hơn định mức quy định của Nhà nước. Tuy nhiên, tất cả các định mức chi
tiêu này phải được thể hiện trong quy chế chi tiêu nội bộ của từng đơn vị.
38
Tuy nhiên quy chế chi tiêu nội bộ Sở xây dựng chưa thực sự sát với yêu cầu nên còn có mâu thuẫn với quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng kinh phí đối với cơ quan HCNN.
- “Các khoản chi về tiền lương, tiền thưởng, thu nhập tăng thêm còn mang tính bình quân, chưa thực sự đáp ứng được nguyên tắc chi trả tiền lương theo hiệu quả công việc. Do vậy không khuyến khích được cán bộ, viên chức phát huy khả năng sáng tạo trong công tác dẫn đến lãng phí nguồn nhân lực chất lượng cao.
- Đơn vị chi trả tiền lương tăng thêm cho cán bộ viên chức chủ yếu dựa vào thâm niên công tác do vậy chưa khuyến khích được cán bộ viên chức học tập nâng cao trình độ.
- Dự toán NSNN được giao hàng năm thường chậm, gây một số khó khăn cho công tác phân bổ dự toán chi tiết theo từng nội dung công tác cũng như trong việc triển khai nhiệm vụ của đơn vị.”
- Còn một số hoạt động không có định mức chi trong quy chế chi tiêu nội bộ dẫn đến người lao động bỏ công sức nhiều nhưng không trả được thù lao chính đáng.
- Quy chế chi tiêu nội bộ chưa bao quát đầy đủ các nội dung chi cũng gây khó khăn cho công tác kiểm tra, giám sát tài chính tại đơn vị.
1.3.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý tài chính cho Trung tâm ứng dụng công nghệ - Tổng cục khí tượng thuỷ văn
Kết hợp kinh nghiệm quản lý tài chính của nhiều tổ chức quốc gia, Trung tâm Ứng dụng Kỹ thuật của Tổng cục Khí tượng Thủy văn có thể học hỏi từ những điều sau:
- Trước hết, kinh phí ngân sách nhà nước cấp cho các cơ quan nhà nước để bảo đảm chi thường xuyên hoặc bảo đảm một phần chi thường xuyên để thực hiện chế độ tự quản được phân bổ theo tiêu chuẩn phân bổ ngân sách nhà nước theo mức lương được phê duyệt. bởi các cơ quan có thẩm quyền.
“Tuy nhiên, xuất phát từ hệ thống chức năng, nhiệm vụ, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ nhiệm vụ chuyên môn của từng cơ quan, định mức phân bổ ngân sách nhà nước cần phải có những căn cứ khác ngoài biên chế được phê duyệt, như: chức năng quản lý nhà nước được giao và nhiệm vụ, Quy mô, cơ cấu tổ chức của từng cơ quan, hệ thống văn phòng, trang thiết bị... Hiện nay, cả nước đang thực hiện cải cách
39
hành chính, tăng cường cơ sở vật chất, hiện đại hóa các cơ quan hành chính quốc gia. tiền điện, tiền nước... mức tiêu thụ rất cao, và do nhiều yếu tố, một số đơn vị vẫn phải sử dụng trụ sở chật chội, thiết bị cũ kỹ nên chi phí, tiền điện, tiền nước... rất ngắn.” Vì vậy, Để đảm bảo quản lý thuận tiện và xác định mức tiết kiệm, ngân sách thực hiện hệ thống tự chủ chỉ bao gồm chi phí hoạt động hàng ngày của tổ chức và không bao gồm chi phí mua sắm, mua sắm tài sản cố định.
-Thứ hai, một trong những mục tiêu cơ bản của hệ thống tự chủ và trách nhiệm sử dụng kinh phí là trao trách nhiệm cho lãnh đạo đơn vị trong việc thực hiện quyền tự chủ.
“Tuy nhiên, do đơn vị tiết kiệm nhiều nguồn kinh phí nên dù người đứng đầu cơ quan có quyền tự chủ nhưng không thể phê duyệt, quyết định những nội dung, mức chi vượt quy định hiện hành. Không thể quyết định thuê ngoài các khoản chi kinh doanh định kỳ ngoài quy định của nhà nước”, bao gồm cả ngân sách tiết kiệm của cơ quan. Điều này có thể dẫn đến việc tổ chức bị động trong việc thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn và không mang lại nhiều động lực cho người lao động.
- Thứ ba là quản lý việc phân bổ nguồn vốn và kiểm soát chi tiêu.
Cắt giảm chi phí hoạt động là quan trọng đối với quản lý tài chính. Để làm tốt công việc quản lý tài chính, bạn phải cắt giảm chi phí, vừa tiết kiệm vừa hiệu quả. Giảm chi phí thông qua các tiêu chuẩn xây dựng, thông số kỹ thuật chi phí và thông số tiêu thụ nguyên liệu thô. Giảm bớt nguồn nhân lực bằng các biện pháp phù hợp và khuyến khích người lao động làm việc bằng cách trả lương tăng thu nhập, trợ cấp hàng ngày, sử dụng điện thoại, xăng dầu, văn phòng phẩm và mua sắm. Chiếm và sử dụng tài sản, kinh phí... Thống nhất giữa lãnh đạo đơn vị và nhân viên trong các quy chế, cuộc họp chi tiêu nội bộ. “Có như vậy thì việc quản lý tài chính mới có hiệu quả
và thu nhập của người lao động tăng lên.
-Thứ tư là kiểm tra quy trình quản lý tài chính. Thanh tra phải kiểm tra ba nội dung lập ngân sách, thực hiện ngân sách và quyết toán ngân sách. Chi tiết như sau: Kiểm tra việc lập ngân sách: Xem xét việc lập ngân sách của đơn vị có đáp ứng nhu cầu thực tế hay không? Các ước tính có dựa trên các chuẩn mực, hệ thống và tiêu chuẩn hiện hành của quốc gia không? Kiểm tra việc thực hiện dự toán ngân sách:” Kiểm tra việc phân bổ dự toán đến các đơn vị, kiểm tra việc sử dụng kinh phí (có vượt quá hệ thống, quy cách, tiêu chuẩn quy định không? Chứng từ, hoá đơn có đúng không? Hợp lệ không?).
40
Kiểm tra quyết toán thu chi: “Kiểm tra việc chuyển vốn năm sau có đúng không?
Quyết toán có đúng thời hạn không? Quyết toán có công khai không? Việc thực hiện kiểm tra thường xuyên sẽ giúp đơn vị nâng cao chất lượng quản lý tài chính, phát hiện sai sót”
. kịp thời và có những điều chỉnh phù hợp theo quy định.”
-Thứ năm, tăng cường quản lý hiệu quả các nguồn thu, đặc biệt là các nguồn thu dịch vụ, giảm sự phụ thuộc vào ngân sách quốc gia. Việc nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu xã hội, tạo sự cạnh tranh bình đẳng với dịch vụ tư nhân sẽ giúp thu hút nhiều khách hàng hơn, từ đó tăng doanh thu cho đơn vị.
41