4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
4.3 Giải phỏp tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản huyện Thanh Thủy, tỉnh
Sự tham gia của cộng ủồng chớnh là một quỏ trỡnh phỏt triển, nú phụ thuộc vào xuất phỏt ủiểm, ủiều kiện và những tỏc ủộng cụ thể của mỗi cộng ủồng. ðiều này giải thớch lý do tại sao khụng cú một hỡnh mẫu tham gia lý tưởng chỉ việc áp dụng dập khuôn là thành công. Các giải pháp tăng cường sự tham gia của cộng ủồng phải dựa trờn cơ sở những ủiều kiện tự nhiờn, kinh tế, văn húa, xó hội và mục tiờu phỏt triển cụ thể của mỗi ủịa phương.
4.3.1 Quan ủiểm về tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản
- Thứ nhất: Duy trỡ, củng cố và nõng cấp mạng lưới ủường giao thụng thụn/bản hiện cú theo ủỳng tiờu chuẩn kỹ thuật ủường GTNT, ủỏp ứng yờu cầu phục vụ sản xuất và ủời sống nụng thụn.
- Thứ hai: Tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong tất cả cỏc giai ủoạn của quỏ trỡnh xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản.
- Thứ ba: ðối với việc quản lý ủường giao thụng thụn/bản cần thiết phải chuyển giao cho cộng ủồng hưởng lợi, kể cả ủối với cụng trỡnh Nhà nước ủầu tư vốn 100 %.
- Thứ tư: Cỏc giải phỏp ủưa ra nhằm bảo ủảm thống nhất, hiệu quả, cụng bằng, linh hoạt, ủồng thời cần chỳ ý cỏc mục tiờu kinh tế - xó hội.
4.3.2 ðịnh hướng tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản
Qua nghiờn cứu cơ sở lý luận, thực trạng sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản, cú thể thấy rừ tầm quan trọng sự tham gia của cộng ủồng hưởng lợi trong quỏ trỡnh này. Do ủú,
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 91
cần phải biết tin nhõn dõn, dựa vào nhõn dõn, biết tớch luỹ từ lao ủộng sống, khơi dậy mọi nguồn lực vốn cú từ trong nhõn dõn làm cơ sở ủể phỏt triển ủường GTNT núi chung và ủường giao thụng thụn/bản núi riờng.
ðề tài xin ủưa ra ủịnh hướng tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản trờn ủịa bàn huyện như sau:
- Cỏc giải phỏp cần hướng tới việc tạo ra mụi trường thuận lợi ủể cộng ủồng tham gia. Mụi trường gồm tổng thể những ủiều kiện cơ bản về vật chất và xó hội. Nú khụng chỉ cú tỏc dụng ủối với quy mụ cụng trỡnh nhỏ mà cũn là nền tảng ủể hướng sự tham gia phỏt triển lờn những cấp ủộ cao hơn.
- Tạo ra ủộng lực trực tiếp thỳc ủẩy quỏ trỡnh tham gia. Khớa cạnh tỏc ủộng tới cộng ủồng phải bảo ủảm tớnh ủa dạng, toàn diện và cú chiều sõu nhằm hướng tới sự tham gia bền vững.
- Xõy dựng phương ỏn và cơ chế huy ủộng sự tham gia cú tớnh cụ thể và thực thi cao (phự hợp với ủặc ủiểm cộng ủồng, ủiều kiện phỏt triển GTNT của ủịa phương).
- Sử dụng linh hoạt những công cụ, phương pháp có tính thực tiễn, khoa học và hệ thống ủể huy ủộng sự tham gia của cộng ủồng.
4.3.3 Mục tiờu tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản
- Cỏc giải phỏp nhằm tăng cường sự tham gia của cộng ủồng nhằm ủạt mục tiêu cuối cùng là xã hội hoá công tác xây dựng GTNT, giảm bớt gánh nặng tài chính cho Nhà nước, nâng cao hiệu quả trong xây dựng và quản lý công trình.
- ðể ủạt ủược mục tiờu trờn, quỏ trỡnh xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản từ nay ủến năm 2015 sẽ phấn ủấu nhằm vào 3 mục tiờu cụ thể
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 92
là i) ðẩy mạnh phong trào Nhà nước và nhân dân cùng làm trong xây dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản trờn ủịa bàn; ii) Phấn ủấu cứng húa 100 % cỏc tuyến ủường giao thụng thụn/bản trờn ủịa bàn huyện và iii) Gúp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phỏt triển kinh tế - xó hội ủịa phương 2010 - 2015 theo Nghị quyết ðại hội ðảng bộ huyện Thanh Thuỷ.
4.3.4 Giải phỏp tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản
Qua phõn tớch thực trạng về sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản ở hai cụng trỡnh nghiờn cứu, ủề tài xin ủề xuất một số nội dung nhằm tăng cường sự tham gia của cộng ủồng như sau:
4.3.4.1 Xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thôn/bản
Xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách tăng cường sự tham gia của cộng ủồng trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản cần phải căn cứ vào các văn bản pháp lý sau:
i) Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn.
ii) Nghị ủịnh số 11/2010/Nð-CP ngày 24 thỏng 2 năm 2010 của Chớnh phủ Quy ủịnh về quản lý và bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thụng ủường bộ.
iii) Các Thông tư của Bộ Giao thông vận tải: Thông tư số 10/2010/TT- BGTVT ngày 19 thỏng 4 năm 2010 Quy ủịnh về quản lý và bảo trỡ ủường bộ Hướng dẫn thực hiện một số ủiều của Nghị ủịnh số 11/2010/Nð-CP ngày 24 thỏng 2 năm 2010 của Chớnh phủ quy ủịnh về quản lý và bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thụng ủường bộ.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 93
iv) ðối với tỉnh Phú Thọ: Nghị quyết số 01-NQ/TU ngày 10 tháng 3 năm 2011 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Phú Thọ về phát triển GTNT giai ủoạn 2011 - 2015 (Nghị quyết này thay thế Nghị quyết 42) và cỏc văn bản hướng dẫn.
Cơ chế, chính sách nhằm tăng cường sự tham gia xây dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản cần ủược cụ thể húa theo cỏc nội dung sau:
- Tăng cường vai trũ ủịnh hướng của Nhà nước:
Như phân tích thực trạng sự tham gia cho thấy quá trình thực hiện xây dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản cần phải căn cứ vào quy hoạch phát triển GTNT và các quy hoạch khác như thủy lợi, dân cư, phân vùng kinh tế, sử dụng ủất ủai và phải ủề cập ủến khả năng mở rộng ủể trỏnh phải di dõn, ủền bự và giải toả sau này. ðể làm ủược ủiều này thỡ cụng tỏc quy hoạch cần phải làm tốt, cần phải lấy ý kiến của cộng ủồng khu vực ủược quy hoạch, khi ủược phờ duyệt thỡ phải cụng bố cho nhõn dõn và cỏc ủơn vị cú liờn quan ủược biết. ðồng thời cần phải cú cỏc quy ủịnh ủể cơ quan Nhà nước cú thể kiểm soỏt ủược chất lượng của cụng trỡnh cũng như hồ sơ thiết kế của cụng trỡnh. Hoàn thiện và phổ biến rộng rói cỏc tiờu chuẩn kỹ thuật ủường GTNT, cỏc ủịnh mức tiờu hao vật tư, lao ủộng... ủể phục vụ cho việc xõy dựng, duy tu, bảo dưỡng ủường giao thụng thụn/bản.
ðể cú nguồn lực thực hiện xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản, Nhà nước phải giữ vai trũ trung trung tõm ủể huy ủộng mọi nguồn lực từ nhân dân, từ các thành phần kinh tế và từ các nguồn vốn khác. Các nguồn vốn này, ủặc biệt là vốn gúp của dõn phải bảo ủảm cụng bằng, cụng khai, minh bạch và dân chủ theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm và dân kiểm tra”.
- Thực hiện việc phõn cấp và trao quyền triệt ủể hơn
Mục ủớch của phõn cấp và trao quyền là giỳp cho chớnh quyền cơ sở
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 94
và cộng ủồng năng ủộng và sỏng tạo hơn, tự chịu trỏch nhiệm về những việc họ làm. Qua ủú, nõng cao vai trũ của cộng ủồng, làm cho cỏc cụng trỡnh ủường giao thụng thụn/bản thực hiện cú hiệu quả hơn. Phõn cấp mà khụng trao quyền chỉ là phõn cấp hỡnh thức, do ủú phõn cấp gắn với trao quyền mới cú ý nghĩa thực sự và hiệu quả. Việc thể chế hoỏ vấn ủề phõn cấp và trao quyền cho chớnh quyền cấp cơ sở và cộng ủồng phải ủược thể hiện bằng cỏc quyết ủịnh, chỉ thị, văn bản hướng dẫn cụ thể của cỏc cấp cú thẩm quyền về các nội dung:
+ Quyền xỏc ủịnh cỏc yờu cầu thiết thực với cuộc sống hiện tại của người dõn, cụng trỡnh nào là cần nhất, bức xỳc nhất của cộng ủồng (sự cần thiết phải ủầu tư). Chớnh quyền cỏc cấp phải cú trỏch nhiệm và nghĩa vụ tổ chức cỏc hỡnh thức thụng tin ủể người dõn cú cơ hội bày tỏ nguyện vọng của họ.
+ Quyền tham gia xõy dựng: Cộng ủồng phải ủược quyền lựa chọn, ký hợp ủồng ủối với cỏc ủơn vị tư vấn và nhà thầu… huy ủộng sức lao ủộng trờn ủịa bàn tham gia thực hiện càng nhiều càng tốt, nhằm tạo cơ hội tăng thu nhập bằng tiền cho người dõn. Nếu thực hiện ủược quyền này thỡ năng lực của cộng ủồng trong việc tổ chức, quản lý ủầu tư xõy dựng cỏc cụng trỡnh sẽ ủược nõng cao, ủõy là một yếu tố quan trọng trong xõy dựng phỏt triển nông thôn bền vững.
+ Quyền kiểm tra, giỏm sỏt: Thực hiện ủược quyền này, chớnh bản thõn cộng ủồng sẽ cú trỏch nhiệm hơn và tự tin hơn, trỏnh ủược tư tưởng ỷ lại, trụng trờ cấp trờn và ủũi bao cấp.
+ Quyền quản lý, khai thỏc và duy tu bảo dưỡng: Theo kết quả ủiều tra thể hiện tại Biểu ủồ 4.2, cú tới 66,7% số người ủược hỏi ở cụng trỡnh ủường GTNT thụn Hạ Bỡ số người cho rằng nờn giao ủường giao thụng thụn/bản cho cộng ủồng thụn/bản ủú trực tiếp quản lý. Do ủược ủầu tư bằng vốn ngõn sỏch
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 95
Nhà nước, cũn tõm lý thụ ủộng, ỷ lại nờn mới cú 30,8% số người ủược hỏi ở công trình ựường GTNT thôn đông Mai cho rằng nên giao cho cộng ựồng thụn/bản quản lý. Do vậy, sau khi cỏc cụng trỡnh ủường giao thụng thụn/bản hoàn thành phải tổ chức chuyển quyền sở hữu cho cộng ủồng hưởng lợi quản lý, khai thỏc và duy tu bảo dưỡng kể cả cỏc cụng trỡnh Nhà nước ủầu tư vốn 100%. UBND xó chỉ theo dừi, chỉ ủạo và hướng dẫn, cộng ủồng hưởng lợi sẽ trực tiếp tổ chức lập cỏc nhúm, tổ, ủội và huy ủộng nguồn lực nhằm quản lý, bảo trỡ cụng trỡnh. ðõy là một trong những yếu tố quan trọng bảo ủảm cho cụng trỡnh bền vững và ủạt hiệu quả ủầu tư cao.
2,5
9,2
19,2
31,7
66,7 30,8
11,7
28,3
0 20 40 60 80 100 120
đường GTNT thôn Hạ Bì đường GTNT thôn đông Mai Công trình
%
UBND xã Thôn/bản Tổ
Cá nhân/hộ
Biểu ủồ 4.2: í kiến của người dõn về việc giao quản lý cụng trỡnh ủường giao thông thôn/bản
- Thực hiện tốt và có hiệu quả quy chế dân chủ ở cơ sở
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 96
Cần thực hiện một cách nghiêm chỉnh và hiệu quả quy chế dân chủ ở cơ sở, trỏnh hỡnh thức, cần tụn trọng cỏc quyền ủược biết và ủược bàn của cộng ủồng. Cơ sở phỏp lý ủể thực hiện là Phỏp lệnh số 34/2007/PL- UBTVQH11 ngày 20 tháng 4 năm 2007 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện dõn chủ ở xó, phường, thị trấn (Phỏp lệnh này thay thế Nghị ủịnh số 79/2003/Nð-CP ngày 07 tháng 7 năm 2003 của Chính phủ). Pháp lệnh này quy ủịnh những nội dung phải cụng khai ủể nhõn dõn biết; những nội dung nhõn dõn bàn và quyết ủịnh; những nội dung nhõn dõn tham gia ý kiến trước khi cơ quan cú thẩm quyền quyết ủịnh; những nội dung nhõn dõn giỏm sỏt;
trách nhiệm của chính quyền, cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn, của cán bộ thôn, tổ dân phố, của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan và của nhân dân trong việc thực hiện dân chủ ở cấp xã.
Thực hiện dân chủ ở xã nhằm phát huy quyền làm chủ, sức sáng tạo của nhõn dõn ở xó, ủộng viờn sức mạnh vật chất và tinh thần to lớn của nhõn dân trong phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện dân sinh, nâng cao dân trí, ổn định chính trị, tăng cường đồn kết, xây dựng ðảng bộ, chính quyền và các đồn thể ở xã trong sạch, vững mạnh; ngăn chặn và khắc phục tình trạng suy thoỏi, quan liờu, tham nhũng của một số cỏn bộ, ủảng viờn và cỏc tệ nạn xó hội, góp phần thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, theo ủịnh hướng xó hội chủ nghĩa. Thực hiện quy chế dõn chủ cơ sở thực chất là tạo ra mụi trường thuận lợi ủể cộng ủồng cú thể ý thức ủược vai trũ của mỡnh trong quỏ trỡnh phỏt triển ủường giao thụng thụn/bản.
Trong mụi trường ủú người dõn hiểu rừ những quyền lợi, trỏch nhiệm và nghĩa vụ của mỡnh ủối với việc xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản khụng chỉ ở ủịa phương mà trong cả tiến trỡnh phỏt triển chung của xã hội. Phạm vi nội dung của quy chế dân chủ khá bao quát song có thể hiểu ủơn giản với vai trũ của ngưũi dõn như sau: Dõn biết, dõn bàn, dõn làm, dõn kiểm tra, dân hưởng lợi.
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 97
Sự tham gia của người dõn vừa là mục ủớch vừa là phương tiện cần ủược thể chế hoỏ bảo ủảm sự tham gia của người dõn càng nhiều thỡ tớnh bền vững và sự thành cụng càng cao. ðối với cụng trỡnh ủường giao thụng thụn/bản, nú mang lại lợi ớch trực tiếp mà cộng ủồng dễ dàng nhận biết ủược.
Do vậy, ủể cộng ủồng tham gia ủầy ủủ tất cả cỏc giai ủoạn xõy dựng và quản lý sử dụng thỡ yếu tố quan trọng ủầu tiờn là người dõn phải cú nhu cầu, phải
“cần” cụng trỡnh. Việc thực hiện cơ chế dõn chủ là ủề cao vai trũ làm chủ của cộng ủồng ủịa phương do vậy phải bảo ủảm cỏc quyền cơ bản của người dõn trong xõy dựng và quản lý ủường giao thụng thụn/bản.
Với ý nghĩa như vậy, cần xõy dựng những quy ủịnh, hướng dẫn nhằm cụ thể hóa Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH11 ngày 20 tháng 4 năm 2007 ủể cú thể dễ dàng triển khai ỏp dụng ở cơ sở. ðến nay, chỉ cú Nghị quyết liờn tịch số 09/2008/NQLT-CP-UBTWMTTQVN ngày 17 tháng 4 năm 2008 của Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Hướng dẫn thi hành các ðiều 11, ðiều 14, ðiều 16, ðiều 22 và ðiều 26 của Pháp lệnh Thực hiện dõn chủ ở xó, phường, thị trấn. Vỡ vậy, cỏc ủịa phương cần cú những hướng dẫn cụ thể ủể triển khai thực hiện cho phự hợp với ủiều kiện cụ thể của mỡnh. Ở chớnh quyền ủịa phương chưa tập trung vào hướng dẫn mà hầu hết là cỏc nội dung mang tớnh chỉ ủạo, yờu cầu với những khẩu hiệu như: “thực hiện tốt quy chế dõn chủ ở cơ sở” hay “tăng cường ủưa quy chế dõn chủ ở cơ sở vào cuộc sống” hay “phát huy dân chủ ở cơ sở”.
4.3.4.2 Tuyên truyền, giáo dục nhằm phát huy vai trò và nâng cao trình ủộ của cộng ủồng ủối với xõy dựng, quản lý ủường giao thụng thụn/bản
Thực tế hiện nay số công trình có sự tham gia của người dân vẫn còn rất khiêm tốn, thậm chí có sự tham gia của người dân nhưng người dân vẫn rất thiếu thụng tin, chỉ biết mỡnh phải làm gỡ, ủúng gúp bao nhiờu. Cũn một số khụng ớt người dõn khụng ủược biết và tham gia vào thiết kế, kế hoạch và
Trường ðại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……… 98
phương ỏn tổ chức thi cụng xõy dựng ủường, quyền lợi của họ ra sao? Do vậy, việc tuyờn truyền, giỏo dục, phổ biến rộng rói cho cộng ủồng ủúng vai trũ như một cụng cụ tỏc ủộng trực tiếp và làm chuyển biến nhận thức của cộng ủồng. Việc này tuy ủó thực hiện, nhưng cần quan tõm hơn ủến chất lượng và cỏch thức, hệ thống tuyờn truyền phải ủược xõy dựng ủồng bộ từ cấp huyện tới chính quyền xã, thơn và kết hợp rộng rãi với các đồn thể nhân dân như hội Nụng dõn, ðoàn Thanh niờn, hội Phụ nữ... Sử dụng ủa dạng cỏc hỡnh thức truyền thụng như phỏt thanh, bản tin nội bộ, phỏt ủộng cuộc thi tỡm hiểu về mụ hỡnh... Cần ủưa nội dung chất lượng quản lý ủường giao thụng thụn/bản là một tiêu chí đánh giá trong các phong trào thi đua của các tổ chức đồn thể, thụn/bản. Việc tuyờn truyền nờn thực hiện ủều ủặn, thường xuyờn trong ủú chỳ trọng nhấn mạnh tới cỏc lợi ớch và vai trũ, vị thế của cộng ủồng và lồng ghộp với phổ biến kinh nghiệm thực hiện cũng như ủịnh hướng, chủ trương chính sách của Nhà nước.
ðể thực hiện thành công mô hình Nhà nước và nhân dân cùng làm cần phải nhận thức ủỳng mức về vai trũ của cộng ủồng. Cần phải tuyờn truyền, giỏo dục một cỏch sõu rộng ủối với ủụng ủảo cỏc tầng lớp về vai trũ, vị thế của cộng ủồng, ủặc biệt cần hướng tới ủội ngũ cỏn bộ làm việc ở Nhà nước.
Cú nhận thức ủỳng ủắn về vai trũ của cộng ủồng thỡ mới cú chớnh sỏch phự hợp với năng lực của họ, khai thác phát huy sức mạnh của họ.
Bờn cạnh ủú, với vai trũ to lớn của mỡnh, cộng ủồng hưởng lợi phải cú hiểu biết nhất ủịnh về xõy dựng và trỡnh ủộ quản lý. Cần phải triển khai một cỏch nghiờm tỳc việc nõng cao trỡnh ủộ của cộng ủồng ủối với xõy dựng, quản lý ủường giao thụng thụn/bản. ðõy cũng là một nội dung mà cỏc nhà tài trợ WB, DFID rất quan tâm khi tài trợ cho dự án GTNT 3 do Bộ Giao thông vận tải làm chủ ủầu tư. Ngoài những khoản kinh phớ ủể xõy dựng cỏc tuyến ủường GTNT, nhà tài trợ cũn cấp cho ủịa phương nơi xõy dựng (thụng qua Sở Giao thụng vận tải) một khoản kinh phớ ủỏng kể ủể phổ biến những kiến thức cơ