Chương 2: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CỦA VIỆC THỰC HIỆN
2.4. Một số phương hướng và giải pháp nhằm thúc đẩy và thực hiện có hiệu quả QCDC ở cơ sở
2.4.1. Phương hướng và nhiệm vụ
* Phương hướng: Phát huy quyền làm chủ của nhân dân là tư tưởng chỉ đạo trong mọi lĩnh vực hoạt động của công cuộc đổi mới”. Trong toàn bộ tiến trình mở rộng và thực hiện quyền làm chủ, Đảng ta xác định: “Khâu quan trọng và cấp bách trước mắt là phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở”.
Để tiếp tục thực hiện tốt Chỉ thị 30/CT - TW của Bộ Chính trị, Nghị
định 29/CP của Chính phủ, thông báo 304 của Bộ Chính trị; Thành phố Việt Trì phải thực hiện tốt những phương hướng cơ bản sau:
Thứ nhất, nâng cao nhận thức về dân chủ trong hệ thống chính trị và trong nhân dân. Thống nhất giữa nhận thức và hành động, đưa việc thực hiện QCDC đi vào nền nếp. Mở rộng dân chủ trực tiếp, nâng cao chất lượng dân chủ đại diện, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội, khơi dậy mọi tiềm năng, nội lực, trí tuệ của các tầng lớp nhân dân trong tỉnh, thực hiện thật tốt những mục tiêu nghị quyết đại hội đảng bộ các cấp đã đề ra, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân và xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh.
54
Thứ hai, tiếp tục thực hiện QCDC ở cơ sở gắn với các nhiệm vụ phát
triển kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn thành phố. Thực tế cho thấy, muốn phát huy dân chủ, phải phát triển kinh tế, xã hội; muốn phát triển kinh tế - xã
hội, phải phát huy dân chủ, tính chủ động, sáng tạo của nhân dân. Dân phải
được biết, được bàn, được tham gia ý kiến, được quyết định và qua người đại diện quyết định các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, cơ cấu sản xuất, dịch vụ tiêu thụ sản phẩm... Có như thế, kinh tế mới phát triển. Ngược lại, cũng không thể có dân chủ trong tình trạng đói nghèo, xã hội không lành mạnh, đầy rẫy những tệ nạn, những vấn đề bức xúc cần được giải quyết.
- Thực hiện dân chủ cũng phải gắn với phát triển văn hóa. Bởi dân chủ,
đặc biệt là dân chủ cơ sở là vấn đề mới trong nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Do vậy, hiểu nhận thức đúng đắn về vấn đề này là điều không dễ.
Để người dân có thể tự mình thực hiện dân chủ ở cơ sở, người dân cần có trình
độ học vấn và trình độ văn hóa nhất định. Ngay trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ (3/9/1945), Hồ Chí Minh đưa ra một trong sáu nhiệm vụ cấp bách là phải diệt giặc dốt. Theo Người, “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”, “văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”, “văn hóa phải vào sâu trong quần chúng”.
Những quan điểm quý báu đó về vai trò của văn hóa đang chỉ dẫn chúng ta. Vì
vậy, khi thực hiện QCDC, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thì điều trước tiên, cơ bản là phải nâng cao trình độ mọi mặt cho nhân dân lao động, để họ hiểu đúng và thực hành đúng, tránh được những sai lầm đáng tiếc xảy ra.
Phát huy dân chủ cơ sở cũng phải gắn với giải quyết các vấn đề xã
hội. Trước hết, giải quyết việc làm, thực hiện công bằng xã hội, thực hiện xóa đói, giảm nghèo. Mặt khác, phải khắc phục các tệ nạn xã hội trong cuộc sống hàng ngày.
Như vậy, để thực hiện tốt QCDC cơ sở, cần phải đồng thời phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội.
55
Xác định một cách đúng đắn mối quan hệ trên. Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố Việt Trỡ khúa XIX trình Đại hội lần thứ XX (tháng 12/2000) đã xác định quyết tâm: “Xây dựng Thành phố Việt Trỡ xứng đáng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và khoa học công nghệ góp phần quyết định sự tăng trưởng của tỉnh và khu vực Đụng Bắc Bộ” [3, tr.15].
* Nhiệm vụ:
Để việc thực hiện QCDC đạt kết quả tốt, cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về QCDC theo tinh thần Chỉ thị 30- CT/TW và các văn bản pháp luật về thực hiện dân chủ, gắn với cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Không ngừng nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, MTTQ, các đoàn thể nhân dân, các cơ quan, đơn vị, địa phương, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nhân dân trong việc thực hiện QCDC ở cơ sở.
Thứ hai, duy trì nền nếp công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện QCDC.
Gắn thực hiện QCDC với trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, các cơ quan, đơn vị; đồng thời gắn kết quả thực hiện QCDC với thực hiện chức năng, nhiệm vụ chính trị của từng cơ quan, đơn vị và trách nhiệm của người đứng đầu. Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp Đảng bộ với chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội nhằm đưa việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở thành nề nếp thường xuyên Trong những năm qua, một số tổ chức Đảng ở các cấp chưa được chỉnh đốn; dân chủ bị vi phạm, kỷ luật, kỷ cương lỏng lẻo, nội bộ không đoàn kết.
Để thực hiện tốt nghị quyết của Đảng, chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, trước hết là thực hiện tốt QCDC ở cơ sở, Đảng cần phải
56
tăng cường vai trò lãnh đạo của mình đối với chính quyền và các đoàn thể chính trị - xã hội. Ở đây, trong nội dung của vấn đề thực hiện QCDC cơ sở, chính quyền hay các đoàn thể mà chúng ta nghiên cứu là ở cấp cơ sở phường, xã. Vai trò của chính quyền trong việc thực hiện QCDC cơ sở rất lớn. Chính quyền là đơn vị trực tiếp tổ chức quán triệt, triển khai thực hiện quy chế. Theo hướng dẫn của Ban Tổ chức - Cán bộ Chính phủ, các phường, xã đã thành lập Ban chỉ đạo do đồng chí bí thư Đảng ủy làm trưởng ban, Chủ tịch HĐND và Chủ tịch UBND phường, xã làm phó ban; ngoài ra, các đơn vị cơ sở còn lập các tổ công tác giúp ban chỉ đạo thực hiện từng mặt công tác.
Trong quá trình thực hiện quy chế dân chủ, chính quyền các xã từng bước kiện toàn tổ chức bộ máy. Theo quy trình, MTTQ và chi bộ giới thiệu, Đảng ủy xét duyệt, nhân dân bầu bằng bỏ phiếu kín. Đây là hình thức thể hiện dân chủ trực tiếp của nhân dân, được nhân dân đồng tình, ủng hộ.
Vai trò của chính quyền xã còn thể hiện trong việc kiểm tra thực hiện quy chế và tổng kết, hoàn thiện quy chế. Đây là vấn đề có vị trí quan trọng.
Chính quyền cấp xã phải kiểm tra sát sao việc thực hiện quy chế ở tất cả các khâu, cử các ủy viên ủy ban trực tiếp phụ trách từng vấn đề, từng hướng công tác ở những địa bàn cụ thể, nhất là những địa bàn có vấn đề bức xúc báo cáo kịp thời về Ban chỉ đạo.
Vai trò của MTTQ và các đoàn thể nhân dân phường, xã là nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; phối hợp cùng chính quyền quán triệt, tuyên truyền và triển khai thực hiện quy chế; cùng cấp ủy, chính quyền kiểm tra, giám sát, tổng kết việc thực hiện quy chế.
Vai trò của chính quyền, MTTQ và các đoàn thể chính trị xã hội đối với việc thực hiện quy chế dân chủ là hết sức quan trọng, nó quyết định đến hiệu quả của quá trình. Do vậy, việc hoạt động của các thành tố này có thường
57
xuyên, liên tục hay không, có hiệu quả hay không sẽ quyết định đến mức độ thành bại của QCDC.
Với cơ chế tổng quát: “Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý nhân dân lao động làm chủ”. Muốn phát huy được sức mạnh, hiệu quả trong việc thực hiện QCDC, phải tăng cường sự lãnh đạo của các cấp Đảng bộ đối với các thành tố này. Muốn vậy, phải dân chủ trong lãnh đạo xây dựng, triển khai thực hiện QCDC và các nhiệm vụ chính trị ở cơ sở phường, xã hay thôn xóm, khối phố.
Việc xây dựng các chủ trương, nghị quyết của Đảng bộ, chi bộ trước hết phải bắt nguồn từ yêu cầu và điều kiện thực tiễn ở đó; tránh tình trạng áp đặt một cách máy móc, không tôn trọng, không chú ý lắng nghe ý kiến của chính quyền, Mặt trận và các đoàn thể. Lãnh đạo thực hiện QCDC ở cơ sở, Đảng bộ, cấp ủy phải phân công cụ thể nhiệm vụ cho chính quyền và đoàn thể, cũng như từng đảng viên phụ trách trên từng địa bàn, từng lĩnh vực.
Để thực hiện tốt QCDC, công tác tư tưởng, công tác cán bộ là vấn đề cốt lõi; Đảng phải làm công tác tư tưởng thông suốt trong mọi cán bộ, đảng
viên và nhân dân. Trong mỗi khóa bầu HĐND, BCH các đoàn thể; cấp ủy đảng ở cơ sở phải tiến hành thăm do tín nhiệm, thảo luận, giới thiệu đảng viên, những quần chúng tích cực, đủ tiêu chuẩn để nhân dân lựa chọn, bầu cử một cách dân chủ. Những chức danh mà nhân dân có quyền bầu cử trực tiếp như trưởng thôn, trưởng khối phố, thì chi ủy lãnh đạo tổ chức các cuộc bầu cử một cách dân chủ, trung thực. Những chức danh cán bộ thuộc quyền quyết định của cấp ủy cơ sở theo phân cấp quản lý cán bộ thì phải thực hiện đúng quy trình lấy ý kiến của cán bộ, đảng viên, các tổ chức, các đoàn thể quần chúng trước khi xem xét và ra quyết định.
Như vậy, tổ chức và hoạt động của chính quyền cơ sở, của Mặt trận và các đoàn thể có ý nghĩa quyết định đối với việc thực hiện nghị quyết của
58
Đảng, chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước nói chung, với việc thực hiện QCDC cơ sở nói riêng. Song, trong thời gian qua, các thành tố này còn có lúc, có nơi, có bộ phận hoạt động thực hiện QCDC chưa được thường xuyên, chưa đều đặn do vậy hiệu quả chưa cao. Muốn khắc phục tình trạng trên để không ngừng đẩy mạnh, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, việc tăng cường sự lãnh đạo của các cấp Đảng bộ với chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội là yếu tố quyết định.
Để đưa việc thực hiện QCDC cơ sở đạt được kết quả to lớn hơn, góp phần đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thành phố. Báo cáo chính trị tại Đại hội XX của Thành ủy khẳng định: “Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng từ Thành ủy đến các cấp ủy cơ sở trên cơ sở cụ thể hóa chức năng, vị thế, nhiệm vụ của tổ chức cơ sở Đảng... Thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ. Bổ sung và hoàn thiện quy chế lãnh đạo của từng cấp ủy, đảm bảo vai trò hạt nhân chính trị lãnh đạo toàn diện của Đảng”.
Thứ ba, tập trung triển khai có kết quả Nghị quyết 20- NQ/TW ngày 01-11-2007 của Tỉnh ủy “Về tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân đến năm 2015”, Nghị quyết 24-NQ/TW ngày 20-10-2008 “Về tiếp tục củng cố, phát triển tổ chức công đoàn, đoàn thanh niên trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước đến năm 2015” gắn với thực hiện Chương trình hành động 23-CT/TW ngày 21-4- 2008 của Ban Thường Vụ Tỉnh ủy “Thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 (khóa X) về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Đây là cơ sở quan trọng để QCDC được triển khai thực hiện, trong đó quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động được bảo vệ, quyền dân chủ thực sự được phát huy.Tổ chức đảng, chính quyền, cán bộ, đảng viên phải gương mẫu thực hiện QCDC, giữ nghiêm kỷ luật Đảng, pháp luật của Nhà nước, tôn trọng và phát
59
huy quyền làm chủ của nhân dân. Nêu cao tinh thần trách nhiệm phục vụ nhân dân của cán bộ, công chức cũng như của cơ quan nhà nước. Đưa việc thực hiện tốt QCDC là một tiêu chuẩn để xem xét, đánh giá chất lượng đảng viên, tổ chức cơ sở đảng và chính quyền cơ sở trong sạch, vững mạnh, cơ quan, đơn vị tiên tiến, xuất sắc. Kiện toàn ban chỉ đạo QCDC các cấp và ban tổ chức thực hiện QCDC ở cơ sở, phân công rõ trách nhiệm để làm tốt công tác tham mưu với cấp ủy.
2.4.2. Một số giải pháp chủ yếu
Thứ nhất, không ngừng nâng cao nhận thức, năng lực thực hành dân chủ cho cán bộ và nhân dân
Muốn có năng lực thực hành tốt, trước hết phải hiểu biết về vấn đề mình sẽ, đang thực hiện là gì, thực hiện như thế nào. Chỉ có nắm được bản chất của vấn đề mới chủ động trong hành động và hành động mới đúng đắn.
Sự ra đời của QCDC ở xã là kết quả của quá trình khảo sát tình hình thực tiễn; sự suy nghĩ, tìm tòi khá công phu của Đảng và Nhà nước ta nhằm đáp ứng đòi hỏi bức xúc của cuộc sống. Mặc dù dân chủ là khát vọng sâu xa của quần chúng nhân dân; là yêu cầu cấp thiết của cuộc sống. Song, không phải tất cả mọi người đều hiểu đúng nội dung, mục đích, ý nghĩa của việc xây dựng, triển khai thực hiện QCDC. Có người còn cho rằng sự ra đời của QCDC lúc này là còn quá sớm trong văn hóa nói chung, văn hóa chính trị, văn hóa dân chủ nói riêng của một bộ phận nhỏ cán bộ, đảng viên và nhân dân còn thấp. Do vậy việc tiếp cận, nghiên cứu, tiếp thu sẽ gặp khó khăn; thậm chí còn hiểu sai, nên dễ làm sai, dễ bị kích động, biểu tình, đấu tranh chia rẽ, gây mất đoàn kết nội bộ.
QCDC cơ sở mới triển khai và thực hiện 3 năm nay; thời gian chưa nhiều và đó mới chỉ là bước đầu. Trong lúc đó, yêu cầu của thực hiện quy chế là thường xuyên, lâu dài và có hiệu quả. Muốn vậy, trước hết phải bắt đầu từ
60
yếu tố tư tưởng, yếu tố nhận thức. Có nhận thức đúng mới hiểu rõ được mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng và nội dung của QCDC, mới “sống vì nó”, hành động vì “nó” một cách đúng đắn, hiệu quả. Không những thế, còn tạo những điều kiện thuận lợi để thực hiện tốt Quy chế. Chính vì vậy mà vấn đề cơ bản để không ngừng nâng cao nhận thức, năng lực thực hành dân chủ cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, trước hết là phải thường xuyên tuyên truyền, giáo dục, học tập về văn hóa nói chung, văn hóa chính trị, văn hóa pháp luật, văn hóa dân chủ nói riêng. Phải làm cho mọi người hiểu rõ phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” là nội dung cơ bản của phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Đồng thời, cũng làm cho nhân dân hiểu rõ và kết hợp hài hòa giữa dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp; giữa lợi ích và trách nhiệm, cá nhân và xã hội, dân chủ và pháp luật, dân chủ với kỷ cương, kỷ luật.
Hiểu được tầm quan trọng của vấn đề nhận thức, năng lực thực hành đối với việc phát huy dân chủ trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Thành phố Việt trì đã tiến hành “với phương châm toàn Đảng làm công tác tư tưởng, coi trọng chất lượng đội ngũ cán bộ chuyên trách... Xây dựng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên ở các cấp... Nâng cao chất lượng hoạt động của Trung tâm bồi dưỡng chính trị thành phố bảo đảm đủ sức hoàn thành nhiệm vụ. Khai thác và phát huy hiệu quả các chất lượng phát thanh truyền hình thành phố.
Duy trì chế độ phát hành báo Đảng đến chi bộ”. (Báo cáo chính trị tại Đại hội XX- Thành ủy Việt Trì).
Thứ hai, củng cố, kiện toàn tổ chức Đảng, chính quyền, các đoàn thể nhân dân
Thực hiện QCDC ở phường, xã là quá trình kết hợp giữa dân chủ đại diện và dân chủ trực tiếp. Sự lãnh đạo chặt chẽ và hoạt động thống nhất, sáng tạo của hệ thống chính trị phường, xã là yếu tố cơ bản, là điều kiện quyết định trực tiếp bảo đảm thực hiện phát huy quyền làm chủ của nhân
61
dân ở cơ sở. Một số nơi xảy ra khiếu kiện đông người, vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, hiệu quả của việc thực hiện QCDC còn thấp; do nhiều nguyên nhân, trong đó do cấp bộ đảng, chính quyền, các đoàn thể còn những hạn chế, yếu kém.
Củng cố, kiện toàn tổ chức Đảng ở cơ sở là điều kiện, là giải pháp quan trọng để tiếp tục triển khai, thực hiện thắng lợi QCDC. Trước hết, phải nâng cao năng lực trí tuệ của tổ chức cơ sở Đảng và đảng viên ở cơ sở. Tổ chức cơ sở đảng là nền tảng của Đảng, là hạt nhân lãnh đạo của hệ thống chính trị cơ sở. Năng lực trí tuệ của tổ chức cơ sở Đảng là kết quả tổng hợp những tri thức và năng lực hoàn thành nhiệm vụ trung tâm của từng đảng viên và tổ chức Đảng. Năng lực trí tuệ của tổ chức cơ sở Đảng phản ánh tập trung ở chất lượng của các quyết sách chính trị. Các quyết sách đó phải mang tính sát thực, phản ánh đúng những vấn đề bức xúc của cơ sở; đồng thời định hướng vào việc tạo nên bước chuyển biến đồng bộ và căn bản tình hình thực hiện dân chủ ở cơ sở. Các quyết sách chính trị đúng, không chỉ thể hiện và phát huy được chức năng lãnh đạo của tổ chức cơ sở Đảng mà còn giải quyết có hiệu quả các mối quan hệ trong cơ chế vận hành của hệ thống chính trị.
Kiện toàn, củng cố tổ chức Đảng cơ sở không chỉ để có quyết sách đúng, mà còn lãnh đạo tổ chức, thực hiện quyết sách đó: Lãnh đạo, chỉ đạo chính quyền, các tổ chức duy trì thường xuyên, có hiệu quả việc thực hiện QCDC cơ sở, thường xuyên sơ kết, tổng kết, rút ra những bài học kinh nghiệm để kịp thời chấn chỉnh, sửa chữa; lãnh đạo nhân dân xây dựng quy ước, hương ước, xây dựng nếp sống văn minh, xây dựng làng văn hóa, gia đình văn hóa; lãnh đạo Ban thanh tra nhân dân kiểm tra, giám sát các quyết định về phát triển kinh tế- xã hội của địa phương; các khoản đóng góp xây dựng về cơ sở hạ tầng, trường học, nhà văn hóa....