Lý do lựa chọn đề tài
Chính sách thuế, một công cụ quan trọng trong điều tiết nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sản xuất và phát triển kinh tế quốc dân Luật thuế GTGT, được Quốc hội khóa IX thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/01/1999, đã thay thế thuế doanh thu, đánh dấu bước cải cách quan trọng trong hệ thống chính sách thuế của Việt Nam Qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung, Luật thuế GTGT được cập nhật lần gần nhất vào ngày 03/06/2008 và có hiệu lực từ 01/01/2009 Kể từ khi ban hành, Luật thuế GTGT đã góp phần lớn vào sự phát triển kinh tế, khuyến khích đầu tư trong nước và nước ngoài, mở rộng xuất khẩu, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, đồng thời tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước.
Thuế GTGT là loại thuế gián thu áp dụng cho giá trị gia tăng của hàng hóa và dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông và tiêu dùng Một trong những ưu điểm nổi bật của thuế GTGT là khả năng khắc phục tình trạng thuế chồng chéo và trùng lắp mà thuế doanh thu gặp phải Tuy nhiên, qua thời gian thực hiện, Luật thuế GTGT cũng đã bộc lộ một số bất cập, đặc biệt là trong các quy định liên quan đến hoàn thuế GTGT.
Nghị quyết số 19/2016/NQ-CP của Chính phủ, ban hành ngày 28/04/2016, đã đưa ra giải pháp quan trọng trong lĩnh vực hoàn thuế GTGT, đó là công khai cơ sở dữ liệu về hoàn thuế Mục tiêu là đảm bảo 100% hồ sơ hoàn thuế được kiểm tra và 100% hồ sơ khiếu nại được giải quyết một cách minh bạch và hiệu quả.
Nhà nước áp dụng chính sách hoàn thuế GTGT nhằm đảm bảo công bằng cho người nộp thuế, thúc đẩy xuất khẩu và khuyến khích sản xuất, kinh doanh Chính sách này đã mang lại hiệu quả tích cực, với thu ngân sách tăng vượt trội so với thuế doanh thu, đồng thời giúp hoạt động sản xuất, kinh doanh trong nước phát triển mạnh mẽ và nâng cao khả năng cạnh tranh cho hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu.
Trong đó, hoàn thuế GTGT là một chế định hết sức tiến bộ của Luật thuế
Thời gian qua, nhiều hành vi vi phạm liên quan đến hoàn thuế GTGT đã gia tăng, lợi dụng chính sách khuyến khích của Nhà nước Các hành vi này bao gồm gian lận trong lập hồ sơ hoàn thuế, mua bán hóa đơn, chứng từ, và xuất khẩu khống hàng hóa, nhằm chiếm đoạt tiền hoàn thuế Những vi phạm này ngày càng trở nên tinh vi và phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả của chính sách hoàn thuế GTGT.
GTGT gây thiệt hại đáng kể đến nguồn thu ngân sách nhà nước từ thuế, đồng thời làm suy giảm niềm tin của các tổ chức, cá nhân và người nộp thuế chân chính đối với chính sách thuế của Việt Nam.
Các nhà luật học cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật về hoàn thuế GTGT nhằm đảm bảo chính sách này được thực hiện công bằng và bình đẳng cho xã hội, người nộp thuế và các tổ chức kinh tế Điều này sẽ tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của đất nước trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
Nhận thấy tầm quan trọng của pháp luật về hoàn thuế GTGT tại Việt Nam, học viên đã quyết định chọn đề tài “Pháp luật về hoàn thuế GTGT ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp” cho luận văn Thạc sĩ Luật học của mình, nhằm phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp cải thiện.
2 Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Tác giả đã nghiên cứu các công trình khoa học đã được công bố trong lĩnh vực thuế và ghi nhận một số công trình tiêu biểu liên quan đến đề tài này.
Trong luận văn thạc sĩ "Hoàn thiện pháp luật thuế GTGT ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" (2010) của Nguyễn Kim Thái Linh, tác giả đã nghiên cứu sâu về sắc thuế GTGT, chỉ ra những khó khăn và bất cập trong thực tiễn áp dụng, cùng với nguyên nhân và giải pháp để cải thiện pháp luật thuế này Mặc dù có đề cập đến khấu trừ và hoàn thuế GTGT, nhưng do các chính sách thuế mới ban hành, nội dung nghiên cứu vẫn chưa bao quát hết các lĩnh vực cụ thể, đặc biệt là trong thực tiễn áp dụng tại từng địa phương và đơn vị.
Thứ hai là Pháp luâ ̣t về khấu trừ và hoàn thuế giá tri ̣ gia tăng ta ̣i Viê ̣t Nam
Luận văn Thạc sĩ Luật học của Đào Thị Ngọc Ánh (2011) tại Đại học Quốc Gia Hà Nội nghiên cứu lý luận và thực tiễn về khấu trừ, hoàn thuế GTGT tại Việt Nam Tác giả đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật liên quan, nhưng chưa phân tích sâu về những bất cập trong thực tiễn áp dụng, đặc biệt là đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số doanh nghiệp Ngoài ra, luận văn cũng chưa cập nhật các sửa đổi, bổ sung gần đây của Luật thuế GTGT và chưa liên kết với thực tiễn thi hành pháp luật về hoàn thuế GTGT tại các đơn vị quản lý thuế.
Luận văn Thạc sĩ Luật học của Nguyễn Thị Thanh Bình (2015) tại Đại học Quốc Gia Hà Nội nghiên cứu về thực tiễn thi hành pháp luật liên quan đến khấu trừ và hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) tại Chi cục thuế Quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, tập trung phân tích các vấn đề cụ thể trong lĩnh vực này.
Ngoài những công trình khoa học đã nêu, còn có một số nghiên cứu khác liên quan đến pháp luật thuế GTGT, chẳng hạn như bài viết “Chuẩn hóa các qui định của pháp luật về thuế GTGT” của Th.S Lê Xuân Trường (2005) đăng trên Tạp chí Thuế Nhà nước, trang 12-14 Bên cạnh đó, TS Phạm Thị Giang Thu cũng đã có những ý kiến trao đổi về dự thảo Luật thuế GTGT và Luật thuế thu nhập DN trong Tạp chí Luật học số 4/2008.
Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận và các vấn đề liên quan đến pháp luật về hoàn thuế GTGT Luận văn sẽ phân tích thực tiễn áp dụng pháp luật về hoàn thuế GTGT tại Việt Nam và so sánh với quy định của một số quốc gia khác Qua đó, luận văn đánh giá thực trạng và chỉ ra những hạn chế trong pháp luật hiện hành về hoàn thuế GTGT, đồng thời đưa ra kiến nghị và giải pháp nhằm hoàn thiện quy định này Mục tiêu là tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi cho việc áp dụng pháp luật về hoàn thuế GTGT, từ đó đảm bảo tính công bằng và bình đẳng cho các chủ thể nộp thuế GTGT.
Nội dung của hoàn thuế GTGT gồm những yếu tố nào?
Mối quan hệ giữa khấu trừ và hoàn thuế GTGT?
Quy định của pháp luật về hoàn thuế GTGT ở Việt Nam hiện nay như thế nào?
Thực tiễn áp dụng pháp luật về hoàn thuế GTGT đã phù hợp chưa?
Quy định pháp luật về các điều kiện hoàn thuế GTGT đã cụ thể, rõ ràng chưa?
Thực trạng các chủ thể nộp thuế GTGT áp dụng quy định pháp luật về hoàn thuế GTGT như thế nào?
5 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu tập trung vào các quy định pháp luật Việt Nam liên quan đến hoàn thuế GTGT, phân tích tình hình thực hiện, những vướng mắc và bất cập trong các quy định pháp luật, cùng với thực tiễn hoạt động hoàn thuế GTGT và quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.
