Khái niệm các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính
1.1 Khái niệm trật tự quản lý hành chính
Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động thực thi quyền hành pháp thông qua việc tổ chức và điều chỉnh hành vi con người cùng các quá trình xã hội, dựa trên cơ sở pháp luật Hoạt động này được thực hiện bởi các cơ quan trong hệ thống hành chính từ trung ương đến địa phương, nhằm đạt được các mục tiêu, chức năng và nhiệm vụ của nhà nước.
Quản lý hành chính nhà nước mang tính quyền lực và được thực hiện theo pháp luật, tuân thủ trình tự nhất định Trật tự quản lý hành chính phản ánh việc thực thi quyền lực này đối với hành vi con người và các quá trình xã hội Các cơ quan trong hệ thống hành chính nhà nước, từ trung ương đến địa phương, thực hiện trật tự này nhằm đạt được các mục tiêu, chức năng và nhiệm vụ của nhà nước.
1.2 Khái niệm tội phạm xâm phạm trật tự quản lý hành chính
Theo Điều 8 của Bộ luật hình sự năm 1999, được sửa đổi, bổ sung năm 2009, các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính là những hành vi vi phạm gây ảnh hưởng đến trật tự quản lý hành chính, làm ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước theo quy định pháp luật Những hành vi này gây thiệt hại đáng kể cho lợi ích của nhà nước, xã hội và quyền lợi hợp pháp của công dân, đến mức cần phải xử lý bằng các biện pháp cưỡng chế hình sự.
Các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính được định nghĩa là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong Bộ luật hình sự Những hành vi này do những người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi thực hiện, có thể là cố ý hoặc vô ý, xâm phạm quy định của Nhà nước về trật tự quản lý hành chính Chúng ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước và gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, làm giảm hiệu lực quản lý hành chính đối với xã hội và cuộc sống của nhân dân.
Đặc điểm của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính
Từ khái niệm nêu trên ta có thể thấy, các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính có các đặc điểm sau đây:
Các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính đều có những đặc điểm chung của tội phạm, bao gồm tính nguy hiểm cho xã hội, tính có lỗi, tính trái pháp luật hình sự và phải chịu hình phạt tương ứng.
Các tội phạm này có đặc điểm chung là vi phạm các quy định của Nhà nước về trật tự quản lý hành chính, gây ảnh hưởng đến hoạt động hiệu quả của các cơ quan hành chính nhà nước.
Giữa tội phạm và vi phạm hành chính có nhiều điểm tương đồng, khiến việc phân định ranh giới giữa chúng trở nên khó khăn Cả hai đều là hành vi vi phạm pháp luật, nhưng sự khác biệt chủ yếu nằm ở mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi vi phạm.
Hành vi phạm tội phải gây ra mối nguy hiểm đáng kể cho xã hội và được quy định trong Bộ luật hình sự Trong khi đó, vi phạm hành chính có mức độ nguy hiểm cho xã hội thấp hơn so với tội phạm hình sự.
Hành vi vi phạm hành chính có thể chuyển hóa thành tội phạm hình sự khi có sự gia tăng về tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội Sự chuyển hóa này còn phụ thuộc vào đặc điểm và tầm quan trọng của các quan hệ xã hội, cũng như yêu cầu bảo vệ những quan hệ này.
Một trong những tình tiết định tội được quy định ở khá nhiều tội danh của
Bộ luật hình sự quy định rằng hành vi "đã bị xử phạt hành chính mà còn vi phạm" sẽ bị chuyển hóa thành tội phạm Cụ thể, khi một người đã bị xử lý theo quy định của pháp luật hành chính nhưng vẫn tiếp tục vi phạm, hành vi đó sẽ được coi là tội phạm Trong trường hợp lần đầu vi phạm, hành vi đó được xem là vi phạm hành chính, nhưng nếu tái phạm sau khi đã bị xử phạt, nó sẽ trở thành tội phạm Ví dụ, hành vi gây rối trật tự công cộng không gây hậu quả nghiêm trọng là vi phạm hành chính, nhưng nếu người vi phạm đã bị xử phạt hành chính trước đó mà vẫn tiếp tục vi phạm, thì hành vi đó sẽ bị xử lý theo Điều 245 Bộ luật hình sự về tội gây rối trật tự công cộng.
Việc phân biệt giữa hành vi vi phạm quy định về trật tự quản lý hành chính và hành vi phạm tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính thường gặp nhiều khó khăn Có những trường hợp mà hành vi lẽ ra phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng chỉ bị xử phạt hành chính Hơn nữa, các quy định về quản lý hành chính thường xuyên thay đổi, dẫn đến việc một hành vi trước đây bị coi là tội phạm có thể không còn bị xem là tội phạm nữa, hoặc ngược lại Chẳng hạn, theo Bộ luật hình sự năm 2015, hành vi không chấp hành quyết định hành chính về việc đưa vào cơ sở giáo dục hoặc chữa bệnh trước đây là tội phạm nhưng hiện tại không còn được quy định là tội phạm Các biện pháp này hiện nay do Tòa án quyết định, và việc không chấp hành quyết định của Tòa án sẽ được xác định là tội không chấp hành án theo Điều 304 Bộ luật hình sự.
Bộ luật hình sự năm 2015 đã quy định rõ ràng hơn về các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, xác định và phân hóa trách nhiệm hình sự cũng như khung hình phạt cụ thể cho từng trường hợp phạm tội Điều này nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống các tội phạm trong bối cảnh hiện nay, dựa trên tính chất và mức độ của từng hành vi vi phạm.
Hình phạt quy định áp dụng đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính
Bộ luật hình sự nước ta quy định có 07 loại hình phạt chính, nhưng chỉ có
Có bốn loại hình phạt được quy định cho các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, bao gồm: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn Trong tổng số 23 tội danh theo 20 điều luật, 22 tội danh có mức hình phạt thấp nhất là cảnh cáo và cao nhất là 3 năm tù Đặc biệt, ba tội danh có mức hình phạt cao nhất là 20 năm tù gồm: tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước, tội chiếm đoạt, mua bán, tiêu huỷ tài liệu bí mật nhà nước (Điều 263) và tội tổ chức, cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép (Điều 275) Ngoài ra, có 07 tội danh quy định hình phạt tiền là hình phạt chính.
Trong số 20 tội danh xâm phạm trật tự quản lý hành chính, có 9 tội danh quy định hình phạt bổ sung, bao gồm phạt tiền (không áp dụng là hình phạt chính), cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, và cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.
Hệ thống hình phạt cho các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính tập trung vào việc tăng cường các hình phạt không cách ly người phạm tội, nhằm cải tạo và giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật Hình phạt tù có thời hạn được quy định rõ ràng, thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật đối với những hành vi phạm tội nguy hiểm Sự đa dạng hóa các loại hình phạt giúp cá thể hóa hình phạt, tạo điều kiện cho các cơ quan tố tụng lựa chọn hình phạt phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi, đảm bảo xét xử công bằng và bình đẳng.
Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
tự quản lý hành chính trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
2.1 Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội và tình hình tội phạm của tỉnh Tây Ninh
Tây Ninh là tỉnh biên giới phía Tây Nam Việt Nam, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và có đường Xuyên Á kết nối Thành phố Hồ Chí Minh với Phnom-Pênh, Campuchia Tỉnh có đường biên giới dài hơn 240 km, với 02 cửa khẩu quốc tế (Mộc Bài, Xa Mát) và nhiều cửa khẩu chính, phụ khác Hệ thống hành chính của Tây Ninh bao gồm 08 huyện, 01 thành phố và 95 xã, phường, thị trấn, trong đó có 05 huyện và 20 xã biên giới Tỉnh có sự đa dạng dân tộc với 22 dân tộc khác nhau và nổi bật với trung tâm tôn giáo Cao đài, nơi có 42% dân số là tín đồ.
Tây Ninh, với điều kiện tự nhiên thuận lợi và giao thông phát triển, đang trở thành một trung tâm kinh tế quan trọng, kết nối với các địa phương trong nước và quốc tế, đặc biệt là Campuchia và Thái Lan Trong những năm qua, tỉnh đã đạt được nhiều thành tựu trong sản xuất kinh doanh, với sự tăng trưởng mạnh mẽ ở các ngành kinh tế, đặc biệt là khu vực ngoài quốc doanh Tuy nhiên, Tây Ninh cũng đối mặt với nhiều thách thức như thiên tai, dịch bệnh, giá cả đầu vào tăng cao, và hạ tầng cơ sở còn thiếu thốn, đặc biệt ở vùng nông thôn Dù vậy, nhờ sự quyết tâm và nỗ lực của chính quyền và người dân, tình hình kinh tế xã hội của tỉnh đã có những bước tiến tích cực.
Mặc dù có nhiều thuận lợi về kinh tế và xã hội, tỉnh biên giới Tây Ninh vẫn đối mặt với tình hình an ninh trật tự phức tạp, đặc biệt là sự gia tăng tội phạm, bao gồm các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính Trong những năm qua, công tác phòng chống tội phạm đã được các cấp, ngành chú trọng, với phong trào toàn dân tham gia mạnh mẽ Từ năm 2011 đến 2016, Tòa án nhân dân tỉnh Tây Ninh đã thụ lý 5.913 vụ án hình sự sơ thẩm, giải quyết 5.818 vụ, đạt tỷ lệ 98%.
131 vụ án về các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính với 205 bị cáo, chiếm2,2% các vụ án đã thụ lý sơ thẩm.
2.2 Kết quả đạt được và những khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết các vụ án xâm phạm trật tự quản lý hành chính trên địa bàn tỉnh Tây Ninh
2.2.1 Thực tiễn xét xử các vụ án xâm phạm trật tự quản lý hành chính
Thực hiện các yêu cầu cải cách tư pháp, Tòa án nhân dân hai cấp của tỉnh phải đối mặt với nhiệm vụ nặng nề trong bối cảnh Hiến pháp (sửa đổi) có hiệu lực, xác định Tòa án là cơ quan thực hiện quyền tư pháp Thẩm quyền của Tòa án đã được mở rộng, dẫn đến việc gia tăng số lượng vụ án cần giải quyết và xét xử Tình hình tội phạm diễn biến phức tạp, cùng với các tranh chấp dân sự và khiếu kiện hành chính ngày càng khó khăn, tạo ra nguy cơ mất ổn định xã hội và ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Dưới sự lãnh đạo và chỉ đạo sát sao của Tòa án nhân dân tối cao, Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân tỉnh, cùng sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền địa phương, Ban Cán sự Đảng và lãnh đạo Tòa án nhân dân tỉnh đã triển khai kế hoạch cụ thể, xác định nhiệm vụ trọng tâm hàng năm Sự nỗ lực của cán bộ, công chức Tòa án hai cấp đã mang lại nhiều chuyển biến tích cực, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại Tây Ninh.
Giữa năm 2011 và 2016, Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tây Ninh đã tiếp nhận 131 vụ án với 205 bị cáo liên quan đến các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, chiếm 2,2% tổng số vụ án và 1,9% tổng số bị cáo Tỷ lệ các vụ án sơ thẩm về tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính trong tổng số vụ án hình sự sơ thẩm tại tỉnh Tây Ninh trong 6 năm qua được thể hiện rõ qua biểu đồ sau.
Tội phạm khác Các tội xâm phạm TTQLHC
Biểu đồ 2.1 cho thấy tỷ lệ các vụ án sơ thẩm liên quan đến tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính trong tổng số vụ án hình sự sơ thẩm tại tỉnh Tây Thông tin này phản ánh tình hình pháp lý và các vấn đề liên quan đến quản lý hành chính trong khu vực Số liệu từ biểu đồ cung cấp cái nhìn tổng quan về sự gia tăng hoặc giảm sút của loại tội phạm này, đóng góp vào việc đánh giá hiệu quả công tác phòng ngừa và xử lý vi phạm pháp luật.
Theo thông tin từ Tòa án nhân dân tỉnh Tây Ninh, tỷ lệ vụ án sơ thẩm liên quan đến các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính chiếm một phần nhỏ trong tổng số các tội phạm hình sự được xét xử.
Trong các vụ án xâm phạm trật tự quản lý hành chính, tội chống người thi hành công vụ chiếm tỷ lệ cao nhất và có số bị cáo đông đảo, trong khi một số tội danh khác gần như không xảy ra Thông tin chi tiết có thể được tham khảo trong bảng thống kê dưới đây.
Trong giai đoạn 2011-2016, tỉnh Tây Ninh đã tiến hành xét xử nhiều vụ án liên quan đến các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính Bảng 2.1 cung cấp số liệu cụ thể về số lượng các vụ án này, phản ánh tình hình vi phạm pháp luật trong lĩnh vực quản lý hành chính tại địa phương Việc theo dõi và phân tích các vụ án này là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý và bảo đảm trật tự xã hội.
Tội danh Điều luật Vụ án Bị cáo
Tội chống người thi hành công vụ 257 92 140
Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân
Tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự 259 1 1
Tội làm giả con dấu, tài liệu cơ quan 267 26 41
Tội chiếm đoạt, mua bán, tiêu huỷ con dấu, tài liệu của cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội 268 1 1
Hành vi không tuân thủ các quyết định hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan đến việc đưa người vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh hoặc quản lý hành chính là một tội phạm nghiêm trọng Việc vi phạm này không chỉ ảnh hưởng đến trật tự xã hội mà còn gây cản trở cho các hoạt động quản lý nhà nước Do đó, cần có biện pháp xử lý nghiêm khắc để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và bảo vệ quyền lợi của cộng đồng.
Tội tổ chức, cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép 275 2 8
Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy 276 1 3
Theo thống kê của Tòa án nhân dân tỉnh Tây Ninh, các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính được đưa ra xét xử bao gồm: chống người thi hành công vụ, làm giả con dấu và tài liệu của cơ quan, lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm lợi ích của Nhà nước và quyền hợp pháp của tổ chức, công dân, không chấp hành quyết định hành chính liên quan đến giáo dục và chữa bệnh, tổ chức hoặc cưỡng ép người khác trốn ra nước ngoài trái phép, trốn tránh nghĩa vụ quân sự, chiếm đoạt và mua bán con dấu, tài liệu của cơ quan nhà nước, cũng như xúc phạm Quốc kỳ và Quốc huy Trong số này, tội chống người thi hành công vụ là phổ biến nhất.
Theo thống kê, tội chống người thi hành công vụ chiếm tỷ lệ cao, với 92 vụ trên tổng số 131 vụ án về xâm phạm trật tự quản lý hành chính, tương đương 70,2% Nguyên nhân gia tăng tội phạm này chủ yếu do một bộ phận người dân thiếu hiểu biết pháp luật và bị kích động bởi các đối tượng xấu Nhiều thanh, thiếu niên không được quản lý và giáo dục tốt, dẫn đến hành vi chống đối khi bị xử lý Hơn nữa, quy định về trách nhiệm hình sự và hình phạt đối với tội phạm này chưa đủ nghiêm, không đủ sức răn đe Các đối tượng vi phạm không chỉ ngăn cản việc xử lý mà còn ngang nhiên khiêu khích và đe dọa người thi hành công vụ.
Tòa án nhân dân tỉnh Tây Ninh chủ yếu áp dụng hình phạt tù từ 03 năm trở xuống đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, như được thể hiện trong bảng thống kê dưới đây.
Những điểm mới sửa đổi, bổ sung về các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính trong Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017)
lý hành chính trong Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017)
Bộ luật hình sự năm 1999, được Quốc hội khóa X thông qua vào ngày 21 tháng 12 năm 1999 và có hiệu lực từ 01 tháng 07 năm 2000, đã đóng góp quan trọng trong việc quản lý xã hội, phòng ngừa tội phạm và bảo vệ an ninh chính trị Tuy nhiên, sau gần 14 năm thi hành, sự thay đổi lớn của đất nước đã khiến Bộ luật này trở nên bất cập, không còn đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hiện nay.
Vào ngày 27/11/2015, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua Bộ luật hình sự số: 100/2015 Tiếp theo, vào ngày 20/6/2017, Quốc hội đã thông qua Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017, trong đó quy định 22 tội danh xâm phạm trật tự quản lý hành chính tại Chương XXII, từ Điều 330 đến Điều 351.
20 tội danh (từ Điều 257 đến Điều 276 của Bộ luật hình sự năm 1999).
Bộ luật hình sự năm 2015 đã trải qua nhiều sửa đổi và bổ sung nhằm cải thiện các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, khắc phục những bất cập trong thực tiễn xét xử và áp dụng trách nhiệm hình sự Các dấu hiệu định tội và khung hình phạt cho một số cấu thành tội phạm đã được điều chỉnh để phù hợp với thực tế, từ đó phục vụ tốt hơn cho công tác xét xử.
Để nâng cao tính chính xác trong việc xử lý các tội phạm, cần cụ thể hóa các dấu hiệu định tội và khung hình phạt cho các hành vi như "gây hậu quả nghiêm trọng", "gây hậu quả rất nghiêm trọng" và "gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng" Những dấu hiệu này đặc biệt quan trọng trong các tội danh như chống người thi hành công vụ, cố ý làm lộ bí mật Nhà nước, và chiếm đoạt, mua bán, tiêu hủy tài liệu bí mật Nhà nước.
Bộ luật hình sự năm 2023 đã cụ thể hóa nhiều tình tiết định khung trong các điều luật, ví dụ như "phạm tội nhiều lần" được định nghĩa rõ ràng là "phạm tội 02 lần trở lên" và "phạm tội trong trường hợp nghiêm trọng" được cụ thể hóa thành "trường hợp gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội".
Năm 2015, pháp luật đã được bổ sung tình tiết định khung tăng nặng cho các hành vi làm lộ bí mật Nhà nước, chiếm đoạt và tiêu hủy thông tin ở mức độ “tuyệt mật” và “tối mật”, tương ứng với các khung hình phạt nặng hơn.
Vào thứ ba, đã bổ sung thêm Điều 336 về "Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật" để phù hợp với thực tiễn xét xử Đồng thời, tên gọi của Điều 338 và 339 cũng được điều chỉnh cho chính xác thành "Tội vô ý làm lộ bí mật Nhà nước" và "Tội làm mất vật, tài liệu bí mật".
Nhà nước đã tách Tội tổ chức, môi giới và cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép thành ba tội danh độc lập Cụ thể, gồm: Tội tổ chức, môi giới cho người khác xuất cảnh hoặc ở lại nước ngoài trái phép (Điều 348); Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép (Điều 349); và Tội cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép (Điều 350) Việc phân loại này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc xác định tội danh và áp dụng hình phạt một cách công bằng.
Vào ngày thứ tư, việc phi tội phạm hóa "Tội không chấp hành các quyết định hành chính của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về việc đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính" (Điều 269 Bộ luật hình sự 1999) là cần thiết, bởi hiện nay các biện pháp này đã trở thành các biện pháp xử lý hành chính theo quyết định của Tòa án Những quy định này đã được cập nhật trong Điều 304 Bộ luật hình sự năm 2015, đồng thời biện pháp quản chế hành chính đã bị bãi bỏ.
Vào thứ năm, việc tăng hình phạt tiền cho nhiều tội phạm, bao gồm cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung, đã được thực hiện để phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội Trong Bộ luật hình sự năm 2015, hình phạt tiền tiếp tục được áp dụng như hình phạt chính trong 7/20 điều luật của Chương về các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính Hình phạt tiền có thể được lựa chọn bên cạnh các hình phạt chính khác như cảnh cáo, cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn Việc quy định hình phạt tiền là hình phạt chính trong chế tài lựa chọn sẽ giúp Tòa án có khả năng quyết định áp dụng loại và mức hình phạt phù hợp với từng trường hợp phạm tội cụ thể.
Vào thứ sáu, đã cụ thể hóa nhiều tình tiết định khung hình phạt nhằm đảm bảo tính răn đe và giáo dục, cũng như phòng ngừa chung Tuy nhiên, một số tội danh vẫn chưa có quy định hợp lý về các dấu hiệu định khung tăng nặng, chưa đáp ứng yêu cầu phân hóa trách nhiệm hình sự Các dấu hiệu trong cùng một khung hình phạt nên phản ánh các trường hợp phạm tội có mức độ nguy hiểm tương đương, do đó trách nhiệm hình sự cũng cần phải tương xứng Trong Chương XXII của Bộ luật hình sự năm 2015, nhiều dấu hiệu lại phản ánh mức độ nguy hiểm cho xã hội khác nhau nhưng lại được quy định với vai trò khung hình phạt giống nhau, dẫn đến sự không công bằng trong việc áp dụng hình phạt.
Việc duy trì quy định tại Điều 337, khoản 3, Điều 341, khoản 2, Điều 342 sẽ gây khó khăn cho các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc áp dụng pháp luật Điều này không chỉ ảnh hưởng đến việc xác định tội danh và quyết định hình phạt mà còn làm phức tạp việc xác định các tình tiết tái phạm và tái phạm nguy hiểm.
Trong Chương XXII của Bộ luật hình sự năm 2015, một số tội danh đã được điều chỉnh với mức hình phạt tăng lên, như tội cản trở nghĩa vụ quân sự tại khoản 2 Điều 335, nâng mức phạt tù thấp nhất từ 02 năm lên 05 năm, so với Bộ luật hình sự năm 1999 chỉ từ 01 năm đến 05 năm Ngoài ra, các tội vi phạm quy định về xuất cảnh, nhập cảnh và tội ở lại Việt Nam trái phép cũng được quy định chặt chẽ hơn.
Điều 347 đã nâng mức phạt tù tối thiểu từ 06 tháng đến 03 năm, thay vì từ 03 tháng đến 02 năm như quy định trong Bộ luật hình sự năm 1999 Sự điều chỉnh này nhằm tăng cường tính răn đe của pháp luật hình sự và đáp ứng yêu cầu trong công tác phòng, chống tội phạm.
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả việc áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự trong công tác xét xử các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính
Bộ luật hình sự trong công tác xét xử các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính
2.1 Hoàn thiện pháp luật hình sự về các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính trong pháp luật hình sự Việt Nam
Nghiên cứu về việc bỏ hình phạt cảnh cáo và cải tạo không giam giữ trong Bộ luật hình sự, đặc biệt là Chương XXII của Bộ luật hình sự năm 2015, đề xuất chỉ giữ lại hình phạt tù cho hưởng án treo Hơn nữa, cần rút ngắn khoảng cách giữa mức tối thiểu và tối đa của khung hình phạt tù có thời hạn tại một số điều luật, nhằm tạo điều kiện cho các cơ quan tố tụng thực hiện chính xác và dễ dàng hơn, đồng thời hạn chế tình trạng xử lý tội phạm một cách tùy tiện.
Cần nâng cao mức hình phạt đối với một số tội phạm để tạo ra tác dụng giáo dục trong xã hội Chẳng hạn, tội vi phạm quy định về xuất bản và phát hành sách, báo, đĩa âm thanh, băng hình và các ấn phẩm khác (Điều 271) hiện đang bị xử phạt nhẹ, với mức phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến một năm, hoặc phạt tù từ ba tháng đến một năm Do đó, cần quy định mức hình phạt tù cho tội danh này từ 6 tháng đến 3 năm để tăng tính răn đe.
Nên xem xét việc sửa đổi và bổ sung các dấu hiệu định khung hình phạt cũng như tình tiết tăng nặng cho một số tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính Việc này nhằm nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm và bảo đảm tính răn đe đối với các hành vi xâm phạm.
Trong thực tiễn xét xử, việc làm giả giấy chứng nhận, con dấu hoặc sử dụng giấy tờ giả để trốn ra nước ngoài chỉ bị xử lý về tội tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài, mà không xem xét đến các hành vi làm giả và sử dụng giấy tờ giả Do đó, cần bổ sung các hành vi này vào Điều 274, 275 như là tình tiết tăng nặng trong khung hình phạt.
Thứ tư, nên hạn chế khả năng áp dụng hình phạt tiền và cải tạo không giam giữ trong Chương XXII Bộ luật hình sự năm 2015.
Tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính là hành vi ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan nhà nước, gây rối loạn sự ổn định của Nhà nước Để bảo vệ trật tự này, cần hạn chế áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ và phạt tiền, đặc biệt đối với những tội phạm có chức vụ quyền hạn Những người này thường có hiểu biết pháp luật nhưng vẫn cố tình vi phạm, vì vậy cần xử lý nghiêm bằng hình phạt tù có thời hạn để đảm bảo tính răn đe và bảo vệ trật tự xã hội.
2.2 Nâng cao trách nhiệm của Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát, Tòa án trên địa bàn tỉnh Tây Ninh trong điều tra, xử lý đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính trong pháp luật hình sự Việt Nam
Nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc giải quyết các vụ án hình sự, đặc biệt là các vụ án liên quan đến tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, là yêu cầu quan trọng trong quá trình cải cách tư pháp, bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về các tội danh này.
Thứ nhất, những giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan nhà nước có liên quan.
- Đối với cơ quan điều tra:
Cơ quan điều tra cần cải thiện chất lượng công tác điều tra và thực hiện hiệu quả việc tiếp nhận, xử lý tin báo về tội phạm Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chuyên trách điều tra và các cơ quan khác có nhiệm vụ thực hiện các hoạt động điều tra liên quan.
Trong công tác điều tra các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, cần tập trung vào điều tra cơ bản và kịp thời nắm bắt tình hình vi phạm Việc phân loại đối tượng và áp dụng biện pháp xử lý thích hợp là rất quan trọng Đồng thời, nâng cao năng lực chuyên môn và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ điều tra cũng cần được chú trọng Hơn nữa, phối hợp chặt chẽ với Tòa án và Viện kiểm sát trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử là cần thiết để đảm bảo xử lý đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
- Đối với Viện kiểm sát nhân dân:
Ngành Kiểm sát cần hợp tác chặt chẽ với cơ quan điều tra ngay từ khi tiếp nhận tin báo tội phạm, đảm bảo kiểm soát hiệu quả việc giải quyết các tin báo và tố giác Đồng thời, Kiểm sát viên cần định hướng cho cơ quan điều tra làm rõ các tình tiết và chứng cứ liên quan đến hành vi xâm phạm trật tự quản lý hành chính Trong quá trình thực hành quyền công tố tại phiên tòa, Kiểm sát viên không chỉ thực hiện chức năng công tố mà còn phải giám sát việc tuân thủ pháp luật trong hoạt động xét xử Tham gia tranh tụng tại tòa, Kiểm sát viên có trách nhiệm truy tố đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, điều này yêu cầu họ phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, nắm vững pháp luật và đảm bảo tính khách quan, vô tư trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
- Đối với Tòa án nhân dân các cấp:
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống Tòa án, đặc biệt là các Tòa án cấp huyện, cần kiện toàn bộ máy tổ chức, bổ sung nhân sự đủ điều kiện vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt còn thiếu Việc đảm bảo đủ biên chế cho Thẩm phán, Thư ký và Hội thẩm nhân dân là cần thiết để xử lý các vụ án đúng thời hạn luật định Đồng thời, cần đầu tư cơ sở vật chất cho các cấp Tòa án, đặc biệt là khu vực xét xử, nhằm đảm bảo tính dân chủ, công khai và nghiêm minh trong các phiên tòa.
Tòa án nhân dân nên tổ chức xét xử lưu động các vụ án xâm phạm trật tự quản lý hành chính tại địa bàn dân cư để nâng cao nhận thức pháp luật trong cộng đồng, đặc biệt là đối với tội chống người thi hành công vụ Đồng thời, các hội nghị chuyên đề cần được tổ chức để hướng dẫn công tác xét xử, chú trọng vào các căn cứ quyết định hình phạt và nguyên tắc áp dụng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự Việc áp dụng các biện pháp chế tài hình sự cần phải chính xác, phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, đồng thời tránh lạm dụng hình phạt tù không căn cứ vào quy định pháp luật Cuối cùng, việc nghiên cứu và tập hợp các bản án xâm phạm trật tự quản lý hành chính sẽ giúp nâng cao kỹ năng xét xử của thẩm phán và tạo điều kiện cho nhân dân giám sát hoạt động xét xử của Tòa án.
Để nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của người tiến hành tố tụng trong việc giải quyết các vụ án liên quan đến tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, cần triển khai các giải pháp hiệu quả Những giải pháp này bao gồm việc tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức pháp luật mới nhất, và tăng cường trách nhiệm của các cá nhân tham gia tố tụng Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng giải quyết vụ án mà còn đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong quá trình tố tụng.
Trong giai đoạn 2011-2016, các cơ quan tư pháp tỉnh Tây Ninh đã chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ tham gia giải quyết án hình sự Tuy nhiên, để cải thiện chất lượng công tác tư pháp và hoạt động điều tra, truy tố, xét xử án hình sự, cần tiếp tục triển khai tích cực các nhiệm vụ và giải pháp trong thời gian tới.
Thường xuyên cập nhật và hoàn thiện tổ chức bộ máy, biên chế, đồng thời thực hiện việc bổ nhiệm và bổ nhiệm lại cán bộ quản lý một cách khách quan, dân chủ và chính xác Đảm bảo công tác quản lý cán bộ được thực hiện hiệu quả, đồng thời tuân thủ chế độ, chính sách dành cho cán bộ, công chức và người lao động theo quy định Tuyển chọn và sử dụng cán bộ một cách hợp lý để nâng cao hiệu quả công việc.
