Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài
Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) là một tổ chức tín dụng đặc biệt, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện tín dụng chính sách nhằm phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an sinh xã hội Đối tượng thụ hưởng chủ yếu bao gồm hộ nghèo, hộ cận nghèo và các nhóm chính sách khác, cả ở thành phố và nông thôn, những người thiếu vốn sản xuất kinh doanh Tuy nhiên, hoạt động cho vay sản xuất kinh doanh tại NHCSXH tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay.
Hoạt động của NHCSXH hiện nay đang mở rộng quy mô tín dụng, phục vụ đa dạng đối tượng từ hộ nghèo đến doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn Tuy nhiên, sự gia tăng này chưa được hỗ trợ bởi năng lực quản lý tương xứng, dẫn đến tình trạng nợ quá hạn tăng cao, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả tín dụng Phương thức cấp tín dụng chủ yếu qua ủy thác từ các tổ chức chính trị xã hội như Hội Nông dân và Hội Liên hiệp phụ nữ, với hình thức tín chấp, đòi hỏi cần nâng cao công tác kiểm soát chất lượng tín dụng và quản trị rủi ro để đảm bảo hiệu quả và phát triển bền vững cho hoạt động của NHCSXH.
Từ năm 2015 đến 2018, hệ số thu nợ có xu hướng tăng lên, tuy nhiên năm 2017 ghi nhận sự giảm mạnh trong hệ số thu hồi nợ Cụ thể, năm 2016, hệ số thu nợ đạt 40,43%, tăng 4,67% so với năm 2015, trong khi năm 2017, hệ số này chỉ tăng nhẹ lên 41,31%, với mức tăng 0,88% so với năm trước đó.
Từ năm 2016 đến năm 2018, hệ số thu hồi nợ của ngân hàng đã có sự tăng trưởng rõ rệt, từ 35,76% lên 47,63%, tuy nhiên, năm 2017 ghi nhận mức tăng chậm chỉ 0,88% Mặc dù doanh số thu nợ trong cho vay sản xuất kinh doanh tăng trong cả hai năm 2016 và 2018, nhưng hệ số thu nợ lại giảm vào năm 2017 Cụ thể, năm 2015, cứ 100 đồng cho vay, ngân hàng thu hồi được 35,76 đồng; năm 2016 con số này tăng lên 40,43 đồng; năm 2017 đạt 41,31 đồng; và năm 2018 tăng lên 47,63 đồng Điều này cho thấy hệ số thu nợ của ngân hàng vẫn ở mức thấp, phản ánh khả năng thu hồi nợ còn hạn chế và khả năng trả nợ của khách hàng chưa tốt.
Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tỉnh Cà Mau đã hoạt động được 16 năm, nhưng vẫn còn nhiều thách thức do thiếu kinh nghiệm thực tiễn và nghiên cứu đầy đủ Việc quản trị rủi ro tín dụng và đảm bảo cung ứng vốn hiệu quả cho các đối tượng thụ hưởng là vấn đề cần được ưu tiên hàng đầu Do đó, tôi đã chọn đề tài "Quản trị rủi ro tín dụng chính sách trong cho vay sản xuất kinh doanh tại Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cà Mau" cho luận văn thạc sỹ kinh tế của mình Nghiên cứu này không chỉ giúp tôi hiểu rõ hơn về hoạt động tín dụng tại NHCSXH tỉnh Cà Mau mà còn tìm ra những giải pháp hiệu quả để quản trị rủi ro tín dụng trong thực tiễn công việc.
Tổng quan các nghiên cứu liên quan
Trong một bài luận văn phân tích, cơ sở lý thuyết là yếu tố quan trọng nhất để hiểu rõ vấn đề, từ đó xây dựng các bước phân tích đúng hướng và đánh giá chính xác Nhận thức được điều này, tôi đã tìm hiểu kỹ lưỡng và xây dựng nền tảng lý thuyết cho chương 1 “Lý luận về quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay sản xuất kinh doanh tại NHCSXH tỉnh Cà Mau” Tôi đã tham khảo nhiều tài liệu và giáo trình để viết chương 1 này.
Đào Thanh Tú (2014) đã phát triển hệ thống quản trị rủi ro hoạt động cho các ngân hàng thương mại Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của quản trị rủi ro đối với lợi nhuận Một ngân hàng có khả năng quản lý rủi ro hiệu quả sẽ có sức đề kháng tốt trước các tác động không lường trước và có khả năng hành động kịp thời để giảm thiểu tổn thất Trong khi đó, Dương Quyết Thắng (2016) đã nghiên cứu quản lý tín dụng chính sách tại Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH), nhằm đáp ứng mục tiêu giảm nghèo và đảm bảo an sinh xã hội Tác giả đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý tín dụng và đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm cải thiện quản lý tín dụng tại NHCSXH.
Trần Cao Kim (2015) đã đề xuất các giải pháp nhằm giảm nợ xấu tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Nam Luận văn của tác giả trình bày lý luận về nợ xấu và thực trạng nợ xấu tại chi nhánh ngân hàng này Tác giả đã phân tích các nguyên nhân gây ra nợ xấu và áp dụng các giải pháp, nghiệp vụ lý luận để đưa ra các biện pháp hiệu quả nhằm giảm thiểu nợ xấu tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Quảng Nam.
Các bài luận văn đã giúp tôi có cái nhìn tổng quan về chất lượng bài làm của mình, đồng thời cung cấp kiến thức bổ sung về quản trị rủi ro tín dụng trong các tổ chức ngân hàng Tôi cũng đã tìm hiểu về quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Cà Mau Bên cạnh đó, tôi học được cách lập luận và trình bày để cấu trúc bài viết trở nên chặt chẽ và khoa học hơn.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
Nghiên cứu này nhằm đánh giá những thành tựu và hạn chế trong quản trị rủi ro tín dụng chính sách tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Cà Mau trong lĩnh vực cho vay sản xuất kinh doanh Từ những phân tích này, tác giả đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình quản trị rủi ro tín dụng, góp phần nâng cao hiệu quả cho vay và hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương.
Trong thời gian tới, Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Cà Mau cần tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay sản xuất kinh doanh Điều này bao gồm việc hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro, nâng cao năng lực của cán bộ tín dụng, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát khoản vay, cũng như xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro cho cả ngân hàng và khách hàng Việc này không chỉ giúp bảo vệ nguồn vốn mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp trong khu vực.
Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
Nghiên cứu và đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng của NHCSXH là cần thiết để nhận diện những ưu điểm và hạn chế, cũng như nguyên nhân tồn tại Việc nhận thức các bất cập trong quản lý tín dụng và nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến rủi ro tín dụng sẽ góp phần vào sự phát triển bền vững của NHCSXH Để nâng cao hiệu quả cho vay sản xuất kinh doanh cho các đối tượng thụ hưởng từ các chương trình tín dụng chính sách, cần đề xuất một số giải pháp cụ thể.
Câu hỏi nghiên cứu
Mục tiêu của đề tài là trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:
Công tác quản trị rủi ro tín dụng chính sách trong cho vay sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Cà Mau đã đạt được những thành tựu nhất định, nhưng cũng gặp phải một số hạn chế Để nâng cao chất lượng tín dụng chính sách và giảm thiểu rủi ro trong thời gian tới, Ngân hàng Chính sách xã hội Chi nhánh tỉnh Cà Mau cần triển khai các giải pháp hiệu quả nhằm cải thiện quy trình cho vay và quản lý rủi ro.
5 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu quản trị rủi ro trong ngân hàng là một chủ đề quan trọng Luận văn này tập trung vào việc nâng cao chất lượng tín dụng và giảm thiểu rủi ro trong cho vay sản xuất kinh doanh của các chương trình tín dụng chính sách tại chi nhánh NHCSXH tỉnh Cà Mau Dữ liệu và thông tin thống kê được sử dụng trong nghiên cứu chủ yếu từ năm 2015 đến 2018.
Bài viết này nghiên cứu hoạt động tín dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tại tỉnh Cà Mau, đặc biệt chú trọng đến việc cho vay hộ nghèo, cận nghèo và các đối tượng chính sách khác nhằm hỗ trợ vốn sản xuất kinh doanh.
Dự kiến số liệu được thu thập phục vụ cho nghiên cứu từ năm 2015 – 2018
6 Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với thống kê mô tả:
Phương pháp nghiên cứu định tính được thể hiện qua việc tổng hợp các lý thuyết và nghiên cứu liên quan nhằm xây dựng khung lý thuyết cho đề tài.
Phương pháp thống kê mô tả được áp dụng để thu thập và phân tích dữ liệu về hoạt động cho vay sản xuất kinh doanh của NHCSXH tỉnh Cà Mau, cũng như công tác quản trị rủi ro trong lĩnh vực này, trong giai đoạn 2015-2018 Luận văn kết hợp phương pháp này với các phương pháp nghiên cứu khác nhằm làm rõ đối tượng nghiên cứu và đạt được các mục tiêu đã đề ra.
7 Dự kiến những đóng góp mới về khoa học và ý nghĩa thực tiễn của Luận văn
Dựa trên tình hình thực tế và số liệu hoạt động chất lượng tín dụng chính sách tại NHCSXH tỉnh Cà Mau, bài viết phân tích và đánh giá nhằm tìm ra giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay sản xuất kinh doanh, từ đó góp phần giảm thiểu rủi ro ở mức thấp nhất.
Trong lĩnh vực ngân hàng, rủi ro tín dụng là một thách thức không thể tránh khỏi, yêu cầu xây dựng mô hình quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả và phù hợp với từng ngân hàng Mỗi loại hình ngân hàng sẽ có những phương thức ứng phó khác nhau với rủi ro tín dụng, do mức độ ảnh hưởng kinh tế và xã hội khác nhau Đặc biệt, rủi ro trong hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) có những đặc điểm riêng, không chỉ tác động đến hiệu quả kinh tế mà còn ảnh hưởng lớn đến các vấn đề xã hội.
Luận văn “Quản trị rủi ro tín dụng chính sách trong cho vay sản xuất kinh doanh tại Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cà Mau” tập trung vào việc phân tích thực trạng rủi ro tín dụng tại chi nhánh Nghiên cứu này đi sâu vào các quy trình xử lý nghiệp vụ, qua đó làm nổi bật những vấn đề và thách thức trong quản lý rủi ro tín dụng, nhằm nâng cao hiệu quả cho vay và đảm bảo an toàn tài chính cho ngân hàng.
Bài viết này đề cập đến 6 rủi ro tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) Mục tiêu chính là hoàn thiện các quy trình hiện tại trong nghiệp vụ ngân hàng nhằm giảm thiểu sai sót do các yếu tố nội bộ như cơ chế quản lý, quy trình nghiệp vụ, thao tác nghiệp vụ và trình độ năng lực của nhân viên Ngoài ra, bài viết cũng nhấn mạnh việc áp dụng các phương pháp đo lường rủi ro tín dụng để chủ động trích lập dự phòng rủi ro và xây dựng chiến lược định giá cho vay nhằm bù đắp thiệt hại do nguyên nhân chủ quan bên ngoài.
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, hình và được kết cấu thành 3 chương sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay sản xuất kinh doanh
Chương 2: Thực trạng về Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay sản xuất kinh doanh
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay sản xuất kinh doanh
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY SẢN XUẤT KINH DOANH
Ngân hàng Chính sách xã hội ra đời nhằm kết nối chương trình xóa đói giảm nghèo của nhà nước với các hộ nghèo, hộ cận nghèo và những đối tượng chính sách khác cần hỗ trợ Đói nghèo là vấn đề toàn cầu, không chỉ tồn tại ở các nước đang phát triển mà còn ở các nước phát triển, dẫn đến sự gia tăng phân hóa giàu nghèo Ngân hàng Chính sách xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn cho sản xuất kinh doanh, giúp cải thiện điều kiện sống cho những người gặp khó khăn (Trần Cao Kim, 2015).
1.1.1 Khái niệm Ngân hàng Chính sách xã hội
Ngân hàng chính sách là một loại hình ngân hàng hoạt động với đầy đủ chức năng của một tổ chức tài chính, nhưng không nhằm mục tiêu lợi nhuận Mặc dù hiện nay chưa có định nghĩa thống nhất về ngân hàng chính sách trên toàn cầu, mỗi quốc gia lại có cách hiểu khác nhau dựa trên đặc điểm kinh tế xã hội riêng Để hiểu rõ hơn về ngân hàng chính sách, trước tiên cần làm rõ khái niệm về ngân hàng và hoạt động kinh doanh ngân hàng, từ đó xây dựng một định nghĩa chung cho loại hình ngân hàng này.
Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) được thành lập theo Quyết định số 131/2002/QĐ-TTG và Điều 17 trong Luật các tổ chức tín dụng Việt Nam 2010, với mục tiêu chính là phục vụ người nghèo nhằm xóa đói giảm nghèo mà không vì lợi nhuận NHCSXH hoạt động dưới hình thức tổ chức đặc thù, trong đó các cơ quan quản lý Nhà nước tham gia vào việc ban hành chính sách, trong khi hoạt động điều hành được ủy thác cho một ngân hàng thứ hai Cơ chế hoạt động của NHCSXH cho phép huy động vốn thông qua ngân hàng được Chính phủ bảo trợ, đảm bảo bộ máy quản lý và điều hành hoạt động một cách thống nhất.
8 nhất trong phạm vi cả nước, là một pháp nhân, có vốn điều lệ, có con dấu, có tài sản và hệ thống giao dịch (Đinh Xuân Hạng, 2012)
Ngân hàng chính sách là loại hình ngân hàng thực hiện đầy đủ các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của pháp luật Không nhằm mục tiêu lợi nhuận, ngân hàng chính sách tập trung vào việc thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội của quốc gia Hoạt động của ngân hàng chính sách được Chính phủ quy định và yêu cầu thực hiện kiểm tra, kiểm soát nội bộ, cũng như báo cáo thống kê và hoạt động theo quy định của Ngân hàng Nhà nước.
1.1.2 Đặc điểm của Ngân hàng Chính sách xã hội
- Hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận
- Thực hiện cho vay các đối tượng chính sách theo quy định của pháp luật
- Được thực hiện đầy đủ các hoạt động của ngân hàng bao gồm nhận tiền gửi, cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản
- Được tiếp nhận vốn ưu đãi của nhà nước và các tổ chức khác để triển khai các chương trình, hoạt động cho vay theo quy định
- Được hưởng một số đặc quyền theo quy định của pháp luật:
1.1.3 Vai trò của Ngân hàng Chính sách xã hội
Kênh dẫn vốn tín dụng ưu đãi của nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các đối tượng chính sách thông qua các tổ chức hội, đoàn thể, giúp họ tiếp cận nguồn vốn vay phục vụ sản xuất kinh doanh Sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và tổ chức chính trị - xã hội không chỉ tạo điều kiện cho người dân phát triển kinh tế, mà còn góp phần tạo việc làm, cải thiện đời sống Hơn nữa, cộng đồng cùng nhau giám sát việc vay vốn và sử dụng nguồn vốn vay một cách hiệu quả, từ đó nâng cao trách nhiệm trong việc trả nợ ngân hàng.
- Giúp ngăn ngừa, hạn chế tình trạng cho vay nặng lãi ở nông thôn
- Góp phần xây dựng nông thôn mới
- Góp phần quan trọng vào sự thành công của công tác xóa đói giảm nghèo của Quốc gia
1.2 Những vấn đề cơ bản về Tín dụng chính sách trong cho vay sản xuất kinh doanh
Cho vay là hoạt động chuyển nhượng giá trị (tiền hoặc tài sản) giữa bên cho vay và bên đi vay trong một khoảng thời gian nhất định, với nguyên tắc hoàn trả gốc và lãi đúng hạn Đây là nghiệp vụ chủ yếu của ngân hàng trong việc cấp tín dụng cho khách hàng, đồng thời mang lại thu nhập quan trọng cho ngân hàng Ngân hàng đóng vai trò cầu nối giữa người dư thừa vốn và người cần vốn, huy động vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế để đáp ứng nhu cầu của những người thiếu vốn.
1.2.2 Đặc điểm và vai trò trong cho vay sản xuất kinh doanh
