Tính cấp thiết của đề tài và lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, ngân sách Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc huy động và phân bổ nguồn lực, đảm bảo cân đối thu chi và thúc đẩy phát triển bền vững Tuy nhiên, nguồn lực phát triển có giới hạn và tình trạng lãng phí, thất thoát, tham nhũng trong quản lý ngân sách đã gây bức xúc trong xã hội Do đó, việc sử dụng quỹ ngân sách Nhà nước một cách hiệu quả và hiệu lực là yêu cầu cấp thiết không chỉ cho quốc gia mà còn cho chính quyền địa phương.
Trong những năm gần đây, huyện Củ Chi đã có những tiến bộ đáng kể trong công tác quản lý ngân sách, với thu chi ngân sách cơ bản đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế.
Công tác quản lý ngân sách Nhà nước tại huyện còn nhiều bất cập trong phân bổ và sử dụng nguồn lực, cần được khắc phục Cụ thể, chi ĐTPT không sát với thực tế, với chi XDCB có năm đạt thấp nhưng có năm vượt dự toán; năm 2015 chi ĐTPT đạt 94,6% (chi XDCB 92,4%), năm 2016 đạt 118,8% (chi XDCB 116,9%), và năm 2017 chỉ đạt 82,1% (chi XDCB 75,6%) Quản lý ngân sách cần đảm bảo tính tập trung của chính sách tài chính quốc gia, đồng thời phát huy tính năng động, sáng tạo, tự chủ và minh bạch của địa phương, nhằm đảm bảo ổn định an ninh, chính trị và phát triển kinh tế - xã hội.
Tôi đã chọn đề tài “Một số biện pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi, TP Hồ Chí Minh” cho luận văn thạc sĩ của mình nhằm đóng góp vào việc cải thiện quản lý chi ngân sách Nhà nước Mục tiêu là giải quyết những tồn tại hiện tại và nâng cao hiệu quả quản lý, từ đó hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội và cải thiện đời sống người dân địa phương.
Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong những năm qua, nghiên cứu về kinh tế vĩ mô và ngân sách nhà nước tại Việt Nam đã thu hút sự quan tâm từ nhiều nhà khoa học và cơ quan Đinh Thị Nga (2013) đã chỉ ra những bất cập trong quản lý chi ngân sách, như công tác lập kế hoạch chưa hiệu quả, định mức chi tiêu không phù hợp và đầu tư cho khoa học công nghệ còn quá thấp Để khắc phục những vấn đề này, tác giả đề xuất một số giải pháp, bao gồm tăng cường tự chủ cho các đơn vị thụ hưởng ngân sách, thúc đẩy quản lý chi tiêu theo cơ chế quỹ, tăng cường đầu tư cho nghiên cứu tại các trường đại học và viện nghiên cứu, khảo sát nhu cầu công nghệ của doanh nghiệp, và minh bạch hóa thông tin về chính sách ưu tiên đầu tư cho khoa học công nghệ.
Tô Thiện Hiền (2012), Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh
Trong giai đoạn 2011 – 2015, An Giang đã thực hiện nghiên cứu về quản lý ngân sách địa phương với tầm nhìn đến năm 2020 Luận án Tiến sĩ kinh tế tại Đại học Ngân hàng TP HCM đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách địa phương, tập trung vào việc phân định rõ ràng giữa quản lý thu và chi giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.
Nâng cao vai trò của chính quyền địa phương trong việc tự chủ ngân sách và mở rộng quyền tự quyết của ngân sách xã là cần thiết để từng bước biến ngân sách xã thành một phần quan trọng của ngân sách nhà nước Điều này bao gồm cải thiện quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách địa phương, nhằm đảm bảo sự minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công.
Nguyễn Minh Tân - Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính
Chi ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bền vững nền kinh tế Bài viết tổng hợp tình hình chi ngân sách qua các giai đoạn 2006-2010, 2011-2015 và 2016-2020, từ đó đưa ra các giải pháp quản lý hiệu quả chi ngân sách nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững.
Vũ Ngọc Tuấn và Đàm Văn Huệ (2014) trong bài viết "Nhìn lại nguyên tắc ngân sách thường niên theo quan niệm cổ điển và việc tuân thủ nguyên tắc trong quản lý ngân sách tại Việt Nam" trên Tạp chí Kinh tế & Phát triển chỉ ra rằng nguyên tắc ngân sách thường niên là một trong bốn nguyên tắc cơ bản của ngân sách theo quan niệm cổ điển, phát triển cùng với dân chủ và yêu cầu minh bạch trong chi tiêu ngân sách Mặc dù nguyên tắc này đã được thể chế hóa trong Luật NSNN tại Việt Nam, nhưng việc tuân thủ vẫn chưa đầy đủ, đặc biệt là trong các quy định về ứng trước dự toán ngân sách và chuyển nguồn ngân sách Nghiên cứu này nhằm làm rõ nội dung của nguyên tắc ngân sách thường niên, phân tích việc thực hiện tại Việt Nam và đề xuất giải pháp hoàn thiện các quy định liên quan.
Huỳnh Thị Cẩm Liên (2011), trong đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý
Huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi đã xây dựng mô hình lý thuyết về quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện, bao gồm các nội dung chủ yếu như lập dự toán ngân sách, chấp hành dự toán ngân sách, kiểm soát thu chi ngân sách, và quyết toán thu chi ngân sách Tình hình kinh tế - xã hội tại huyện Đức Phổ cũng được nêu sơ bộ Bài viết phân tích thực trạng quản lý thu chi NSNN cấp huyện, tập trung vào các khía cạnh như lập dự toán, chấp hành dự toán và kiểm soát dự toán ngân sách.
Bài viết phân tích thực trạng quản lý thu, chi ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện tại huyện Đức Phổ, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm cải thiện tình hình này Tuy nhiên, tác giả chủ yếu tập trung vào việc đánh giá thực trạng mà chưa đề xuất giải pháp tối ưu cho việc hoàn thiện quản lý thu, chi NSNN cấp huyện, dẫn đến các giải pháp đưa ra còn mang tính chất chung chung.
Lê Công Toàn (2013) trong luận án tiến sĩ tại trường Đại học Tài chính Kế toán Hà Nội đã phân tích mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và công cụ chính sách tài chính Tác giả đánh giá quá trình hình thành và phát triển của các công cụ này, đồng thời phân tích những lợi ích mà chúng mang lại cũng như chỉ ra các hạn chế của chính sách tài chính tại Việt Nam.
Nguyễn Văn Vạn (2014), Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, Luận án tiến sĩ kinh tế tại Trường Đại học
Luận án về kinh tế tại ĐHQGHN đã chỉ ra rằng chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện Kinh Môn chiếm tỷ trọng cao trong tổng chi NSNN Mặc dù hoạt động chi NSNN đáp ứng yêu cầu, đảm bảo hiệu quả cho bộ máy chính quyền và góp phần phát triển kinh tế xã hội, huyện vẫn gặp một số vấn đề trong quản lý chi, như xây dựng định mức chi, phân bổ dự toán và thẩm định báo cáo quyết toán Trên cơ sở đó, luận văn đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, hướng tới mục tiêu đưa Kinh Môn trở thành thị xã vào năm 2015.
Nguyễn Thanh Minh (2015) “Quản lý ngân sách nhà nước huyện Con
Cuông, tỉnh Nghệ An”, Luận án tiến sĩ quản lý kinh tế tại Trường Đại học Kinh tế
ĐHQGHN đã tiến hành nghiên cứu về tình hình quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện Con Cuông nhằm chỉ ra những hạn chế và tồn tại trong công tác điều hành ngân sách Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về những vấn đề cần khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại địa phương.
Nhiều lĩnh vực vẫn chưa thực hiện đúng dự toán ngân sách được giao, dẫn đến tình trạng chậm trễ trong triển khai nhiệm vụ và không thực hiện được dự toán, đặc biệt là trong chi đầu tư xây dựng cơ bản Điều này gây ra việc chuyển nguồn lớn và thất thoát ngân sách nhà nước (NSNN) Nguyên nhân chính là do hệ thống cơ chế, chính sách và quản lý NSNN chưa hoàn thiện, cùng với hạn chế trong trình độ quản lý của cán bộ tài chính, đặc biệt là ở cấp cơ sở Hơn nữa, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong quản lý NSNN chưa đồng bộ Để cải thiện công tác quản lý thu chi ngân sách, cần thực hiện tổng hợp các giải pháp ở cả tầm vĩ mô và vi mô.
Các công trình nghiên cứu đã chỉ ra nhiều vấn đề liên quan đến quản lý thu – chi ngân sách Nhà nước ở tất cả các cấp Đinh Thị Nga (2013) nhấn mạnh những bất cập trong lập kế hoạch và định mức chi tiêu, trong khi Tô Thiện Hiền (2012) đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách địa phương, bao gồm việc phân định rõ ràng giữa ngân sách trung ương và địa phương, cũng như nâng cao vai trò của chính quyền địa phương trong việc tự chủ ngân sách và mở rộng quyền tự quyết của ngân sách xã Tuy nhiên, tác giả vẫn chưa đưa ra những giải pháp cụ thể để tăng cường quản lý ngân sách địa phương.
Tân (2017) đã đề xuất các giải pháp quản lý chi ngân sách hiệu quả để thúc đẩy phát triển bền vững, nhưng các giải pháp này lại quá rộng và mang tính chất vĩ mô.
Toàn (2013) đã phân tích lợi ích và hạn chế của công cụ tài chính tại Việt Nam, nhưng chưa đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả Trong khi đó, Huỳnh Thị Cẩm Liên (2011) đã đưa ra các giải pháp cải thiện công tác lập và chấp hành dự toán ngân sách nhà nước, kiểm soát thu chi và quyết toán ngân sách, nhưng vẫn thiếu giải pháp cho quản lý chi ngân sách nhà nước.
Vũ Ngọc Tuấn và Đàm Văn Huệ (2014) đã làm sáng tỏ các khía cạnh của nguyên tắc ngân sách thường niên, nhấn mạnh mối liên hệ giữa nguyên tắc này và sự phát triển của dân chủ tại Việt Nam.
Mục tiêu nghiên cứu
3.1 Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
Mục tiêu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Củ Chi, TP HCM, thông qua việc khảo sát ý kiến của các cán bộ liên quan đến công tác này.
3.2 Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
Bài viết này phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi, nhằm làm rõ những thành tựu đạt được cũng như những hạn chế tồn tại trong công tác này Qua đó, chúng ta có thể nhận diện các vấn đề cần cải thiện để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trong tương lai.
- Đề xuất các giải pháp và các kiến nghị nhằm hoàn thiện tăng cường công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước tại huyện Củ Chi.
Câu hỏi nghiên cứu
1 Thực trạng quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi như thế nào? Có những thành công và hạn chế gì?
2 Các giải pháp nào giúp tăng cường quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi được tốt hơn?
Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện nghiên cứu, đề tài sử dụng một số phương pháp chủ yếu sau:
- Phương pháp thu thập tài liệu: tài liệu của các cơ quan lưu trữ, các đề tài nghiên cứu, các tài liệu liên quan
Phương pháp phân tích, tổng hợp và so sánh là quá trình quan trọng trong việc xử lý tài liệu Sau khi thực hiện phân tích và tổng hợp, đặc biệt là các số liệu, tài liệu sẽ được đối chiếu để làm cơ sở cho việc đưa ra nhận định và kết luận chính xác.
- Phương pháp khảo sát các chuyên gia: Thiết kế bảng câu hỏi và thu thập ý kiến các chuyên gia thông qua bảng câu hỏi soạn sẳn.
Khung phân tích
Sau khi tổng hợp các lý thuyết liên quan đến công tác chi ngân sách nhà nước huyện, tác giả xây dựng khung phân tích như sau:
(Nguồn: tác giả xây dựng)
Công tác quyết toán THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH TẠI CỦ CHI
Khảo sát lấy ý kiến của các lãnh đạo, cán bộ của các đơn vị và các phòng ban có liên quan
Rút ra những thành công, hạn chế
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
CHI NSNN HUYỆN CỦ CHI
Thực hiện nghiêm túc theo quy định, cơ cấu phân bổ vốn cho các nội dung chi là phù hợp
Công tác kiểm tra, giám sát, khả năng phát hiện tất cả các sai phạm và xử lý kịp thời
Các chứng từ và hóa đơn được lập đầy đủ, khóa sổ kịp thời, số liệu chính xác
1 Được kiểm soát trước, quản lý chặt chẽ, minh bạch, rõ ràng;
2 Thực tế chi ngân sách đã đạt được theo dự toán lập ra, ngân sách được sử dụng hiệu quả
Công tác lập dự toán
Công tác chấp hành dự toán
Công tác kiểm tra, giám sát
Căn cứ vào dữ liệu thực tế, phân tích thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Củ Chi
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài bao gồm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về quản lý chi ngân sách Nhà nước
Chương 2: Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi giai đoạn 2015-2017
Chương 3: Một số giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Các khái niệm về ngân sách nhà nước, chi và quản lý chi ngân sách Nhà nước
1.1.1 Khái niệm ngân sách Nhà nước
Ngân sách Nhà nước (NSNN) là một khái niệm kinh tế và lịch sử quan trọng, đóng vai trò là một phần trong hệ thống tài chính của Việt Nam Luật ngân sách nhà nước năm 2002 đã được Quốc hội Việt Nam thông qua và được sửa đổi bởi Luật số 83/2015/QH13 vào ngày 25/06/2015 Theo định nghĩa, ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu và chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước trong một năm.
Ngân sách trung ương bao gồm các khoản thu ngân sách nhà nước được phân cấp cho cấp trung ương và các khoản chi ngân sách thuộc nhiệm vụ chi của cấp này.
Ngân sách địa phương bao gồm các khoản thu từ ngân sách nhà nước được phân cấp cho cấp địa phương, cùng với các khoản bổ sung từ ngân sách trung ương và các chi tiêu thuộc nhiệm vụ của địa phương Ngân sách huyện, một phần của ngân sách địa phương, là quỹ tiền tệ tập trung của huyện, được hình thành từ các nguồn thu nhằm đảm bảo các nhiệm vụ chi trong phạm vi huyện Đây là công cụ quan trọng của chính quyền cấp huyện trong việc ổn định và phát triển kinh tế - xã hội Ngân sách huyện không thể tách rời khỏi ngân sách nhà nước cấp trên, đồng thời cũng không thể coi là yếu tố thụ động trong hệ thống ngân sách, mà là toàn bộ các khoản thu – chi được quy định đưa vào dự toán.
1.1.2 Khái niệm chi ngân sách cấp huyện
Chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước theo những nguyên tắc nhất định
Chi NSNN là quá trình phân phối lại nguồn tài chính từ ngân sách nhà nước đến các mục đích sử dụng cụ thể Điều này không chỉ bao gồm các định hướng mà còn yêu cầu phân bổ cho từng mục tiêu, hoạt động và công việc thuộc chức năng của nhà nước.
Chi ngân sách huyện là quá trình phân phối các nguồn tài chính đã được tập trung vào ngân sách huyện để sử dụng hiệu quả Quá trình này không chỉ dừng lại ở các định hướng chung mà còn cần phân bổ cụ thể cho từng mục tiêu, hoạt động và công việc thuộc chức năng của Nhà nước cấp huyện.
Quá trình chi ngân sách nhà nước cấp huyện:
Quá trình phân phối: là quá trình cấp phát kinh phí từ ngân sách huyện để hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng
Quá trình sử dụng khoản tiền cấp phát từ ngân sách huyện diễn ra trực tiếp, không cần phải trải qua việc hình thành các quỹ trước khi sử dụng.
1.1.3 Khái niệm quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện
Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là quy trình lập và thực hiện dự toán, kiểm soát và quyết toán chi tiêu theo quy định pháp luật Mục tiêu của quá trình này là đảm bảo ngân sách nhà nước được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, từ đó góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Lý thuyết về chi ngân sách Nhà nước cấp huyện
1.2.1 Đặc điểm của chi ngân sách cấp huyện
Ngân sách huyện là một phần của hệ thống ngân sách nhà nước, mang những đặc điểm chung của ngân sách nhà nước, đồng thời có những nét riêng của cấp ngân sách cơ sở Ngân sách huyện liên quan chặt chẽ đến việc tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước ở cấp cơ sở, nhằm thực hiện các chức năng theo quy định của pháp luật Hoạt động của quỹ tiền tệ tập trung này được thể hiện qua hai phương diện chính: huy động nguồn lực và sử dụng hiệu quả các nguồn tài chính.
Quỹ ngân sách huyện, hay nguồn thu ngân sách, đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối và sử dụng tiền tệ cho các nhiệm vụ chi của chính quyền huyện Hoạt động thu, chi ngân sách huyện không chỉ gắn liền với chức năng của chính quyền mà còn phải chịu sự giám sát của cơ quan quyền lực Nhà nước cấp huyện Những hoạt động này phản ánh mối quan hệ lợi ích giữa cộng đồng, đại diện bởi chính quyền huyện, và các chủ thể kinh tế xã hội khác Các mối quan hệ này rất đa dạng, bao gồm cả quan hệ kinh tế giữa ngân sách huyện với doanh nghiệp, các cấp ngân sách trung gian, tổ chức xã hội, cá nhân và hộ gia đình.
1.2.2 Vai trò của chi ngân sách cấp huyện
Ngân sách nhà nước cấp huyện là công cụ thiết yếu của chính quyền địa phương trong việc ổn định và phát triển kinh tế - xã hội Nó định hướng phát triển sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững Ngân sách cấp huyện cũng đóng vai trò kiểm tra ngân sách gắn liền với quyền lực Nhà nước, đặc biệt trong hệ thống hành chính Qua ngân sách, chính quyền có thể theo dõi và đánh giá quá trình phát triển kinh tế quốc dân, các ngành nghề và đơn vị sản xuất, nhằm khai thác tiềm năng kinh tế và bảo vệ tài sản quốc gia.
Chi ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình phân bổ lại các nguồn tài chính hiện có nhằm đảm bảo chi tiêu đúng mục đích cho từng huyện Quá trình này không chỉ dừng lại ở các định hướng chung mà còn yêu cầu phân bổ cụ thể cho từng mục tiêu, hoạt động và công việc thuộc chức năng của nhà nước.
1.2.3 Nội dung chi ngân sách cấp huyện
Theo luật NSNN hiện hành, các nội dung chi ngân sách huyện được phân loại cụ thể như sau:
(1) Chi đầu tư phát triển:
Chi đầu tư phát triển là hoạt động mà nhà nước sử dụng một phần thu nhập từ ngân sách nhà nước (NSNN) và các quỹ ngoài ngân sách, chủ yếu là từ quỹ NSNN, để tiến hành đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế.
Đầu tư vào cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội và phát triển sản xuất là yếu tố chiến lược quan trọng để đảm bảo ổn định và tăng trưởng kinh tế Việc dự trữ hàng hóa cũng góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu này.
- Chi đầu tư phát triển có các đặc điểm sau:
+ Chi đầu tư phát triển của ngân sách là khoản chi tích lũy
Quy mô và cơ cấu chi đầu tư phát triển ngân sách biến đổi theo từng thời kỳ, phụ thuộc vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện và sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.
+ Chi đầu tư phát triển gắn chặt với chi thường xuyên nhằm nâng cao hiệu quả vốn đầu tư
Phân cấp đầu tư phát triển cấp huyện theo ngành và lĩnh vực bao gồm sự nghiệp kinh tế, với các hạng mục như đầu tư vào kết cấu hạ tầng, xây dựng các công trình giao thông, thủy lợi, điện, cùng với các dự án phòng chống và khắc phục ô nhiễm môi trường.
+ Sự nghiệp giáo dục và đào tạo: đầu tư kết cấu hạ tầng các trường học: THPT, THCS, Tiểu học, Mầm non, Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện
Để phát triển sự nghiệp văn hóa - thể dục - thể thao, cần đầu tư vào các nhà văn hóa, trung tâm văn hóa thể thao, nhà thi đấu thể thao, và nhà văn hóa thanh – thiếu niên cấp huyện Bên cạnh đó, việc xây dựng nhà văn hóa xã, nhà văn hóa thôn, khu dân cư và khu vui chơi cộng đồng cũng rất quan trọng Đồng thời, cần chú trọng bảo tồn và tôn tạo các di tích lịch sử trên địa bàn, cũng như đầu tư vào các công trình, dự án phục vụ hoạt động phát thanh, truyền hình ở cấp huyện và xã.
+ Sự nghiệp y tế: Đầu tư xây dựng bệnh viện, trung tâm y tế và hệ thống các trạm y tế trên địa bàn huyện
Quản lý Nhà nước tập trung vào việc cải tạo và nâng cấp trụ sở làm việc của các cơ quan hành chính, đảng và đoàn thể huyện Đồng thời, đầu tư xây dựng mới và cải tạo hạ tầng kỹ thuật cho các cơ quan hành chính, đảng, đoàn thể cấp xã cũng như trụ sở làm việc của công an và quân sự xã.
Chi thường xuyên là một phần quan trọng của ngân sách nhà nước (NSNN), thể hiện quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm thực hiện các nhiệm vụ quản lý kinh tế - xã hội của Nhà nước.
Chi thường xuyên có vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ của nhà nước, mang tính chất tiêu dùng Quy mô và cơ cấu của khoản chi này chủ yếu phụ thuộc vào tổ chức bộ máy nhà nước.
- Chi thường xuyên có đặc điểm cơ bản đó là:
Nguồn lực tài chính để chi trả cho các khoản chi thường xuyên được phân bổ đồng đều trong suốt năm, từ quý này sang quý khác, tháng này sang tháng khác, và giữa các năm trong kế hoạch.
+ Việc sử dụng kinh phí thường xuyên chủ yếu chi cho con người, sự việc nên nó không làm tăng thêm tài sản hữu hình của quốc gia
Chi thường xuyên đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì ổn định chính trị-xã hội, từ đó thúc đẩy phát triển bền vững cho đất nước Hiệu quả của chi này không chỉ được đánh giá qua khía cạnh kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội.
Chi hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền giao Chi nhiệm vụ cho việc thực hiện công việc, dịch vụ thu phí, lệ phí
Chi cho các hoạt động dịch vụ bao gồm việc thực hiện nghĩa vụ ngân sách nhà nước, trích khấu hao tài sản cố định theo quy định, và chi trả vốn cũng như lãi tiền vay theo quy định pháp luật.
- Theo phân cấp, chi thường xuyên ngân sách huyện bao gồm:
+ Chi quản lý Nhà nước: Đảm bảo kinh phí hoạt động cho hệ thống quản lý Nhà nước trên địa bàn huyện
+ Chi hoạt động của HĐND: Đảm bảo hoạt động của HĐND
+ Chi hoạt động của Đảng: Đảm bảo hoạt động của Đảng Cộng sản Việt Nam
Lý thuyết về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện
1.3.1 Đặc điểm quản lý chi ngân sách Nhà nước
Chi NSNN được quản lý theo quy định pháp luật và dự toán, đây là đặc điểm quan trọng nhất Việc nhận thức và đánh giá đúng đặc điểm này giúp Nhà nước thiết lập các cơ chế quản lý và điều hành chi ngân sách một cách hợp pháp, đảm bảo hiệu quả, công khai và minh bạch.
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) áp dụng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó biện pháp tổ chức hành chính đóng vai trò quan trọng nhất Biện pháp này tác động đến đối tượng quản lý theo hai hướng khác nhau, nhằm nâng cao hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách.
+ Chủ thể quản lý ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và đưa ra các quyết định quản lý bắt buộc cấp dưới thực hiện
+ Đặc trưng của biện pháp hành chính là cưỡng chế đơn phương của chủ thể quản lý (Định Thị Nga, 2013)
1.3.2 Mục tiêu quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện
Mục tiêu chính trong quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững thông qua việc sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn lực, đồng thời đảm bảo công bằng xã hội và thực hiện các mục tiêu chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng và đối ngoại.
Mục tiêu của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là đạt được kết quả tối ưu trong phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo sự hài hòa trong mối quan hệ lợi ích giữa các bên liên quan.
Quản lý chi ngân sách cấp huyện là một phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, với sự tham gia của Nhà nước và các chủ thể khác trong xã hội Mục tiêu cụ thể của việc này là nhằm đáp ứng các nhiệm vụ phát triển bền vững của huyện.
+ Phân bổ nguồn lực theo hướng ưu tiên chiến lược, chính sách phát triển của huyện
+ Bảo đảm sử dụng ngân sách đúng mục đích
+ Sử dụng NSNN có hiệu quả
+ Kiểm soát chi tiêu công trên địa bàn huyện (Nguyễn Anh Tuấn, 2012)
1.3.3 Nguyên tắc quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện
Nguyên tắc quản lý chi ngân sách cấp huyện đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị và an ninh quốc phòng tại địa phương Để đảm bảo hiệu quả trong công tác chi ngân sách nhà nước, việc tổ chức quản lý cần tuân thủ các nguyên tắc cụ thể nhằm nâng cao trách nhiệm và minh bạch trong sử dụng nguồn lực tài chính.
Cân đối thu chi ngân sách cấp huyện là việc quản lý chi tiêu dựa trên nguồn thu thực tế từ nền kinh tế, yêu cầu phải điều chỉnh mức chi và cơ cấu chi theo khả năng tăng trưởng GDP của huyện Vi phạm nguyên tắc này có thể dẫn đến bội chi ngân sách, gây mất ổn định cho sự phát triển kinh tế - xã hội và tình hình chính trị của huyện.
Tiết kiệm và hiệu quả là nguyên tắc cốt lõi trong hoạt động kinh tế và tài chính, đặc biệt trong chi ngân sách nhà nước (NSNN) Nguyên tắc này trở nên cấp thiết do nhu cầu chi ngân sách ngày càng gia tăng, trong khi khả năng sinh lợi từ các khoản chi thường khó xác định Các khoản chi NSNN thường mang tính bao cấp và có khối lượng lớn, dẫn đến tình trạng lãng phí và kém hiệu quả, nhất là trong chi xây dựng cơ bản (XDCB) Hơn nữa, tỉ trọng chi tiêu cho tiêu dùng trong NSNN đang tăng, tạo ra áp lực về mặt kinh tế vì những khoản chi này không mang lại lợi ích sinh lợi Do đó, việc áp dụng nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong chi NSNN là vô cùng cần thiết.
19 chi ngân sách cần phải được quan tâm Do vậy cần phải quán triệt nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong các khoản chi NSNN
Cấp phát ngân sách và sử dụng nguồn vốn NSNN cần tuân thủ nguyên tắc lập dự toán để đảm bảo tính cân đối trong phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện nguyên tắc tiết kiệm Mọi khoản chi tiêu phải dựa trên những dự toán có cơ sở thực tiễn, đảm bảo tính chính xác và khả năng thích ứng với biến động kinh tế Việc này yêu cầu nắm bắt kịp thời các yếu tố ảnh hưởng đến dự toán chi ngân sách, từ đó điều chỉnh dự toán theo quy định của Luật NSNN.
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) cần tuân thủ các mục tiêu quy định để đảm bảo tài chính cho các chương trình kinh tế - xã hội do Nhà nước hoạch định, đồng thời tránh lãng phí và sử dụng không hiệu quả Việc cấp phát và sử dụng nguồn vốn ngân sách được xem xét dưới hai hình thức: mục tiêu theo ngành và mục tiêu theo loại chi Nguyên tắc này kết hợp giữa quản lý tập trung và phát huy tính độc lập, linh hoạt nhằm đạt hiệu quả cao trong việc sử dụng ngân sách cho từng đơn vị dự toán.
Cân đối giữa khả năng và nhu cầu trong quản lý ngân sách là yêu cầu quan trọng, đảm bảo nguyên tắc cấp phát và sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) phù hợp với khả năng thực tế Điều này không chỉ phụ thuộc vào tình hình thu ngân sách mà còn phản ánh vai trò của NSNN như một công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước.
Nguyên tắc chi trả trực tiếp qua KBNN quy định rằng KBNN, cơ quan tài chính được Nhà nước giao nhiệm vụ quản lý quỹ NSNN, có trách nhiệm thanh toán mọi khoản chi ngân sách KBNN phải kiểm soát chặt chẽ các khoản chi và có quyền từ chối thanh toán đối với những khoản không đúng định mức, chế độ do Nhà nước quy định, đồng thời chịu trách nhiệm về các quyết định của mình Việc thanh toán ngân sách cần được thực hiện trực tiếp đến các đối tượng thụ hưởng, nhằm hạn chế tối đa việc thanh toán qua trung gian.
Để đảm bảo thực hiện tốt nguyên tắc quản lý tài chính, các đơn vị dự toán cần mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) nhằm thực hiện các giao dịch và chịu sự kiểm tra của KBNN trong suốt quá trình sử dụng kinh phí ngân sách và nguồn thu sự nghiệp Điều này bao gồm cả việc lập dự toán và quyết toán của đơn vị.
1.3.4 Quy trình chi ngân sách Nhà nước
Theo Điều 6 của Quy trình nghiệp vụ thống nhất kiểm soát khoản chi ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước, được ban hành theo Quyết định 4377/QĐ-KBNN ngày 15/9/2017 của Tổng Giám đốc Kho bạc Nhà nước Việt Nam, nội dung quy định chi tiết về quy trình kiểm soát này.
Thời hạn giải quyết hồ sơ:
Thời gian giải quyết hồ sơ bắt đầu từ khi Kho bạc Nhà nước (KBNN) nhận đủ hồ sơ và chứng từ của khách hàng cho đến khi hoàn tất việc thanh toán.
- Đối với chi thường xuyên:
+ Đối với các khoản tạm ứng và thanh toán trực tiếp: thời hạn xử lý tối đa
02 ngày làm việc, trong đó thời hạn xử lý tại phòng/bộ phận Kiểm soát chi 01 ngày, tại phòng/bộ phận Kế toán 01 ngày
Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện
Quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện bao gồm việc quản lý toàn bộ các khoản thu chi hàng năm thông qua các bước như lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và tiến hành kiểm tra, thanh tra ngân sách.
1.4.1 Công tác lập dự toán ngân sách Nhà nước huyện
Lập dự toán ngân sách là bước quan trọng để xác định nhiệm vụ và quy mô thu, chi trong năm tài chính, đồng thời là cơ sở để thực hiện các hoạt động thu, chi theo kế hoạch đã đề ra.
Căn cứ vào Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng kế hoạch phát
Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư hướng dẫn lập dự toán ngân sách nhà nước cho năm sau, quy định yêu cầu, nội dung và thời hạn cho các bộ, cơ quan ngang bộ, và Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương Các cơ quan này cần căn cứ vào Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và thông báo kiểm tra của Bộ Tài chính để lập dự toán ngân sách phù hợp với nhiệm vụ cụ thể Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh cũng phải dựa vào định hướng phát triển kinh tế - xã hội và khả năng cân đối ngân sách địa phương để hướng dẫn và thông báo kiểm tra cho các đơn vị trực thuộc.
Yêu cầu lập dự toán ngân sách nhà nước và ngân sách các cấp Chính quyền phải được tổng hợp theo từng lĩnh vực thu, chi, cùng với cơ cấu chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển và chi trả nợ.
Dự toán ngân sách cần kèm theo báo cáo thuyết minh cơ sở và căn cứ tính toán Đối với dự toán ngân sách nhà nước, tổng thu thuế, phí và lệ phí phải lớn hơn tổng chi thường xuyên và các khoản chi trả nợ, với bội chi nhỏ hơn chi đầu tư phát triển Tại cấp tỉnh, dự toán ngân sách phải cân bằng giữa thu và chi dựa trên số thu ngân sách cấp tỉnh, bao gồm các khoản thu được hưởng 100%, các khoản thu phân chia theo tỷ lệ quy định và số bổ sung từ ngân sách trung ương (nếu có) Đối với cấp huyện, dự toán ngân sách cũng phải đảm bảo cân bằng giữa thu và chi.
Căn cứ lập dự toán ngân sách:
Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng - an ninh trong năm kế hoạch bao gồm các chỉ tiêu cụ thể phản ánh quy mô nhiệm vụ và đặc điểm hoạt động của từng vùng Điều này liên quan đến dân số theo vùng lãnh thổ và các chỉ tiêu kinh tế - xã hội do cơ quan có thẩm quyền thông báo, áp dụng cho từng bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cũng như các địa phương và đơn vị.
Các luật và quy định về thuế, ngân sách yêu cầu lập dự toán chi đầu tư phát triển dựa trên các dự án đủ điều kiện và khả năng ngân sách hàng năm Cần ưu tiên vốn cho các chương trình, dự án đang thực hiện theo quyết định của cấp có thẩm quyền Đối với chi thường xuyên, dự toán phải tuân thủ các chính sách và tiêu chuẩn do cơ quan nhà nước quy định Đối với chi trả nợ, cần đảm bảo bố trí đủ khoản nợ đến hạn, bao gồm cả nợ gốc và lãi Khi vay bù đắp thiếu hụt ngân sách, dự toán phải căn cứ vào cân đối ngân sách và khả năng trả nợ theo quy định.
Sau khi nhận thông báo kiểm tra dự toán ngân sách, cơ quan tài chính các cấp sẽ tổ chức thảo luận về dự toán ngân sách với các cơ quan và đơn vị cùng cấp, cũng như với Ủy ban nhân dân và cơ quan tài chính cấp dưới trong năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách Đối với các đơn vị cấp trên, cần tổ chức làm việc để thảo luận về dự toán với các đơn vị ngân sách trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ hướng dẫn cụ thể quy trình lập, quyết định, phân bổ và giao dự toán ngân sách tại các địa phương, đảm bảo phù hợp với yêu cầu và thời gian lập dự toán ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Căn cứ vào nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, Sở Tài Chính trình
Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định giao nhiệm vụ
Ngày 29, các cơ quan và đơn vị trực thuộc tỉnh, thành phố sẽ thực hiện việc thu, chi ngân sách, xác định nhiệm vụ thu, chi và tỷ lệ phần trăm phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương Bên cạnh đó, cần xem xét mức bổ sung từ ngân sách cấp tỉnh cho từng huyện, cũng như dự toán chi từ nguồn kinh phí uỷ quyền của ngân sách Trung ương và ngân sách cấp tỉnh cho các huyện, quận, thị xã và thành phố thuộc tỉnh.
Sau khi nhận quyết định giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách từ Uỷ ban nhân dân cấp trên, Uỷ ban nhân dân địa phương phải trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định dự toán thu, chi ngân sách và phương án phân bổ ngân sách trong vòng 10 ngày kể từ ngày Hội đồng nhân dân cấp trên quyết định dự toán và phân bổ ngân sách.
Sau khi nhận dự toán thu chi ngân sách từ cơ quan có thẩm quyền, các đơn vị dự toán cần phân bổ và giao dự toán cho từng đơn vị trực thuộc, bao gồm cả dự toán chi từ nguồn kinh phí ủy quyền (nếu có), trước ngày 31 tháng 12 của năm trước.
Trong vòng 5 ngày kể từ khi Hội đồng nhân dân phê duyệt dự toán ngân sách hoặc điều chỉnh dự toán ngân sách, Uỷ ban nhân dân phải báo cáo cho Uỷ ban nhân dân và cơ quan tài chính cấp trên, cụ thể là Uỷ ban nhân dân cấp huyện.
Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư dự toán ngân sách huyện);
Sở Tài chính có trách nhiệm kiểm tra nghị quyết về dự toán ngân sách của Hội đồng nhân dân cấp huyện Nếu cần thiết, Sở sẽ báo cáo Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh để yêu cầu Hội đồng nhân dân cấp dưới điều chỉnh lại dự toán ngân sách, theo quy định của Luật ngân sách nhà nước năm 2015.
1.4.2 Công tác chấp hành dự toán ngân sách Nhà nước huyện
Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước huyện là việc áp dụng các biện pháp kinh tế, tài chính và hành chính để hiện thực hóa các chỉ tiêu chi tiêu đã ghi trong dự toán ngân sách Quá trình này được thực hiện theo một trình tự nhất định.
Để tổ chức thực hiện dự toán chi, cần chia dự toán chi năm thành dự toán chi quý và tháng dựa trên nhu cầu chi của từng quý và tổng dự toán cả năm.
