Lời giới thiệu
Trong phương pháp dạy học hiện đại, việc tự học của học sinh đóng vai trò quan trọng, và giáo viên cần hướng dẫn một cách khéo léo và đa dạng để tối ưu hóa quá trình này Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc áp dụng phương pháp dạy học hướng dẫn tự học vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong môn lịch sử.
Cách học của học sinh hiện nay chủ yếu là hoàn thành bài tập về nhà, ghi nhớ nội dung và thụ động tiếp thu kiến thức từ giảng viên Trong khi đó, giáo viên thường chỉ quen với việc kiểm tra bài cũ để ghi điểm mà không chú trọng đến chất lượng dạy học Việc kiểm tra định kỳ thường chỉ mang tính hình thức theo chương trình, khiến giáo viên tập trung vào việc truyền đạt kiến thức theo sách giáo khoa mà không quan tâm đến sự phát triển tư duy của học sinh.
Nhiều giáo viên vẫn còn thiếu kỹ năng soạn bài, dẫn đến việc áp dụng lối dạy học truyền thống một cách máy móc, chủ yếu tập trung vào việc giải thích và minh họa theo sách giáo khoa Họ ít sử dụng các câu hỏi tìm tòi hay tình huống có vấn đề, làm giảm khả năng rèn luyện tư duy và thực hành cho học sinh Hơn nữa, việc sử dụng các phương tiện dạy học, đặc biệt là các công cụ trực quan, cũng chưa được chú trọng, khiến cho việc tổ chức nghiên cứu và thảo luận của học sinh trở nên hạn chế, ảnh hưởng đến quá trình chiếm lĩnh kiến thức của các em.
Các phương pháp dạy học tích cực không chỉ nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn hướng tới việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh Phương pháp tự học là cốt lõi trong quá trình này, giúp học sinh phát triển kỹ năng, thói quen và ý chí tự học Khi học sinh có được phương pháp tự học, lòng ham học sẽ được khơi dậy, từ đó nâng cao kết quả học tập Do đó, cần chú trọng vào hoạt động học trong quá trình dạy học, khuyến khích học sinh tự học không chỉ ở nhà mà còn ngay trong các tiết học có sự hướng dẫn của giáo viên.
Chương II: “Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945” nằm trong chương trình lịch sử lớp 12- Ban cơ bản gồm 3 bài: Bài 14: Phong trào cách mạng
Giai đoạn 1930-1935 đánh dấu sự khởi đầu của phong trào dân chủ từ 1936-1939, tiếp theo là phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám từ 1939 đến 1945, dẫn đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Đây là một chương học quan trọng giúp học sinh hiểu rõ về thời kỳ lịch sử quan trọng của đất nước, bắt đầu từ sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam Dưới sự lãnh đạo của Đảng, ba phong trào đấu tranh đã được tiến hành trong giai đoạn 1930-1935.
Các sự kiện từ năm 1931, 1936-1939 đến 1939-1945 đã chuẩn bị cho thành công của cuộc cách mạng tháng Tám, dẫn đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Chương học này không chỉ bồi dưỡng niềm tự hào về cuộc đấu tranh vẻ vang mà còn tăng cường niềm tin vào sức sống quật cường của Đảng Điều này giúp thế hệ trẻ có tinh thần hăng hái, nhiệt tình trong sự nghiệp cách mạng, noi gương ông cha và trân trọng những thành quả của cách mạng tháng Tám Nội dung chương học thường xuyên xuất hiện trong các đề thi khảo sát chuyên đề, thi học sinh giỏi cấp tỉnh và thi Trung học phổ thông Quốc gia, do đó, việc rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh sẽ góp phần nâng cao chất lượng môn học.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tầm quan trọng của việc rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh, tuy nhiên, hầu hết chỉ dừng lại ở lý thuyết và ví dụ minh họa mà không áp dụng vào bài học cụ thể Đề tài "Rèn luyện kĩ năng tự học của học sinh khi dạy chương II: 'Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945'" trong chương trình lịch sử lớp 12 - Ban cơ bản sẽ khắc phục những hạn chế này bằng cách trình bày rõ ràng các lý thuyết và ứng dụng vào chương học cụ thể, từ đó phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh Qua đó, đề tài không chỉ nâng cao hiệu quả bài học mà còn giúp học sinh thêm hứng thú với môn học.
Tên sáng kiến
“Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945” trong chương trình lịch sử lớp 12 - Ban cơ bản.
Tác giả sáng kiến
- Họ và tên: Nguyễn Thúy Mai
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Giáo viên trường THPT Nguyễn Thái Học – Thành phố Vĩnh Yên-Tỉnh Vĩnh Phúc.
- Số điện thoại: 0964034756 E-mail: nguyenthuymai18121981@gmail.com
Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến
- Họ và tên: Nguyễn Thúy Mai
- Địa chỉ: Giáo viên trường THPT Nguyễn Thái Học - Thành phố Vĩnh Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc.
- Số điện thoại: 0964034756 E-mail: nguyenthuymai18121981@gmail.com
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
- Sáng kiến được áp dụng vào việc giảng dạy bộ môn lịch sử: chương trình lịch sử lớp 12
Để nâng cao kỹ năng tự học của học sinh trong chương II "Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945" của chương trình lịch sử lớp, cần áp dụng những sáng kiến giáo dục hiệu quả Việc khuyến khích học sinh nghiên cứu tài liệu, tham gia thảo luận nhóm và thực hiện các dự án nhỏ sẽ giúp củng cố kiến thức và phát triển tư duy phản biện Đồng thời, giáo viên nên cung cấp hướng dẫn cụ thể và tạo môi trường học tập tích cực để học sinh tự tin khám phá và tìm hiểu sâu hơn về giai đoạn lịch sử quan trọng này.
12 - Ban cơ bản Qua đó, nâng cao hiệu quả bài học và bồi dưỡng niềm yêu thích môn học cho học sinh.
Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử
Ngày áp dụng lần đầu: Tháng 10 năm 2018
Mô tả bản chất của sáng kiến
Về nội dung của sáng kiến
7.1.1 Xác định mục tiêu bài học để hình thành và phát triển hệ thống các kĩ năng tự học cho học sinh Để hình thành kĩ năng tự học cho học sinh cần phải xác định được các mục tiêu mà bài học hướng tới:
- Phong trào cách mạng đầu tiên do Đảng ta lãnh đạo (1930-1931): nguyên nhân bùng nổ, những cuộc đấu tranh tiêu biểu, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm.
- Hiểu rõ thời kì thứ hai trong cuộc đấu tranh giành chính quyền do Đảng Cộng sản lãnh đạo (1936-1939) Đây là phong trào đấu tranh khác hẳn thời kì 1930-
1931 về mục tiêu, khẩu hiệu, hình thức và phương pháp đấu tranh.
- Đường lối, công cuộc chuẩn bị, diễn biến, ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thắng lợi của cách mạng tháng Tám năm 1945.
- Bồi dưỡng niềm tin vào sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng.
Bồi dưỡng tinh thần hăng hái và nhiệt tình trong sự nghiệp cách mạng là điều cần thiết, không ngại khó khăn và hy sinh vì lợi ích của đất nước Chúng ta cần noi gương ông cha và trân trọng phát huy những thành quả của cách mạng tháng Tám để xây dựng tương lai tươi sáng cho dân tộc.
- Rèn luyện kĩ năng tự học với sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, giúp học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức.
Rèn luyện kỹ năng tự học thông qua đồ dùng trực quan như hình vẽ, tranh ảnh lịch sử, lược đồ lịch sử, niên biểu lịch sử và sơ đồ tư duy sẽ giúp học sinh tái hiện sinh động các phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc khỏi ách ngoại xâm.
- Rèn luyện kĩ năng tự học với phương tiện kĩ thuật hiện đại.
Rèn luyện kỹ năng tư duy lịch sử giúp bạn hiểu sâu bản chất của các sự kiện và hiện tượng lịch sử, từ đó kích thích niềm đam mê và hứng thú trong việc học tập.
* Định hướng các năng lực được hình thành:
Năng lực chung bao gồm các kỹ năng quan trọng như giao tiếp và hợp tác hiệu quả, khả năng đánh giá và phản biện thông tin, tự học để nâng cao kiến thức, sáng tạo trong giải quyết vấn đề, và sử dụng công nghệ thông tin một cách thành thạo.
+ Năng lực thực hành bộ môn: khai thác, sử dụng lược đồ lịch sử; tranh ảnh về các nhân vật lịch sử, các sự kiện lịch sử.
+ Phân tích được mối liên hệ, ảnh hưởng, tác động giữa các sự kiện lịch sử.
+ Năng lực trình bày suy nghĩ cá nhân, khả năng đánh giá của cá nhân về một sự kiện, hiện tượng lịch sử
Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong học tập lịch sử bao gồm khả năng tra cứu và xử lý thông tin, đưa ra các dự kiến giải quyết các vấn đề lịch sử, tổ chức thực hiện các kế hoạch đã đề ra, và vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống.
7.1.2 Xác định các phương pháp rèn luyện kĩ năng tự học của học sinh khi dạy chương II: “Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945”
7.1.2.1 Hình thành và phát triển kĩ năng tự học với sách giáo khoa
Hình thành kỹ năng tự học cho học sinh thông qua sách giáo khoa diễn ra ở hai giai đoạn: tự học trên lớp và tự học tại nhà, dưới sự hướng dẫn chi tiết của giáo viên Việc này giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc và tự phát hiện kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa, từ đó nâng cao khả năng tự học và tư duy độc lập.
Học sinh cần tự đọc sách giáo khoa để xác định các ý quan trọng và cốt lõi, từ đó chủ động nắm bắt kiến thức cơ bản Việc này không chỉ giúp học sinh trả lời câu hỏi của giáo viên mà còn tạo hứng thú học tập và kích thích tư duy phát triển.
Giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện các bước sau:
- Đọc lướt nội dung bài viết trong sách giáo khoa để tìm ý chính.
- Xác định các mục, phân đoạn trong từng mục.
- Tự tìm tư tưởng chính qua các từ khóa.
- Sắp xếp các ý thành một nội dung hoàn chỉnh.
* Vận dụng vào bài học:
Vận dụng vào bài 14: Phong trào cách mạng 1930-1935:
Trong mục 2 (I) về “Xô viết Nghệ Tĩnh”, giáo viên hướng dẫn học sinh đọc lướt để nắm bắt nội dung chính, bao gồm sự ra đời, các chính sách và ý nghĩa của Xô viết Nghệ Tĩnh Các chính sách này được thực hiện trên các lĩnh vực như chính trị, kinh tế, và văn hóa - xã hội Học sinh cần gạch chân những từ khóa quan trọng như “Tự do tham gia các hoạt động đoàn thể”, “Chia ruộng đất công”, và “Bãi bỏ”.
Cuối cùng, học sinh sắp xếp lại nội dung đã phân tích.
Nội dung tóm tắt mục 2 (II)- Bài 14 (Lịch sử 12): “Xô viết Nghệ Tĩnh”
Xô viết được thành lập tại Nghệ An vào tháng 9 năm 1930, trong khi ở Hà Tĩnh, Xô viết hình thành vào cuối năm 1930 và đầu năm 1931 Các Xô viết này đã thực hiện quyền làm chủ của quần chúng, điều hành mọi khía cạnh của đời sống xã hội.
Chính sách - Về chính trị: thực hiện các quyền tự do dân chủ cho nhân dân, thành lập các đội tự vệ
- Về kinh tế: chia ruộng đất công cho dân cày nghèo, bãi bỏ thuế thân, thuế chợ…
Xô viết Nghệ Tĩnh là đỉnh cao của phong trào cách mạng 1930, đóng góp quan trọng trong việc nâng cao văn hóa và xã hội Các lớp dạy chữ Quốc ngữ được mở ra cho mọi tầng lớp nhân dân, giúp xóa bỏ tệ nạn mê tín dị đoan và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Việc thường xuyên hình thành và phát triển kỹ năng đọc, cùng với khả năng tự phát hiện kiến thức trong sách giáo khoa, sẽ giúp học sinh hình thành thói quen tốt và xây dựng "văn hóa đọc" khoa học Đồng thời, việc tự lập dàn ý bài viết trong sách giáo khoa cũng là một kỹ năng quan trọng cần được phát triển.
* Bản chất: Đây là kĩ năng quan trọng khi học sinh tự học với sách giáo khoa.
Dàn ý là công cụ thể hiện một cách cô đọng và hệ thống nội dung kiến thức cốt lõi của từng mục và toàn bài Khi học sinh tự lập dàn ý cho bài viết trong sách giáo khoa, điều đó chứng tỏ các em đã nắm vững kiến thức cơ bản và có khả năng vận dụng linh hoạt trong học tập.
Giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện các bước sau:
- Đọc kĩ một mục hay toàn bài viết của sách giáo khoa.
- Xác định cấu trúc của bài học (có bao nhiêu mục? nội dung cơ bản của mỗi mục).
- Khai thác nội dung cơ bản theo từng ý.
- Sắp xếp ý chính, ý phụ thành một thể thống nhất, hoàn thiện dàn ý.
* Vận dụng vào bài học:
Để lập dàn ý cho bài 15 về phong trào dân chủ 1936-1939, giáo viên yêu cầu học sinh đọc kỹ sách giáo khoa để nắm vững bối cảnh thế giới và trong nước, chủ trương của Đảng, các phong trào đấu tranh tiêu biểu, cũng như ý nghĩa và bài học kinh nghiệm từ phong trào này Học sinh cần triển khai ý phụ cho từng ý chính và hoàn thiện dàn ý của bài viết.
Dàn ý bài 15 (Lịch sử lớp 12) Phong trào dân chủ 1936-1939
+ Sự xuất hiệt và hoạt động của chủ nghĩa phát xít Đức, Italia, Nhật Bản
+ 7/1935, Đại hội VII của Quốc tế Cộng sản: xác định nhiệm vụ chống chủ nghĩa phát xít.
+ 6/1936: Chính phủ mặt trận nhân dân Pháp lên cầm quyền, ban hành nhiều chính sách tiến bộ ở thuộc địa.
+ Chính trị: nhiều Đảng phái chính trị hoạt động, mạnh nhất là Đảng Cộng sản Đông Dương.
+ Kinh tế: Pháp tăng cường khai thác, bóc lột thuộc địa Kinh tế Việt Nam phục hồi và phát triển nhưng vẫn phụ thuộc vào Pháp
+ Xã hội: Đời sống các tầng lớp nhân dân khó khăn.
* Chủ trương của Đảng: 7/1936: họp Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng tại Thượng Hải (Trung Quốc), xác định:
- Nhiệm vụ chiến lược: chống đế quốc và phong kiến.
- Nhiệm vụ trước mắt: chống chế độ phản động thuộc địa, chống phát xít, chống chiến tranh, đòi tự do, dân sinh, dân chủ, cơm áo, hòa bình.
- Phương pháp: kết hợp công khai và bí mật, hợp pháp và bất hợp pháp. chủ Đông Dương).
- Đấu tranh đòi các quyền tự do dân sinh dân chủ:
+ Phong trào Đông Dương đại hội (1936).
+ Phong trào đón Gô-đa và Brê-vi-ê (1937).
+ Phong trào dân sinh dân chủ trong những năm 1937-1939.
* Ý nghĩa và bài học kinh nghiệm
+ Là phong trào quần chúng rộng lớn, có tổ chứcdưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương.
Chính quyền thực dân đã phải nhượng bộ một số quyền lợi liên quan đến dân sinh và dân chủ, nhờ vào sự giác ngộ chính trị của quần chúng Đồng thời, cán bộ được tập hợp và trưởng thành, giúp Đảng tích lũy nhiều kinh nghiệm quý báu trong cuộc đấu tranh.
+ Xây dựng mặt trận dân tộc thống nhất.
+ Tổ chức lãnh đạo quần chúng đấu tranh công khai, hợp tác.
+ Thấy được hạn chế trong công tác mặt trận, vấn đề dân tộc.
=> Là cuộc tập dượt chuẩn bị cho cách mạng tháng Tám.
Vận dụng vào bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939-1945) Nước Việt nam dân chủ cộng hòa ra đời.
Mục 1 (II) Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tháng 11 - 1939
Về khả năng áp dụng của sáng kiến
Sáng kiến được triển khai trong chương trình giảng dạy chính khóa, đặc biệt là trong chương II: “Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945” của môn lịch sử lớp 12 - Ban cơ bản tại các trường trung học phổ thông.
Nguyễn Thái Học, thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc từ năm 2018.
Sáng kiến này có thể áp dụng cho học sinh lớp 12 trên toàn tỉnh và toàn quốc, đặc biệt trong việc giảng dạy chương II: “Việt Nam từ năm 1930 đến năm 1945” trong chương trình lịch sử lớp 12 - Ban cơ bản.
