Như vậy, bên cạnh việc phát huy vai trò quan trọng có tính khẳng định về mô hình tổ chức và hoạt động của CQCM trong tham mưu, giúp UBND cấp tỉnh quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực ở đị
Những vấn đề chung về cơ quan chuyên môn cấp tỉnh
Về lý thuyết, các vấn đề chung liên quan đến CQCM được coi là một trong những trụ cột quan trọng nhất trong hệ thống cơ sở lý luận về đổi mới CQCM cấp tỉnh trong nghiên cứu này.
Những vấn đề chung về CQCM cấp tỉnh có nhiều vấn đề Trong luận văn này được đề cấp một số vấn đề cơ bản sau đây:
1.1.1 Quan niệm về CQCM cấp tỉnh
Tiếp cận CQCM tại địa phương bao gồm nhiều loại, chủ yếu là CQCM cấp tỉnh và CQCM thuộc UBND cấp huyện Cả hai loại này đều thực hiện các hoạt động chuyên môn và nghiệp vụ theo chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực tại địa phương, phù hợp với quy định của pháp luật.
Hiện nay, có nhiều quan niệm khác nhau về CQCM, và chưa có khái niệm chính thống nào được xác định cho CQCM ở địa phương cũng như cấp tỉnh Tuy nhiên, từ góc độ pháp lý và thực tiễn, CQCM cấp tỉnh có thể được hiểu theo nghĩa tổng quát như sau:
CQCM cấp tỉnh là cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương, trực thuộc UBND cấp tỉnh Cơ quan này thực hiện các hoạt động chuyên môn và nghiệp vụ có tính chất chuyên trách, chuyên sâu, theo đúng chức năng và nhiệm vụ được giao trong lĩnh vực quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật và phân cấp, ủy quyền từ UBND cấp tỉnh.
CQCM ở địa phương, đặc biệt là CQCM cấp tỉnh, là cơ quan công quyền trong hệ thống hành chính nhà nước, có nhiệm vụ quản lý nhà nước đối với các ngành và lĩnh vực tại địa phương theo quy định pháp luật.
CQCM cấp tỉnh được công nhận là tổ chức có tư cách pháp nhân công quyền, với tài khoản và con dấu riêng, hoạt động độc lập theo quy định của pháp luật Điều này có nghĩa là CQCM cấp tỉnh thực sự có quyền hạn trong việc thực thi công vụ và quản lý nhà nước các ngành, lĩnh vực tại địa phương.
Theo quy định của pháp luật, cơ quan công quyền cấp tỉnh là một phần của hệ thống hành chính nhà nước Trong bối cảnh rộng hơn, cơ quan này đóng vai trò là cơ quan thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của cơ quan quyền lực nhà nước cùng cấp tại địa phương.
CQCM cấp tỉnh có vai trò, chức năng cơ bản là:
- Thực hiện nội dung công việc thuộc hành pháp;
- Thực hiện chức năng hành chính nhà nước ở địa phương
CQCM cấp tỉnh thực hiện quyền lực nhà nước theo chức năng hành pháp, đảm bảo chấp hành và điều hành quản lý nhà nước các ngành, lĩnh vực tại địa phương, đồng thời thực hiện các hoạt động mang tính quyền lực nhà nước.
CQCM cấp tỉnh là cơ quan hành chính nhà nước có mối liên hệ chặt chẽ với các cấp quản lý trên và dưới Tổ chức này hoạt động theo nguyên tắc thống nhất và thứ bậc hành chính, đảm bảo sự phối hợp hiệu quả trong quản lý nhà nước.
CQCM cấp tỉnh có thẩm quyền đơn phương ban hành văn bản quản lý hành chính và quyết định hành chính nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước Các văn bản này có hiệu lực bắt buộc đối với các đối tượng liên quan trong phạm vi thẩm quyền của mình.
CQCM cấp tỉnh thực hiện quản lý hành chính nhà nước cho các ngành và lĩnh vực trong phạm vi hoạt động chấp hành và điều hành tại địa phương.
CQCM cấp tỉnh là một phần của hệ thống hành chính nhà nước, hoạt động trong lĩnh vực công vụ và được trao quyền lực nhà nước Do đó, các cơ quan này phải chịu sự giám sát và kiểm tra từ các cơ quan chức năng tương ứng, với mức độ khác nhau, bao gồm cả giám sát từ cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.
Hoạt động của cơ quan công chứng (CQCM) cấp tỉnh trong nền hành chính nhà nước mang tính chuyên môn và nghiệp vụ cao, phục vụ liên tục cho người dân, doanh nghiệp và tổ chức xã hội Công chức lãnh đạo và thực thi tại các CQCM cấp tỉnh cần đáp ứng các tiêu chuẩn năng lực theo vị trí công việc, đồng thời phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật.
1.1.2 Về mô hình CQCM cấp tỉnh
Khái quát chung mô hình CQCM ở địa phương nói chung và CQCM cấp tỉnh như sau:
Mô hình CQCM cấp tỉnh phản ánh hình ảnh thu nhỏ của Bộ và các cơ quan ngang Bộ ở Trung ương Hiện nay, mô hình này đang dần chuyển hướng sang quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, tương tự như mô hình quản lý tại Trung ương.
Bộ và các cơ quan ngang Bộ tại Trung ương, cùng với cơ quan quản lý cấp tỉnh, đều có trách nhiệm quản lý chung một đối tượng trong ngành, lĩnh vực, đảm bảo sự thống nhất và thông suốt trong quản lý từ Trung ương đến địa phương.
Cơ sở lý luận về đổi mới cơ quan chuyên môn cấp tỉnh
1.2.1 Quan niệm chung về đổi mới CQCM cấp tỉnh
Thuật ngữ đổi mới, cải cách và cải tổ đều mang ý nghĩa tương tự và được sử dụng linh hoạt tùy theo ngữ cảnh, nhằm phù hợp với mục tiêu, phương pháp và cách thức nghiên cứu.
Cơ sở lý luận về đổi mới tổ chức nói chung và đổi mới CQCM cấp tỉnh có nhiều vấn đề; có thể khái quát như sau:
- Những cơ sở của khoa học tổ chức, khoa học quản lý, khoa học hành chính, khoa học pháp lý và các khoa học khác cơ liên quan;
- Từ tổng kết thực tiễn về quá trình đổi mới tổ chức và hoạt động của CQCM cấp tỉnh trong những năm qua;
Trong bối cảnh phát triển mới của đất nước và địa phương, CQCM cấp tỉnh đối mặt với nhiều vấn đề mới cần giải quyết Đổi mới là quá trình thay đổi có định hướng, sáng tạo và tuân theo quy luật phát triển Việc đổi mới tổ chức bộ máy quản lý đòi hỏi phải thay đổi các yếu tố cấu thành tổ chức, bao gồm việc thu gọn hoặc loại bỏ những yếu tố không còn phù hợp, nhằm nâng cao tính hợp lý và chất lượng hoạt động, từ đó cải thiện hiệu lực và hiệu quả trong điều kiện mới.
Đổi mới CQCM cấp tỉnh là một quá trình sáng tạo, có tính chất quy luật, nhằm thay đổi các yếu tố cấu thành của CQCM để đáp ứng tốt hơn yêu cầu thực tiễn Quá trình này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng và phát triển các đối tượng quản lý ở địa phương mà còn chú trọng đến chất lượng, tiến bộ và công bằng xã hội Đồng thời, nó cũng giúp tổ chức bộ máy CQCM hoạt động hiệu quả và bền vững hơn.
Tiêu chí cơ bản của đổi mới CQCM cấp tỉnh nhấn mạnh tới thay đổi đồng thời các yếu tố chủ yếu:
- Bỏ bớt hoặc thu gọn các yếu tố cấu thành tổ chức đến mức có thể và cần thiết hoặc khi không còn phù hợp hay không hợp lý;
- Hoặc điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ và tổ chức theo nguyên tắc phù hợp;
- Hoàn thiện tốt hơn các yếu tố của CQCM cấp tỉnh
Đổi mới tổ chức bộ máy, đặc biệt là cải cách CQCM cấp tỉnh, nhằm tạo ra những thay đổi cần thiết trong các yếu tố cấu thành của chủ thể quản lý Mục tiêu là nâng cao chất lượng tổ chức và cải thiện hiệu quả hoạt động một cách bền vững.
Tiếp cận đổi mới theo phương pháp biện chứng duy vật cho thấy rằng đổi mới, đặc biệt là trong lĩnh vực CQCM cấp tỉnh, là một quá trình liên tục không có điểm dừng Đổi mới cần được bổ sung, phát triển và hoàn thiện để phù hợp với điều kiện thực tế trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế Sự đổi mới mạnh mẽ sẽ nâng cao vị thế và vai trò của CQCM cấp tỉnh, giúp mô hình tổ chức và chức năng của CQCM đáp ứng tốt hơn yêu cầu thực tiễn Quá trình đổi mới với hàm lượng cải cách cao sẽ mang lại kết quả khả quan, chuẩn hóa nhiệm vụ và quyền hạn của CQCM.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của tổ chức CQCM cấp tỉnh, cần thúc đẩy sự phát triển một cách khoa học và hợp lý Việc đổi mới CQCM cấp tỉnh là cần thiết để đáp ứng nhu cầu phát triển trong bối cảnh mới Nếu không có sự đổi mới hợp lý, chất lượng quản lý nhà nước ở địa phương sẽ không được cải thiện, dẫn đến tổ chức bộ máy cồng kềnh, kém hiệu quả và phát sinh tiêu cực, từ đó cản trở sự phát triển của các ngành, lĩnh vực cả trong địa phương và toàn quốc.
Việc tiếp tục đổi mới CQCM cấp tỉnh là cần thiết và có cơ sở khoa học vững chắc, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trước mắt và bền vững trong dài hạn tại nước ta.
1.2.2 Xác định nội hàm đổi mới CQCM cấp tỉnh
Về nguyên tắc, nội hàm đổi mới CQCM cấp tỉnh rất rộng; song luận văn chủ yếu tập trung vào một số vấn đề chủ yếu sau đây:
Bước chuẩn hóa vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các CQCM cấp tỉnh là yếu tố then chốt để thực hiện đổi mới một cách căn bản và toàn diện hơn trong bối cảnh hiện nay.
Việc xác định và chuẩn hóa chức năng, nhiệm vụ của UBND cấp tỉnh có tính pháp lý rõ ràng, giúp chuyển tải các quyền hạn của CQCM cấp tỉnh một cách hiệu quả.
Để đảm bảo tính thống nhất và liên thông trong quản lý toàn ngành, các cơ quan chức năng cấp tỉnh cần xác định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của mình Việc này phải dựa trên các cơ sở khoa học từ tổ chức, quản lý, hành chính, pháp lý và các lĩnh vực khoa học liên quan khác.
Việc xác định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan công quyền địa phương là một thách thức phức tạp Thực tế cho thấy, trong quá trình vận hành, nhiều vấn đề mới phát sinh dẫn đến tình trạng chồng chéo, giao thoa và không rõ ràng giữa các chức năng của các cơ quan này.
Việc phân giao đối tượng quản lý giữa các cơ quan chức năng dựa trên mối quan hệ liên thông giữa các ngành và lĩnh vực nhằm bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau Điều này không chỉ tận dụng lợi thế so sánh mà còn phát huy kinh nghiệm quản lý, tạo nền tảng cho việc đổi mới và phát triển các ngành, lĩnh vực tại địa phương.
Phân giao đối tượng quản lý cho các cơ quan là một vấn đề cơ bản, dựa trên khoa học tổ chức và yêu cầu cải cách hành chính Điều này nhằm điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của cơ quan công quyền theo nguyên tắc thống nhất.
Mỗi nhiệm vụ và công việc cần được giao cho một cơ quan chuyên môn cấp tỉnh (CQCM) duy nhất, nhằm đảm bảo trách nhiệm tổ chức thực hiện rõ ràng và tránh sự chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ giữa các CQCM.
Khi nhiều chủ thể quản lý cùng đảm nhận một nhiệm vụ hoặc công việc, sẽ xảy ra tình trạng chồng chéo chức năng và nhiệm vụ giữa các cơ quan công quyền.
Về thực tiễn đổi mới các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh
1.3.1 Quá trình thực hiện đổi mới
Trong bối cảnh cải cách hành chính, các cơ quan công quyền cấp tỉnh đã được rà soát và tổ chức lại theo nguyên tắc tinh gọn, hiệu quả Trong 10 năm qua, các cơ quan này được quy định bởi ba văn bản pháp luật chính: Nghị định số 171/2004/NĐ-CP, Nghị định số 13/2008/NĐ-CP và Nghị định số 24/2014/NĐ-CP Qua từng lần sắp xếp, cơ cấu tổ chức, chức năng và nhiệm vụ của các cơ quan công quyền cấp tỉnh đã được điều chỉnh và đổi mới để phù hợp với yêu cầu thực tiễn, cho thấy sự tiến bộ trong quản lý nhà nước.
Mô hình tổ chức các cơ quan công quyền cấp tỉnh đã được cải cách từ đơn ngành sang đa ngành, đa lĩnh vực, phù hợp với cấu trúc các Bộ chuyên ngành ở Trung ương Sự thay đổi này không chỉ chú trọng đến đặc thù địa phương mà còn đảm bảo tính khoa học và hợp lý, đồng thời phù hợp với tiến trình phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội của từng địa phương Mô hình mới này còn đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong bối cảnh hiện tại, tương thích với chính quyền đô thị và nông thôn.
Các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh thuộc Ủy ban Nhân dân được tổ chức thống nhất theo quy định tại Chương II, Điều 8, Nghị định số 13/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 và Nghị định số 24/2014/NĐ-CP của Chính phủ, bao gồm 17 cơ quan như Sở Nội vụ, Sở Tư pháp, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Sở Công thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, và Sở Giao thông vận tải.
Sở Xây dựng, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Thông tin và Truyền thông,
Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Y tế, Thanh tra tỉnh, và Văn phòng UBND tỉnh là những cơ quan quản lý nhà nước quan trọng, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Trong số 17 cơ quan chuyên môn cấp tỉnh (CQCM) thuộc UBND cấp tỉnh, có 11 cơ quan được tổ chức ổn định theo Nghị định số 171/2008/NĐ-CP Ba cơ quan được hình thành từ việc hợp nhất các sở hoặc cơ quan ngang sở, bao gồm Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, cùng Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Một cơ quan, Sở Nội vụ, được sáp nhập từ các ban thuộc UBND cấp tỉnh, bao gồm Ban Thi đua - Khen thưởng và Ban Tôn giáo Ngoài ra, các sở mới hoặc cơ quan ngang sở được thành lập theo Nghị định số 13/2008/NĐ-CP và Nghị định số 24/2014/NĐ-CP, như Sở Thông tin và Truyền thông, đã tiếp nhận chức năng quản lý nhà nước về báo chí và xuất bản từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Văn phòng UBND tỉnh, trước đây chỉ được đề cập mà không quy định cụ thể về chức năng, nay được xác định là cơ quan ngang sở, có vai trò tham mưu tổng hợp và hỗ trợ UBND trong việc tổ chức hoạt động hành chính địa phương.
Mặc dù chỉ có một cơ quan công cộng (CQCM) giải thể và một CQCM mới được sáp nhập, ba CQCM khác đã được hợp nhất từ các sở khác nhau, điều này đã giúp giảm đáng kể số lượng đầu mối trong tổ chức các CQCM thuộc UBND cấp tỉnh Sự thay đổi này thể hiện quyết tâm cao của Đảng và Nhà nước trong công cuộc đổi mới và cải cách bộ máy hành chính, đặc biệt là ở cấp địa phương, nhằm xây dựng một tổ chức tinh gọn, khoa học, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn, phục vụ cho sự phát triển đất nước trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa mạnh mẽ.
Theo Nghị định số 13/2008/NĐ-CP của Chính phủ, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh được tổ chức dựa trên đặc thù của từng địa phương, bao gồm Sở Ngoại vụ, Ban Dân tộc, và Sở Quy hoạch-Kiến trúc (chỉ có tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh) Nghị định số 24/2014/NĐ-CP đã bổ sung thêm quy định liên quan đến các cơ quan này.
Các CQCM đặc thù khác chỉ được thành lập khi thực sự cần thiết, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu quản lý nhà nước tại địa phương UBND cấp tỉnh căn cứ vào tiêu chí do Thủ tướng Chính phủ quy định để xây dựng đề án thành lập CQCM đặc thù, trình HĐND cùng cấp quyết định Bộ Nội vụ sẽ chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan để xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ quy định về lĩnh vực đặc thù và tiêu chí thành lập CQCM trong các lĩnh vực này.
Theo Nghị định số 24/2014/NĐ-CP, số lượng tổ chức các CQCM thuộc UBND cấp tỉnh được quy định thống nhất trên toàn quốc là 17 cơ quan Tuy nhiên, mỗi địa phương có thể thành lập thêm 03 cơ quan dựa trên đặc thù riêng, và có thể bổ sung một số CQCM đặc thù khác theo lĩnh vực và tiêu chí do Thủ tướng Chính phủ quy định Do đó, tổng số lượng CQCM có thể dao động từ 17 đến trên 20 cơ quan.
Số lượng các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh khác nhau tùy thuộc vào vị trí địa lý, cơ cấu dân tộc và mức độ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của từng địa phương Tuy nhiên, tất cả các cơ quan này đều có chung mục tiêu là hỗ trợ UBND và Chủ tịch UBND trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn quản lý nhà nước, đảm bảo sự thống nhất và hiệu quả trong công tác từ Trung ương đến địa phương.
Báo cáo khảo sát của Bộ Nội vụ tại 15 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc thực hiện Nghị định số 13/2008/NĐ-CP cho thấy đã phát ra 1048 phiếu hỏi và thu lại 100% số phiếu Khảo sát tập trung vào 5 nhóm câu hỏi liên quan đến đánh giá thực trạng mô hình tổ chức, chức năng và nhiệm vụ của các CQCM, cũng như các yếu tố đặc thù về kinh tế - xã hội và vấn đề phân cấp quản lý giữa Trung ương và địa phương.
Phương pháp khảo sát được thực hiện thông qua việc gửi phiếu hỏi trực tiếp đến đối tượng, kết hợp với việc làm việc trực tiếp và khảo sát thực tế tại 15 tỉnh đại diện cho các vùng miền Bắc, Trung, Nam, nhằm nắm bắt các yếu tố đặc thù của từng địa phương.
Hệ thống 16 câu hỏi đánh giá các nội dung liên quan đến tên gọi, chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của các sở hiện nay cho thấy 640/744 phiếu (86%) đồng ý rằng đã phù hợp với thực tế Về tổ chức sở và phòng theo mô hình quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, có 622/744 phiếu (89%) cho rằng phù hợp Đặc biệt, 705/744 phiếu (95%) ý kiến cho rằng việc quy định khung tổ chức bên trong sở là không cần thiết Kết quả khảo sát các cơ quan công quản lý đặc thù cũng được ghi nhận.
Về tổ chức bộ máy làm công tác tôn giáo có: Hợp lý là 59/264 phiếu chiếm 22%; tương đối hợp lý là 193/264 phiếu chiếm 73%; còn nhiều hạn chế 12/264 phiếu chiếm 5%
Về lĩnh vực lâm nghiệp: Ý kiến đồng ý thành lập Sở lâm nghiệp là 407/464 phiếu chiếm 88%; không 79 đồng ý là 57/464 phiếu chiếm 12%
Về lĩnh vực thủy sản: Ý kiến đồng ý thành lập Sở thủy sản 413/464 phiếu chiếm 89%, không đồng ý 51/464 phiếu chiếm 11%
Để thành lập Sở du lịch, cần đáp ứng ba tiêu chí: có di sản được công nhận toàn cầu hoặc quốc gia, có khu du lịch và điểm du lịch lớn, và giá trị kinh tế từ du lịch hàng năm chiếm từ 10% trở lên so với GDP địa phương Trước đây, tỉnh đã có Sở du lịch Theo kết quả biểu quyết, có 168/368 phiếu đồng ý (chiếm 46%) và 200/368 phiếu không đồng ý (chiếm 54%).
Dựa trên kết quả khảo sát, có thể nhận xét rằng tổ chức và hoạt động của CQCM cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay đang có những điểm cần cải thiện, nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng phục vụ người dân.
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN ĐỔI MỚI CÁC CƠ QUAN CHUYÊN MÔN CẤP TỈNH
Thực trạng đổi mới các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh giai đoạn vừa qua
2.1.1 Về đổi mới mô hình tổ chức CQCM cấp tỉnh cấp tỉnh
Kể từ năm 2007, tổ chức của các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh đã trải qua quá trình thu gọn, giảm số lượng đầu mối từ 20 - 26 xuống còn chỉ còn một số ít.
Hiện nay, có 17 - 20 đầu mối CQCM cấp tỉnh, bao gồm hai loại: một là các CQCM được tổ chức thống nhất tại các địa phương và hai là các CQCM được tổ chức dựa trên đặc thù riêng của từng địa phương.
Quá trình đổi mới đã dẫn đến sự hình thành 17 cơ quan quản lý cấp sở được tổ chức thống nhất tại các tỉnh, cùng với 03 cơ quan quản lý được tổ chức theo hình thức đặc thù.
2.1.3.1 Các CQCM cấp tỉnh được tổ chức thống nhất ở các địa phương gồm:
- Sở Kế hoạch và Đầu tư;
- Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn;
- Sở Giao thông vận tải;
- Sở Tài nguyên và Môi trường;
- Sở Thông tin và Truyền thông;
- Sở Lao động - Thương binh và Xã hội;
- Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch;
- Sở Khoa học và Công nghệ;
- Sở Giáo dục và Đào tạo;
2.1.3.2 Các CQCM cấp tỉnh được tổ chức theo tiêu chí đặc thù ở từng địa phương, gồm có 03 cơ quan là:
- Sở Quy hoạch - Kiến trúc (thành lập ở thành phố Hà Nội và thành phố
Kết quả đổi mới trong tổ chức CQCM đã mang lại những cải thiện đáng kể, với việc sắp xếp và kiện toàn các cơ quan cấp tỉnh, giúp tinh gọn và hợp lý hơn Số lượng CQCM cấp tỉnh đã giảm từ 19-26 cơ quan trước năm 2002 xuống còn 17-20 cơ quan hiện nay, giảm từ 2-7 đầu mối tổ chức.
Việc thành lập CQCM cấp tỉnh đặc thù được thực hiện dựa trên các tiêu chí đặc trưng, đảm bảo đáp ứng đầy đủ quy định Điều này nhằm kiểm soát chặt chẽ tổ chức và bảo đảm cho CQCM cấp tỉnh hoạt động hiệu quả, bền vững trong thời gian dài.
Quá trình đổi mới đã chuyển đổi từ mô hình quản lý đơn ngành sang mô hình quản lý đa ngành, đa lĩnh vực ở cấp tỉnh Đây là bước đột phá quan trọng, tạo nền tảng cho việc cải cách các vấn đề tiếp theo của CQCM cấp tỉnh, nhằm xây dựng hệ thống tổ chức hành chính nhà nước thống nhất và thông suốt từ Trung ương đến địa phương.
Mô hình đổi mới này đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, tạo sự liên thông và thống nhất trong giải quyết công việc liên ngành Nó giảm bớt sự chỉ đạo phức tạp theo cơ chế phối hợp, chuyển sang quản lý chuyên trách và chuyên sâu Đồng thời, mô hình cũng tăng cường vai trò chỉ đạo, điều hành trực tiếp và nâng cao công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát, nhằm đảm bảo thực thi quản lý thống nhất các ngành, lĩnh vực trong địa bàn hành chính-lãnh thổ địa phương.
Mô hình tổ chức CQCM cấp tỉnh đã tiếp tục phân định rõ ràng giữa tổ chức hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công, tạo ra cơ chế quản lý phù hợp cho mỗi loại cơ quan Sự đổi mới này không chỉ là bước đầu tiên quan trọng mà còn là nền tảng để cải cách các vấn đề tiếp theo trong hệ thống tổ chức hành chính nhà nước, đảm bảo tính thống nhất và thông suốt từ Trung ương đến địa phương.
Việc đổi mới mô hình tổ chức theo hướng quản lý đa ngành, đa lĩnh vực đã tạo ra sự thống nhất và liên thông giữa các ngành, lĩnh vực có tác dụng tương hỗ, từ đó giảm thiểu sự phối hợp giữa nhiều cơ quan trong công tác quản lý nhà nước Điều này giúp xác định rõ ràng nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan công quyền, gắn liền với đối tượng và phạm vi quản lý của từng ngành, lĩnh vực.
Việc cải cách mô hình tổ chức cần hướng đến sự đa ngành và đa lĩnh vực, đảm bảo sự thống nhất giữa Trung ương và địa phương Đồng thời, cần chú trọng đến các yếu tố đặc thù của từng địa phương để phát huy tối đa tiềm năng về kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng và vị trí địa lý của từng vùng miền.
Đổi mới mô hình CQCM cấp tỉnh cần đảm bảo tính thống nhất với mô hình quản lý đa ngành, đa lĩnh vực của Bộ Trung ương, đồng thời phải xem xét các yếu tố đặc thù của từng địa phương.
Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện mô hình tổ chức thống nhất theo Nghị định số 24/2014/NĐ-CP, và vào tháng 10/2014, HĐND Thành phố đã phê duyệt đề án thành lập Sở Du lịch Quyết định này được thực hiện trên cơ sở tách bộ phận du lịch từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sau khi được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.
2.1.2 Về đổi mới chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn
Chính phủ quy định rõ ràng về chức năng và nhiệm vụ của các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, nhằm hỗ trợ UBND cấp tỉnh trong việc quản lý nhà nước các ngành, lĩnh vực tại địa phương một cách tổng hợp và chuyên sâu Các nhiệm vụ quản lý chuyên ngành của từng cơ quan chuyên môn sẽ được hướng dẫn bởi Bộ quản lý chuyên ngành và Bộ Nội vụ.
Nội dung quản lý nhà nước của CQCM cấp tỉnh cần được làm rõ và thống nhất với Bộ quản lý ngành tương ứng ở Trung ương Nguyên tắc điều chỉnh cơ bản là một cơ quan có thể được giao nhiều nhiệm vụ, nhưng mỗi nhiệm vụ chỉ giao cho một cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện Đối với những nhiệm vụ liên quan đến nhiều cơ quan, cần xác định rõ cơ quan chủ trì và các cơ quan khác có trách nhiệm phối hợp thực hiện.
Việc đổi mới và xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của CQCM cấp tỉnh theo trình tự:
- Những loại việc CQCM cấp tỉnh có trách nhiệm trình UBND cấp tỉnh;
- Những loại việc CQCM cấp tỉnh có trách nhiệm trình Chủ tịch UBND cấp tỉnh;
- Những loại việc CQCM cấp tỉnh được tự quyết định và chịu trách nhiệm;
- Những loại việc CQCM cấp tỉnh hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ cho các CQCM cấp huyện và kiểm tra quá trình thực hiện theo phân cấp
Sự phân công và phân cấp trong quy định về chế độ làm việc của cơ quan cấp tỉnh đã được cụ thể hóa, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu Nghị định số 24/2014/NĐ-CP đã có những điều chỉnh đáng kể so với Nghị định số 13/2008/NĐ-CP, nhằm rà soát và điều chỉnh các nội dung còn chồng chéo giữa các cơ quan trong những lĩnh vực liên thông tại địa phương Việc này giúp xác định rõ cơ quan chủ trì và cơ quan phối hợp, đồng thời sửa đổi, bổ sung một số chức năng, nhiệm vụ mới để phù hợp với quy định pháp luật chuyên ngành, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong tình hình hiện nay, bảo đảm tính thống nhất và ổn định với các Bộ, ngành Trung ương.
Nhận xét, đánh giá thực trạng quá trình đổi mới các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh
Quá trình đổi mới tổ chức và hoạt động của CQCM cấp tỉnh đã đạt được những kết quả khả quan, góp phần tích cực vào việc cải thiện phương pháp và cách tiếp cận trong việc tiếp tục đổi mới CQCM cấp tỉnh trong dài hạn.
Mô hình tổ chức CQCM cấp tỉnh được thiết lập theo hai hình thức: mô hình thống nhất và mô hình đặc thù địa phương Điều này tạo ra sự liên thông và thống nhất cần thiết giữa Trung ương và địa phương, đồng thời bước đầu phát huy hiệu quả quản lý nhà nước trong các ngành và lĩnh vực đặc thù tại địa phương.
Chức năng và nhiệm vụ đã được phân định rõ ràng, tách biệt giữa các nhiệm vụ tham mưu quản lý nhà nước theo ngành, lĩnh vực và nhiệm vụ hỗ trợ UBND trong việc thực thi và thừa hành, cũng như nhiệm vụ phối hợp thực hiện.
Người đứng đầu CQCM có thẩm quyền và trách nhiệm được quy định rõ ràng theo phân cấp và ủy quyền, từ đó tạo ra sự chủ động hơn trong việc chỉ đạo và điều hành thực hiện nhiệm vụ.
Mô hình tổ chức CQCM cấp tỉnh hiện nay chủ yếu tập trung vào việc đồng nhất với mô hình của Bộ, ngành Trung ương mà chưa xem xét đến sự khác biệt về bản chất, vị trí và năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ tại địa phương Do đó, một số mô hình tổ chức của CQCM địa phương chưa thực sự phù hợp và chưa phát huy hiệu quả hoạt động như mong đợi.
Hạn chế về qui mô và kích cỡ trong quản lý đa ngành, đa lĩnh vực tại các địa phương đang gây ra bất cập, làm giảm hiệu quả quản lý Điều này dẫn đến việc khó khăn trong việc kết hợp các ngành, lĩnh vực khác nhau dưới sự quản lý của một cơ quan công cộng cấp tỉnh.
Chức năng và nhiệm vụ của các cơ quan công quyền cấp tỉnh cần được đổi mới theo phân cấp và ủy quyền, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế Một số cơ quan gặp phải tình trạng chồng chéo, giao thoa và trùng lắp trong các chức năng, nhiệm vụ, dẫn đến sự không rõ ràng giữa các CQCM cấp tỉnh.
Chẳng hạn, trong một số lĩnh vực điển hình như [51, tr 3]:
+ Lĩnh vực an toàn thực phẩm giữa Sở Y tế với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Sở Công thương;
+ Lĩnh vực quản lý tài nguyên nước với công tác thủy lợi giữa Sở Tài nguyên và Môi trường với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn;
Lĩnh vực quản lý lòng đường, lề đường, vỉa hè và công trình hạ tầng cấp nước, thoát nước tại đô thị là trách nhiệm phối hợp giữa Sở Giao thông vận tải và Sở Xây dựng Việc này đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn cho hạ tầng đô thị.
Quản lý đa dạng sinh học, đặc biệt là rừng nguyên sinh, rừng ngập mặn và động vật hoang dã được bảo vệ nghiêm ngặt, là trách nhiệm chung giữa Sở Tài nguyên và Môi trường và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Thẩm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu một số cơ quan công quyền chưa được phân định rõ ràng, dẫn đến tình trạng chồng chéo chức năng và nhiệm vụ giữa các Ủy viên UBND cấp tỉnh và người đứng đầu các cơ quan này.
- Hạn chế, bất cập về cơ cấu tổ chức của CQCM:
Có thể khái quát, cơ cấu tổ chức của CQCM cấp tỉnh vẫn còn những hạn chế, bất cập sau đây:
+ Vẫn còn nhiều đầu mối so với yêu cầu đổi mới, bộ máy còn nặng nề và còn nhiều hình thức, chưa thực chất;
Các tổ chức trong kết cấu bên trong của CQCM cấp tỉnh chưa xác định rõ ràng nhiệm vụ và quyền hạn giữa các tổ chức, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu hiệu quả trong hoạt động.
Hiệu lực và hiệu quả hoạt động của CQCM cấp tỉnh ở địa phương hiện nay đang thấp, không theo kịp và chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước theo mô hình đa ngành, đa lĩnh vực.
Đội ngũ công chức, viên chức của CQCM hiện đang gặp nhiều hạn chế và bất cập Đặc biệt, chưa có cơ sở rõ ràng để xác định số lượng cán bộ, công chức, viên chức cần thiết, dẫn đến tình trạng thiếu hoặc thừa so với yêu cầu nhiệm vụ và năng lực thực tế Hơn nữa, việc xây dựng đề án vị trí việc làm của cấp Sở vẫn chưa được thực hiện theo quy định, gây ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.
Chất lượng đào tạo chuyên môn và nghiệp vụ của cán bộ, công chức, viên chức chưa đáp ứng yêu cầu theo khung năng lực vị trí việc làm trong mô hình quản lý nhà nước đa ngành, đa lĩnh vực tại địa phương.
Cốt yếu là khẳng định rằng các cơ quan công quyền cấp tỉnh đang ngày càng đổi mới một cách hợp lý hơn so với trước đây Sự đổi mới này không chỉ cần thiết mà còn phải có tính xác đáng, phù hợp với các quy luật thực tiễn để đáp ứng những yêu cầu thực tế hiện tại.