NỢ CÔNG VÀ TÍNH BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM: QUÁ KHỨ, HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI RS-05 1 N CÔNG VÀ TÍNH BN VNG  VIT NAM: QUÁ KH, HIN TI VÀ TƯƠNG LAI 2 N CÔNG VÀ TÍNH BN VNG  VIT NAM: QUÁ KH, HIN TI VÀ TƯƠNG LAI Báo cáo nghiên cu RS - 05 Bản quyền © 2013 thuộc về Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và UNDP tại Việt Nam. Mọi sự sao chép và lưu hành không được sự đồng ý của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và UNDP là vi phạm bản quyền. 3 N CÔNG VÀ TÍNH BN VNG  VIT NAM: QUÁ KH, HIN TI VÀ TƯƠNG LAI 4 5 LI GII THIU Kinh tế Việt Nam trong những năm gần đây trải qua những bất ổn vĩ mô kéo dài bởi những khiếm khuyết cơ bản của nền kinh tế khi duy trì quá lâu mô hình tăng trưởng theo chiều rộng. Mặc dù nền kinh tế đã có giai đoạn tăng trưởng cao vào những năm đầu của thế kỷ 21 và đã gia nhập nhóm các nước có thu nhập trung bình trên thế giới, nhưng những diễn biến tiêu cực gần đây của tăng trưởng, lạm phát, tỉ giá, thâm hụt thương mại, thâm hụt ngân sách cao và nợ công tăng nhanh đang làm xấu thêm các chỉ số kinh tế vĩ mô. Những thách thức về nợ công hiện nay cho thấy đã đến lúc cần có một cuộc cải cách tài khóa triệt để và toàn diện nhằm đưa ngân sách dần trở về trạng thái cân bằng nhằm bảo đảm tính bền vững của nợ công và duy trì sự ổn định lâu dài cho nền kinh tế. Để có được các khuyến nghị chính sách khả thi đó, nghiên cứu do nhóm tác giả trường Đại học Kinh tế Quốc dân cùng các cộng sự đã cố gắng đánh giá toàn diện thực trạng và dự báo nợ công nhằm nhận diện các rủi ro và thách thức trong việc giám sát và quản lý nợ công. Nghiên cứu bao gồm các nội dung cụ thể như: xem xét kinh nghiệm quốc tế và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, phân tích thực trạng và những tác động tiêu cực của thâm hụt tài khóa và nợ công tăng nhanh đối với các biến số vĩ mô, đánh giá rủi ro và tính bền vững của nợ công, dự báo nợ công Việt Nam theo những kịch bản kinh tế khác nhau và đưa ra một số gợi ý chính sách nhằm nâng cao tính minh bạch, khả năng giám sát và quản lý nợ công theo hướng bền vững trong tương lai ở Việt Nam. 6 Nghiên cứu được triển khai trong khuôn khổ Dự án “Hỗ trợ nâng cao năng lực tham mưu, thẩm tra và giám sát chính sách kinh tế vĩ mô” của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội do UNDP tài trợ. Mọi nhận định, phân tích và đánh giá trong báo cáo này thể hiện quan điểm của các tác giả và không phản ánh quan điểm của Ủy ban Kinh tế, Ban Quản lý Dự án cũng như Chương trình Phát triển Liên hợp quốc. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc. TS. Nguyễn Văn Giàu Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội 7 Nghiên cứu được thực hiện trong khuôn khổ Dự án “Hỗ trợ nâng cao năng lực tham mưu, thẩm tra và giám sát chính sách Kinh tế vĩ mô” do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chủ trì, với sự tài trợ của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNDP). Trưởng Ban chỉ đạo Dự án: Nguyn Văn Giàu Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Giám đốc Dự án: Nguyn Văn Phúc Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Phó Giám đốc Dự án: Nguyn Minh Sơn Vụ trưởng Vụ Kinh tế, Văn phòng Quốc hội Quản đốc Dự án: Nguyn Trí Dũng Nhóm tác giả: Phm Th Anh Đinh Tun Minh Nguyn Trí Dũng Tô Trung Thành Các tác giả xin bày tỏ lời cảm ơn đối với các ông Nguyễn Văn Giàu, Nguyễn Văn Phúc, Phùng Văn Hùng, Nguyễn Minh Sơn, Đỗ Ngọc Huỳnh, Vũ Như Thăng, Vũ Đình Ánh và Nguyễn Tiên Phong vì những ý kiến đóng góp và sự ủng hộ của họ. 8 9 MC LC DANH MC CÁC CH VIT TT 11 DN NHP 13 CHƯƠNG 1. KHỦNG HOẢNG NỢ TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM KHNG HONG N  CÁC NN KINH T MI NI THP K 1980 VÀ 1990 15 Khng hong n châu M Latin nhng năm 1980 15 Khng hong n ti Mexico 1994 18 Khng hong tài chính Đông Á nhng năm cui thp niên 1990 20 So sánh các cuc khng hong thp niên 1980 vi 1990 và bài hc kinh nghim cho Vit Nam 22 KHNG HONG N CÔNG CHÂU ÂU 25 Din bin và các phn ng chính sách 26 Mt s bài hc kinh nghim cho Vit Nam 37 CHƯƠNG 2. THÂM HỤT NGÂN SÁCH VÀ NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM THC TRNG THÂM HT NGÂN SÁCH VÀ N CÔNG 41 Thâm ht ngân sách và n công tăng nhanh 41 T l thu thu cao 44 Nhiu khon thu không bn vng 47 Chi tiêu ngân sách cao kéo dài 49 Đu tư công ln, dàn tri và kém hiu qu 52 Ri ro t khi DNNN 56 TÁC ĐNG CA THÂM HT NGÂN SÁCH VÀ N CÔNG TI CÁC BIN S VĨ MÔ 58 Lm phát 58 . NỢ CÔNG VÀ TÍNH BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM: QUÁ KHỨ, HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI RS-05 1 N CÔNG VÀ TÍNH BN VNG  VIT NAM: QUÁ KH, HIN TI VÀ TƯƠNG LAI. rủi ro và tính bền vững của nợ công, dự báo nợ công Việt Nam theo những kịch bản kinh tế khác nhau và đưa ra một số gợi ý chính sách nhằm nâng cao tính minh