Lời cảm ơn! Với tình cảm chân thành tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đối với: - Khoa Đào tạo sau Đại học Trờng đại học Vinh. - Hội đồng Đào tạo Cao học chuyên ngành Giáo dục học bậc Tiểu học. - Các thầy giáo, cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. - Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và trân trọng tới Tiến sĩ Nguyễn Thị Mỹ Trinh, ngời đã tận tâm, tận tình, chu đáo và cẩn thận hết mực, trực tiếp hớng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi hoàn thành luận Văn này. Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn! - Lãnh đạo và Chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Nghi Lộc. - Các đồng chí Hiệu trởng, Phó hiệu trởng và giáo viên các tr- ờng Tiểu học trên địa bàn huyện Nghi Lộc. - Gia đình, bạn bè và các đồng nghiệp đã động viên, khích lệ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Mặc dù bản thân đã hết sức cố gắng, nhng chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót.Kính mong sự hớng dẫn, góp ý của các thầy giáo, cô giáo và bạn bè và đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Vinh, tháng 1 năm 2009 Tác giả luận văn 1 Hoàng Dơng Liễu Mục lục Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 2 3. Khách thể, đối tợng và phạm vi nghiên cứu 3 4. Giả thuyết khoa học 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3 6. Phơng pháp nghiên cứu 4 7. Đóng góp mới của đề tài 4 Phần nội dung Chơng 1: cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu 1.1. Sơ lợc về lịch sử vấn đề nghiên cứu 5 1.2. Các khái niệm cơ bản: 6 1.2.1 Quá trình dạy học môn Toán Tiểu học 6 1.2.2 Kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của Giáo viên Tiểu học 16 1.2.2.1 Kiến thức dạy học môn Toán của Giáo viên Tiểu học 16 1.2.2.2 Kỹ năng dạy học môn Toán của Giáo viên Tiểu học 17 1.2.3. Đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp 18 1.2.3.1 Khái niệm về Chuẩn 18 1.2.3.2 Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học 18 1.2.3.3 Mục đích ban hành Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học 18 1.2.3.4 Nội dung đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp 19 1.2.3.5 Khái niệm về đo lờng, đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn NN 25 1.3. ý nghĩa xây dựng nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng 30 dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn NN 2 1.4 Kết luận chơng1 31 Chơng 2: Thực trạng công tác đánh giá giáo viên tiểu học ở huyện nghi lộc - tỉnh nghệ an 2.1 Thực trạng giáo dục Tiểu học ở huyện Nghi Lộc - Tỉnh Nghệ An 33 2.1.1 Thực trạng về mô hình trờng lớp, diễn biến học sinh, giáo viên 33 Tiểu học ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An 2.1.2 Số lợng, trình độ đội ngũ cán bộ, giáo viên Tiểu học huyện Nghi Lộc, 34 tỉnh Nghệ An năm học 2008 - 2009 2.1.3 Chất lợng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An 35 2.2 Thực trạng chất lợng dạy học môn Toán Tiểu học huyện Nghi Lộc, 38 tỉnh Nghệ An 2.2.1 Thực trạng chất lợng học sinh học môn Toán 38 2.2.2. Thực trạng chất lợng giáo viên dạy môn Toán 39 2.3 Thực trạng công tác đánh giá giáo viên Tiểu học huyện Nghi Lộc, 40 tỉnh Nghệ An 2.3.1 Thực trạng về việc sử dụng nội dung đánh giá giáo viên Tiểu học 40 huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An 2.3.2 Thực trạng về việc thực hiện quy trình đánh giá giáo viên Tiểu học 41 huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An 2.3.3 Thực trạng công tác đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán 42 của giáo viên Tiểu học huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An 2.4 Những thuận lợi và khó khăn khi sử dụng Chuẩn nghề nghiệp để đánh giá 43 giáo viên Tiểu học nói chung và đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học nói riêng 2.5 Kết luận chơng 2 44 Chơng 3: Nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo chuẩn nghề nghiệp ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An 3.1 Nguyên tắc xây dựng nội dung, quy trình đánh giá 45 3.2 Xây dựng nội dung đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của 48 3 Giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp 3.2.1 Kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán cần đạt của giáo viên Tiểu học 48 năm thứ nhất trong nghề (giai đoạn 1) 3.2.2 Kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán cần đạt của giáo viên Tiểu học 55 từ năm thứ hai đến năm thứ năm trong nghề (giai đoạn 2) 3.2.3 Kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán cần đạt của giáo viên Tiểu học 61 từ năm thứ sáu đến năm thứ mời trong nghề (giai đoạn 3) 3.2.4 Kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán cần đạt của giáo viên Tiểu học 67 sau năm thứ mời trong nghề (giai đoạn 4) 3.3 Xây dựng quy trình đánh giá 74 3.4 Hớng dẫn cách cho điểm và xếp loại đánh giá 83 3.5 Khảo nghiệm nội dung và quy trình đánh giá 86 3.6 Kết luận chơng 3 87 Phần kết luận và kiến nghị 1. Kết luận 88 2. Kiến nghị 89 Tài liệu tham khảo 90 Phần phụ lục 93 Phần mục lục Mở đầu 1. Lí do chọn đề tài: Trong nền Giáo dục, ngời thầy giáo giữ vai trò quyết định rất lớn đối với quá trình dạy học, một lực lợng có "chức năng đặc biệt" chi phối và định hớng nguồn nhân lực tơng lai của một đất nớc. Giáo viên thông qua hoạt động dạy học và giáo 4 dục mà góp phần hình thành hệ thống kiến thức, kỹ năng cơ bản, khoa học cần thiết và bồi dỡng, phát triển nhân cách cho thế hệ công dân trẻ tuổi Việt Nam. Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống Giáo dục phổ thông. Nhng đội ngũ giáo viên Tiểu học đợc đào tạo bởi nhiều hệ khác nhau, vì thế năng lực, trình độ chuyên môn của giáo viên không đồng đều nên cần phải "Chuẩn hoá" đội ngũ này, bởi giáo viên là nhân tố quyết định chất lợng xã hội và đợc xã hội tôn vinh- giáo viên phải có đủ đức, đủ tài[7, 24] Thực hiện Đề án phát triển giáo viên Tiểu học, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng và ban hành Quyết định số 14/ 2007/ QĐ - BGD - ĐT ngày 4/ 5/ 2007 về việc quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học bao gồm hệ thống các yêu cầu cơ bản về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, kiến thức kỹ năng s phạm mà ngời giáo viên Tiểu học cần phải đạt đợc nhằm đáp ứng mục tiêu, nhiệm vụ, yêu cầu của giáo dục Tiểu học hiện nay. Năm học 2007 -2008 là năm học đầu tiên thực hiện việc đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp của Bộ Giáo dục ban hành trên phạm vi cả nớc. Song thực tế trong quá trình thực thi còn gặp nhiều khó khăn, vớng mắc và lúng túng nh : - Quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học (sau đây gọi là Chuẩn) thiếu tính cụ thể. - Các tiêu chí của Chuẩn cha đề cập đến các kiến thức, kỹ năng mà ngời giáo viên cần đạt ở các môn học để dạy học từng môn, trong đó có môn Toán. - Thực tế đội ngũ giáo viên ở các trờng Tiểu học hiện nay thờng đợc phân công, thực hiện nhiệm vụ chuyên môn không đồng nhất, có giáo viên chỉ dạy một môn, có giáo viên dạy học nhiều môn, mỗi môn học lại đợc thực hiện trên một chơng trình với yêu cầu khoa học về kiến thức, kỹ năng cần đạt cho học sinh. Vì vậy rất khó sử dụng Chuẩn để đánh giá kiến thức và kỹ năng dạy học của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn của Bộ Giáo dục & Đào tạo ban hành. Với mong muốn giúp giáo viên Tiểu học nắm vững những yêu cầu về kiến thức, kỹ năng cần đạt để dạy tốt môn Toán và giúp các nhà quản lí hiểu rõ và đánh giá chính xác hơn về thực trạng, năng lực dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học hiện nay, chúng tôi chọn đề tài: "Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá kiến 5 thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp ở huyện Nghi Lộc - tỉnh Nghệ An" 2. Mục đích nghiên cứu: Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp, từ đó giúp các nhà quản lí thực hiện đánh giá giáo viên Tiểu học một cách chính xác và khách quan hơn. 3. Khách thể, đối tợng và phạm vi nghiên cứu: 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp . 3.2. Đối tợng nghiên cứu: Nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. 3.3. Phạm vi nghiên cứu: - Khảo sát trên 15 ĐC Lãnh đạo, Chuyên viên Phòng Giáo dục & Đào tạo huyện Nghi Lộc, các CBQL trờng Tiểu học (bao gồm 32 Hiệu trởng, 32 Phó Hiệu tr- ởng huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An) - Khảo sát 121 giáo viên Tiểu học thuộc các vùng miền (miền biển, miền núi, vùng trung tâm giáp thành phố Vinh) ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. 4. Giả thuyết khoa học: Nếu nắm đợc cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn về kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán Tiểu học thì sẽ xây dựng đợc nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp đảm bảo tính khoa học và thực tiễn cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: -Nghiên cứu cơ sở lí luận về vấn đề đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp. - Tìm hiểu thực trạng đánh giá giáo viên Tiểu học tại huyện Nghi Lộc - Tỉnh Nghệ An hiện nay. 6 - Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp ở huyện Nghi Lộc - Tỉnh Nghệ An. - Khảo nghiệm nội dung và quy trình đánh giá đợc đề xuất 6. Phơng pháp nghiên cứu 6.1. Phơng pháp nghiên cứu lí thuyết: Trong đề tài này tôi đã dùng các phơng pháp nghiên cứu lí luận nh: - Phân tích tổng hợp lí thuyết, phân loại, hệ thống hoá lí thuyết, phơng pháp giả thuyết và cụ thể hoá lí thuyết. - Phơng pháp chứng minh nhằm xây dựng cơ sở lí luận của đề tài 6.2. Phơng pháp nghiên cứu thực tiễn: Phơng pháp Anket, phơng pháp chuyên gia, tổng kết kinh nghiệm, khảo nghiệm s phạm nhằm xây dựng cơ sở thực tiễn đề tài nghiên cứu. 6.3. Phơng pháp Toán thống kê: Nhằm mục đích xử lí số liệu thu đợc về mặt định lợng. 7. Đóng góp mới của đề tài: - Góp phần hệ thống hoá cơ sở lí luận về đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp. - Làm rõ thực trạng đánh giá giáo viên Tiểu học huyện Nghi Lộc- tỉnh Nghệ An. - Xây dựng đợc nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp ở huyện Nghi Lộc - Tỉnh Nghệ An. 8. Cấu trúc đề tài: Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và phụ lục, nội dung luận văn gồm 3 chơng: Chơng1: Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu. Chơng 2: Thực trạng công tác đánh giá giáo viên Tiểu học ở huyện Nghi Lộc - tỉnh Nghệ An. Chơng 3: Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp ở huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An. 7 Chơng 1 Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu 1.1. Sơ lợc về lịch sử vấn đề nghiên cứu. 1.1.1. Đánh giá - Đánh giá giáo dục Trớc năm 1990 đã có một số tác giả nghiên cứu về vấn đề lí luận, nguyên tắc, thực tiễn, phơng pháp kiểm tra đánh giá lớp học, chơng trình. Sau năm 1990 có các công trình nghiên cứu về đánh giá giáo dục nh: - Trần Bá Hoành về: Đánh giá trong Giáo dục, năm 1998. - Nguyễn Đức Chính về: Kiểm định Chất lợng Giáo dục Đại học, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội, năm 2002 1.1.2. Đánh giá Cán bộ quản lí, giáo viên trờng Tiểu học 1.1.3.Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học của một số nớc trên thế giới và Việt Nam: -- Chuẩn giáo viên Tiểu học của Bỉ năm 1998. - Chuẩn giáo viên Tiểu học của Victoria - Ôxtrâylia năm 2001. - Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học của Việt Nam ban hành Quyết định số 14/ 2007/ QĐ - BGDĐT ngày 4/5 /2007 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên, các công trình khoa học trên mới chỉ tập trung vào việc nghiên cứu nội dung, quy trình, phơng pháp, cách thức đánh giá giáo viên theo Chuẩn một cách khái quát, cha có một công trình khoa học nào nghiên cứu về đánh giá Chuẩn kiến thức, kỹ năng dạy học của giáo viên cụ thể theo từng môn học ở trờng Tiểu học hiện nay. Đây là vấn đề hết sức quan trọng đầy thiết thực và mới mẻ mà chúng tôi nghiên cứu ở đề tài này. 1.2. Các khái niệm cơ bản: 1.2.1. Quá trình dạy học môn Toán Tiểu học: Quá trình dạy học môn Toán Tiểu học là hệ thống bao gồm những nhân tố, thành tố: Mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung, kế hoạch, hoạt động dạy học của thầy và trò, phơng pháp, phơng tiện, hình thức tổ chức dạy học dạy học môn Toán Tiểu học. 1.2.1.1 Vị trí của môn Toán Tiểu học: 1.2.1.2. Mục tiêu môn Toán Tiểu học: 8 1.2.1.3. Nhiệm vụ môn Toán Tiểu học: 1.2.1.4. Cấu trúc nội dung môn Toán Tiểu học: 1.2.1.6. Kế hoạch dạy học môn toán Tiểu học: 1.2.1.7. Phơng pháp dạy học môn Toán Tiểu học: 1.2.1.8. Hình thức tổ chức dạy học môn Toán Tiểu học: 1.2.1.9. Phơng tiện dạy học môn Toán Tiểu học: 1.2.2. Kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học 1.2.2.1. Kiến thức dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học: a. Khái niệm về kiến thức: Kiến thức là những hiểu biết có hệ thống về sự vật hiện tợng tự nhiên hoặc xã hội [998,30]. Kiến thức là những điều hiểu biết có đợc, hoặc do từng trải hoặc nhờ học tập. b. Kiến thức dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học: Kiến thức dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học là những hiểu biết cần thiết, cơ bản có cơ sở khoa học đảm bảo cho giáo viên thực hiện quá trình dạy học chơng trình môn Toán Tiểu học hiện nay. c. yêu cầu về kiến thức dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học: Kiến thức đảm bảo: Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học; tính khoa học; tính cơ bản; tính cụ thể; tính thực tiễn; tính đầy đủ; tính hệ thống; đạt "Chuẩn"của môn học. d. Hệ thống kiến thức dạy học môn Toán của Giáo viên Tiểu học gồm: Cơ sở khoa học của môn Toán Tiểu học; kiến thức cốt lõi của dạy học môn Toán Tiểu học; kiến thức cơ bản của dạy học môn Toán Tiểu học; kiến thức về Tâm lí học và Giáo dục học trong dạy học môn Toán Tiểu học; kiến thức về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán học sinh Tiểu học; kiến thức liên quan khác phục vụ dạy học môn Toán Tiểu học 1.2.2.2. Kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học: a. Khái niệm kỹ năng: - Tâm lí học lứa tuổi và Tâm lí học S phạm, NXB Giáo dục Hà Nội, Xavier Roegier quan niệm: Kỹ năng là khả năng thực hiện một hoạt động. 9 - Theo Từ điển Tiếng Việt: Kỹ năng là khả năng vận dụng những kiến thức thu nhận đợc trong một lĩnh vực nào đó vào thực tế [296,31]. b. Kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học: Kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học là toàn bộ khả năng vận dụng những cơ sở khoa học và kiến thức về dạy học Toán để giáo viên thực hiện các hành động nhằm đạt mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ của môn Toán Tiểu học hiện nay. c. Yêu cầu kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học: Kỹ năng đảm bảo: Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học; tính thành thạo, nhuần nhuyễn; tính thao tác hành động; tính thực tiễn. d. Hệ thống kỹ năng dạy học môn Toán Tiểu học bao gồm: Hệ thống kỹ năng lập kế hoạch dạy học Toán; kỹ năng chuẩn bị, thiết kế bài dạy; kỹ năng cơ bản để thực hiện dạy học Toán; kỹ năng sử dụng hình thức và phơng pháp dạy học Toán; kỹ năng hỗ trợ góp phần nâng cao chất lợng dạy học Toán; kỹ năng xây dựng, bảo quản và sử dụng có hiệu quả hồ sơ dạy học Toán. 1.2.3. Đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp: 1.2.3.1. Khái niệm về Chuẩn: - Chuẩn là cái đợc chọn làm căn cứ để đối chiếu, hớng theo đó mà thực hiện (làm) cho đúng. - Chuẩn là cái đợc chọn làm mẫu để thể hiện một đơn vị đo lờng [259,30]. 1.2.3.2. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học: Là hệ thống các yêu cầu cơ bản về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; kiến thức; kỹ năng s phạm của giáo viên Tiểu học cần phải đạt đợc nhằm đáp ứng mục tiêu của giáo dục Tiểu học. 1.2.3.3. Mục đích ban hành Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học : - Giúp giáo viên Tiểu học tự đánh giá năng lực nghề nghiệp, từ đó xây dựng kế hoạch học tập, rèn luyện phấn đấu nâng cao phẩm chất đạo đức, trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ. Đồng thời lấy cơ sở đánh giá giáo viên Tiểu học hàng năm để phục vụ công tác quy hoạch, sử dụng và bồi dỡng đội ngũ giáo viên Tiểu học. 1.2.3.4. Nội dung đánh giá giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghiệp: a. Khái niệm về nội dung : 10 . " ;Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá kiến 5 thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo Chuẩn nghề nghi p ở huyện Nghi Lộc - tỉnh Nghệ. Chơng 3: Nội dung và quy trình đánh giá kiến thức, kỹ năng dạy học môn Toán của giáo viên Tiểu học theo chuẩn nghề nghi p ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An 3.1