Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu đề xuất các cách tổ chức hoạt động nhóm thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học phần "Sinh vật và môi trường" - Sinh học 9
Hoạt động học tập theo nhóm phần "Sinh vật và môi trường" - Sinh học 9
Lựa chọn và tổ chức hợp lý các hoạt động nhóm trong giảng dạy Sinh vật và môi trường không chỉ nâng cao nhận thức của học sinh mà còn giúp rèn luyện kỹ năng học tập hiệu quả.
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài
Xác định hệ thống các kiến thức có thể tổ chức dạy học theo nhóm và sử dụng quy trình dạy học theo nhóm
Để nâng cao hiệu quả nhận thức cho học sinh, cần xác định phương pháp và biện pháp tổ chức giờ học theo nhóm tại lớp Việc này sẽ giúp thiết kế các cách thức dạy học theo nhóm một cách hiệu quả hơn.
TN sƣ phạm để kiểm tra hiệu quả của việc tổ chức dạy học theo nhóm
6 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đề tài được tiến hành bằng cách sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục
6.1 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến luận văn nhƣ:
- Lý luận về dạy học Sinh học
- Tài liệu, sách, báo liên quan đến hình thức dạy học theo nhóm
- Tài liệu hướng dẫn chuyên môn, sách giáo khoa
- Các công trình nghiên cứu về cải tiến phương pháp dạy học
Lập phiếu điều tra nhằm khảo sát thực trạng giảng dạy chương trình Sinh học, đặc biệt là chương trình Sinh học lớp 9 Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc tìm hiểu về phương pháp học tập theo nhóm của học sinh trong môn Sinh học tại lớp.
Gặp gỡ và trao đổi với các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu là cách hiệu quả để nhận được tư vấn và thu thập thông tin cần thiết, từ đó định hướng cho việc triển khai đề tài nghiên cứu.
6.4 Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Tiến hành thực nghiệm bằng phương pháp thực nghiệm chéo ở 2 trường THCS, mỗi trường chọn 2 lớp thực nghiệm, 2 lớp đối chứng có số lượng, chất lượng tương đương nhau
+ Ở lớp thực nghiệm, giáo án thiết kế theo hướng sử dụng các hoạt động khám phá
+ Ở lớp đối chứng, giáo án được thiết kế theo phương pháp dạy học truyền thống
Các lớp thực nghiệm và đối chứng tại mỗi trường đều do một giáo viên giảng dạy, đảm bảo đồng nhất về thời gian, nội dung kiến thức, điều kiện dạy học và hệ thống câu hỏi đánh giá sau mỗi tiết học.
- Trong quá trình thực nghiệm, có thảo luận với giáo viên bộ môn ở các trường để thống nhất nội dung và phương pháp giảng dạy
6.5 Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng một số công thức toán học để xử lí các kết quả điều tra và thực nghiệm sƣ phạm:
- Độ lệch chuẩn S (đo mức độ phân tán của số liệu quanh giá trị trung bình):
S cho biết mức độ phân tán quanh giá trị X , S càng bé độ phân tán càng ít
- Hệ số biến thiên: Cv% X
- Sai số trung bình cộng: m n S
Khi có hai số trung bình cộng khác nhau, độ lệch chuẩn khác nhau thì phải xét đến hệ số biến thiên (Cv)
+ Cv=0-10% : Dao động nhỏ, độ tin cậy cao
+ Cv-30% : Dao động trung bình
+ Cv0-100% : Dao động lớn, độ tin cậy nhỏ
- Kiểm định độ tin cậy sai khác giữa 2 giá trị trung bình: t d =
Xi: Giá trị của từng điểm số (theo thang điểm 10) ni: Số bài có điểm Xi
X : Điểm số trung bình của 2 phương án: thực nghiệm và đối chứng n1, n2: Số bài trong mỗi phương án
S 1 và S 2 2 là phương sai của mỗi phương án
Sau khi tính đƣợc t d, ta so sánh với giá trị t đƣợc tra trong bảng phân phốiStuden với mức ý nghĩa =0,05 và bậc tự do f= n1+n2-2
+ Nếu td t: Sự khác nhau giữa X 1 và X 2 là có ý nghĩa thống kê
+ Nếu t d t: Sự khác nhau giữa X 1 và X 2 là không có ý nghĩa thống kê
7 NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
Xác định hệ thống các kiến thức có thể tổ chức dạy học theo nhóm của phần Sinh vật và môi trường - Sinh học 9
Thiết kế các cách tổ chức dạy học theo nhóm phần Sinh vật và môi trường - Sinh học 9 nhằm nâng cao hiệu quả nhận thức của học sinh
Các biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học theo nhóm phần Sinh vật và môi trường - Sinh học 9
8 CẤU TRệC CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Chương 2: Tổ chức dạy học phần Sinh vật và môi trường - Sinh học 9 bằng hình thức hoạt động nhóm
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1.1 Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Dạy học theo nhóm nhỏ có nguồn gốc từ phương pháp Socrate, được khởi xướng bởi triết gia Hi Lạp cổ đại Socrate Phương pháp này, còn được gọi là phương pháp hội thoại, chủ yếu dựa vào việc sử dụng đối thoại và tranh luận để khám phá chân lý Nó khuyến khích người học tự phát hiện ra những điều chưa biết và tìm kiếm kiến thức cần thiết Ý nghĩa quan trọng của phương pháp Socrate trong dạy học hiện đại là việc người học và người dạy cùng nhau làm chủ quá trình tiếp thu tri thức, từ đó giúp người học nắm vững kiến thức một cách sâu sắc hơn.
Hình thức học tập theo nhóm bắt đầu được áp dụng ở Đức và Pháp vào thế kỷ XVIII Tại Anh, vào cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX, hình thức này được triển khai dưới dạng dạy học hướng dẫn viên, gọi là dạy học tương trợ Phương pháp này được đề xuất bởi linh mục Bel và giáo viên D Lancaster, sau đó được Girar phát triển với những sắc thái khác.
Cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, nhiều nhà giáo dục và tâm lý học phương Tây đã nghiên cứu vấn đề học tập cộng đồng, đặc biệt là John Dewey, người đã phát triển lý thuyết học tập nhóm Dewey nhấn mạnh rằng môi trường có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển nhân cách của trẻ, vì vậy cần tạo ra một môi trường gần gũi với đời sống thực tế Một trong những môi trường quan trọng là môi trường làm việc chung, giúp trẻ hình thành thói quen trao đổi kinh nghiệm và phát triển khả năng lý luận.
Kershensteiner đã cố gắng áp dụng hình thức học tập hợp tác vào cải cách giáo dục ở bậc trung học và tiểu học, với niềm tin rằng hoạt động chung có thể khơi dậy tinh thần trách nhiệm cá nhân và loại bỏ động cơ ích kỷ Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng nếu không được sử dụng đúng cách, hình thức này có thể dẫn đến “tính ích kỷ cộng đồng”, khi nhóm làm việc cùng nhau có thể hình thành một cá thể duy nhất, từ đó vì lợi ích của nhóm mà các thành viên trở nên ích kỷ và ganh đua lẫn nhau.
Roger Cousinet, nhà giáo dục Pháp, chịu ảnh hưởng từ Durkheim, nhấn mạnh giáo dục như một phương thức xã hội hóa Ông đồng tình với tư tưởng của John Dewey rằng trường học cần trở thành môi trường sống cho trẻ em Để đạt được điều này, Cousinet cho rằng việc làm việc theo nhóm là giải pháp sư phạm hiệu quả Ông đã nghiên cứu sâu về ý nghĩa của học tập nhóm, cấu trúc và đặc điểm của nhóm học tập, cũng như cách sử dụng nhóm để tối ưu hóa kết quả học tập.
Hình thức học tập theo nhóm đã được nghiên cứu và phát triển bởi nhiều nhà giáo dục nổi tiếng như Peterson, Dottre, Elsa, A Jakul và Kôtôv Phương pháp này rất phổ biến ở các nước phương Tây, nhưng tại Nga, sau cách mạng tháng Mười, việc áp dụng đã dẫn đến sự hạ thấp vai trò của giáo viên và bỏ qua việc học tập cá nhân, gây ra sự chỉ trích và bị loại bỏ khỏi hệ thống giáo dục Xô viết Tại Việt Nam, học tập theo nhóm đã tồn tại từ lâu với câu nói "Học thầy không tày học bạn" và trở nên phát triển mạnh mẽ hơn sau Cách mạng tháng Tám, với phong trào học tập dân chủ trong nhà trường.
Phong trào đó tồn tại và phát triển trong suốt những thập kỷ vừa qua dưới những hình thức khác nhau
Từ ngày 4 đến 10 tháng 3 năm 2000, tại 67 Cửa Bắc Hà, một khoá tập huấn trong khuôn khổ dự án quản lý nhà trường đã được tổ chức bởi trường bồi dưỡng cán bộ giáo dục Hà Nội và VVOB Ông Hugo Staes, thanh tra giáo dục đến từ Bỉ, đã áp dụng phương pháp nhóm chuyên gia, nhận được sự hưởng ứng nhiệt liệt từ những người tham gia.
Trước yêu cầu đổi mới giáo dục để đào tạo những con người sáng tạo và thích nghi với môi trường biến động, hình thức học tập theo nhóm đang trở nên cần thiết Tuy nhiên, để áp dụng hiệu quả phương pháp dạy học này, cần có sự nghiên cứu tiếp tục Việc tổ chức hoạt động học tập theo nhóm nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy ở một cấp học cụ thể là một điều mới mẻ và đầy ý nghĩa.
1.1.2 Hoạt động nhận thức của học sinh trong quá trình dạy học
Dạy học là tổ chức quá trình nhận thức, phản ánh tích cực thế giới khách quan vào ý thức con người Đối với môn sinh học, việc giảng dạy cần bắt đầu từ các sự kiện, hiện tượng và quá trình, từ đó xây dựng kiến thức lý thuyết dựa trên những kiến thức thực tiễn này.
Để tổ chức hiệu quả quá trình dạy học, cần chú ý đến đặc điểm tâm lý của học sinh, bao gồm sự phát triển trí tuệ và khả năng tự điều chỉnh, tự tổ chức, tự ý thức, tự đánh giá Việc phát triển khả năng nhận thức cho học sinh là rất quan trọng, do đó cần tập trung vào các hướng cơ bản trong quá trình giáo dục.
