TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG CƠ SỞ II Bộ Môn PPHT-NCKH  Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS Phạm Đình Nghiệm Đề tài Khoa học: VIỆC SỬ DỤNG NGÔN NGỮ TEEN CỦA MỘT BỘ PHẬN HỌC SINH SINH VIÊN TP.HCM Nhóm 4 – THE INVINCIBLE TEAM 1. Trần Ngọc Ngân (7172) 2. Vương Tiểu Huệ (7095) 3. Nguyễn Phú Cường (7035) 4. Nguyễn Trần Trọng Thuyết (7305) 5. Phạm Thanh Duy (7426) 1 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu đề tài 4 2. Mục đích nghiên cứu 4 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 5 4. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu .5 5. Phương pháp nghiên cứu 5 6. Tổng quan tình hình nghiên cứu .5 7. Cấu trúc đề tài .7 PHẦN NỘI DUNG .8 Chương I: Lý thuyết chung về ngôn ngữ teen .8 1. Các khái niệm cơ bản 8 2. Lịch sử hình thành .9 3. Ngôn ngữ teen ở Việt Nam 10 3.1 Qúa trình hình thành và phát triển 10 3.2 Các quy luật chuyển đổi, các loại mật mã được sử dụng ở Việt Nam 11 Chương II: Thực tế sử dụng ngôn ngữ teen của thanh thiếu niên. .15 1. Trong các hoạt động chat, nhắn tin .15 2. Trong các hoạt động học tập .18 3. Tự đánh giá mức độ sử dụng 20 4. Lí do sử dụng .21 5. Khả năng ứng dụng trong học tập .21 6. Ý kiến về ngôn ngữ teen .23 7. Phân tích các yếu tố khách quan và chủ quan tác động dẫn đến việc sử dụng ngôn ngữ teen của các bạn trẻ TP.HCM 24 Chương III: Các hệ quả và phương hướng hành động: .31 1. Tích cực 31 a. Các hệ quả tích cực .31 b. Các biện pháp nhằm phát huy tính tích cực 35 2. Tiêu cực: 36 a. Các hệ quả tiêu cực: .36 2 b. Phân tích nguyên nhân sâu xa: thực sự là do bản chất ngôn ngữ tiêu cực hay do các nguyên nhân nào khác? (sự lạm dụng…) .38 c. Các biện pháp nhằm khắc phục tính tiêu cực 40 PHẦN KẾT LUẬN .42 1. Những mục tiêu giải quyết được .42 2. Hạn chế của đề tài .43 PHẦN PHỤ LỤC .44 1. Phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo .44 1.1 Danh mục từ viết tắt 44 1.2 Danh mục biểu đồ, bảng số liệu 44 1.3 Địa chỉ trang web tham khảo 44 1.4 Tài liệu tham khảo 44 2. Bảng phân công công việc 46 3. Bảng câu hỏi phỏng vấn sâu .47 4. Bảng câu hỏi khảo sát .48 PHẦN MỞ ĐẦU I. Lí do nghiên cứu đề tài 3 Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập kinh tế và nền khoa học công nghệ thế giới, công nghệ di động và Internet đã trở nên vô cùng phổ biến đối với người dân nói chung và giới trẻ nói riêng. Theo cuộc điều tra quốc gia về giới trẻ từ 14-25 tuổi trên cả nước, thì 78% thanh thiếu niên sở hữu ít nhất 1 thuê bao di động, và con số này ở nông thôn là 56%. Về Internet, 32% giới trẻ ở thành thị và 4% ở nông thôn được khảo sát biết sử dụng Internet và các dịch vụ Internet như: chat, mạng xã hội… Điều này cho thấy giới trẻ thương xuyên trao đổi thông tin và liên lạc bằng các phương pháp như nhắn tin SMS qua mạng di động, chat qua các dịch vụ của Yahoo, các diễn đàn hay mạng xã hội… Việc thường xuyên sử dụng các loại hình nhắn tin này cộng thêm sự sáng tạo của giới trẻ, một loại ngôn ngữ đã được hình thành dành riêng cho việc nhắn tin trên điện thoại, chat hay viết trên mạng xã hội, mà thường được gọi là “ngôn ngữ teen”. Ban đầu chỉ là những chữ viết tắt hay những cách viết thay thế, những vay mượn từ tiếng Anh, hay những biểu tượng cảm xúc (emoticon), dần dà đã xuất hiện những kí tự mà teen cho là “cực kì độc đáo”, lấy số hay những kí tự lạ thay cho chữ, rồi hiện tượng viết trại âm tiếng Việt khiến cho các nhà giáo dục cảnh báo và sự ảnh hưởng xấu của loại ngôn ngữ này với sự trong sáng và tính học thuật của tiếng Việt. Các nhà giáo dục cho rằng nó không chỉ ảnh hưởng về mặt ngữ âm mà còn về cấu trúc và ngữ pháp. Tuy vậy các bạn trẻ cũng có lí lẽ riêng của mình về những điểm mạnh của ngôn ngữ teen: tiết kiệm, sáng tạo, gần gũi, và có thể áp dụng trong học tập. Bên nào cũng có lí do thuyết phục của riêng mình nhưng rất cần một cuộc nghiên cứu nghiêm túc thật sự về thực trạng sử dụng ngôn ngữ teen để đánh giá đúng và khách quan mặt mạnh và mặt yếu của ngôn ngữ này. Bên cạnh đó, cũng cần có cái nhìn mới hơn, toàn diện hơn và cởi mở hơn về vấn đề sử dụng ngôn ngữ teen. Vì thế, chúng tôi quyết định nghiên cứu đề tài này nhằm đánh giá đúng các mặt mạnh của sử dụng ngôn ngữ teen. Phạm vi nghiên cứu của chúng tôi chỉ nằm ở thanh thiếu niên ở TP.HCM - một thành phố năng động bậc nhất nước ta, và giới trẻ nhanh chóng nắm bắt công nghệ, các bạn trẻ có năm sinh từ 1996-1991. II. Mục đích nghiên cứu đề tài 4 o Có được cái nhìn khách quan về thực trạng sử dụng ngôn ngữ teen của học sinh, sinh viên Tp. HCM (những từ ngữ hay được sử dụng, các loại viết tắt, các loại mật mã …) o Góp phần xóa bỏ định kiến rằng việc sử dụng ngôn ngữ teen ảnh hưởng xấu đến văn hóa Tiếng Việt III. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài o Nghiên cứu về các dạng ngôn ngữ teen và nguyên nhân của hiện tượng. o Tìm hiểu thực trạng về việc sử dụng các loại hình ngôn ngữ teen trong đời sống thường ngày của học sinh, sinh viên Tp. HCM. Nghiên cứu về việc áp dụng ngôn ngữ teen vào phương pháp học tập. o Phân tích kết quả và các tác động tích cưc và tiêu cực do việc sử dụng ngôn ngữ teen. o Đề ra phương hướng phát huy mặt mạnh và hạn chế mặt yếu. IV. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu đề tài Đối tượng: Việc sử dụng ngôn ngữ teen Khách thể: Học sinh, sinh viên có năm sinh từ 1996 đến 1991. Phạm vi: o Không gian: 1 số trường Trung Học và Đại Học ở Tp.HCM. o Thời gian: từ T9/2010 đến T11/2010 V. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu điều tra, phân tích, thống kê bảng hỏi để đưa ra những kết quả số liệu cụ thể, rồi tổng hợp lại để hiểu vấn đề 1 cách hoàn chỉnh. Kết quả được xử lý bằng phần mềm SPSS 16. Bằng phương pháp tương đồng và dị biện, chúng tôi đã cố gắng tìm ra những đặc điểm chung và những nét đặc biệt, từ đó tìm ra được đặc điểm sử dụng ngôn ngữ teen của giới trẻ ngày nay và tác động của chúng. VI. Tổng quan tình hình nghiên cứu Ngôn ngữ teen hiện đang là một đề tài nóng và thu hút sự quan tâm của nhiều người. Gõ cụm từ “ngôn ngữ teen” trên công cụ tìm kiếm Google, ta được gần 400.000 kết quả. Các tờ báo giấy và báo mạng lớn như báo Thanh Niên, báo Tuổi Trẻ, báo Sài Gòn 5 Giải Phóng, báo Người lao động, báo Dân Trí, báo VnExpress… đã rất nhiều lần đăng tải và bình luận về ngôn ngữ teen. Ngoài ra, rất nhiều các trang web, diễn đàn đề cập và tranh luận sôi nổi vấn đề này. Đa số các ý kiến đều cho rằng ngôn ngữ teen ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng giao tiếp của giới trẻ, lên án, kêu gọi bài trừ nó để “bảo vệ sự trong sáng của Tiếng Việt”. Điển hình là bài báo “Ngôn ngữ… biến thái” của hai tác giả Nam Vương, Qúy An đăng trên báo Người Lao Động. Bài báo đã nêu rõ được các hình thức biến thể đa dạng và vô cùng phức tạp của ngôn ngữ teen, đồng thời cũng thể hiện sự lo ngại từ phía gia đình và xã hội khi ngôn ngữ teen bị giới trẻ lạm dụng quá nhiều gây ảnh hưởng xấu đến học tập. Hay một loạt các bài báo “Xin đừng làm Tiếng Việt đau”, “Xin đừng làm Tiếng Việt khó hiểu”, “Đừng làm Tiếng Việt đột biến”… tổng hợp ý kiến của nhiều độc giả gửi đến báo mạng, đều cho rằng ngôn ngữ teen là ngôn ngữ xa lạ, dị dạng trong cách hành văn, thậm chí có ý kiến cho rằng đã làm mất sự trong sáng của Tiếng Việt, là mất văn hóa, giáo dục đang bị xuống cấp. Thế nhưng, luồng ý kiến trái chiều cũng mạnh mẽ không kém. Trong bài báo “Ngôn ngữ tuổi teen, chấp nhận được?” , tác giả Đàm Thủy, báo Thanh Niên, cho rằng ngôn ngữ teen có thể chấp nhận được. Nó thể hiện sự năng động, sáng tạo, cá tính của giới trẻ ngày nay, đồng thời khiến ngôn ngữ trở nên phong phú, sinh động, phập phồng hơi thở hiện đại. Xã hội luôn khuyến khích giới trẻ độc lập, tự chủ trong cuộc sống, vậy tại sao không cho phép giới trẻ độc lập trong ngôn ngữ của mình? Ngoài ra, theo ý kiến của thạc sĩ Lương Thị Hiền, giảng viên chuyên ngành ngôn ngữ học của trường Đại học Sư phạm Hà Nội I, hiện nay tuy ngôn ngữ do teen sáng tạo ra bị lệch chuẩn nhiều so với Tiếng Việt, cụ thể là các hình thức dùng tiếng lóng, dùng tiếng nước ngoài, hay hiện tượng biến đổi thống nhất và đồng loạt từ hình vị này sang hình vị khác (hình vị có thể hiểu một cách đơn giản và gần gũi là những chữ cái). Tuy nhiên, không nên quá lên án và lấy đó làm một thước đo đánh giá đạo đức giới trẻ. Trên thế giới, cũng có hai luồng ý kiến trái chiều về việc giới trẻ sử dụng ngôn ngữ của riêng họ mà người lớn không thể hiểu được. Giới trẻ trên thế giới, ở đâu cũng vậy, đều sáng tạo như nhau, nên việc ngôn ngữ teen ra đời và phát triển là điều dễ hiểu. Xã hội, đặc biệt là các nhà giáo dục, cũng lo ngại về những tác động tiêu cực của việc nhắn tin qua 6 điện thoại hay trên mạng. Tuy vậy, những nhà ngôn ngữ học với những công trình nghiên cứu có tính hệ thống và quy phạm hơn lại đưa ra kết luận tích cực về việc sử dụng ngôn ngữ teen. David Crystal, giáo sư được xem là uy tín nhất thế giới trong lĩnh vực ngôn ngữ với hàng chục công trình nghiên cứu lớn khác nhau về ngôn ngữ, đã chỉ ra rằng nhắn tin tốt cho việc phát triển khả năng ngôn ngữ, kĩ năng đọc và viết của sinh viên. Các chuyên gia của đại học Toronto cũng cho rằng “Chúng khiến cho ngôn ngữ trở nên sinh động, phong phú và gần gũi với cuộc sống hơn”. Họ cũng khẳng định ngữ pháp và cách diễn đạt của ngôn ngữ teen vẫn đảm bảo đủ tính chân phương. Tóm lại, ở phạm vi trong nước và thế giới, đã và đang có những cuộc nghiên cứu ở nhiều quy mô, chính thống hoặc chưa về vấn đề này. Tất cả đều quy lại theo 2 luồng tư tưởng trái ngược nhau: một là ngôn ngữ teen hủy hoại sự trong sáng và giá trị ngôn ngữ; còn ý kiến kia cho rằng sử dụng ngôn ngữ teen là kích thích sáng tạo và khả năng ngôn ngữ học thuật. Tuy nhiên, ở Việt Nam lại thiếu những cuộc khảo sát và phân tích thấu đáo trong môi trường học đường, hầu hết các ý kiến đều từ phía người lớn và thiếu đi sự toàn diện khi xem xét, mang nhiều tính áp đặt. Vì vậy, hi vọng đề tài này sẽ góp phần giải quyết được những tồn tại trong công tác nghiên cứu, đồng thời thêm vào bức tranh toàn cảnh một công trình mới hơn, tích cực hơn nhưng cũng hết sức khách quan và khoa học. VII. Cấu trúc đề tài Nhóm chúng tôi chia đề tài này thành 3 phần chính: Phần mở đầu: giới thiệu chung về lý do, mục đích, nhiệm vụ, phương pháp, tổng quan nghiên cứu đề tài. Phần nội dung: bao gồm 3 chương. Chương 1 nhằm nêu lên lý luận chung nhất về ngôn ngữ teen, giúp định hướng và làm cơ sở để thực hiện đề tài. 7 Chương 2 sử dụng thông tin từ kết quả khảo sát để phản ánh và phân tích tình hình sử dụng ngôn ngữ teen và ảnh hưởng tiêu cực cũng như tích cực của chúng. Chương 3 đề ra phương hướng phát huy mặt mạnh và hạn chế mặt yếu. Phần kết luận: Tổng hợp, nhận xét kết quả đạt được và những hạn chế của đề tài PHẦN NỘI DUNG Để bắt đầu tìm hiểu về một hiện tượng bất kỳ nào, ta đều phải đi vào cội rễ của nó, tức là nguồn gốc và những khái niệm cơ bản nhất, để có thể có được cái nhìn đầy đủ và tương đối toàn diện về vấn đề. Chỉ khi đó, ta mới có thể xem xét các mặt của hiện tượng đó, lật lại vấn đề và đưa ra tranh luận. Với hiện tượng sử dụng ngôn ngữ teen, trước hết ta phải xem xét ngôn ngữ teen là gì, từ đâu có và nó gắn với giới trẻ thế nào để từ đó ta có thể nhìn ra được, các bạn trẻ được gì và mất gì từ đó. Cái nhìn khoa học luôn đòi hỏi toàn diện và thấu đáo. Chương I. Lý thuyết chung về “Ngôn Ngữ teen” 8 1. Các khái niệm Trước hết, cần phải hiểu khái niệm ngôn ngữ. Ngôn ngữ, theo triết học Mác Lênin, “là hệ thống tín hiệu vật chất chứa đựng mang nội dung ý thức. Không có ngôn ngữ, ý thức không thể tồn tại và phát triển” (1) . Một định nghĩa tương đối phức tạp nhưng lại đầy đủ và nói được hết các mặt của ngôn ngữ của con người. Để có thể chứa đượng nội dung ý thức, ngôn ngữ bao hàm cả tiếng nói, chữ viết, cử chỉ, dấu hiệu…, tất cả những phương thức mà con người nghĩ ra để có thể truyền đạt thông tin. Vì thế khi xem xét một ngôn ngữ, cần có 2 phương diện: hiểu và sử dụng (Thạc sĩ Nguyễn Tường Anh) (2) . Hiểu được cặn kẽ khái niệm ngôn ngữ, ta sẽ dễ dàng xem xét ngôn ngữ teen. Ngôn ngữ teen, theo đó, cũng là một ngôn ngữ hoàn chỉnh khi chúng được các bạn trẻ sáng tạo dựa trên ngôn ngữ mẹ đẻ hoặc vay mượn ngôn ngữ nước ngoài. Theo đó, ngôn ngữ teen, cũng bao hàm hệ thống hoàn chỉnh các kí hiệu mang ý nghĩa trong giao tiếp hoặc biểu hiện nội dung cần truyền đạt. Ngôn ngữ teen do đó đã đáp ứng yêu cầu cơ bản của một ngôn ngữ hoàn chỉnh tương đối độc lập, khác với một số ý kiến cho rằng đây là loại hình hỗn tạp những kí hiệu tự nghĩ ra và không thể coi là ngôn ngữ. Theo các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học gần đây, ngôn ngữ teen, hay còn gọi là ngôn ngữ @, là một loại hình ngôn ngữ được thay đổi từ các loại hình ngôn ngữ chính thống, bao gồm sự kết hợp của những kí hiệu khác nhau và thường được sử dụng trên mạng Internet, cụ thể là trên các nhật kí cá nhân (blog), diễn đàn (forum), mạng xã hội (social network), các công cụ trò chuyện trực tuyến khác (Yahoo messenger…) hay trong tin nhắn điện thoại (sms)… Từ đó có thể thấy, ngôn ngữ teen dù có thể coi là một hệ thống ngôn ngữ tương đối độc lập nhưng vẫn dựa trên nền tảng ngôn ngữ bình thường và giới hạn sử dụng hầu như chỉ trên Internet hay khi nhắn tin điện thoại nên đấy chưa thể coi là một ngôn ngữ hoàn chỉnh mà chỉ có thể coi là sự biến tướng hoặc một nhánh phát triển của ngôn ngữ. Bên cạnh đó, cũng vì được sáng tạo ra một cách tự phát và không có một hệ thống học thuật nào ghi lại và chấp nhận, ngôn ngữ teen thay đổi liên tục theo sự sáng tạo của mọi người và vì thế, đôi khi không đáp ứng được yêu cầu hiểu của một ngôn ngữ. 2. Lịch sử hình thành Sự phát triển của ngôn ngữ teen dĩ nhiên đi liền với sự hình thành và phát triển của các môi trường tồn tại của nó: Internet và Mạng điện thoại di động. Sự phát triển của lĩnh vực viễn thông 9 (1) Phạm Văn Sinh & Phạm Quang Phan, 2010, Giáo trình những nguyên lí cơ bản của chũ nghĩa Mác – Lênin, tái bản, NXB Chính trị quốc gia. (2) Nguyễn Tường Anh, 2010, Định nghĩa Tiếng nói & Ngôn ngữ, http://concuame.com/index.php? option=com_content&view=article&id=61&Itemid=17, xem ngày 10/11/2010 cùng với nhịp sống công nghiệp trong bối cảnh toàn cầu hóa đã đưa Ngôn ngữ teen phổ biến khắp thế giới. Ra đời sớm nhất là điện thoại di động, xuất hiện lần đầu ở châu Âu vào năm 1981. Nhưng mãi đến năm 1987, chuẩn GSM (Global System for Mobile Telecommunications) mới được phổ biến. Cuối năm 1992, cũng tại châu Âu, SMS, hay Short Messaging System, được phát triển và ra mắt với sự bành trướng của dòng điện thoại Nokia. Hiển nhiên, khi vừa ra đời, điện thoại di động hãy còn là một thứ xa xỉ và chi được sử dụng trong giới doanh nhân chứ chưa phổ biến trong giới trẻ. Cùng lúc với hệ thống SMS ở châu Âu, ở Mĩ lại chuộng hệ thống IM (Instant Message) và e-mail. Những năm cuối thập niên 90 của thế kỉ trước, ở Mĩ xuất hiện các giao thức IM đầu tiên, mà tiên phong là AOL (American Online). Công nghệ ngày càng phát triển kéo theo các hệ thống SMS và IM ngày càng đi vào đời sống mọi người, đặc biệt là giới trẻ khi mà giá thành các thiết bị kĩ thuật ngày càng hạ và chất lượng dịch vụ ngày càng cao. Việc giới hạn dung lượng một tin nhắn trong 160 kí tự đã khiến mọi người có xu hướng sử dụng những câu, chữ viết tắt phổ biến. Điển hình như cụm từ “Cul8r” thay cho “See you later” đã được sử dụng từ thời nữ hoàng Victoria,sau này được những người sử dụng SMS ứng dụng lại để nhắn tin nhanh và tiện lợi. Theo đó, ngày càng có nhiều hình thức viết tắt và trại âm xuất phát từ Mĩ và châu Âu, các nước sử dụng ngữ hệ Latin. SMS và IM có tính năng tương tự nhau và giới trẻ bắt đầu cảm thấy đây là một hình thức giao tiếp mới mẻ và thú vị, dần dà những bạn trẻ nghĩ ra những loại hình chuyển đổi mới sáng tạo hơn để tạo thành ngôn ngữ teen. Việc có thêm các công cụ như Yahoo Messenger, Yahoo! Blog, các forum và gần đây là các mạng xã hội Facebook, Twitter đã khiến ngôn ngữ teen phát triển thêm những emoticon (biểu tượng cảm xúc), hay những kí hiệu thay thế khác và ngày càng nhiều hình thức viết tắt và viết trại chữ đi cực kì phong phú và khó mà thống kê hết được. Chỉ trong vòng gần một thập kỉ, đến năm 2002, có tới hơn 3 tỉ tin nhắn SMS được gửi mỗi tháng tính riêng ở Châu Âu, và tới 2004, ước tính có 180 triệu người sử dụng IM trên toàn cầu (Theo Baron,,N.S) (3) . Trong 10 năm trở lại đây, cơn lốc công nghệ cộng với tiến trình toàn cầu hóa đưa những thành quả sáng tạo của giới trẻ ngày càng được chia sẻ rộng rãi. Không chỉ ở châu Âu hay Mĩ, mà ngôn ngữ teen đã có chỗ đứng nhất định trong từng quốc gia, kể cả các nước đang phát triển như Việt Nam hay các nước sử dũng ngữ hệ chữ tượng hình. Ở Trung Quốc, Hàn Quốc hay Nhật Bản, giới trẻ không dùng các chữ tắt như trong ngữ hệ Latin mà sáng tạo ra nhiều phương cách khác dựa trên chữ tượng hình và một số từ mượn từ tiếng Anh. 10