A. PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 2 3. Phương pháp nghiên cứu 2 4. Bố cục đề tài 2 B. NỘI DUNG 3 CHƯƠNG I: NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 3 1. Thể chế và thể chế kinh tế thị trường 3 2. Quan điểm cơ bản về thể chế kinh tế thị trường 3 3. Đặc trưng của thể chế kinh tế thị trường 4 4. Mục tiêu hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN 6 5. Vai trò, chức năng của thể chế kinh tế thị trường 7 6. Những hạn chế của thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. 8 CHƯƠNG II: NHIỆM VỤ VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở VIỆT NAM 11 1. Thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. 11 2. Tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp 11 3. Hoàn thiện thể chế phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường 15 4. Hoàn thiện thể chế gắn kết tăng trưởng kinh tế với bảo đảm phát triển bền vững, tiến bộ và công bằng xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu 19 5. Hoàn thiện thể chế đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế ....................................................................................................................... 20 6. Nâng cao năng lực lãnh đạo của Ðảng, vai trò xây dựng và thực hiện thể chế kinh tế của Nhà nước; phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa 21 7. Một số nhiệm vụ cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện 23 C. KẾT LUẬN 25 TÀI LIỆU THAM KHẢO 27 1. Lý do chọn đề tài A. PHẦN MỞ ĐẦU Trên cơ sở nhận thức đúng đắn hơn và đầy đủ hơn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 121986) đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước nhằm thực hiện có hiệu quả hơn công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đại hội đã quyết định chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung (nền kinh tế đã kìm hãm sự phát triển của xã hội trong một thời gian khá dài) sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Sự chuyển biến đó là nguyên nhân trực tiếp đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế – xã hội và tăng trưởng với tốc độ cao, tạo tiền đề cần thiết để chuyển sang thời kì đẩy mạnh Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa đất nước. Thực tế đã khẳng định vai trò quan trọng và cần thiết của mô hình Kinh tế chính trị định hướng XHCN không chỉ với sự phát triển kinh tế mà còn với quá trình xây dựng cơ sơ vật chất kỹ thuật cho XHCN. Nó vừa mang tính chất chung của kinh tế thị trường, vừa có những đặc thù, được quyết định bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Đây là sự vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm trong nước và thế giới về phát triển kinh tế thị trường, là sự kết tinh trí tuệ của toàn Đảng trong quá trình lãnh đạo nhân dân xây dựng đất nước. Mục đích của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phát triển lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Phát triển lực lượng sản xuất hiện đại gắn liền với xây dựng quan hệ sản xuất mới ,tiên tiến. KTTT hình thành và phát triển từ trong lòng TBCN. Còn KTTT có định hướng XHCN ở việt nam lại là một vấn đề hết sức mới mẻ chưa hề có tiền lệ trong lịch sử. Vấn đề càng quan trọng thì càng được quan tâm, nghiên cứu vấn đề càng mới mẻ thì càng có sức hấp dẫn kích thích ham muốn tìm hiểu và khám phá của mọi người. Chính vì vậy em quyết định chọn đề tài: “VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM. LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đặc điểm và sự phát triển của nền kinh tế thị trường. Dựa vào những đặc điểm này nghiên cứu và đề ra các giải pháp cho sự phát triển va hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam. 3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp biện chứng duy vật Phương pháp nghiên cứu tổng hợp Nghiên cứu các vấn đề về kinh tế thị trường trong hệ thống xã hội hiện đại. 4. Bố cục đề tài Tiểu luận được trình bày với nội dung gồm 2 chương chính: Chương 1: Những lý luận chung về thể chế kinh tế thị trường. Chương 2: Nhiệm vụ và giải pháp hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. B. NỘI DUNG CHƯƠNG I: NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 1. Thể chế và thể chế kinh tế thị trường Thể chế kinh tế là một bộ phận cấu thành của hệ thống thể chế xã hội, tồn tại bên cạnh các bộ phận khác như thể chế hành chính, thể chế giáo dục … Thể chế kinh tế nói chung là một hệ thống các quy phạm pháp luật nhằm điều chỉnh các chủ thể kinh tế, các hành vi sản xuất kinh doanh và các quan hệ kinh tế, nó bao gồm các đạo luật, quy chế , quy tắc , chuẩn mực về kinh tế gắn với các chế tài xử lý vi phạm, các tổ chức kinh tế, các cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế. Thể chế kinh tế thị trường là một tổng thể bao gồm các bộ quy tắc, luật lệ và hệ thống các thực thể, tổ chức kinh tế được tạo lập nhắm điều chỉnh hoạt động giao dịch, trao đổi trên thị trường. Thể chế kinh tế thị trường bao gồm: + Các quy tắc về hành vi kinh tế diễn ra trên thị trường, các bên tham gia thị trường với các tư cách là các chủ thể thị trường. + Cách thức thực hiện các quy tắc nhằm đạt được mục tiêu hay kết quả mà các bên tham gia thị trường mong muốn. + Các thị trường, nơi hàng hóa được giao dịch , trao đổi trên các cơ sở các yêu cầu , quy định luật lệ. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế vừa tuân theo các quy luật của kinh tế thị trường vừa chịu sự chi phối của các yếu tố bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa. Do vậy , thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là thể chế kinh tế thị trường, trơng đó các thiết chế, công cụ và nguyên tắc vận hành được tự giác tạo lập và sử dụng để phát triển lực lượng sản xuất, cải thiện đời sống nhân dân và theo đuổi mục tiêu kinh tế xã hội tối đa. 2. Quan điểm cơ bản về thể chế kinh tế thị trường. Xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một nhiệm vụ chiến lược, là khâu đột phá quan trọng, tạo động lực để phát triển nhanh và bền vững; đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Nhận thức đầy đủ, tôn trọng và vận dụng đúng đắn các quy luật khách quan của kinh tế thị trường, thông lệ quốc tế, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với điều kiện phát triển của đất nước trong từng giai đoạn. Bảo đảm tính đồng bộ giữa các bộ phận cấu thành của thể chế kinh tế. Gắn kết hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển văn hóa, bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là quá trình phát triển liên tục; kế thừa có chọn lọc thành tựu phát triển kinh tế thị trường của nhân loại và kinh nghiệm tổng kết từ thực tiễn đổi mới ở nước ta; chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời bảo đảm giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia, an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Hoàn thiện thể chế kinh tế đi đôi với hoàn thiện thể chế chính trị mà trọng tâm là đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của tổ chức bộ máy và cán bộ. Có bước đi phù hợp, vững chắc, vừa làm vừa tổng kết, rút kinh nghiệm để tiếp tục hoàn thiện. Xác định rõ và thực hiện đúng vị trí, vai trò, chức năng và mối quan hệ của Nhà nước, thị trường và xã hội phù hợp với kinh tế thị trường; bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa; tăng cường và giữ vững vai trò lãnh đạo của Ðảng. Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ quan trọng, vừa cấp bách vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị. Ðổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo của Ðảng, hiệu lực và hiệu quả quản lý của Nhà nước, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị và của toàn xã hội trong quá trình hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. 3. Đặc trưng của thể chế kinh tế thị trường Thứ nhất, mục tiêu xây dựng và hoàn thiện thể chế nền KTTT định hướng XHCN được quy định bởi mục tiêu phát triển nền KTTT định hướng XHCN. Vì vậy, thể chế KTTT định hướng XHCN ở nước ta hiện nay phải đảm bảo giải phóng mạnh mẽ và phát triển lực lượng sản xuất, khai thác tối ưu các nguồn lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống của Nhân dân, đẩy mạnh xóa đói giảm nghèo, từng bước thực hiện công bằng xã hội, khuyến khích mọi người vươn lên làm giàu chính đáng, thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Thứ hai, đặc trưng của thể chế về sở hữu và các chủ thể sản xuất kinh doanh trong nền KTTT định hướng XHCN. Nền KTTT định hướng XHCN ở nước ta tồn tại nhiều chế độ sở hữu khác nhau: sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể, sở hữu tư nhân. Trong đó, từng bước xây dựng và củng cố chế độ công hữu phù hợp với trình độ lực lượng sản xuất là dấu hiệu hàng đầu của định hướng XHCN. Trong khi khẳng định vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước thì thể chế KTTT định hướng XHCN cũng tạo ra môi trường thuận lợi để các chủ thể kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh bình đẳng. Thể chế kinh tế hiện hành khẳng định vai trò nền tảng của chế độ công hữu XHCN, nhưng không có nghĩa là chế độ ấy bao quát hết mọi tư liệu sản xuất, mà chỉ bao gồm những tư liệu sản xuất chủ yếu. Đảng ta khẳng định vị trí, vai trò của các thành phần kinh tế trong nền kinh tế KTTT định hướng XHCN hiện nay như sau: “Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế; các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật”. Thứ ba, đặc trưng của thể chế về chức năng kinh tế của nhà nước trong nền KTTT định hướng XHCN. Trong nền KTTT định hướng XHCN, chức năng kinh tế của Nhà nước được thể hiện ở những mặt sau đây: 1. Tạo môi trường pháp lý ổn định để hoạt động sản xuất kinh doanh được tiến hành thuận lợi; 2. Nhà nước hoạch định các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, hình thành cân đối lớn của nền kinh tế quốc dân; 3. Sử dụng các phương pháp, công cụ kinh tế để điều tiết nền kinh tế thị trường; 4. Nhà nước đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội mà tư nhân không muốn và không thể làm; 5. Cung ứng các dịch vụ công quan trọng; 6. Quản lý tài nguyên quốc gia và bảo vệ môi trường sinh thái; 7. Kiểm tra, giám sát các hoạt động kinh tế của tất cả các chủ thể trong nền kinh tế, ổn định môi trường kinh tế, chính trị, xã hội; 8. Thực hiện chính sách kinh tế đối ngoại mở rộng, đa phương hóa, đa dạng hóa, huy động mọi tiềm năng, mọi thành phần kinh tế tham gia vào hoạt động kinh tế đối ngoại. Thứ tư, đặc trưng của thể chế về phân phối trong nền KTTT định hướng XHCN. Thể chế về về phân phối trong nền KTTT định hướng XHCN đòi hỏi phải giải quyết hài hòa ba vấn đề sau đây: Kết hợp hài hòa lợi ích của xã hội, mà đại biểu là Nhà nước với lợi ích của các chủ thể khác. Kết hợp chặt chẽ nguyên tắc phân phối của chủ nghĩa xã hội với nguyên tắc phân phối của kinh tế thị trường: Thực hiện chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và thông qua hệ thống an sinh, phúc lợi xã hội. Điều tiết phân phối thu nhập, từng bước thực hiện công bằng xã hội, tạo động lực phát triển sản xuất, khuyến khích Nhân dân làm giàu hợp pháp. Thứ năm, đặc trưng của thể chế về hình thành và phát triển các loại thị trường. Xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường cũng bao hàm là thực hiện việc quản lý hiệu quả và phát triển đồng bộ tất cả các loại thị trường. Đối với nền kinh tế đang chuyển đổi như nước ta hiện nay, Nhà nước có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tạo lập điều kiện, môi trường kinh doanh thích ứng để các loại thị trường nhanh chóng hình thành và phát triển. 4. Mục tiêu hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN. Mục tiêu tổng quát Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tạo tiền đề vững chắc cho việc xây dựng thành công và vận hành đồng bộ, thông suốt nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; góp phần huy động và phân bổ, sử dụng có hiệu quả nhất mọi nguồn lực để thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển nhanh và bền vững vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Mục tiêu cụ thể đến năm 2020 Phấn đấu hoàn thiện một bước đồng bộ hơn hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo các chuẩn mực phổ biến của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế. Cơ bản bảo đảm tính đồng bộ giữa thể chế kinh tế và thể chế chính trị, giữa Nhà nước và thị trường; sự hài hoà giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hoá, phát triển con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, phát triển xã hội bền vững. Chủ động, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế gắn với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ. Mục tiêu đến năm 2030 Hoàn thiện đồng bộ và vận hành có hiệu quả thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 12-1986) đã khởi xướng đường lối đổi mới toàn diện đất nước, nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng chủ nghĩa xã hội Sự chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã giúp đất nước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế – xã hội, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng mạnh mẽ Mô hình kinh tế chính trị định hướng xã hội chủ nghĩa không chỉ đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế mà còn trong việc xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội Mô hình này kết hợp giữa các đặc điểm chung của kinh tế thị trường và những nguyên tắc riêng của chủ nghĩa xã hội, thể hiện sự sáng tạo trong việc áp dụng kinh nghiệm phát triển kinh tế thị trường trong và ngoài nước.
Phát triển lực lượng sản xuất đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy kinh tế và xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, từ đó nâng cao đời sống nhân dân Sự hiện đại hóa lực lượng sản xuất cần được kết hợp chặt chẽ với việc thiết lập quan hệ sản xuất mới để đạt được hiệu quả tối ưu.
KTTT hình thành và phát triển từ trong lòng
TBCN Còn KTTT có định hướng
XHCN ở việt nam lại là một vấn đề hết sức mới mẻ chưa hề có tiền lệ trong lịch sử.
Vấn đề càng quan trọng thì càng thu hút sự chú ý, trong khi những nghiên cứu mới mẻ và độc đáo lại kích thích ham muốn tìm hiểu và khám phá.
Đề tài “Vấn đề hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam” tập trung vào việc cải cách và hoàn thiện các chính sách kinh tế nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững Bài viết sẽ phân tích lý luận và thực tiễn, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một hệ thống kinh tế hiệu quả, công bằng và phù hợp với định hướng xã hội chủ nghĩa Qua đó, đề xuất các giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế đất nước.
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu đặc điểm và sự phát triển của nền kinh tế thị trường là cần thiết để hiểu rõ hơn về cơ chế vận hành của nó Dựa trên những đặc điểm này, cần đề xuất các giải pháp nhằm phát triển và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) tại Việt Nam Việc này không chỉ giúp tối ưu hóa hiệu quả kinh tế mà còn đảm bảo sự công bằng và bền vững trong quá trình phát triển.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp biện chứng duy vật
- Phương pháp nghiên cứu tổng hợp
- Nghiên cứu các vấn đề về kinh tế thị trường trong hệ thống xã hội hiện đại.
Bố cục đề tài
Tiểu luận được trình bày với nội dung gồm 2 chương chính:
Chương 1: Những lý luận chung về thể chế kinh tế thị trường.
Chương 2: Nhiệm vụ và giải pháp hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta.
NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
Thể chế và thể chế kinh tế thị trường
Thể chế kinh tế là một phần quan trọng trong hệ thống thể chế xã hội, bên cạnh các thể chế hành chính và giáo dục Nó bao gồm các quy phạm pháp luật điều chỉnh các chủ thể kinh tế, hành vi sản xuất kinh doanh và quan hệ kinh tế Các thành phần của thể chế kinh tế bao gồm đạo luật, quy chế, quy tắc, chuẩn mực kinh tế, cùng với các chế tài xử lý vi phạm và các tổ chức, cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế.
Thể chế kinh tế thị trường là một hệ thống tổng thể gồm các quy tắc, luật lệ và tổ chức kinh tế nhằm điều chỉnh hoạt động giao dịch và trao đổi trên thị trường Các yếu tố cấu thành của thể chế này đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định và hiệu quả.
+ Các quy tắc về hành vi kinh tế diễn ra trên thị trường, các bên tham gia thị trường với các tư cách là các chủ thể thị trường.
+ Cách thức thực hiện các quy tắc nhằm đạt được mục tiêu hay kết quả mà các bên tham gia thị trường mong muốn.
+ Các thị trường, nơi hàng hóa được giao dịch , trao đổi trên các cơ sở các yêu cầu , quy định luật lệ.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế kết hợp các quy luật của kinh tế thị trường với yếu tố đảm bảo tính định hướng xã hội chủ nghĩa Thể chế này bao gồm các thiết chế, công cụ và nguyên tắc vận hành được tự giác xây dựng và áp dụng nhằm phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao đời sống nhân dân và đạt được mục tiêu kinh tế-xã hội tối ưu.
Quan điểm cơ bản về thể chế kinh tế thị trường
Xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ chiến lược quan trọng, tạo động lực cho phát triển nhanh và bền vững Điều này bao gồm đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa Đồng thời, cần xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, hội nhập quốc tế, và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội.
Nhận thức và tôn trọng các quy luật kinh tế thị trường và thông lệ quốc tế là cần thiết, đồng thời phải đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với điều kiện phát triển của đất nước Cần có sự đồng bộ giữa các bộ phận trong thể chế kinh tế, kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển văn hóa, bảo vệ môi trường, và đảm bảo quốc phòng, an ninh.
Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một quá trình phát triển liên tục, kế thừa có chọn lọc các thành tựu của kinh tế thị trường toàn cầu và kinh nghiệm từ thực tiễn đổi mới ở Việt Nam Quá trình này đòi hỏi chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời phải bảo đảm giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia, an ninh chính trị, và trật tự, an toàn xã hội.
Hoàn thiện thể chế kinh tế cần gắn liền với việc cải cách thể chế chính trị, tập trung vào đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của tổ chức bộ máy và cán bộ.
Để phát triển bền vững, cần có bước đi phù hợp và vững chắc, đồng thời tổng kết và rút kinh nghiệm để hoàn thiện hơn Cần xác định rõ vai trò và mối quan hệ giữa Nhà nước, thị trường và xã hội trong nền kinh tế thị trường, đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng.
Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách của hệ thống chính trị Việc đổi mới phương thức và nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, cùng với việc cải thiện hiệu lực và hiệu quả quản lý của Nhà nước, sẽ phát huy sức mạnh của toàn xã hội trong quá trình này.
Đặc trưng của thể chế kinh tế thị trường
Thứ nhất, mục tiêu xây dựng và hoàn thiện thể chế nền KTTT định hướng
Chế độ kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (KTTT định hướng XHCN) tại Việt Nam nhằm giải phóng và phát triển lực lượng sản xuất, tối ưu hóa nguồn lực để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Mục tiêu là nâng cao đời sống nhân dân, xóa đói giảm nghèo, thực hiện công bằng xã hội và khuyến khích mọi người làm giàu chính đáng, hướng tới mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam có nhiều chế độ sở hữu khác nhau, bao gồm sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể và sở hữu tư nhân Việc xây dựng và củng cố chế độ công hữu phù hợp với trình độ lực lượng sản xuất là dấu hiệu quan trọng của định hướng xã hội chủ nghĩa Trong khi kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, thể chế kinh tế cũng tạo điều kiện cho các chủ thể kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển bền vững, hợp tác và cạnh tranh bình đẳng Chế độ công hữu xã hội chủ nghĩa đóng vai trò nền tảng, nhưng không bao quát hết mọi tư liệu sản xuất, chỉ bao gồm những tư liệu sản xuất chủ yếu Đảng khẳng định rằng kinh tế nhà nước là chủ đạo, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, và các thành phần kinh tế đều bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (KTTT định hướng XHCN), chức năng kinh tế của Nhà nước bao gồm việc tạo ra môi trường pháp lý ổn định cho hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạch định các chiến lược và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, cùng với việc sử dụng các công cụ kinh tế để điều tiết thị trường Nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội, cung cấp dịch vụ công thiết yếu, quản lý tài nguyên quốc gia và bảo vệ môi trường Hơn nữa, Nhà nước thực hiện kiểm tra, giám sát các hoạt động kinh tế nhằm duy trì ổn định môi trường kinh tế, chính trị và xã hội, đồng thời thực hiện chính sách kinh tế đối ngoại mở rộng và đa dạng hóa, khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia vào hoạt động này.
Thể chế phân phối trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần phải giải quyết hài hòa ba vấn đề quan trọng.
- Kết hợp hài hòa lợi ích của xã hội, mà đại biểu là Nhà nước với lợi ích của các chủ thể khác.
Kết hợp nguyên tắc phân phối của chủ nghĩa xã hội với kinh tế thị trường là cần thiết, thực hiện chế độ phân phối chủ yếu dựa trên kết quả lao động và hiệu quả kinh tế Điều này cũng bao gồm việc phân phối theo mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác, đồng thời thông qua hệ thống an sinh và phúc lợi xã hội để đảm bảo công bằng và phát triển bền vững.
- Điều tiết phân phối thu nhập, từng bước thực hiện công bằng xã hội, tạo động lực phát triển sản xuất, khuyến khích Nhân dân làm giàu hợp pháp.
Thứ năm, việc xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường bao gồm quản lý hiệu quả và phát triển đồng bộ các loại thị trường Đối với nền kinh tế chuyển đổi như Việt Nam hiện nay, Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện và môi trường kinh doanh thuận lợi để các loại thị trường nhanh chóng hình thành và phát triển.
Mục tiêu hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là yếu tố quan trọng để xây dựng và vận hành hiệu quả nền kinh tế này Điều này sẽ giúp huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, từ đó thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững của kinh tế - xã hội, với mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".
Mục tiêu cụ thể đến năm 2020
Phấn đấu hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo chuẩn mực hiện đại và hội nhập quốc tế, đảm bảo tính đồng bộ giữa thể chế kinh tế và chính trị, cũng như giữa Nhà nước và thị trường Cần hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa và con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững Đồng thời, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế gắn với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ.
Hoàn thiện đồng bộ và vận hành có hiệu quả thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Vai trò, chức năng của thể chế kinh tế thị trường
Khi chuyển sang thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, nền kinh tế đa sở hữu và đa thành phần được phát triển, trong đó nông nghiệp xóa bỏ HTX và tập thể hóa, xác lập hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu tư liệu sản xuất và tài sản của mọi cá nhân, tổ chức, cho phép họ tự chủ trong sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật Kinh tế thị trường đặt lợi nhuận, hiệu quả và khả năng cạnh tranh lên hàng đầu, tuy nhiên cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro lớn.
Những yêu cầu mới về giá trị con người, nhân lực, xã hội và văn hóa đang nổi lên, với trọng tâm là các giá trị năng động, sáng tạo, tư duy chiến lược và khả năng dự đoán Thể chế kinh tế mới biến mỗi cá nhân và đơn vị sản xuất thành chủ thể tự chủ, với thành quả kinh tế phản ánh năng lực và vị thế xã hội Tại Việt Nam, việc đổi mới và hoàn thiện thể chế phát triển đất nước đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là sự không đồng bộ giữa đổi mới chính trị và kinh tế Đại hội XI của Đảng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới đồng bộ giữa hai lĩnh vực này, nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững trong giai đoạn mới.
Những hạn chế của thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Thời gian qua, những hạn chế và bất cập của thể chế kinh tế thị trường ở nước ta tập trung ở những điểm chính sau đây:
▪ Về hệ thống pháp luật:
Mặc dù hệ thống pháp luật đang được cải thiện, nhưng vẫn chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, thể hiện qua tính không đồng bộ và chưa đủ hiệu quả trong quản lý nhà nước Nhiều vấn đề vẫn chậm được thể chế hóa, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý tài sản nhà nước, đăng ký kinh doanh bất động sản và kiểm soát độc quyền.
Việc chậm trễ trong việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật đã dẫn đến tình trạng mâu thuẫn giữa các văn bản hướng dẫn và văn bản luật, vấn đề này vẫn chưa được giải quyết triệt để.
- Tính cụ thể, minh bạch và dự báo trước của nhiều luật còn thấp.
Một số văn bản pháp luật như Luật cạnh tranh và Luật đất đai chưa có hiệu lực thi hành cao, thiếu quy định rõ ràng về quyền sở hữu và quyền tự do kinh doanh Điều này dẫn đến việc chưa thể thể chế hóa các hoạt động giao dịch, chống độc quyền, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, cũng như đảm bảo an sinh xã hội và bảo hiểm.
Quy trình xây dựng văn bản pháp luật hiện nay thiếu tính dân chủ và cứng nhắc, dẫn đến việc phân công các bộ, ngành soạn thảo văn bản pháp luật có thể gây ra tình trạng bảo vệ lợi ích cục bộ.
▪Về chủ thể kinh tế:
Quan điểm về các chủ thể kinh doanh hiện vẫn chưa đồng nhất và rõ ràng giữa chính sách và thực tiễn Mặc dù luật pháp quy định rằng tất cả các doanh nghiệp, bất kể hình thức sở hữu, đều được đối xử bình đẳng, nhưng thực tế cho thấy các doanh nghiệp tư nhân vẫn gặp nhiều trở ngại trong việc tiếp cận nguồn vốn và thị trường.
Trong nền kinh tế thị trường ở nước ta, có sự khác biệt rõ rệt giữa nhận thức và phân định vai trò của các chủ thể kinh tế so với vai trò thực sự của họ Sự khác biệt này ảnh hưởng đến cách mà các chủ thể kinh tế hoạt động và tương tác trong môi trường kinh doanh.
Các doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam có quy mô lớn nhưng hiệu quả hoạt động lại thấp, khi nắm giữ 75% giá trị tài sản quốc gia và 20% tổng vốn đầu tư xã hội Mặc dù chiếm 60% lượng vốn tín dụng ngân hàng và hơn 70% tổng vốn vay nước ngoài, nhưng chưa đến 40% doanh nghiệp nhà nước có lãi suất bằng hoặc cao hơn lãi suất cho vay của ngân hàng thương mại Năm 2003, thuế thu nhập doanh nghiệp chỉ đạt 8.000 tỷ đồng trong tổng số 87.000 tỷ đồng nộp ngân sách nhà nước.
Nhiều doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam đang đối mặt với trình độ công nghệ dưới mức trung bình của thế giới và khu vực, với tốc độ đổi mới công nghệ chỉ đạt khoảng 10% mỗi năm Theo báo cáo “Năng lực cạnh tranh toàn cầu” của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WMF) năm 2004, chỉ số công nghệ của Việt Nam rất thấp, xếp hạng 92/104 quốc gia, giảm từ vị trí 65 vào năm 2003.
Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam còn yếu, năm 2004,theo tiêu chí này các doanh nghiệp chỉ đứng thứ 73 theo xếp hạng của WMF.
Các doanh nghiệp nhà nước chưa thể hiện được sự khác biệt về năng lực cạnh tranh so với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.
▪ Về cơ chế vận hành nền kinh tế thị trường:
- Vận dụng chưa đồng bộ các công cụ quản lý và điều tiết thị trường.
Năng lực của bộ máy quản lý nhà nước hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý hiệu quả trong nền kinh tế thị trường, thể hiện sự thiếu chuyên nghiệp và sự tận tâm phục vụ doanh nghiệp.
▪ Về hệ thống các thị trường:
Các thị trường lao động, vốn và bất động sản hiện đang hoạt động kém hiệu quả Quản lý nhà nước chưa linh hoạt và thiếu chủ động, dẫn đến việc định hướng, tạo môi trường kinh doanh và điều tiết hành vi của các chủ thể tham gia thị trường không đạt yêu cầu Mức độ kiểm soát thị trường vẫn còn thấp.
NHIỆM VỤ VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở VIỆT NAM
Thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam hoạt động đầy đủ và đồng bộ theo các quy luật kinh tế thị trường, đồng thời đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thể hiện tính hiện đại và hội nhập quốc tế qua việc kế thừa có chọn lọc các thành tựu phát triển kinh tế toàn cầu và kinh nghiệm từ hơn 30 năm đổi mới Hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách và các yếu tố thị trường được xây dựng đầy đủ, đồng bộ, đảm bảo vận hành thông suốt và kết nối chặt chẽ với các nền kinh tế thế giới Vai trò và chức năng của Nhà nước và thị trường được xác định và thực hiện phù hợp với các thông lệ, nguyên tắc và chuẩn mực quốc tế phổ biến.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam có quan hệ sản xuất tiên tiến, phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất Kinh tế Việt Nam đa dạng với nhiều hình thức sở hữu và thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo, còn kinh tế tư nhân là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế, tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng và minh bạch Bằng cách sử dụng các công cụ, chính sách và nguồn lực của mình, Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất và kinh doanh, đồng thời bảo vệ tài nguyên và môi trường, cũng như phát triển các lĩnh vực văn hóa và xã hội.
2 Tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế,các loại hình doanh nghiệp.
Hoàn thiện thể chế về sở hữu
Hiến pháp năm 2013 đã thể chế hóa quyền sở hữu tài sản của Nhà nước, tổ chức và cá nhân, đảm bảo công khai và minh bạch trong nghĩa vụ và trách nhiệm của thủ tục hành chính và dịch vụ công Điều này giúp quyền tài sản được giao dịch một cách thông suốt, đồng thời bảo vệ hiệu quả quyền sở hữu tài sản.
Cần hoàn thiện pháp luật về đất đai và tài nguyên nhằm nâng cao hiệu quả huy động, phân bổ và sử dụng đất đai, tài nguyên, đồng thời khắc phục tình trạng tranh chấp, khiếu kiện, tham nhũng và lãng phí Việc công khai, minh bạch trong quản lý và sử dụng đất công là rất quan trọng; bên cạnh đó, cần tăng cường giám sát và quản lý chặt chẽ để nâng cao hiệu quả sử dụng đất giao cho cộng đồng và doanh nghiệp nhà nước.
Tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển nhượng và cho thuê quyền sử dụng đất là cần thiết để hỗ trợ tích tụ, tập trung ruộng đất Điều này giúp phát triển công nghiệp, dịch vụ ở nông thôn và nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn, công nghệ cao Ngoài ra, cần gắn kết với việc đảm bảo việc làm và thu nhập bền vững cho nông dân, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội ở khu vực nông thôn.
Cần hoàn thiện pháp luật để quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách tiết kiệm và hiệu quả Nhà nước nên giao quyền khai thác tài nguyên cho các doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.
Cần hoàn thiện pháp luật về đầu tư vốn nhà nước nhằm quản lý và sử dụng hiệu quả tài sản công Cần phân biệt rõ ràng giữa tài sản sử dụng cho kinh doanh và tài sản phục vụ chính sách xã hội Đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp cần tuân theo cơ chế thị trường.
Cần hoàn thiện thể chế sở hữu trí tuệ nhằm khuyến khích sự sáng tạo, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và độ tin cậy cao Quyền sở hữu trí tuệ cần được bảo vệ và thực thi một cách hiệu quả.
Cần hoàn thiện pháp luật về hợp đồng và giải quyết tranh chấp dân sự theo hướng thống nhất và đồng bộ Đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của các thiết chế giải quyết tranh chấp dân sự với quy trình, thủ tục đơn giản, công khai và minh bạch Đồng thời, cần hoàn thiện quy định về đăng ký và giao dịch tài sản, phát triển hệ thống đăng ký minh bạch, liên thông và dễ tiếp cận, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản.
Hoàn thiện thể chế phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp
Để phát triển doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân Việt Nam, cần thực hiện nhất quán một chế độ pháp lý kinh doanh công bằng cho tất cả các hình thức sở hữu và thành phần kinh tế Mọi doanh nghiệp đều hoạt động theo cơ chế thị trường, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh và bình đẳng theo quy định của pháp luật Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển, giúp doanh nhân Việt Nam trở thành lực lượng nòng cốt trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời bảo đảm tính độc lập và tự chủ của nền kinh tế.
Cần hoàn thiện pháp luật liên quan đến đầu tư và kinh doanh, đặc biệt là đầu tư công và đấu thầu, nhằm bảo đảm quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh lành mạnh theo quy định của Hiến pháp Việc xoá bỏ các rào cản trong hoạt động đầu tư và kinh doanh là rất quan trọng, đồng thời cần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính Hơn nữa, cần hoàn thiện các quy định để khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động khởi nghiệp.
Cần hoàn thiện thể chế cạnh tranh và nâng cao tính minh bạch trong quản lý độc quyền nhà nước Đồng thời, cần xóa bỏ các cơ chế can thiệp hành chính trực tiếp và chính sách bao cấp của Nhà nước đối với doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế.
Tiếp tục hoàn thiện thể chế và đổi mới doanh nghiệp nhà nước để nâng cao hiệu quả, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về quản trị Cần đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp và lâm nghiệp, nhằm tối ưu hóa việc sử dụng đất và tài sản nhà nước Đồng thời, cần bảo đảm lợi ích cho Nhà nước và các bên nhận khoán đất đai Tăng cường quản lý, giám sát và kiểm tra hoạt động của doanh nghiệp nhà nước để ngăn chặn thất thoát và lãng phí tài sản công.
Hoàn thiện thể chế phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường
Hoàn thiện thể chế phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường
Để đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong thị trường, cần thực hiện nhất quán cơ chế giá thị trường, bảo đảm tính đúng, đủ và công khai các yếu tố hình thành giá hàng hóa và dịch vụ công thiết yếu Đồng thời, không nên lồng ghép các chính sách xã hội vào giá của hàng hóa và dịch vụ.
Chuyển đổi từ cơ chế cấp phát sang cơ chế đặt hàng, đồng thời hỗ trợ trực tiếp cho người thụ hưởng thay vì chỉ cho các đơn vị cung cấp dịch vụ Cần hoàn thiện pháp luật về phí, lệ phí theo hướng áp dụng giá dịch vụ phù hợp với cơ chế thị trường Ngoài ra, đẩy mạnh việc hoàn thiện thể chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, phát huy vai trò đúng đắn và đầy đủ của người tiêu dùng cùng các hội bảo vệ quyền lợi của họ.
Cải cách chính sách tài chính về đất đai cần được thực hiện mạnh mẽ theo hướng đơn giản, ổn định, công khai, minh bạch và công bằng Cần nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật về thuế tài sản, đặc biệt là trong lĩnh vực đất đai và bất động sản Đảm bảo thông tin về thị trường quyền sử dụng đất được minh bạch, xác định giá trị quyền sử dụng đất theo cơ chế thị trường thông qua đấu giá, đấu thầu và thỏa thuận mua bán Việc xác định giá trị quyền sử dụng đất nên được thực hiện phổ biến qua các tổ chức thẩm định giá độc lập và chuyên nghiệp Ngoài ra, cần rà soát và điều chỉnh khung giá quyền sử dụng đất cho phù hợp với thị trường ở từng địa phương và tăng cường áp dụng phương thức cho thuê đất.
Để đảm bảo bình đẳng trong việc tiếp cận các yếu tố đầu vào cho doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, cần hoàn thiện và thực thi hiệu quả các quy định pháp luật về công khai và minh bạch trong tiếp cận nguồn lực công, mua sắm và đầu tư công Tăng cường tính minh bạch đối với các độc quyền nhà nước, đồng thời kiểm soát và xóa bỏ độc quyền doanh nghiệp Cần hoàn thiện thể chế phân bổ nguồn lực theo cơ chế thị trường vào các ngành, lĩnh vực và địa bàn có hiệu quả cao và tác động lan tỏa Ngoài ra, cần hoàn thiện pháp luật về phá sản doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, quyền sở hữu và quyền tài sản, đồng thời không hình sự hóa các mối quan hệ kinh tế và dân sự.
Hoàn thiện thể chế để phát triển đồng bộ, vận hành thông suốt các thị trường
Đẩy mạnh phát triển thị trường hàng hóa và dịch vụ, bao gồm cả xuất nhập khẩu và thị trường nội địa; nâng cao hạ tầng thương mại và thực hiện hiệu quả các cam kết quốc tế Tăng cường các phương thức giao dịch hiện đại và xây dựng tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa, vệ sinh an toàn thực phẩm và môi trường phù hợp với yêu cầu trong nước và quốc tế Bảo vệ thị trường nội địa khỏi sự thâu tóm và thao túng của nước ngoài Hoàn thiện pháp luật để phát triển các thị trường mới, đặc biệt là dịch vụ có hàm lượng tri thức cao, công nghiệp môi trường và văn hóa.
Phát triển thị trường tài chính một cách cân bằng và đồng bộ là điều cần thiết, đồng thời cần thực hiện hiệu quả việc cơ cấu lại ngân sách nhà nước và quản lý nợ công Để đạt được mục tiêu này, việc đẩy mạnh hợp tác công là rất quan trọng.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu, cần hình thành và vận hành hiệu quả thị trường mua bán nợ Đồng thời, việc phát triển thị trường bảo hiểm, dịch vụ kế toán, kiểm toán, tư vấn thuế và thẩm định giá cũng rất quan trọng.
Rà soát và sửa đổi luật pháp để thực hiện chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, đồng thời phối hợp hiệu quả giữa chính sách tiền tệ, tài khoá và các chính sách khác Điều hành lãi suất phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô và thị trường tiền tệ, cùng với việc điều chỉnh tỉ giá linh hoạt theo tín hiệu thị trường Tăng cường tính độc lập của Ngân hàng Nhà nước trong quản lý chính sách tiền tệ, hoàn thiện pháp luật về cơ cấu lại tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu Nâng cao năng lực tài chính và quản trị theo chuẩn mực quốc tế, xử lý dứt điểm các tổ chức tín dụng yếu kém và tình trạng đầu tư chéo, sở hữu chéo trong ngân hàng, đồng thời phát triển dịch vụ tài chính và ngân hàng một cách nhanh chóng và an toàn.
Đổi mới và phát triển mạnh mẽ thị trường khoa học - công nghệ là cần thiết, cùng với việc tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ Cần có chính sách hỗ trợ để khuyến khích tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu, phát triển và chuyển giao công nghệ Doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc ứng dụng khoa học - công nghệ, vì vậy cần tập trung nâng cao năng lực hấp thụ công nghệ của họ Hơn nữa, cần hoàn thiện chính sách nhập khẩu công nghệ và đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu ứng dụng, nhằm nâng cao trình độ thiết kế và chế tạo trong nước.
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý tài chính và hoạt động khoa học - công nghệ, nghiên cứu và cải tiến phương thức sử dụng ngân sách nhà nước cho lĩnh vực này Cần hoàn thiện quy định về đầu tư mạo hiểm và nâng cao chất lượng hoạt động của các vườn ươm công nghệ cùng doanh nghiệp công nghệ cao Thực hiện cơ chế hợp tác công - tư trong triển khai các dự án đổi mới công nghệ và nghiên cứu phát triển Đồng thời, phát triển mạnh các khu công nghiệp, khu công nghệ cao, hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về công nghệ và chuyên gia công nghệ, cũng như phát triển các dịch vụ tư vấn, thẩm định, môi giới và định giá sản phẩm khoa học và công nghệ.
Cần hoàn thiện pháp luật và cơ chế chính sách để phát triển thị trường bất động sản một cách hiệu quả Đồng thời, xây dựng các thể chế và mô hình phù hợp nhằm kết nối quá trình công nghiệp hóa với đô thị hóa và phát triển nông thôn mới Ngoài ra, cần thiết lập chính sách xã hội về nhà ở để đảm bảo quyền lợi cho người dân.
Tập trung vào việc hoàn thiện pháp luật để phát triển thị trường sơ cấp và thứ cấp quyền sử dụng đất, bao gồm cả đất nông nghiệp, nhằm đảm bảo hoạt động công khai, minh bạch và trật tự Đồng thời, cần phát triển và nâng cao hiệu quả của thị trường cho thuê đất nông nghiệp Ngoài ra, nghiên cứu hoàn thiện các quy định về thuế sử dụng tài sản, đặc biệt là liên quan đến đất đai.
Cần hoàn thiện cơ chế và chính sách nhằm phát triển đồng bộ và liên thông thị trường lao động, tập trung vào quy mô, chất lượng và cơ cấu ngành nghề Đồng thời, xây dựng các chính sách định hướng để điều chỉnh sự di chuyển lao động và phân bổ hợp lý theo vùng miền, đảm bảo rằng lao động di cư cùng gia đình được tiếp cận bình đẳng với các dịch vụ xã hội.
Nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn việc làm theo quy định pháp luật là cần thiết để minh bạch thông tin thị trường lao động Để đạt được điều này, cần đẩy mạnh đổi mới và cải thiện chất lượng giáo dục - đào tạo, đặc biệt là ở bậc đại học và dạy nghề Đồng thời, cần hoàn thiện các thiết chế hòa giải và trọng tài để giải quyết tranh chấp lao động hiệu quả hơn.
Để cải cách chế độ tiền lương hiệu quả, cần tập trung vào việc tăng năng suất lao động làm cơ sở cho việc tăng lương Tiếp tục hoàn thiện chính sách về tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế và bảo hiểm tai nạn lao động, đồng thời hình thành cơ chế tiền lương theo nguyên tắc thị trường Điều này sẽ giúp đảm bảo sự hài hòa giữa lợi ích của người lao động và người sử dụng lao động, đồng thời phát huy vai trò của tổ chức công đoàn trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.
Hoàn thiện thể chế gắn kết tăng trưởng kinh tế với bảo đảm phát triển bền vững, tiến bộ và công bằng xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu
Việc tích cực thực hiện "Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững" của Liên hợp quốc và triển khai chiến lược tăng trưởng xanh là rất quan trọng Cần kết hợp phát triển kinh tế nhanh và bền vững với phát triển xã hội bền vững, đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội, tạo cơ hội cho mọi thành viên trong xã hội tham gia bình đẳng và hưởng lợi từ quá trình phát triển Hệ thống an sinh xã hội cần được phát triển đa dạng, đa tầng và thống nhất, đồng thời huy động sự tham gia của cộng đồng trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội Ngoài ra, cần khuyến khích người dân tự nguyện tham gia bảo đảm an sinh xã hội và tập trung nguồn lực vào Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững.
Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả của cơ chế giám sát, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật liên quan đến bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Đẩy mạnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục - đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế Đồng thời, phát triển y tế và bảo vệ sức khỏe nhân dân là ưu tiên hàng đầu Bên cạnh đó, phát triển văn hóa và xây dựng con người Việt Nam toàn diện cũng cần được chú trọng.
Cần hoàn thiện thể chế kết hợp phát triển kinh tế với đảm bảo quốc phòng, an ninh, đồng thời xây dựng cơ chế huy động nguồn lực xã hội cho phát triển kinh tế tại các vùng biên giới, biển và hải đảo Phát triển mạnh mẽ các ngành kinh tế biển nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia và nâng cao đời sống nhân dân vùng biển, đảo Cần có chính sách đặc thù cho doanh nghiệp quốc phòng, an ninh, kết nối chặt chẽ giữa công nghiệp quốc phòng, an ninh với công nghiệp dân sinh trong tổng thể chính sách công nghiệp quốc gia.
Xây dựng thể chế liên kết vùng và hoàn thiện quy hoạch phát triển kinh tế dựa trên lợi thế so sánh của từng địa phương là cần thiết Cần ưu tiên phát triển các vùng kinh tế động lực và hỗ trợ các vùng còn khó khăn Đồng thời, cần xây dựng các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với thể chế vượt trội để tạo ra cực tăng trưởng và thử nghiệm đổi mới Việc hoàn thiện tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị cũng rất quan trọng Cần sớm xây dựng mô hình điều phối liên kết vùng, xác định rõ vai trò và nhiệm vụ của từng địa phương trong khu vực.
Hoàn thiện thể chế đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế
Triển khai và thực hiện hiệu quả Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII là cần thiết để đảm bảo tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế thành công, đồng thời duy trì ổn định chính trị - xã hội Trong bối cảnh Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, việc này càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Rà soát và điều chỉnh hệ thống pháp luật cùng các cơ chế liên quan để đáp ứng các cam kết quốc tế là rất cần thiết Cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương nhằm thực thi các cam kết hội nhập và tiếp cận thị trường Đồng thời, đổi mới công tác xúc tiến thương mại và đầu tư, cung cấp thông tin hỗ trợ doanh nghiệp phát triển thị trường, đặc biệt là thị trường xuất khẩu Cuối cùng, nâng cao năng lực phòng ngừa và giải quyết tranh chấp thương mại, đầu tư quốc tế cũng là một yếu tố quan trọng.
Nhất quán thực hiện chủ trương đa phương hóa và đa dạng hóa trong hợp tác kinh tế quốc tế để giảm thiểu sự lệ thuộc vào một số ít thị trường Cần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và tiềm lực của doanh nghiệp trong nước Đồng thời, xây dựng và thực hiện các cơ chế phù hợp với thông lệ quốc tế nhằm phản ứng nhanh chóng trước các diễn biến bất lợi trên thị trường toàn cầu, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc và duy trì ổn định chính trị - xã hội.
Nâng cao năng lực lãnh đạo của Ðảng, vai trò xây dựng và thực hiện thể chế
Ðổi mới nội dung và phương thức lãnh đạo của Ðảng về kinh tế - xã hội
Nâng cao năng lực hoạch định đường lối phát triển kinh tế - xã hội của Ðảng là nhiệm vụ quan trọng, bao gồm việc tăng cường lãnh đạo thể chế hóa và thực hiện các chính sách, pháp luật của Nhà nước Cần tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, và ban hành nghị quyết của Ðảng về kinh tế - xã hội Đồng thời, cần cải cách tổ chức bộ máy và phương thức hoạt động của Ðảng để đáp ứng yêu cầu lãnh đạo phát triển kinh tế - xã hội, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của toàn bộ hệ thống chính trị.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và vận động nhằm tạo sự đồng thuận trong Ðảng và xã hội đối với các chủ trương, chính sách của Ðảng liên quan đến việc xây dựng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Cần đổi mới phương thức đánh giá, tuyển chọn, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, đồng thời bố trí hợp lý đội ngũ lãnh đạo trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội Đồng thời, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng và suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, cũng như những biểu hiện "tự diễn biến" và "tự chuyển hoá" của cán bộ, công chức, đặc biệt là những người đứng đầu.
Tăng cường công tác kiểm tra và giám sát để kịp thời phát hiện và giải quyết các vấn đề lớn, quan trọng, phức tạp trong lĩnh vực kinh tế - xã hội của đất nước là rất cần thiết Việc sơ kết và tổng kết sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.
Nâng cao năng lực xây dựng và thực hiện thể chế của Nhà nước
Nhà nước chú trọng thể chế hoá nghị quyết của Ðảng và xây dựng, tổ chức thực hiện pháp luật, đồng thời tăng cường phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp Mục tiêu là đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, khắc phục những mặt trái của thị trường, và đẩy mạnh cải cách hành chính nhằm cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh.
Đổi mới phương thức quản lý nhà nước về kinh tế là cần thiết để thực hiện đầy đủ chức năng của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường, không chỉ tập trung vào mục tiêu ngắn hạn mà còn hướng tới các mục tiêu trung và dài hạn Cần nâng cao năng lực phân tích và dự báo, đặc biệt là dự báo chiến lược Công tác xây dựng và thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, đầu tư công và tài chính công cần được đổi mới căn bản theo cơ chế thị trường, khắc phục tình trạng "xin - cho" và tư duy chủ quan Đồng thời, cần cải cách công tác thống kê theo chuẩn mực quốc tế và nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán và thực thi pháp luật.
Nghiên cứu và rà soát quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật là cần thiết để nâng cao chất lượng của các văn bản này Cần đảm bảo tính minh bạch, nhất quán, ổn định và khả năng dự đoán của pháp luật để đáp ứng nhu cầu thực tiễn và tạo niềm tin cho người dân.
Rà soát và cơ cấu lại bộ máy nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả là cần thiết Cần hoàn thiện thể chế về chính quyền địa phương và mối quan hệ giữa Chính phủ với chính quyền địa phương Đổi mới tiêu chí và cách thức đánh giá kết quả hoạt động của chính quyền các cấp để phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Đồng thời, cần hoàn thiện quy định về phân cấp và bổ sung rõ ràng nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan Trung ương và địa phương trong phát triển kinh tế - xã hội.
Đẩy mạnh cải cách tư pháp nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả của các cơ chế giải quyết tranh chấp dân sự, kinh doanh và thương mại, với trọng tâm vào hoạt động hòa giải, trọng tài thương mại và các tòa án nhân dân Cần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân và doanh nghiệp, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật về kinh tế Tăng cường tính độc lập của hệ thống tư pháp trong xét xử và thi hành án dân sự, kinh tế, nhằm đảm bảo an ninh, trật tự và an toàn xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất và kinh doanh.
Phát huy quyền làm chủ của nhân dân là yếu tố quan trọng trong việc nâng cao sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức chính trị - xã hội và xã hội - nghề nghiệp Sự tham gia này không chỉ góp phần xây dựng chính quyền vững mạnh mà còn tăng cường sự đồng thuận và đoàn kết trong cộng đồng Việc khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động xã hội và chính trị sẽ tạo ra một môi trường dân chủ, thúc đẩy sự phát triển bền vững cho đất nước.
Thể chế hóa các quy định của Hiến pháp về quyền con người và quyền công dân là nhiệm vụ quan trọng, nhằm bảo đảm quyền lợi và nghĩa vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng như các tổ chức chính trị Việc này không chỉ nâng cao ý thức trách nhiệm của công dân mà còn củng cố vai trò của các tổ chức trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền lợi chính đáng của người dân.
Xã hội và nghề nghiệp cần đảm bảo rằng mọi người đều có quyền bình đẳng trong việc tiếp cận cơ hội và điều kiện phát triển Điều này cho phép tất cả mọi người tham gia và hưởng lợi từ quá trình phát triển bền vững.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội cần phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội, đồng thời mở rộng thu thập ý kiến từ doanh nghiệp và người dân để đánh giá quá trình triển khai đường lối, chủ trương của Ðảng cũng như chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Chính phủ tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội - nghề nghiệp tham gia vào các chương trình và dự án hỗ trợ doanh nghiệp, nhằm thúc đẩy liên kết doanh nghiệp và cung cấp dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp trong việc thâm nhập và phát triển thị trường.
Một số nhiệm vụ cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện
Giai đoạn từ nay đến năm 2020, cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện một số nhiệm vụ quan trọng sau:
Để thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững, cần hoàn thiện thể chế huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực Điều này không chỉ giúp giải phóng sức sản xuất mà còn tạo động lực cho sự phát triển, đồng thời bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội, cũng như tăng cường quốc phòng và an ninh.
Để cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh, cần hoàn thiện thể chế và triển khai các chính sách đột phá nhằm tháo gỡ vướng mắc, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển Việc này phải dựa trên việc đẩy mạnh cải cách hành chính và cải cách tư pháp một cách đồng bộ Cần xây dựng thể chế vững chắc để xử lý hiệu quả các tồn tại và yếu kém trong nền kinh tế, đặc biệt là trong việc quản lý các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, cũng như các dự án đầu tư công không hiệu quả và thua lỗ kéo dài Đồng thời, cần cơ cấu lại các tổ chức tín dụng yếu kém gắn liền với việc xử lý nợ xấu.
Cần hoàn thiện thể chế liên quan đến phát triển và ứng dụng khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, và phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao Điều này nhằm tận dụng cơ hội và thành tựu của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, đổi mới mô hình tăng trưởng, và nâng cao năng suất lao động, chất lượng cũng như sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý kinh tế là yếu tố then chốt trong việc tăng cường năng lực phát triển của Nhà nước Điều này đặc biệt quan trọng đối với việc thể chế hóa các đường lối, chủ trương của Đảng và tổ chức thực hiện luật pháp, chính sách của Nhà nước một cách hiệu quả.
Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng là cần thiết để hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực Cần tinh giản bộ máy và biên chế, đồng thời xây dựng đội ngũ cán bộ có năng lực và phẩm chất cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ Mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của toàn hệ thống chính trị.
KẾT LUẬN
Mặc dù gặp nhiều khó khăn trong việc hình thành và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự đồng lòng của nhân dân, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn Từ một quốc gia còn nhiều thách thức, chúng ta đã từng bước phát triển ngang tầm với các nước trong khu vực và khẳng định vị thế trên trường quốc tế Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đó, chúng ta cũng phải đối mặt với những thách thức từ nền kinh tế thị trường, đòi hỏi sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam để loại bỏ các yếu tố tiêu cực có thể gây mất ổn định Việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần hướng tới hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu và thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế thế giới gặp khủng hoảng, nhờ vào đường lối lãnh đạo đúng đắn, nền kinh tế Việt Nam vẫn duy trì được mức tăng trưởng ổn định, thể hiện rõ nét đặc trưng của thể chế kinh tế thị trường tại nước ta, và trở thành mô hình tham khảo cho nhiều quốc gia trong quá trình hướng tới chủ nghĩa xã hội.
Là sinh viên trường đại học kinh tế quốc dân, chúng ta có trách nhiệm phấn đấu đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa Mục tiêu là thúc đẩy nền kinh tế đất nước ngày càng vững mạnh, đồng thời nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Hãy bắt tay vào hành động, thực tiễn sẽ mang đến câu trả lời cho những vấn đề đã nêu Hy vọng rằng từng bước thực hiện sẽ làm sáng tỏ và làm phong phú thêm lý luận về chủ nghĩa xã hội cũng như con đường mà chúng ta đã chọn để tiến lên chủ nghĩa xã hội.