CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Xơ gan là giai đoạn cuối của hầu hết các bệnh gan mạn tính, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng và có thể dẫn đến tử vong Những biến chứng này bao gồm ung thư biểu mô tế bào gan, bệnh não gan, xuất huyết tiêu hóa, nhiễm trùng và suy thận Xơ gan cùng với ung thư biểu mô tế bào gan tạo ra gánh nặng lớn về sức khỏe, kinh tế cho bệnh nhân, gia đình và xã hội.
Xơ gan có ba loại hình thái chính: xơ gan cục tái tạo nhỏ (hay còn gọi là xơ gan cửa), xơ gan cục tái tạo lớn (xơ gan sau hoại tử) và xơ gan mật Ngoài ra, xơ gan cũng có thể được phân loại thành xơ gan phì đại, xơ gan teo và xơ gan có lách to.
Người nhiễm virus viêm gan C (HCV) và uống nhiều rượu có nguy cơ tổn thương gan nghiêm trọng hơn, thúc đẩy bệnh xơ gan và tăng nguy cơ ung thư gan Sự tiến bộ trong khoa học giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bệnh xơ gan và virus viêm gan B, C Mặc dù hiện nay có liệu pháp kháng virus hiệu quả cao có thể loại bỏ virus viêm gan B, C, nhưng tử vong do xơ gan dự kiến sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2030, chủ yếu do gia tăng bệnh gan do rượu và bệnh gan nhiễm mỡ không cồn Việc phòng ngừa và quản lý sớm xơ gan có thể giảm chi phí cho xã hội.
Trong những năm gần đây, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình đã thực hiện quản lý bệnh nhân viêm gan virus và tổ chức khám sức khỏe định kỳ hàng tháng Tuy nhiên, tỷ lệ người bệnh xơ gan vẫn gia tăng, chủ yếu do nguyên nhân từ việc tiêu thụ rượu.
Xơ gan có nhiều nguyên nhân, trong đó uống rượu quá mức và viêm gan B, C là hai nguyên nhân phổ biến nhất Ngoài ra, còn có các điều kiện khác dẫn đến tổn thương gan và xơ gan, bao gồm xơ gan nhiễm độc.
Xơ gan rượu là nguyên nhân phổ biến ở châu Âu, thường gặp ở những người tiêu thụ rượu nhiều Triệu chứng bao gồm tuyến mang tai lớn và nốt dãn mạch Đặc điểm xét nghiệm cho thấy SGOT/SGPT > 2 và GGT tăng Chẩn đoán xác định thông qua sinh thiết cho thấy xơ gan nốt nhỏ, xơ mảnh, kèm theo viêm thoái hóa mỡ và có thể có sự hiện diện của Mallory.
Xơ gan do thuốc: Méthotrexate, maleate de perhexilene, methyl dopa, thuốc ngừa thai, oxyphenisatin, izoniazide.
Chất độc kỹ nghệ: Tetra doro benzen
1.2.2 Xơ gan do nhiễm trùng Đứng hàng đầu là viêm gan B, C và hay phối hợp D gây xơ gan nốt lớn(xơ gan sau hoại tử) Đây là hậu quả của viêm gan mạn hoạt động có thể từ 1-12 năm sau mà không tìm thấy sự nhân lên của virus.
Xét nghiệm huyết thanh cho thấy mang mầm bệnh B, C mạn: HBsAg+, AntiHBc+, HCV(+) Các nhiễm khuẩn khác ít gặp là: Brucellose, Echinococcus, Schistosomiasis, Toxoplasmosis.
1.2.3 Xơ gan do biến dưỡng
Bệnh sắc tố sắt di truyền: Cũng thường gặp, 4% xét nghiệm có sắt huyết thanh tăng, độ bão hòa ferritine và transferritine máu tăng.
Bệnh Wilson(Xơ gan đồng): Đồng huyết thanh tăng.
Các bệnh ít gặp: Thiếu (antitrypsin, bệnh porphyrin niệu Trẻ em có bệnh tăng galactose máu, bệnh Gaucher, fructose niệu.
1.2.4 Xơ gan do rối loạn miễn dịch
Xơ gan mật nguyên phát là một bệnh viêm mãn tính ảnh hưởng đến các đường mật nhỏ trong gan, không có tình trạng mưng mủ Bệnh thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi từ 30 đến 50, với các triệu chứng như ứ mật mãn tính, tăng mức Gama-globulin IgM và sự hiện diện của kháng thể kháng ty lạp thể.
Viêm gan tự miễn là tình trạng viêm gan do sự hủy hoại tế bào gan mạn tính, thường xuất hiện các đợt cấp Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm máu nhằm phát hiện các loại kháng thể như kháng thể kháng cơ trơn, kháng thể kháng nhân và kháng thể kháng ty lạp thể.
Bệnh xơ đường mật nguyên phát là tình trạng viêm và phá hủy các đường mật lớn, thường gặp nhiều ở nam giới hơn nữ giới Bệnh gây xơ teo đường mật và hội chứng ứ mật, đồng thời cũng là một dạng xơ gan ứ mật Khoảng 50% trường hợp có liên quan đến viêm đại tràng loét Chẩn đoán bệnh được thực hiện thông qua phương pháp chụp nhuộm đường mật ngược dòng.
Xơ gan mật thứ phát: Do nghẽn đường mật chính mạn tính, do hẹp cơ oddi, do sỏi thường gây ra xơ gan không hoàn toàn.
Tắc mạch tĩnh mạch trên gan mạn tính là tình trạng hiếm gặp, thường xảy ra trong hội chứng Budd-Chiari, suy tim phải lâu dài và viêm màng ngoài tim co thắt Bệnh cảnh này phát triển chậm, khiến người bệnh thường tử vong trước khi triệu chứng xơ gan xuất hiện.
1.2.6 Các nguyên nhân khác chưa được chứng minh
Bệnh viêm ruột mạn tính, đái đường, sarcoidosis.
Các yếu tố gây hại lâu dài cho gan dẫn đến hoại tử nhu mô gan, kích thích gan tăng cường tái sinh tế bào và hình thành sợi xơ Tổ chức xơ tạo ra các vách xơ nối giữa khoảng cửa và vùng trung tâm tiểu thùy, làm cản trở lưu thông tĩnh mạch cửa và gan, dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch cửa Các xoang ở chu vi các cục tái tạo trở thành mao quản, tạo ra đường rò bên trong, khiến tế bào gan thiếu máu tĩnh mạch cửa Sự đảo lộn cấu trúc mạch máu trong gan làm giảm chức năng và nuôi dưỡng tế bào gan, trong khi hoại tử và xơ hóa gia tăng, tiếp tục dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch cửa và suy gan.
Bệnh cảnh lâm sàng của xơ gan thay đổi theo mức độ, giai đoạn và nguyên nhân gây bệnh Giai đoạn đầu thường ít triệu chứng và kín đáo, nhưng khi tiến triển, triệu chứng trở nên rõ ràng hơn và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan Xơ gan tiến triển qua hai giai đoạn: giai đoạn tiềm tàng hay xơ gan còn bù và giai đoạn xơ gan mất bù.
1.4.1 Giai đoạn xơ gan tiềm tàng
Người bệnh có biểu hiện về rối loạn tiêu hóa như: Ăn kém ngon, khó tiêu, chướng bụng, đầy hơi, đi ngoài phân sống hoặc nát
Phù nhẹ ở mặt và chi, tái phát nhiều lần, có thể kèm theo triệu chứng đái ít và nước tiểu màu vàng sẫm Đau hạ sườn phải có thể biểu hiện dưới dạng đau thật sự hoặc cảm giác nặng nề.
Chảy máu cam không rõ nguyên nhân
Suy giảm tình dục: Nam giới bị liệt dương, nữ giới bị vô kinh- vô sinh
Toàn trạng gầy sút, mệt mỏi, vàng da vàng mắt nhẹ hoặc đậm
Da sạm, xuất hiện nhiều trứng cá, có sao mạch hoặc giãn mạch, lòng bàn tay đỏ
Hình 1 1: Dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng của xơ gan (Nguồn: http://benhganmat.vn/wp-content/uploads/2017/05/111.jpg)
1.4.2 Giai đoạn xơ gan mất bù biểu hiện với 2 hội chứng
* Hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa:
Khởi đầu là dấu hiệu trướng hơi hoăc đi ngoài phân sệt hoăc đi ngoài ra máu, nôn máu Khám có:
Cổ trướng là tình trạng tích tụ dịch tự do trong ổ bụng, thường với khối lượng từ 3-10 lít, có màu vàng chanh và phản ứng Rivalta âm tính Nồng độ Albumin trong dịch thường dưới 25 gam/lít Nguyên nhân chính của cổ trướng là do tăng áp lực tĩnh mạch cửa, bên cạnh đó còn có các yếu tố khác như giảm áp lực keo, giảm sức bền thành mạch và sự giữ muối, nước trong cơ thể.
CƠ SỞ THỰC TIỄN
Bệnh gan mạn tính ngày càng phổ biến, với tỷ lệ mắc bệnh khác nhau tùy theo vị trí địa lý Sự phát triển kinh tế tại Việt Nam đã dẫn đến thói quen tiêu thụ bia, rượu gia tăng, đặc biệt trong giới trẻ, làm gia tăng tỷ lệ viêm gan mạn tính do rượu bên cạnh viêm gan mạn tính do virus Tại châu Âu, Mỹ, Canada và Nhật Bản, tỷ lệ người nghiện rượu chiếm từ 5-10% dân số, trong đó 10-35% có nguy cơ phát triển thành viêm gan mạn tính, và 8-10% có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan Nghiên cứu của Trần Văn Huy cho thấy 15% bệnh nhân ung thư gan có kết quả HCV dương tính, và 27,3% có sự kết hợp giữa viêm gan virus B và rượu.
Bệnh gan mạn tính và xơ gan là nguyên nhân tử vong đứng thứ 10 ở nam giới và thứ 12 ở nữ giới tại Hoa Kỳ, với khoảng 27.000 ca tử vong mỗi năm vào năm 2001 Từ năm 1999 đến 2016, tỷ lệ tử vong hàng năm do xơ gan đã tăng 65%, đạt 34.174 ca, trong khi tử vong do ung thư biểu mô tế bào gan cũng tăng gấp đôi lên 11.073 ca Đặc biệt, tỷ lệ tử vong liên quan đến xơ gan gia tăng rõ rệt nhất ở người Mỹ bản địa, với tỷ lệ 4,0% (P = 0,002) Từ năm 2009 đến 2016, tỷ lệ tử vong do xơ gan tăng 3,4% (P60 tuổi Độ tuổi trung bình
Tỷ lệ mắc bệnh xơ gan thấp nhất ở nhóm tuổi dưới 39 là 7,3%, trong khi nhóm tuổi từ 40 đến 60 có tỷ lệ mắc cao nhất Đối với những người trên 60 tuổi, tỷ lệ mắc bệnh xơ gan đạt 23,6% Độ tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu là 53,3 tuổi.
Biều đồ 3.1: Phân loại người bệnh xơ gan theo giới
Trong nghiên cứu người bệnh xơ gan phần phần lớn là nam chiếm 91%, tỷ lệ nữ mắc bệnh xơ gan rất thấp chỉ chiếm 9%.
2.1.3 Trình độ học vấn của người bệnh xơ gan:
Bảng 3 2: Trình độ học vấn của người bệnh (n = 55)
Học vấn Tiểu học trở xuống
Trình độ học vấn của người bệnh cho thấy 61,8% có trình độ học vấn trung học cơ sở, 29,1% đạt trình độ trung học phổ thông, trong khi đó 7,3% có trình độ tiểu học trở xuống Đáng chú ý, tỷ lệ người bệnh có trình độ trung cấp trở lên chỉ chiếm 1,8%.
2.1.4 Nghề nghiệp của người bệnh xơ gan:
Bảng 3 3: Bảng phân bố nghề nghiệp của người bệnh xơ gan (nU)
Trong nghiên cứu này, đối tượng tham gia chủ yếu là nông dân, chiếm tỷ lệ 69,2% tổng số Nghề công nhân đứng thứ hai với 18,2%, trong khi các nhóm nghề như hưu trí, cán bộ và các nghề khác chỉ chiếm 5,4%.
2.1.5 Hoàn cảnh sống của người bệnh xơ gan
Bảng 3 4: Hoàn cảnh sống hiện tại của người bệnh xơ gan (nU)
Trong nghiên cứu, 92,7% bệnh nhân xơ gan sống cùng gia đình, điều này giúp cải thiện đáng kể hành vi tự chăm sóc của họ nhờ vào sự hỗ trợ, nhắc nhở và động viên từ người thân Chỉ có 7,3% bệnh nhân sống một mình, cho thấy vai trò quan trọng của gia đình trong việc chăm sóc sức khỏe cho người bệnh.
2.2 Thông tin về đặc điểm tình trạng bệnh
2.2.1 Thông tin về lý do vào viện:
Bảng 3 5: Lý do vào viện của người bệnh xơ gan (nU)
Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Theo khảo sát, 87,3% người bệnh đến khám khi có triệu chứng Trong khi đó, tỷ lệ người bệnh khám định kỳ chỉ chiếm 9,1% Đáng chú ý, tỷ lệ người bệnh đến khám theo hẹn là thấp nhất, chỉ đạt 3,6%.
2.2.2 Thông tin về triệu chứngvào viện:
Bảng 3 6: Đặc điểm về triệu chứng bệnh Đặc điểm về triệu chứng bệnh
Vàng da, vàng mắt Đau hạ sườn phải
Triệu chứng phổ biến nhất khiến người bệnh đi khám là “Vàng da, vàng mắt”, chiếm 60% tổng số ca Theo sau là triệu chứng “Mệt, sút cân” Trong khi đó, các triệu chứng như “Ho, khó thở, thiếu máu” chỉ chiếm tỷ lệ thấp nhất, với 13%.
2.2.3 Thông tin về thời gian mắc bệnh và số lần nhập viện điều trị
Bảng 3 7: Thời gian phát hiện bệnh xơ gan của người bệnh (nU)
Tỷ lệ người bệnh mắc xơ gan trong vòng một năm là 34,5% Đối với những người mắc bệnh từ 2 đến 5 năm, tỷ lệ cao nhất đạt 40,0% Trong khi đó, tỷ lệ người mắc bệnh trên 5 năm là 25,5%, cho thấy sự giảm dần theo thời gian.
2.2.4 Thông tin về nguyên nhân mắc bệnh:
Bảng 3 8: Thông tin về nguyên nhân mắc bệnh Đặc điểm về nguyên nhân mắc bệnh
Dùng thuốc ảnh hưởng gan
Theo nghiên cứu, nguyên nhân chính gây xơ gan ở người bệnh chủ yếu do rượu, chiếm tới 72,7% Nguyên nhân do virus gây bệnh xơ gan chỉ chiếm 10,9%, trong khi đó, tỷ lệ mắc xơ gan do sử dụng thuốc và các bệnh lý khác là 14,5%.
2.3 Thông tin về truyền thông
2.3.1 Sự tiếp cận thông tin:
Bảng 3 9: Sự tiếp cận thông tin về bệnh xơ gan của người bệnh
Sự tiếp cận thông tin
Theo bảng trên, 87,3% người bệnh đã tiếp cận thông tin về bệnh xơ gan, trong khi đó, vẫn còn 12,7% người bệnh chưa được tiếp xúc với thông tin về bệnh viêm gan qua bất kỳ kênh truyền thông nào.
2.3.2 Nguồn thông tin được tiếp cận
Bảng 3 10: Nguồn cung cấp thông tin về bệnh xơ gan của người bệnh
Bác sỹ, nhân viên y tế
Nguồn thông tin chính về bệnh xơ gan cho người bệnh chủ yếu đến từ nhân viên y tế, chiếm 65,5% Tivi và đài phát thanh đứng thứ hai với tỷ lệ 30,9% Thông tin từ bạn bè và người thân chiếm 14,5%, trong khi chỉ 10,9% người bệnh nhận được thông tin từ internet, sách và báo, cùng với 10,9% từ các nguồn khác.
2.4 Kiến thức tự chăm sóc
2.4.1 Kiến thức tự chăm sóc phòng bệnh
Bảng 3 11: Kiến thức tự chăm sóc phòng bệnh xơ gan của người bệnh
Tỷ lệ người bệnh tiếp tục uống rượu lên tới 70,9%, trong khi 63,6% vẫn hút thuốc lá Hơn nữa, 30,9% người bệnh không tuân thủ liệu trình điều trị hoặc uống thuốc không đều, và 45,5% không đến khám bệnh theo hẹn Đáng chú ý, có tới 32,7% người bệnh vẫn phải lao động nặng.
2.4.2 Kiến thức tự chăm sóc dinh dưỡng
Bảng 3 12: Kiến thức tự chăm sóc dinh dưỡng của người bệnh
Tăng thức ăn giàu chất đạm Ăn theo sở thích
Hạn chế món chiên xào, rán
Sử dụng dầu thực vật trong nấu ăn, tăng cường lượng chất bột đường và bổ sung nhiều rau xanh, trái cây là những yếu tố quan trọng trong chế độ ăn uống Đặc biệt, có tới 90,9% người bệnh không uống sữa và 89,1% không ăn thêm bánh, khoai, mì giữa các bữa ăn, điều này cần được chú ý để cải thiện dinh dưỡng cho người bệnh.
2.4.3 Tỷ lệ đạt kiến thức tự chăm sóc
Bảng 3 13: Kiến thức chung tự chăm sóc của người bệnh xơ gan
Kiến thức tự chăm sóc
Người bệnh có kiến thức tốt về tự chăm sóc khi trả lời đúng từ 75% đến 100% các câu hỏi liên quan, bao gồm việc bỏ rượu, thuốc lá, uống thuốc theo đơn, khám bệnh định kỳ, và thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý Nếu người bệnh trả lời đúng từ 50% đến 74%, họ được đánh giá có kiến thức tự chăm sóc trung bình Ngược lại, nếu tỷ lệ trả lời đúng dưới 50%, người bệnh sẽ được xem là có kiến thức tự chăm sóc kém, đặc biệt trong việc chăm sóc cho người bệnh xơ gan.
Tỷ lệ người bệnh xơ gan có kiến thức tự chăm sóc đạt loại tốt chỉ là 5,4%, trong khi 47,3% có kiến thức trung bình và một tỷ lệ tương đương cũng đạt loại kém Điều này cho thấy cần thiết phải tổ chức nhiều buổi giáo dục sức khỏe nhằm nâng cao kiến thức tự chăm sóc cho người bệnh xơ gan, kèm theo bộ tài liệu hướng dẫn cụ thể.
2.5 Các vấn đề liên quan kiến thức tự chăm sóc
2.5.1 Yếu tốDSKTXHliên quan đến kiến thức tự chăm sóc của NB xơ gan Bảng 3
14: Các yếu tố liên quan đến kiến thức tự chăm sóc của người bệnh xơ gan Đặc điểm
Nguyên nhân tồn tại
*Qua nghiên cứu, khảo sát 55 người bệnh xơ gan điều trị tại bệnh viện đa khoa tỉnh Thái Bình em nhận thấy một số vấn đề sau:
Trong nghiên cứu về tỷ lệ mắc bệnh xơ gan, nhóm tuổi dưới 39 tuổi có tỷ lệ thấp nhất, chỉ đạt 7,3% Ngược lại, nhóm tuổi từ 40 trở lên ghi nhận tỷ lệ mắc bệnh xơ gan cao nhất.
Nhóm tuổi từ 40 đến 60 chiếm 69,1% trong nghiên cứu này, cao hơn so với tỷ lệ 48% của nghiên cứu của Nguyễn Thanh Liêm tại bệnh viện đa khoa Cần Thơ, nhưng lại tương đồng với nghiên cứu của Vũ Thị Thanh Thủy tại bệnh viện đa khoa tỉnh Ninh Bình với tỷ lệ 80% Đây là độ tuổi lao động chủ yếu và thường là trụ cột gia đình, do đó, việc mắc bệnh sẽ có ảnh hưởng lớn đến gia đình và xã hội Việc giáo dục sức khỏe cho người bệnh về tự chăm sóc nhằm duy trì và nâng cao sức khỏe trong giai đoạn này là rất cần thiết Tỷ lệ mắc bệnh ở độ tuổi trên 60 cũng tương đối cao.
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tử vong theo tuổi (IMR) năm 2015 là 23,6%, với độ tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu là 53,3 tuổi Tỷ lệ tử vong cao hơn được ghi nhận sau 50 tuổi, trong khi đỉnh điểm của các rối loạn sử dụng rượu tử vong xảy ra sớm hơn ở nhóm tuổi 40-49, so với xơ gan (50-54 tuổi) và gan (65 tuổi trở lên).
Trong nghiên cứu về bệnh nhân xơ gan, tỷ lệ nam giới chiếm 91%, trong khi tỷ lệ nữ giới chỉ là 9%, tương đương với 9 nam trên 1 nữ Tỷ lệ này tương tự như kết quả của Vũ Thị Thanh Thủy tại bệnh viện đa khoa tỉnh Ninh Bình, nhưng thấp hơn so với nghiên cứu của Xing Wang và cộng sự về xơ gan ở miền Nam Trung Quốc, với tỷ lệ 4.9 nam trên 1 nữ.
Nghiên cứu về bệnh xơ gan cho thấy tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới cao hơn nữ giới, chủ yếu do nam giới tiêu thụ rượu nhiều hơn Dữ liệu từ nghiên cứu Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu (GBD) năm 2015 chỉ ra rằng, từ năm 1990 đến 2015, lạm dụng rượu đã tăng từ vị trí thứ 11 lên thứ 9 trong danh sách các yếu tố nguy cơ hàng đầu ảnh hưởng đến số năm sống bị khuyết tật Cụ thể, trong năm 2012, 5,9% số ca tử vong liên quan đến rượu, trong đó tỷ lệ ở nam giới là 7,6% và ở nữ giới là 4,0% Đối với các vấn đề sức khỏe liên quan đến khuyết tật, ước tính 5,1% là do rượu, với tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới là 7,4% và ở nữ giới là 2,3%.
Trình độ học vấn của người bệnh xơ gan cho thấy sự chênh lệch rõ rệt, với 61,8% có trình độ trung học cơ sở, 16% trung học phổ thông và chỉ 1,8% có trình độ trung cấp trở lên Nghiên cứu của Vũ Thị Thanh Thủy tại bệnh viện đa khoa tỉnh Ninh Bình cũng chỉ ra rằng 7,3% người bệnh có trình độ tiểu học trở xuống Theo nghiên cứu của Nguyễn Thanh Liêm tại bệnh viện Cần Thơ, 62,5% người bệnh sống ở nông thôn và 58,8% có trình độ học vấn thấp, trong đó 47,5% là nông dân Đáng chú ý, 92,7% người bệnh sống cùng gia đình, điều này góp phần tích cực vào hành vi tự chăm sóc nhờ sự hỗ trợ từ người thân, trong khi 7,3% còn lại sống một mình, ảnh hưởng tiêu cực đến kiến thức tự chăm sóc của họ.
Trong nghiên cứu, 87,3% người bệnh đến khám khi có triệu chứng, cho thấy họ chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc khám sức khỏe định kỳ và theo dõi kết quả xét nghiệm Cần có sự tuyên truyền và tư vấn cho người bệnh về lợi ích của việc kiểm tra sức khỏe thường xuyên, cũng như việc lưu giữ kết quả xét nghiệm và đơn thuốc Tỷ lệ người bệnh khám định kỳ chỉ đạt 9,1%, trong khi tỷ lệ người đến khám theo hẹn chỉ là 3,6%, điều này cho thấy cần khuyến khích và động viên người bệnh duy trì thói quen khám bệnh định kỳ, ngay cả khi không có triệu chứng.
Triệu chứng chính khiến người bệnh xơ gan đi khám là “Vàng da, vàng mắt” (60%), tiếp theo là “Mệt, sút cân” (58,2%) Các triệu chứng khác như “Ho, khó thở, thiếu máu” có tỷ lệ thấp hơn (13%) Nghiên cứu của Phạm Quang Cử tại bệnh viện 19.8 cho thấy biến chứng xơ gan phổ biến bao gồm chảy máu thực quản (40,2%), cổ chướng (66,8%), hội chứng não gan (9,1%), hội chứng gan thận (11,1%), nhiễm trùng các cơ quan (0,05-14,5%), sỏi mật (16%), loét dạ dày tá tràng (12,2%) và đái đường (10,5%) Triệu chứng lâm sàng bao gồm mệt mỏi (100%), phù (82,5%), tuần hoàn bàng hệ (94%) và sao mạch (89,1%) Nghiên cứu của Nguyễn Thanh Liêm cho thấy rối loạn tiêu hóa chiếm 23,8%, xuất huyết tiêu hóa 25%, và phù cố trướng 36,3% Đáng chú ý, 63,8% bệnh nhân đã nhập viện hơn 2 lần.
Nghiên cứu cho thấy rằng bệnh nhân mắc bệnh trên 5 năm có kiến thức tốt hơn so với những người mắc bệnh dưới 1 năm và từ 2 – 5 năm Đặc biệt, bệnh nhân mắc bệnh 1 năm lại có kiến thức vượt trội hơn so với những người mắc bệnh từ 2 – 5 năm.
Nghiên cứu của Elliot B Tapper và Neehar D Parikh tại Đại học Michigan cho thấy, từ năm 2009 đến 2016, tỷ lệ tử vong do xơ gan đã tăng trung bình hàng năm lên đến 10,5%, đặc biệt là do bệnh gan liên quan đến rượu Trong giai đoạn này, tỷ lệ tử vong do viêm phúc mạc và nhiễm trùng huyết cũng gia tăng đáng kể, với mức tăng lần lượt là 6,1% và 7,1% Điều này cho thấy sự cần thiết phải tổ chức các buổi tư vấn và tuyên truyền cho người bệnh thường xuyên trong mỗi lần khám, nhằm nâng cao kiến thức và phòng tránh tình trạng lãng quên thông tin về bệnh.
Nguyên nhân chính gây bệnh xơ gan chủ yếu do rượu, chiếm 72,7% theo nghiên cứu, tương đồng với kết quả của Elliot B Tapper và Neehar D Parikh từ Đại học Michigan, cho thấy tỷ lệ tử vong do xơ gan do rượu ở Mỹ đang gia tăng, đặc biệt ở người Mỹ da trắng, người Mỹ bản xứ và người Mỹ gốc Tây Ban Nha Sự gia tăng tỷ lệ tử vong ở thanh niên do rượu đặt ra thách thức lớn cho việc chăm sóc bệnh nhân gan có thể phòng ngừa Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuyên truyền giảm hoặc bỏ thói quen sử dụng rượu từ khi còn trẻ để phòng ngừa xơ gan và tử vong do xơ gan do rượu Ngoài ra, trong nghiên cứu của chúng tôi, nguyên nhân xơ gan do virus chiếm 10,9% và do thuốc cùng các bệnh khác là 14,5%, cho thấy cần phải tăng cường tuyên truyền về đường lây nhiễm virus viêm gan B, C và cách sử dụng thuốc đúng cách để tránh gây độc cho gan.
Theo bảng thống kê, 87,3% người bệnh đã tiếp cận thông tin về bệnh xơ gan, tuy nhiên vẫn còn 12,7% người bệnh chưa nhận được thông tin qua bất kỳ kênh truyền thông nào Nguyên nhân có thể do sự quá tải tại các bệnh viện tuyến tỉnh, dẫn đến việc nhân viên y tế không tư vấn đầy đủ cho nhóm bệnh nhân này Do đó, cần tổ chức các buổi giáo dục sức khỏe một cách bài bản và chi tiết hơn, nhằm cung cấp cho người bệnh kiến thức cần thiết để tự chăm sóc bản thân.
Kiến thức tự chăm sóc trong phòng bệnh là rất quan trọng, đặc biệt khi tỷ lệ người vẫn tiếp tục uống rượu sau khi được chẩn đoán mắc bệnh xơ gan vẫn còn cao Việc nâng cao nhận thức về tác hại của rượu và khuyến khích thay đổi thói quen sinh hoạt có thể giúp cải thiện tình trạng sức khỏe cho bệnh nhân.
Theo nghiên cứu của Garcia và cộng sự tại Brazil, từ năm 2010 đến 2012, tỷ lệ tử vong do rượu ở các đô thị nhỏ, đặc biệt là vùng đông bắc và trung tây, đạt 70,9%, cho thấy rượu là yếu tố nguy cơ chính gây tử vong ở nam giới trong độ tuổi 15–59 Thống kê từ Ana Paula Souto Melo và cộng sự về gánh nặng bệnh tật toàn cầu ở Brazil từ 1990-2015 cũng chỉ ra rằng sử dụng rượu là một trong những yếu tố nguy cơ chính có thể phòng ngừa, ảnh hưởng đến tử vong và khuyết tật sớm.
Trong năm 1990, Brazil ghi nhận 16.226 trường hợp tử vong do các bệnh liên quan đến rượu, tương đương 17,0 trên 100.000 dân, trong khi đến năm 2015, con số này tăng lên 28.337 trường hợp (15,7 trên 100.000 dân) Mặc dù tỷ lệ tử vong do xơ gan đã giảm từ 11,4 xuống 9,5, và tỷ lệ tử vong liên quan đến ung thư gan cũng giảm, nhưng tỷ lệ tử vong do rối loạn sử dụng rượu lại tăng nhẹ từ 4,1 lên 4,3 Những số liệu này nhấn mạnh sự cần thiết phải triển khai các chính sách công hiệu quả nhằm giảm thiểu tiêu thụ rượu có hại tại Brazil Tại Việt Nam, luật phòng chống tác hại rượu bia đã được ban hành nhưng hiệu quả thực tế vẫn chưa cao Chính phủ và các cơ quan chức năng cần thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn, đồng thời tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của rượu bia.
