LÝ LUẬN CHUNG VẺ NHẬP KHẨU HÀNG HÓA
Những lý luận chung về nhập khẩu hàng hóa
1.1.1 Khái niệm nhập khẩu và nhập khẩu hàng hóa
Nhập khẩu là hoạt động mua hàng hóa và dịch vụ từ nước ngoài nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước hoặc tái xuất để thu lợi nhuận Cụ thể, nhập khẩu liên quan đến việc mua hàng từ các tổ chức kinh tế và công ty nước ngoài, sau đó tiêu thụ hoặc tái xuất hàng hóa tại thị trường nội địa Hoạt động này không chỉ là buôn bán đơn lẻ mà còn là một hệ thống quan hệ thương mại trong nền kinh tế, kết nối sản xuất với tiêu dùng.
* Khái niệm nhập khẩu hàng hóa
Nhập khẩu là hoạt động kinh doanh quốc tế, diễn ra thông qua việc trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia dựa trên nguyên tắc trao đổi ngang giá, với tiền tệ đóng vai trò trung gian Đây không chỉ là giao dịch đơn lẻ mà là một hệ thống quan hệ thương mại phức tạp trong nền kinh tế, bao gồm cả tổ chức nội bộ và bên ngoài.
Nhập khẩu là quá trình đưa hàng hóa và nguyên vật liệu từ các quốc gia khác về Việt Nam để tiêu thụ hoặc phục vụ sản xuất Định nghĩa này thường được hiểu một cách đơn giản, nhưng theo từ điển mở Wikipedia và Luật thương mại, hàng nhập khẩu được mô tả một cách chi tiết và cụ thể hơn.
Theo Điều 28, Khoản 1 của Luật Thương mại 2015, nhập khẩu hàng hóa được định nghĩa là việc đưa hàng hóa từ nước ngoài vào lãnh thổ Việt Nam hoặc từ khu vực đặc biệt được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó còn có một số khái niệm hàng nhập khẩu liên quan khác nhu:
Nhập khẩu song song (parallel import) là hình thức nhập khẩu không thông qua đại lý thương mại uy tín, dẫn đến việc hàng hóa có nguồn gốc không rõ ràng Do đó, người tiêu dùng đối mặt với nguy cơ cao về hàng giả và hàng nhái.
Nhập khẩu phi mậu dịch là hình thức nhập khẩu không nhằm mục đích kinh doanh, bao gồm hàng hóa được các quốc gia tài trợ không hoàn lại, hàng do Việt Kiều, sinh viên, hoặc người công tác nước ngoài mang về, cũng như đồ do khách du lịch nước ngoài mang đến Điều này khác biệt với hàng hóa nhập khẩu nhằm mục đích sản xuất và kinh doanh, được gọi là hàng mậu dịch.
Nhập khẩu tiểu ngạch là hình thức nhập khẩu phổ biến nhờ thủ tục đơn giản và chi phí thấp, thường diễn ra giữa những người dân sống gần biên giới hai nước Tại Việt Nam, các khu vực như Mộc Bài, Lạng Sơn, Quảng Ninh và Lào Cai thường xuyên thực hiện nhập khẩu tiểu ngạch từ Trung Quốc, chủ yếu bao gồm nông sản, quần áo và vải vóc Mặc dù phù hợp cho các giao dịch nhỏ, hình thức này có nhược điểm là tính ổn định không cao và tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Nhập khẩu chính ngạch (Pay Full Tax) là hình thức nhập khẩu hàng hóa từ các quốc gia lân cận với quy mô lớn hơn, được thực hiện qua các cửa khẩu với quy trình kiểm duyệt chất lượng và an toàn vệ sinh nghiêm ngặt Mức thuế và phí áp dụng cho hình thức này cao hơn nhiều so với nhập khẩu tiểu ngạch, và doanh nghiệp phải thanh toán đầy đủ trước khi hàng hóa được thông quan.
• Khái niệm hàng hóa nhập khẩu
Hàng hóa nhập khẩu là quá trình đưa hàng hóa từ nước ngoài vào lãnh thổ Việt Nam hoặc từ các khu vực đặc biệt được công nhận là khu vực hải quan theo quy định của pháp luật.
1.1.2 Vai trò của nhập khẩu
Ngày nay, dưới tác động của xu thế tự do hóa thương mại, các quốc gia đều nỗ lực tham gia vào thương mại quốc tế và điều chỉnh chính sách kinh tế, thương mại theo các khối mậu dịch khu vực như AFTA và NAFTA, cũng như tổ chức thương mại toàn cầu WTO Hoạt động xuất nhập khẩu, đặc biệt là nhập khẩu, không chỉ là hành vi buôn bán đơn lẻ mà còn là hệ thống quan hệ thương mại phức tạp nhằm thúc đẩy sản xuất, chuyển đổi cơ cấu kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân Nhập khẩu ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến sản xuất và đời sống trong nước, mang lại hiệu quả kinh tế cao nhưng cũng có thể gây thiệt hại do yếu tố quốc tế Do đó, nhập khẩu ngày càng trở thành hoạt động quan trọng trong thương mại quốc tế và đóng góp vào sự phát triển kinh tế của quốc gia.
Nhập khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc bù đắp thiếu hụt cầu do sản xuất trong nước chưa đáp ứng, đồng thời tạo ra nhu cầu mới cho xã hội và làm phong phú thêm chủng loại, mẫu mã, chất lượng sản phẩm trên thị trường Điều này giúp cân đối cung cầu trong nền kinh tế, bổ sung kịp thời những mặt mất cân đối và đảm bảo sự phát triển ổn định, cân đối cho nền kinh tế.
Nhập khẩu giúp quốc gia tận dụng lợi thế so sánh và lợi ích kinh tế từ quy mô trong thương mại quốc tế Nó không chỉ gia tăng hàng tiêu dùng trong nước mà còn cung cấp nguyên liệu đầu vào cho sản xuất, đồng thời thúc đẩy chuyển giao công nghệ Nhờ vậy, nhập khẩu góp phần phát triển nền sản xuất xã hội, tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời tạo ra sự đồng đều trong trình độ phát triển kinh tế xã hội, góp phần xóa bỏ tình trạng độc quyền trong nước.
Nhập khẩu các sản phẩm ngoại có tính cạnh tranh cao không chỉ làm tăng sức cạnh tranh trên thị trường mà còn tạo ra năng lực mới trong sản xuất Để tồn tại, các doanh nghiệp nội địa phải trở nên năng động hơn và vượt lên trong cuộc cạnh tranh Điều này dẫn đến việc nâng cao hiệu quả sản xuất trong nước, làm cho hàng hóa nội địa trở nên cạnh tranh hơn và mang lại nhiều cơ hội việc làm cho người lao động, từ đó góp phần cải thiện đời sống kinh tế - xã hội.
Xuất khẩu và nhập khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối sản xuất và tiêu dùng, thúc đẩy phân công lao động quốc tế và mở rộng hợp tác kinh tế toàn cầu Kể từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI, nền kinh tế Việt Nam đã chuyển mình mạnh mẽ từ cơ chế tập trung quan liêu sang cơ chế thị trường năng động, giúp ngoại thương không còn bị giới hạn trong nội khối xã hội chủ nghĩa mà mở rộng ra toàn cầu Chính sách phát triển kinh tế và thương mại của Việt Nam đã được điều chỉnh để phù hợp với xu thế hội nhập, trong đó nhập khẩu trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp Việt Nam đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh Để phát huy vai trò của nhập khẩu, Nhà nước khuyến khích các doanh nghiệp chú trọng xây dựng uy tín và mối quan hệ lâu dài với đối tác, đồng thời đảm bảo hiệu quả kinh tế trong hoạt động nhập khẩu.
1.1.3 Đặc điểm cơ bản của nhập khẩu
Thị trường nhập khẩu rất đa dạng với nhiều loại vật tư, hàng hóa và dịch vụ từ các quốc gia khác nhau Tùy thuộc vào các tiêu chí như chất lượng, giá cả, mẫu mã và thuận lợi trong xuất nhập khẩu, doanh nghiệp có thể điều chỉnh, mở rộng hoặc thu hẹp thị trường nhập khẩu của mình.
Các nội dung của nhập khẩu
1.2.1 Nghiên cứu thị trường nhập khẩu
Thị trường bao gồm tất cả các mối quan hệ liên quan đến lưu thông hàng hóa và tiền tệ, gắn liền với lịch sử sản xuất và lưu thông hàng hóa Mọi hoạt động sản xuất hàng hóa đều tạo ra thị trường tương ứng Do đó, nghiên cứu thị trường là một bước quan trọng và cần thiết cho bất kỳ doanh nghiệp nhập khẩu nào.
Nghiên cứu thị trường bao gồm các công việc:
Nghiên cứu thị trường trong nước là yếu tố quan trọng giúp hiểu rõ thói quen tiêu dùng của từng loại mặt hàng, bao gồm thời gian tiêu dùng, thị hiếu và quy luật biến đổi của quan hệ cung cầu Doanh nghiệp cần xác định rõ những mặt hàng nào đang được thị trường trong nước ưa chuộng, tình hình tiêu thụ cũng như chu kỳ sống của sản phẩm Việc lựa chọn mặt hàng nhập khẩu không chỉ dựa vào các tính toán và ước lượng biến động mà còn cần dựa vào kinh nghiệm của nhà nghiên cứu thị trường Hơn nữa, doanh nghiệp cần xem xét khả năng sản xuất, thời vụ sản xuất và tốc độ phát triển của mặt hàng đó trong nước để đưa ra quyết định hợp lý.
Nghiên cứu thị trường nước ngoài phức tạp hơn so với thị trường trong nước, đòi hỏi doanh nghiệp áp dụng nhiều phương pháp như tìm hiểu qua sách báo, tham gia hội chợ triển lãm và sử dụng dịch vụ tư vấn Doanh nghiệp cần nắm rõ tình hình kinh tế xã hội và các yếu tố môi trường, trong đó giá cả là yếu tố quyết định nguồn cung cấp, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu Xu hướng biến động giá cả hàng hóa toàn cầu rất phức tạp, có lúc tăng, lúc giảm, và đôi khi ổn định, nhưng sự ổn định này thường chỉ là tạm thời Để dự đoán xu hướng biến động trên thị trường thế giới, cần phải dựa vào nghiên cứu và dự đoán về tình hình thị trường của từng loại hàng hóa, cũng như đánh giá đúng ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến giá cả.
Giá cả hàng hóa trên thị trường thế giới chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố khác nhau, có thể phân loại theo nhiều cách Để dự đoán xu hướng biến động giá cả trong dài hạn, cần phân tích các yếu tố tác động lâu dài như chu kỳ và giá trị Ngược lại, khi dự đoán biến động giá trong ngắn hạn, cần xem xét các yếu tố trực tiếp như cung cầu và những yếu tố tạm thời như thời vụ và yếu tố tự nhiên.
1.2.2 Lựa chọn phương thức giao dịch nhập khẩu
Giao dịch trực tiếp là hình thức trao đổi thông thường giữa người bán và người mua, diễn ra mọi lúc, mọi nơi thông qua gặp mặt trực tiếp hoặc trao đổi qua thư từ, điện tín Hai bên sẽ thỏa thuận về các điều kiện giao dịch mà không có sự ràng buộc trước đó Hình thức này mang lại nhiều ưu điểm như tính tiện lợi, tiết kiệm chi phí trung gian và dễ dàng thâm nhập vào thị trường, tuy nhiên cũng gặp hạn chế khi áp dụng cho thị trường trong nước.
1.2.2.2 Giao dịch qua trung gian Đối với hình thức này, người thứ ba sẽ là trung gian đứng giữa người bán và người mua Phổ biến nhất là đại lí và môi giới. Đại lí là tư nhân hoặc pháp nhân tiến hành một hay nhiều hành vi theo sự ủy thác Quan hệ giữa người ủy thác và đại lý là họp đồng đại lý.
Môi giới là người trung gian giữa người mua và người bán, thực hiện giao dịch dựa trên sự uỷ thác mà không đứng tên mình hay chiếm hữu hàng hoá Họ không chịu trách nhiệm pháp nhân đối với việc thực hiện hợp đồng của khách hàng Quan hệ giữa người uỷ thác và môi giới được thiết lập dựa trên sự uỷ thác từng lần, không phải qua hợp đồng dài hạn.
Sử dụng đại lý và môi giới mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, bao gồm thông tin chính xác về thị trường, luật pháp và tập quán địa phương, cùng với việc tận dụng cơ sở vật chất và giảm chi phí nghiên cứu thị trường Tuy nhiên, hình thức này cũng có nhược điểm như mất đi sự liên lạc trực tiếp với khách hàng và lợi nhuận phải chia sẻ.
Trong giao dịch nhập khẩu, đấu thầu quốc tế là phương thức đặc biệt, nơi người mua công bố yêu cầu về hàng hóa và dịch vụ, tạo điều kiện cho nhiều nhà cung cấp cạnh tranh Với chỉ một người mua, nhà nhập khẩu có lợi thế trong việc lựa chọn nhà cung cấp dựa trên giá cả và điều kiện hợp lý Việc xem xét chất lượng hàng hóa trong đấu thầu quốc tế là rất quan trọng, vì các mặt hàng thường phải đảm bảo tiêu chuẩn cao và công nghệ tiên tiến Phương thức này ngày càng phổ biến nhờ tính minh bạch, giúp quản lý hiệu quả và giảm thiểu thất thoát trong mua bán Bên mời thầu có quyền tham khảo ý kiến từ các chuyên gia tư vấn để đảm bảo quyết định mua sắm được tối ưu.
Đấu thầu quốc tế mặc dù mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng tồn tại những hạn chế nhất định Một trong những vấn đề chính là chi phí tổ chức mở thầu khá cao, điều này khiến hình thức này thường chỉ được áp dụng cho những loại hàng hóa có giá trị lớn.
1.2.2.4 Giao dịch tại sở giao dịch hànghoá
Sở giao dịch hàng hoá là một thị trường đặc biệt nơi người mua và bán các loại hàng hoá lớn thông qua các môi giới được chỉ định Tại đây, hàng hoá có tính chất đồng loạt và phẩm chất tương đương, giúp xác định giá tham khảo cho giá quốc tế.
1.2.2.5 Giao dịch tại hội trợ triển lãm
Hội chợ là sự kiện thương mại định kỳ, diễn ra vào thời gian cụ thể, nơi người bán giới thiệu sản phẩm và tương tác trực tiếp với người mua nhằm ký kết hợp đồng.
Triển lãm là sự kiện trưng bày và giới thiệu thành tựu của một ngành hoặc nền kinh tế Hiện nay, triển lãm không chỉ đơn thuần là nơi trưng bày sản phẩm mà còn là cơ hội cho thương nhân và tổ chức kinh doanh giao lưu, thực hiện giao dịch và ký kết hợp đồng.
Tóm lại, việc lựa chọn phương thức giao dịch phù hợp cần dựa vào điều kiện của nhà nhập khẩu, loại hàng hóa và thời gian giao dịch.
1.2.3 Đàm phán kỷ hết hợp đồng nhập khẩu
1.2.3.1 Khái niệm về hợp đồng nhập khẩu
Sự phát triển của thương mại quốc tế đã dẫn đến sự hình thành của hợp đồng ngoại thương Hợp đồng ngoại thương thực chất là hợp đồng mua bán nhưng diễn ra trên một phạm vi địa lý rộng lớn, dựa trên sự thỏa thuận giữa các bên tham gia.
