Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu của luận văn là làm rõ các dấu hiệu pháp lý hình sự liên quan đến tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế theo Bộ luật Hình sự năm 2015 Luận văn sẽ đánh giá thực trạng, nguyên nhân và điều kiện phạm tội tại tỉnh Kon Tum trong thời gian qua, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác đấu tranh chống tội phạm này Để đạt được mục tiêu, các nhiệm vụ cụ thể sẽ được xác định và thực hiện.
- Làm rõ các dấu hiệu pháp lý của tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
- Đánh giá thực trạng về tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
- Đề xuất các biện pháp đấu tranh, phòng chống
Phương pháp nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu này dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời xem xét các quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực đấu tranh phòng chống tội phạm, đặc biệt là tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế Nghiên cứu không chỉ mang tính lý luận mà còn có tính thực tiễn, góp phần làm phong phú thêm lý luận và cơ sở thực tiễn trong lĩnh vực này.
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể bao gồm: phương pháp thống kê, phân tích so sánh, tổng hợp, logic, lịch sử và hệ thống.
- Phương pháp thống kê hình sự:
Việc thu thập, tổng hợp và trình bày số liệu là cần thiết để đánh giá chính xác tình hình vi phạm pháp luật hình sự và tội phạm Điều này giúp theo dõi kết quả hoạt động của các cơ quan tố tụng trong công tác phòng, chống tội phạm Ngoài ra, việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời là rất quan trọng để phục vụ cho các hoạt động quản lý và điều hành liên quan, đồng thời đảm bảo tính thống nhất trong số liệu thống kê hình sự.
Các số liệu trong đề tài được thu thập từ báo cáo tổng kết hàng năm của ngành TAND và Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Kon Tum, tài liệu vụ án hình sự thực tế, cùng với thông tin từ cổng internet của TAND và VKSND.
- Phương pháp phân tích và so sánh:
Trong bài viết này, tôi đã áp dụng phương pháp phân tích để làm rõ nội dung khái niệm và các dấu hiệu nhận biết tội phạm dựa trên các quy định của Bộ luật Hình sự.
Cụ thể, phân tích khái niệm tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, phân tích các nguyên nhân phạm tội, số vụ xảy ra qua từng năm,…
Dựa trên dữ liệu thu thập, chúng ta có thể so sánh số lượng tội phạm qua từng năm, cũng như phân tích các nhóm tội phạm để xác định xu hướng gia tăng hay giảm sút Điều này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tình hình tội phạm tại khu vực địa bàn cụ thể.
- Phương pháp phân tích tổng hợp:
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tôi đã tổng hợp tình hình tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế tại tỉnh Kon Tum, phân tích nguyên nhân và đề xuất các giải pháp Để thực hiện điều này, tôi đã tham khảo nhiều tài liệu từ sách báo, giáo trình luật, tạp chí luật học và các nguồn thông tin trên internet.
Tổng hợp các quan điểm và lý luận khác nhau thông qua việc phân tích từng bộ phận giúp hiểu sâu sắc về đối tượng nghiên cứu Nội dung tổng hợp lý thuyết bao gồm các yếu tố chính để cung cấp cái nhìn toàn diện và chi tiết về vấn đề.
+ Bổ sung tài liệu, sau khi phân tích phát hiện thiếu hoặc sai lệch
Liên kết các mặt và bộ phận thông tin đã phân tích để xây dựng một hệ thống lý thuyết mới, toàn diện và sâu sắc về đối tượng.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Em đã nghiên cứu tài liệu từ các nguồn tài liệu khác nhau như:
Tạp chí và báo cáo khoa học trong ngành là nguồn tài liệu đáng tin cậy cho nghiên cứu, đặc biệt trong lĩnh vực chuyên ngành và có tính thời sự cao Một số tạp chí tiêu biểu bao gồm Tạp chí Luật học, Tạp chí Luật sư, Tạp chí Tòa án nhân dân, và Tạp chí Viện kiểm sát nhân dân.
+ Tác phẩm khoa học: Sách giáo trình chuyên nghành luật, Sách chuyên khảo, Sách khoa học,…
Nhóm em đã tiến hành tìm kiếm tài liệu lưu trữ từ các văn kiện chính thức của cơ quan nhà nước và các tổ chức chính trị – xã hội Chúng em tập trung vào các hồ sơ thông tin chưa được công bố trên báo chí, bao gồm Hiến pháp, các bộ luật đã ban hành, Thông tư và Nghị định của chính phủ.
Thông tin đại chúng, bao gồm báo chí, bản tin từ các cơ quan thông tấn và chương trình phát thanh, truyền hình an ninh Kon Tum, là nguồn tài liệu quý giá phản ánh những nhu cầu bức thiết của xã hội Những thông tin này đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu.
Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của báo cáo gồm 3 chương
Chương 1 trình bày về các vấn đề liên quan đến tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, nhấn mạnh những tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế và xã hội Chương 2 cung cấp cái nhìn tổng quan về Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Kon Tum, bao gồm chức năng, nhiệm vụ và vai trò trong việc bảo vệ pháp luật và trật tự xã hội.
Chương 3 Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống, xử lý tội phạm xâm phậm trật tự quản lý kinh tế
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÁC TỘI PHẠM XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ
KHÁI NIỆM VÀ DẤU HIỆU PHÁP LÝ CHUNG CỦA CÁC TỘI PHẠM XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ
1.1.1 Khái niệm về tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
Theo Điều 8 BLHS 2015, tội phạm được định nghĩa là hành vi nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện, có thể là cố ý hoặc vô ý Những hành vi này xâm phạm đến độc lập, chủ quyền, và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, cũng như các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh, và trật tự xã hội Tội phạm còn xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, và quyền con người, đồng thời vi phạm các quy định của pháp luật xã hội chủ nghĩa, và phải bị xử lý hình sự theo Bộ luật này.
Các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế gây ra những hành vi nguy hiểm cho xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế quốc dân Những hành vi này không chỉ làm thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước mà còn xâm hại đến quyền lợi hợp pháp của tổ chức và công dân thông qua việc vi phạm các quy định của Nhà nước trong lĩnh vực quản lý kinh tế.
1.1.2 Dấu hiệu pháp lý chung của các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế a Khách thể của nhóm tội phạm
Nhóm tội phạm này xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân, ảnh hưởng đến các quan hệ kinh tế khác nhau như xuất nhập khẩu trong ngoại thương, tín dụng trong tài chính ngân hàng, và quản lý đất đai Hành vi phạm tội không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn có thể ảnh hưởng đến tính mạng và sức khỏe của con người.
Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế bao gồm những hành vi vi phạm các quan hệ kinh tế dưới nhiều hình thức, như gian lận trong hoạt động chứng khoán, kinh doanh, và nộp thuế Ngoài ra, còn có các hành vi sản xuất, buôn bán hàng cấm, hàng giả, cũng như vi phạm các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế.
So sánh giữa Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 và BLHS năm 1999 cho thấy nhiều điểm mới trong việc quy định các dấu hiệu pháp lý định tội trong mặt khách quan của các tội phạm Các quy định mới tập trung vào việc cụ thể hóa các dấu hiệu định tính, bổ sung và thay thế những dấu hiệu định tội cũ để phù hợp với nội dung các điều luật hiện hành, đặc biệt là những tội danh đã được sửa đổi, bổ sung Hậu quả của tội phạm, được coi là dấu hiệu bắt buộc đối với một số tội phạm, thể hiện qua thiệt hại vật chất ở mức độ nhất định hoặc các thiệt hại khác như ảnh hưởng đến xã hội.
5 xấu đến kế hoạch sản xuất, kinh doanh, đến quy hoạch sử dụng đất đai hay các loại thiệt hại khác c Về mặt chủ thể thực hiện tội phạm
Trong nhóm tội phạm này, chủ thể của tội phạm bao gồm bất kỳ người nào có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi theo quy định Ngoài ra, một số tội phạm yêu cầu chủ thể đặc biệt Đặc biệt, Luật hình sự năm 2015 lần đầu tiên quy định pháp nhân thương mại là chủ thể của một số tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, như tội buôn lậu (Điều 188 BLHS năm 2015) và tội sản xuất, buôn bán hàng giả.
Thế nào là pháp nhân: Theo Điều 74 BLDS năm 2015, quy định về pháp nhân, như sau:
Một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi đáp ứng các điều kiện sau: được thành lập theo quy định của Bộ luật và luật liên quan, có cơ cấu tổ chức theo Điều 83, sở hữu tài sản độc lập với cá nhân và pháp nhân khác, và có khả năng tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.
2 Mọi cá nhân, pháp nhân đều có quyền thành lập pháp nhân, trừ trường hợp luật có quy định khác.”
Pháp nhân được định nghĩa là tổ chức hợp pháp, có cấu trúc thống nhất, sở hữu tài sản riêng và có khả năng tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình Pháp nhân tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập, đại diện cho chính mình.
Pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên
Pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác
Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt của pháp nhân thương mại phải tuân theo quy định của Bộ luật, Luật doanh nghiệp và các quy định pháp luật liên quan Điều này đảm bảo rằng mọi hoạt động thương mại đều được thực hiện hợp pháp và có trách nhiệm.
Các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế thường có chủ thể thực hiện với lỗi cố ý, tuy nhiên cũng tồn tại một số tội phạm mà hành vi có thể xảy ra vô ý dẫn đến hậu quả Động cơ tư lợi hoặc động cơ cá nhân khác là những dấu hiệu bắt buộc trong nhiều trường hợp.
ĐƯỜNG LỐI, CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ ĐỐI VỚI CÁC TỘI PHẠM XÂM
1.2.1 Đường lối xử lý đối với các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế Để phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chính sách quản lý kinh tế có thể thay đổi tùy từng giai đoạn và yêu cầu của thực tiễn Vì vậy, khi xử lý các tội phạm về kinh tế ở thời điểm hành vi phạm tội xảy ra và chính sách quản lý kinh tế kinh tế ở thời điểm xét xử, để đánh giá đúng tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi
Sự biến động của thị trường, đặc biệt là giá cả hàng hóa, đã dẫn đến nhiều tội phạm trong nhóm tội xâm phạm quản lý trật tự kinh tế, với việc định lượng giá trị tiền của hàng hóa và hậu quả gây ra để xác định mức độ nguy hiểm của tội phạm Do đó, khi xử lý người phạm tội, các cơ quan tiến hành tố tụng cần phải đánh giá chính xác thiệt hại và giá trị hàng hóa tại thời điểm hành vi phạm tội xảy ra.
1.2.2 Các biện pháp xử lý đối với các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế
Trách nhiệm hình sự là hình thức trách nhiệm pháp lý nghiêm ngặt nhất, được thể hiện qua bản án kết tội của Tòa án và áp dụng các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước theo quy định của Luật hình sự Đối với tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, trách nhiệm hình sự được thể hiện thông qua các khung hình phạt được quy định trong Bộ luật hình sự.
BLHS 2015 quy định bốn khung hình phạt cho tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, được sắp xếp theo mức độ nghiêm khắc từ thấp đến cao, bao gồm khung hình phạt cơ bản, khung tăng nặng thứ nhất, khung tăng nặng thứ hai và khung tăng nặng thứ ba.
Hình phạt cho các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế theo Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có nhiều thay đổi so với Bộ luật Hình sự năm 1999 Các hình phạt chính đối với cá nhân phạm tội bao gồm cảnh cáo, phạt tiền, và mức cao nhất là tử hình theo quy định tại khoản 4 Điều
Theo Bộ luật Hình sự 2015, hình phạt chính đối với pháp nhân thương mại thấp nhất là phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 20.000.000.000 đồng, và có thể bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn (Điều 188, 194) Để hiểu rõ về thi hành bản án phạt tù có thời hạn, cần làm rõ khái niệm thi hành án, tức là thực hiện điều đã được quyết định chính thức Do đó, bản án phạt tù có thời hạn của Tòa án khi đã có hiệu lực pháp luật phải được thực hiện đúng theo nội dung đã ghi trong bản án.
Về mặt lập pháp, khoản 3 Điều 3 Luật Thi hành án hình sự năm 2010 giải thích:
Thi hành án phạt tù là quá trình mà cơ quan có thẩm quyền quản lý và giáo dục phạm nhân, giúp họ cải tạo để trở thành công dân có ích cho xã hội Việc thi hành bản án phạt tù có thời hạn là thực hiện án phạt đã có hiệu lực pháp luật, buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt tại trại giam hoặc trại tạm giam trong khoảng thời gian quy định.
Thi hành án phạt tù có thời hạn là việc tước bỏ quyền tự do của người bị kết án, giam giữ họ tại trại giam nhằm cách ly khỏi xã hội trong một khoảng thời gian nhất định Mục đích của hình phạt này là đảm bảo công lý, công bằng xã hội, cải tạo và giáo dục người phạm tội, đồng thời phòng ngừa tội phạm.
Thi hành án phạt tù có thời hạn không chỉ nhằm mục đích trừng phạt người phạm tội, mà còn hướng tới việc giáo dục họ trở thành công dân có ích cho xã hội Điều này giúp họ nhận thức được tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật và các quy tắc trong cuộc sống xã hội chủ nghĩa, đồng thời ngăn ngừa nguy cơ tái phạm tội.
Phạt tù có thời hạn không chỉ nhằm mục đích giáo dục mọi người tôn trọng pháp luật mà còn góp phần vào việc phòng ngừa và chống tội phạm Việc thi hành bản án phạt tù có thời hạn trên thực tế cũng đảm bảo ý nghĩa cho các giai đoạn tố tụng trước đó.
Hình phạt tử hình là hình phạt nghiêm khắc nhất trong hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, áp dụng cho những tội phạm đặc biệt nguy hiểm Trong lịch sử, hình phạt này đã đóng góp quan trọng vào công tác phòng, chống tội phạm, bảo đảm ổn định chính trị và phát triển kinh tế xã hội Tử hình không chỉ tước đoạt mạng sống của người phạm tội mà còn xóa bỏ quyền sống - quyền thiêng liêng và cao quý nhất của con người Việc áp dụng hình phạt tử hình nhằm loại bỏ hoàn toàn sự tồn tại của tội phạm trong xã hội vì lợi ích chung của cộng đồng.
Tử hình chỉ được áp dụng cho những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng theo quy định của Bộ luật Hình sự (BLHS) và phải do Tòa án có thẩm quyền quyết định Hình phạt này chỉ có giá trị pháp lý khi hành vi phạm tội gây ra thiệt hại lớn cho xã hội, người phạm tội thuộc các trường hợp luật định, và có bản án có hiệu lực của Tòa án Chỉ Tòa án có thẩm quyền mới có quyền quyết định về việc áp dụng hình phạt tử hình, điều này thể hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa và tính nghiêm minh của pháp luật trong việc phòng ngừa tội phạm (Khoản 4, Điều 194 BLHS năm 2015)
Hình phạt tử hình không nhằm mục đích cải tạo hay giáo dục người bị kết án, nhưng vẫn đạt được hiệu quả phòng ngừa bằng cách ngăn chặn khả năng tái phạm Nó cũng có tác dụng răn đe mạnh mẽ, ngăn chặn những cá nhân yếu kém trong xã hội không bước vào con đường tội phạm Hình phạt này có tính chất không thể thay đổi, vì nếu phát hiện oan sai ở các hình phạt khác, hậu quả vẫn có thể được khắc phục Tuy nhiên, với người bị kết án tử hình, dù sau này có chứng minh được sự vô tội, họ cũng không thể sống lại để tiếp tục cuộc sống mà họ xứng đáng có.
Bổ sung hình phạt tiền là hình phạt chính cho hầu hết các tội phạm trong chương này, với 33/47 tội danh được quy định áp dụng hình phạt tiền Việc mở rộng áp dụng hình phạt tiền nhằm phù hợp với Nghị quyết số 49/NQ.
TW ngày 2-6-2015 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020
Phạt tiền là hình phạt tước của người phạm tội khoản tiền nhất định sung công quỹ nhà nước”
Phạt tiền không chỉ tước đi quyền lợi vật chất của người bị kết án mà còn ảnh hưởng đến tình trạng tài sản và ý thức của họ Mức độ phạt tiền khác nhau sẽ có tác động khác nhau đến nhận thức của người phạm tội Việc áp dụng hình phạt này nhằm đạt được các mục đích phòng ngừa riêng và chung.
8 dụng hình phạt này Phạt tiền là hình phạt có thể áp dụng khi là hình phạt chính, khi là hình phạt bổ sung
CÁC TỘI PHẠM CỤ THỂ XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ, THỰC TRẠNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH KON TUM
1.3.1 Các tội phạm trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, thương mại a Khách thể của nhóm tội phạm
Nhóm tội phạm này xâm phạm các quan hệ quản lý kinh tế trong mọi lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân Tùy thuộc vào từng loại tội phạm cụ thể, hành vi vi phạm sẽ ảnh hưởng đến các quan hệ kinh tế trong các lĩnh vực và ngành khác nhau, như quan hệ xuất, nhập khẩu trong ngoại thương và chính sách quản lý của Nhà nước về an ninh biên giới Những hành vi này cũng vi phạm chính sách độc quyền của Nhà nước đối với một số hàng hóa quan trọng, ảnh hưởng đến nền kinh tế và trật tự an toàn xã hội.
Tội buôn lậu được quy định tại Điều 188 BLHS năm 2015 có sự khác biệt rõ rệt so với Điều 153 BLHS năm 1999, khi mà hành vi buôn lậu chỉ liên quan đến các loại hàng hóa hợp pháp, không bao gồm hàng cấm Theo quy định trước đây, hàng hóa bị buôn lậu có thể bao gồm cả hàng cấm, nhưng các loại hàng cấm đặc biệt như vũ khí quân dụng và ma túy sẽ bị xử lý theo các tội phạm khác nếu bị buôn bán trái phép qua biên giới.
Theo Điều 188 BLHS, đối tượng của tội buôn lậu bao gồm:
+ Các loại tiền bao gồm tiền Việt Nam, ngoại tệ (như USD, Euro )
+ Các loại kim khí quý, đá quý như vàng, kim cương, đồng đen, đá đỏ
+ Di vật, cổ vật theo quy định của Luật di sản văn hóa 2001, sửa đổi bổ sung năm
2009 Đối tượng di vật, cổ vật là những đối tượng tác động mới được bổ sung vào quy định tội phạm buôn lậu trong BLHS năm 2015
Nhà nước cấm kinh doanh, lưu hành và sử dụng các hàng hóa như thuốc bảo vệ thực vật, thuốc lá điếu nhập lậu, hóa chất bảng 1 theo Công ước quốc tế, cũng như đồ chơi nguy hiểm và đồ chơi có hại cho giáo dục nhân cách và sức khỏe của trẻ em.
18 ninh, trật tự an toàn xã hội; các sản phẩm văn hóa mang tính chất mê tín dị đoan hoặc có hại tới giáo dục thẩm mỹ, nhân cách
Hàng hóa chưa được phép lưu hành và sử dụng tại Việt Nam bao gồm các chất độc hại, thuốc phòng và chữa bệnh cho người và gia súc, thuốc bảo vệ thực vật, cùng với các trang thiết bị và dụng cụ y tế chưa được cấp phép.
Theo quy định pháp luật, hàng cấm bao gồm các loại như ma túy, vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao, công cụ hỗ trợ, vật liệu nổ, chất cháy và chất độc.
Hành vi khách quan của tội phạm
Người phạm tội tham gia vào hành vi buôn bán trái phép qua biên giới hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa, thực hiện việc vận chuyển hàng hóa mà không tuân thủ quy định của hải quan Hành vi này có thể bao gồm việc sử dụng giấy tờ giả mạo, không khai báo hoặc khai báo gian dối Tội phạm có thể tự mình vận chuyển hàng hóa hoặc thuê người khác thực hiện, thông qua nhiều phương thức như đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường không, hoặc qua dịch vụ bưu điện và ngân hàng.
+ Người phạm tội có hành vi bán hàng hóa hoặc mua hàng hóa một cách trái phép qua biên giới nhằm bán lại thu lợi bất chính
Buôn bán trái phép là hành vi mua bán hàng hóa qua biên giới quốc gia hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa, vi phạm quy định của Nhà nước Hành vi này thường sử dụng giấy tờ giả mạo để xuất nhập hàng hóa không đúng quy định, nhằm mục đích thu lợi bất chính.
+ Dấu hiệu bắt buộc phải xác định là buôn bán qua biên giới hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa hoặc ngược lại
Biên giới được định nghĩa là ranh giới giữa các quốc gia, có thể là trên đường bộ, đường biển, đường không hoặc qua bưu điện Theo Điều 188 Bộ Luật Hình sự năm 2015, tội buôn lậu không chỉ liên quan đến hàng hóa buôn bán trái phép mà còn yêu cầu phải có dấu hiệu "qua biên giới" hoặc "từ khu phi thuế quan vào nội địa hoặc ngược lại".
Khu phi thuế quan là một khu vực kinh tế tại Việt Nam, được thành lập theo quy định pháp luật với ranh giới địa lý xác định và được ngăn cách với khu vực bên ngoài bằng hàng rào cứng Khu vực này đảm bảo điều kiện cho hoạt động kiểm tra, giám sát và kiểm soát hải quan của các cơ quan chức năng đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, cũng như phương tiện và hành khách xuất cảnh, nhập cảnh Quan hệ mua bán và trao đổi hàng hóa giữa khu phi thuế quan và bên ngoài được coi là quan hệ xuất khẩu, nhập khẩu.
Hàng giả là khái niệm có nhiều cách hiểu khác nhau, nhưng để xác định một sản phẩm là hàng giả, cần phải có hàng thật trên thị trường để so sánh Hàng thật này thường là những sản phẩm đã được đăng ký với cơ quan quản lý Nhà nước về nhãn hiệu và chất lượng Đồng thời, các mặt hàng nhập khẩu cũng cần phải tồn tại để làm căn cứ đối chứng.
Các sản phẩm truyền thống, đặc biệt là hàng hóa có nguồn gốc tự nhiên, cần được xác minh dựa trên bản chất và công dụng của chúng Ví dụ, mật ong thật phải do ong sản xuất từ phấn hoa, mặc dù có thể có sự can thiệp của con người Tuy nhiên, nếu mật ong được chế biến từ đường và bí ngô, thì đó được coi là hàng giả, mặc dù không có tiêu chuẩn chất lượng cụ thể Hành vi sản xuất mật ong giả này vi phạm Điều 193 BLHS năm 2015, vì nó không mang lại tác dụng như sản phẩm mà nó được gọi tên.
Tội sản xuất và buôn bán hàng cấm là hành vi vi phạm chính sách độc quyền của Nhà nước, xâm phạm đến việc quản lý các hàng hóa có tính năng và tầm quan trọng đặc biệt đối với nền kinh tế và an ninh trật tự xã hội.
Nhà nước Việt Nam giữ vai trò quan trọng trong việc quản lý trật tự, an toàn xã hội và bảo vệ nền kinh tế quốc dân Do đó, Nhà nước nắm độc quyền quản lý một số loại hàng hóa nhất định, bao gồm những hàng hóa bị cấm kinh doanh, cấm lưu hành và cấm sử dụng, nhằm đảm bảo an toàn cho cộng đồng và phát triển kinh tế bền vững.
Theo Điều 155 BLHS năm 1999, hàng hóa trong tội sản xuất và buôn bán hàng cấm được gọi chung là hàng cấm, trừ những loại hàng xâm hại đến chính sách độc quyền quản lý hàng hóa đặc biệt, ảnh hưởng đến trật tự và an toàn xã hội như ma túy, vũ khí và chất phóng xạ Điều 190 BLHS năm 2015 đã cụ thể hóa đối tượng hàng cấm, bao gồm hàng hóa mà Nhà nước cấm kinh doanh, lưu hành và sử dụng như thuốc bảo vệ thực vật, thuốc lá điếu nhập lậu, hóa chất bảng 1 theo Công ước quốc tế, đồ chơi nguy hiểm, và các sản phẩm văn hóa có tính chất mê tín dị đoan hoặc gây hại đến giáo dục thẩm mỹ và nhân cách.
Hàng hóa chưa được phép lưu hành và sử dụng tại Việt Nam bao gồm chất độc hại, thuốc phòng bệnh và chữa bệnh cho người và gia súc, thuốc bảo vệ thực vật, cùng với trang thiết bị và dụng cụ y tế không được phép sử dụng.
KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH TỘI PHẠM XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ
1.4.1 Tình hình các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trên địa bàn tỉnh Kon Tum
- Xem xét về cơ cấu tội phạm trong báo cáo của Viện Kiểm Sát tỉnh Kon Tum từ năm 2015 đến tháng 6 năm 2019 cho thấy:
+ Một số loại tội phạm như tội buôn lậu; tội sản xuất buôn bán hàng cấm; tàng trữ vận chuyển hàng cấm có chiều hướng tăng hơn năm trước
Một số loại tội phạm đang gia tăng, bao gồm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, mua bán và tàng trữ trái phép vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, cùng với tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc.
+ Tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, tham nhũng giảm về số vụ và số bị can
Trong năm 2019, tội phạm về trật tự quản lý kinh tế đã tăng 8 vụ, tương đương với mức tăng 11,83% Các hành vi phạm tội chủ yếu bao gồm chiếm đoạt tài sản ngân hàng, tín dụng đen, sử dụng công nghệ cao, và rút tiền bằng thẻ ATM giả Bên cạnh đó, tình trạng buôn lậu, mua bán trái phép ngoại tệ và vàng qua biên giới cũng gia tăng Mặc dù năm 2015 đã có sự kiềm chế, nhưng vẫn xảy ra những vụ việc nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận và ảnh hưởng đến trật tự quản lý kinh tế của nhà nước Đến tháng 6 năm 2019, cả số vụ và số bị can đều có xu hướng gia tăng.
Trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và thương mại, nhóm các tội phạm ghi nhận sự gia tăng đáng kể, với 2 vụ buôn lậu tăng 2%, 1 vụ vận chuyển trái phép hàng hóa và tiền tệ qua biên giới giảm 1,25%, và 27 vụ sản xuất, buôn bán hàng cấm tăng 27,2% Ngoài ra, tội tàng trữ và vận chuyển hàng cấm cũng là vấn đề cần được chú ý.
(15 vụ, tăng 14.5%); sản xuất buôn bán hàng giả (0 vụ); Còn các tội khác không xuất hiện trên địa bàn tỉnh, (có bảng so sánh cụ thể):
Nhóm Các tội phạm trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, thương mại
Tăng, giảm so với cùng kỳ hàng năm (%)
2 Vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới 0 0 0 2 1 -1,25
3 Sản xuất buôn bán hàng cấm 14 16 18 21 27 27,2
4 Tàng trữ, vận chuyển hàng cấm 9 10 11 13 15 14,5
5 Sản xuất buôn bán hàng giả 0 0 0 0 0 0
Trong những năm gần đây, tình hình buôn lậu và gian lận thương mại tại Kon Tum vẫn diễn ra phức tạp, với nhiều mặt hàng có giá trị cao như xe ô tô, gỗ quý, động vật hoang dã, thuốc lá ngoại, rượu ngoại, vải, hàng điện tử và hóa mỹ phẩm Các đối tượng tham gia buôn lậu luôn tìm cách lách luật để thu lợi nhuận lớn từ những mặt hàng này.
Các đối tượng buôn lậu thường sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi để thực hiện hành vi mua bán, cất giữ, vận chuyển và tiêu thụ hàng hóa trái phép Đối với rượu ngoại và thuốc lá, họ thường xé lẻ và cất giấu hàng hóa trên xe khách Bắc – Nam, trà trộn với hàng hóa có hóa đơn hợp pháp, hoặc giấu trong thùng carton ghi nhãn “bánh kẹo” để gửi như hàng ký gửi Đối với lâm sản, họ vận chuyển gỗ và thú rừng quý hiếm bằng xe ôtô mang biển kiểm soát giả, cất giấu ở những nơi khó phát hiện như khe núi, và sẵn sàng chống trả khi bị lực lượng chức năng kiểm tra Đối với ôtô, các đối tượng mua xe từ các nước có thuế suất thấp như Lào, Campuchia và tìm cách đưa vào Việt Nam qua đường tiểu ngạch, thay đổi chi tiết bên ngoài hoặc sử dụng biển số giả để tránh bị phát hiện.
Báo cáo của Viện kiểm sát tỉnh Kon Tum từ năm 2015 đến tháng 6 năm 2019 cho thấy sự gia tăng đáng kể của các vụ án xâm phạm trật tự quản lý kinh tế Tất cả các loại tội phạm đều có xu hướng tăng, cả về số lượng và mức độ nguy hiểm, với sự xuất hiện của các băng nhóm tội phạm, công ty sản xuất và buôn bán hàng giả, cũng như tội phạm liên quan đến hàng cấm và cho vay nặng lãi Đặc biệt, hành vi chống đối người thi hành công vụ ngày càng manh động, trong khi tội phạm sử dụng vũ khí và thủ đoạn phạm tội trở nên tinh vi và liều lĩnh hơn.
Trước tình hình buôn lậu gia tăng, lực lượng Cảnh sát kinh tế, Công an tỉnh Kon Tum đã triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng như Bộ đội Biên phòng, Hải quan và Quản lý thị trường Trong năm 2016, lực lượng này đã phát hiện và xử lý 249 vụ với 115 đối tượng liên quan đến buôn lậu và gian lận thương mại, thu giữ hàng hóa có giá trị gần 5 tỷ đồng Ngoài ra, 102 đối tượng đã bị xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền 727,5 triệu đồng trong 6 tháng đầu năm.
Năm 2017, cơ quan chức năng đã phát hiện và điều tra xử lý 82 trong số 100 đối tượng liên quan đến buôn lậu và gian lận thương mại, với tổng giá trị hàng hóa bị thu giữ ước tính hơn 650 triệu đồng Đồng thời, 100 đối tượng đã bị xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền gần 500 triệu đồng.
Nhóm tội phạm lĩnh vực thuế, ngân hàng, tài chính, bảo hiểm…
Tội trốn thuế, cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự, làm và buôn bán tem giả, vé giả, cùng với tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước, và vi phạm quy định về bảo quản, quản lý hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách, đều là những hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sự công bằng và minh bạch trong hoạt động kinh tế.
Các tội phạm liên quan đến tài chính và ngân hàng như lập quỹ trái phép, vi phạm quy định trong hoạt động của tổ chức tín dụng, làm và lưu hành tiền giả, cũng như thao túng thị trường chứng khoán đang gia tăng tại các thành phố lớn như TP Hồ Chí Minh và Hà Nội Ngoài ra, các tội gian lận trong bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và trốn đóng bảo hiểm cho người lao động cũng được ghi nhận Tuy nhiên, những loại tội phạm này ít xảy ra tại tỉnh Kon Tum.
Trước tình hình gia tăng tội phạm, ngành công an đã triển khai nhiều đợt cao điểm để trấn áp quyết liệt các loại tội phạm, đặc biệt là buôn lậu vàng, ngoại tệ, tín dụng đen, gian lận thương mại và lập hồ sơ khống Những nỗ lực này đã bóc gỡ nhiều đường dây tội phạm, ngăn chặn việc chiếm dụng số tiền lớn từ ngân hàng thông qua giấy tờ giả.
Một số cán bộ ngân hàng đã biến chất, cấu kết với các đối tượng xấu để thực hiện những hành vi gian dối và lừa đảo, nhằm chiếm đoạt tiền của ngân hàng.
Tội phạm chính sách, tội phạm lợi ích nhóm, thâu tóm và lũng đoạn ngân hàng gây tác hại không nhỏ, làm thất thoát hàng trăm ngàn tỷ đồng
Từ đầu năm 2014 đến nay, lực lượng công an đã chủ động phát hiện, điều tra, khởi tố 13 vụ; 21 bị can về tội phạm kinh tế
Nhiều loại tội phạm mới
Tình hình vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ diễn ra ngày càng phức tạp, đa dạng và tinh vi
Tình trạng mua bán và sử dụng trái phép hóa đơn thuế GTGT, đặc biệt ở các doanh nghiệp tư nhân, vẫn diễn ra phức tạp dù đã giảm, gây thiệt hại lớn cho ngân sách nhà nước Nhiều đối tượng lợi dụng sự thông thoáng của Luật Doanh nghiệp để thành lập doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH, hoặc công ty cổ phần mà không có hoạt động kinh doanh thực sự, chủ yếu nhằm mua bán hóa đơn thuế GTGT để kiếm lời và sau đó bỏ trốn Vào ngày 6.5.2016, Công an tỉnh Kon Tum đã tiến hành khám xét chỗ ở của ông Ngô Thành Chiến.
Công an thành phố Kon Tum đã phát hiện và thu giữ hàng trăm tờ tiền giả với nhiều mệnh giá được cất giấu trong phòng trọ của một người đàn ông 43 tuổi, quê quán Hải Dương, hiện đang thuê phòng tại tổ 3, phường Lê Lợi.
Cụ thể, có 60 tờ tiền giả mệnh giá từ 20.000 đến 50.000 đồng, 27 tờ 100.000 đồng và 35 tờ 200.000 đồng
Ngô Thành Chiến khai tiền giả có nguồn gốc từ Trung Quốc, được mang từ Lạng Sơn vào Kon Tum tiêu thụ
Nhóm tội phạm khác bao gồm các hành vi vi phạm quy định về cạnh tranh, vi phạm trong hoạt động bán đấu giá tài sản, và vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước, gây thất thoát, lãng phí Ngoài ra, còn có tội vi phạm các quy định của Nhà nước liên quan đến quản lý và sử dụng vốn.
