Mục tiêu nghiên cứu
Bài viết này nhằm làm rõ lý luận và nhận diện các biểu hiện của buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) trong bối cảnh hội nhập Đồng thời, nó cũng phân tích đặc điểm, tính chất, quy luật hoạt động và tác hại của những hoạt động này đối với nền kinh tế và xã hội.
Nghiên cứu có hệ thống các vấn đề lý luận về lịch sử, vai trò, chức năng và nhiệm vụ của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết Việc này không chỉ giúp hệ thống hóa cơ sở lý luận mà còn phân tích những yếu tố tác động đến vai trò của QLTT trong cuộc đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM).
Tình hình buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) tại tỉnh Tây Ninh đang diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến kinh tế địa phương và an ninh trật tự Lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và duy trì môi trường kinh doanh lành mạnh Việc tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và tuyên truyền về pháp luật sẽ góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh chống buôn lậu và GLTM trong giai đoạn hiện nay.
Để nâng cao vai trò của lực lượng Quản lý Thị trường (QLTT) trong việc chống buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) tại tỉnh Tây Ninh trong bối cảnh hội nhập, cần đề xuất các giải pháp cụ thể Trước hết, tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ QLTT nhằm đáp ứng yêu cầu công việc Thứ hai, cải thiện cơ sở hạ tầng và trang thiết bị phục vụ cho công tác kiểm tra, kiểm soát Thứ ba, tăng cường hợp tác giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng doanh nghiệp để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm Cuối cùng, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của buôn lậu và GLTM để tạo sự đồng thuận trong xã hội.
Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:
Do sự biến đổi liên tục trong hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM), việc xem xét và phân tích các vấn đề liên quan cần được thực hiện bằng phương pháp biện chứng.
Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế có tác động sâu sắc đến hoạt động của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) trong việc chống buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) Sự gia tăng giao thương quốc tế tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng đồng thời làm gia tăng nguy cơ về buôn lậu và GLTM Lực lượng QLTT cần phải nâng cao năng lực và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng khác để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm Đồng thời, việc áp dụng công nghệ và cải cách hành chính trong quản lý thị trường cũng góp phần nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu và GLTM trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đã tạo ra nhiều thách thức, ảnh hưởng đến vai trò của lực lượng Quản lý Thị trường (QLTT) Những thách thức này đòi hỏi QLTT phải thích ứng và nâng cao năng lực để đảm bảo việc quản lý thị trường hiệu quả trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.
Phân tích mối quan hệ giữa vai trò của lực lượng Quản lý Thị trường (QLTT) và các yếu tố ảnh hưởng đến nó là rất quan trọng Yếu tố con người có tác động lớn đến hiệu quả của lực lượng QLTT trong việc chống buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) Việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua các giải pháp cụ thể sẽ góp phần tăng cường vai trò của lực lượng QLTT, từ đó nâng cao hiệu quả trong công tác đấu tranh chống lại các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thương mại.
Bài viết sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp số liệu thống kê cùng tài liệu liên quan để nêu rõ thực trạng và những hạn chế trong hoạt động của lực lượng Quản lý Thị trường (QLTT) Từ đó, đề xuất các giải pháp khả thi nhằm tăng cường vai trò của QLTT trong những năm tới Chương 2 tập trung vào việc phân tích kết quả hoạt động và đánh giá thực trạng công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại của lực lượng QLTT tại tỉnh Tây Ninh, qua đó khắc họa bức tranh tổng quát về vai trò của họ trong việc đảm bảo trật tự thị trường.
Hiện tại, chưa có ấn phẩm nào về ngành Quản lý Thị trường (QLTT), vì vậy để tìm hiểu và phân tích lịch sử cũng như kinh nghiệm của một số địa phương trong việc tăng cường vai trò của lực lượng QLTT, tác giả đã tham khảo ý kiến từ các chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
Tình hình nghiên cứu
Vấn đề buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) đã tồn tại từ lâu, song vẫn còn thiếu nhiều nghiên cứu chuyên sâu về lĩnh vực này Kinh tế thị trường tạo điều kiện cho các hoạt động buôn lậu phát triển, tuy nhiên, việc tìm hiểu và phân tích các khía cạnh của vấn đề này vẫn chưa được chú trọng Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã tiếp cận được một số công trình nghiên cứu liên quan đến GLTM.
Nghiên cứu của Nguyễn Văn Thái (2003) về "Chống buôn lậu và gian lận thương mại ở Việt Nam (2000 – 2002)" đã chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong công tác này Kết quả cho thấy một số biện pháp đã đạt hiệu quả nhất định, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức cần khắc phục để nâng cao hiệu quả chống buôn lậu và gian lận thương mại.
Buôn lậu là hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến việc vận chuyển hàng hóa trái phép, và tội danh này đã có một lịch sử dài trong pháp luật Theo Bộ luật Hình sự năm 1985, tội danh buôn lậu được định nghĩa rõ ràng, tuy nhiên, tác giả chỉ đề cập đến khái niệm này mà không xem xét các quy định trong Bộ luật Hình sự năm 1999, mặc dù nghiên cứu được thực hiện vào năm 2003.
Bài viết nêu rõ khái niệm về gian lận thương mại (GLTM) và 16 hình thức GLTM theo công ước quốc tế được thảo luận tại Hội nghị các tổ chức hải quan quốc tế từ ngày 9/10/1995 đến 13/10/1995 Tác giả phân tích sự khác biệt và mối quan hệ giữa buôn lậu và GLTM, đồng thời đánh giá tác động của chúng đối với nền kinh tế quốc dân Tuy nhiên, do sự khác biệt trong quản lý giữa ngành Hải quan và ngành Quản lý thị trường (QLTT), cần thiết phải nghiên cứu để làm rõ khái niệm GLTM từ góc độ quản lý nhà nước của ngành QLTT.
Tác giả đã tham khảo kinh nghiệm chống buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) từ một số quốc gia như Mỹ, Nga và Trung Quốc Tuy nhiên, học viên cho rằng việc áp dụng những kinh nghiệm này không phù hợp với đặc điểm của Việt Nam, do các quốc gia này có trình độ phát triển kinh tế - xã hội cao hơn và quy mô thị trường cũng như tập quán kinh doanh khác biệt so với Việt Nam.
Tác giả đã phân tích tình hình buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) tại Việt Nam trong giai đoạn 2000 – 2002, tập trung vào các địa phương có tình hình phức tạp như Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai, Hà Tĩnh và Tây Ninh Bài viết nêu rõ những kết quả đạt được cũng như những hạn chế trong công tác đấu tranh chống buôn lậu và GLTM của các lực lượng chức năng Dựa trên phân tích này, tác giả đề xuất 10 giải pháp nhằm cải thiện tình hình trong tương lai Tuy nhiên, vai trò của các lực lượng chức năng trong cuộc chiến này chưa được làm rõ, và nghiên cứu diễn ra trước khi Việt Nam gia nhập WTO, khi nền kinh tế chưa hội nhập sâu rộng Do đó, tình hình buôn lậu và GLTM hiện nay đã có nhiều thay đổi, yêu cầu cần có nghiên cứu bổ sung để làm rõ lý luận về vấn đề này.
Nghiên cứu của Phan Nguyễn Minh Mẫn (2006) trong Luận văn thạc sĩ kinh tế với tiêu đề “Nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra, giám sát chống buôn lậu hàng hóa nhập khẩu của Chi cục Quản lý thị trường Tp.HCM” đã mang lại một số kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác kiểm tra và giám sát buôn lậu tại địa phương.
Tác giả làm rõ các khái niệm liên quan đến hàng hóa nhập khẩu, bao gồm đặc điểm và tác động của hoạt động xuất nhập khẩu đối với kinh tế – xã hội Việt Nam Bên cạnh đó, bài viết cũng đề cập đến các hình thức buôn lậu hàng hóa nhập khẩu và vai trò của lực lượng quản lý thị trường trong việc kiểm soát thị trường nội địa Tuy nhiên, tác giả chưa cung cấp các khái niệm liên quan đến buôn lậu hàng hóa nhập khẩu trong phần nghiên cứu.
Bài viết phân tích thực trạng hoạt động kiểm tra, giám sát chống buôn lậu hàng hóa nhập khẩu của Chi cục Quản lý thị trường Tp.HCM giai đoạn 2003 – 2005, đánh giá những thành tựu và hạn chế cần khắc phục để đề ra giải pháp khả thi Tác giả nhấn mạnh vai trò chủ công của lực lượng Quản lý thị trường trong việc kiểm soát thị trường nội địa và đấu tranh chống buôn lậu Dự báo rằng việc thực hiện cam kết khi gia nhập WTO sẽ ảnh hưởng lớn đến tình hình buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) Do sự khác biệt về đặc điểm tự nhiên và kinh tế – xã hội giữa Tây Ninh và Tp.HCM, cần nghiên cứu tình hình buôn lậu và GLTM tại Tây Ninh để hoàn thiện lý luận về vai trò của lực lượng QLTT trong hội nhập Từ đó, đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả chống buôn lậu và GLTM trong giai đoạn hiện tại và tương lai.
Nghiên cứu về hoạt động của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) và công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại (GLTM) đã được nhiều tác giả thực hiện trước đây Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế và phù hợp với những đặc điểm địa lý, kinh tế – xã hội đặc thù của tỉnh Tây Ninh, cần tiến hành nghiên cứu nhằm nâng cao vai trò của lực lượng QLTT trong cuộc chiến chống buôn lậu và GLTM.
Những đóng góp của luận văn
Vì đây là lĩnh vực chưa được quan tâm nghiên cứu nhiều nên tác giả hy vọng kết quả nghiên cứu sẽ giải quyết được các vấn đề sau:
Nghiên cứu hệ thống về lịch sử và vai trò của ngành Quản lý Thị trường (QLTT) là cần thiết để hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của ngành này đối với nền kinh tế và công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại Qua đó, các cơ quan quản lý có thể xây dựng các chính sách và chiến lược phát triển phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành QLTT.
Nghiên cứu hệ thống lý luận về buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) trong bối cảnh hội nhập, đồng thời phân tích tình hình tại tỉnh Tây Ninh, nhằm chỉ ra tác hại và đặc điểm của từng loại hình này Từ đó, đề xuất các biện pháp quản lý nhà nước phù hợp để kiểm soát và ngăn chặn buôn lậu và GLTM hiệu quả.
Bài viết phân tích vai trò quan trọng của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) trong việc chống buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) trong bối cảnh hội nhập Tác giả nêu rõ những thành tựu mà lực lượng này đã đạt được, đồng thời chỉ ra những tồn tại và hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của họ Từ đó, bài viết đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao vai trò của lực lượng QLTT trong cuộc đấu tranh chống buôn lậu và GLTM tại tỉnh Tây Ninh trong quá trình hội nhập.
Kết cấu của luận văn
Chương 1 trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về vai trò của lực lượng Quản lý thị trường trong công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Lực lượng này không chỉ đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong thương mại mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và doanh nghiệp hợp pháp Việc nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng Quản lý thị trường là cần thiết để đối phó với những thách thức mới trong môi trường thương mại toàn cầu.
Chương 2: Tình hình thực tế về công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại của lực lượng Quản lý thị trường tại tỉnh Tây Ninh trong bối cảnh hội nhập hiện nay, cùng với những thách thức và vấn đề cần giải quyết.
Chương 3 đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của lực lượng Quản lý thị trường trong cuộc chiến chống buôn lậu và gian lận thương mại tại tỉnh Tây Ninh, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế Các giải pháp này bao gồm việc tăng cường đào tạo nhân lực, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng khác Đồng thời, cần nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của buôn lậu và gian lận thương mại để tạo sự đồng thuận trong việc bảo vệ thị trường.
Những vấn đề lý luận chung về vai trò của lực lượng quản lý thị trường trong việc đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại trong quá trình hội nhập
Công tác quản lý thị trường
1.1.1 Lịch sử ngành quản lý thị trường
Việc hình thành và phát triển của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) ở các cấp luôn gắn liền với yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị trong từng giai đoạn cách mạng.
Sau năm 1954, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc, đánh dấu một thời kỳ mới cho cách mạng Việt Nam Tuy nhiên, sau Hiệp định Geneve, đất nước bị chia cắt thành hai miền Nam - Bắc, với vĩ tuyến 17 làm ranh giới, dẫn đến các hoạt động kinh tế - xã hội tập trung chủ yếu ở miền Bắc Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội gặp không ít khó khăn, đặc biệt trong sản xuất, tiêu dùng và phân phối do hạ tầng bị chiến tranh tàn phá Hơn nữa, các phần tử xấu đã lợi dụng tình hình để kích động chính trị và gây rối thị trường, thực hiện hành vi tích trữ hàng hóa, tạo ra sự khan hiếm, làm tăng giá và gây thiệt hại cho người tiêu dùng cũng như nền kinh tế quốc dân.
Để ổn định tình hình kinh tế và hoàn thành các mục tiêu kinh tế – xã hội, việc kiểm soát thị trường hàng hóa là cần thiết bên cạnh cải tạo công – thương nghiệp tư bản tư doanh và phân phối hàng hóa Ngày 03/7/1957, Thủ tướng Chính phủ đã ký Nghị định thành lập Ban QLTT Trung ương cùng các Ban QLTT tại các tỉnh, thành phố, khu tự trị, do cụ Bùi Công Trừng làm trưởng ban.
Ban QLTT Trung ương có nhiệm vụ hỗ trợ Chính phủ trong việc nghiên cứu và xây dựng chính sách quản lý thị trường, chống đầu cơ và tích trữ, nhằm đảm bảo phân phối các nhu yếu phẩm đến tay các đối tượng được Nhà nước cung cấp Đồng thời, Ban cũng chỉ đạo thực hiện các chính sách này trên toàn miền Bắc.
Sau khi chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cả nước ta đã cùng nhau xây dựng chủ nghĩa xã hội Tuy nhiên, do xuất phát điểm thấp và hậu quả nặng nề của chiến tranh, cùng với sự cấm vận từ đế quốc Mỹ, tình hình kinh tế - xã hội của đất nước gặp rất nhiều khó khăn Thị trường hàng hóa trở nên khan hiếm, dẫn đến sự xuất hiện của các hoạt động buôn lậu và giao thương trái phép với quy mô nhỏ.
Trước yêu cầu mới của tình hình cách mạng, việc kiện toàn tổ chức lực lượng QLTT là cần thiết để ổn định thị trường trong nước và hỗ trợ thực hiện các mục tiêu kinh tế – xã hội Ngày 16/7/1982, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ký Quyết định số 190/CP thành lập Ban Chỉ đạo QLTT Trung ương, do Bộ trưởng Bộ Nội thương phụ trách Để thực hiện nhiệm vụ kiểm tra thị trường, ngày 02/10/1985, HĐBT ban hành Nghị quyết số 249 thành lập Đội QLTT tại các tỉnh, thành phố, đặc khu và cấp huyện, thị xã, đánh dấu sự hình thành tổ chức chuyên trách kiểm tra.
Thực hiện đường lối “Đổi mới” theo Nghị quyết Đại hội VI (1986), kinh tế Việt Nam đã có nhiều khởi sắc, với sản xuất phát triển, lưu thông hàng hóa mở rộng và đời sống nhân dân cải thiện Tuy nhiên, tình hình buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) gia tăng đáng báo động, dẫn đến quyết định của Chủ tịch HĐBT vào tháng 8/1990 thành lập Ban công tác đặc nhiệm phía Nam và Bắc, nhằm chống buôn lậu và GLTM Hai ban này không thay thế Ban chỉ đạo QLTT Trung ương mà chỉ hỗ trợ kiểm tra, phát hiện và ngăn chặn buôn lậu tại các địa bàn trọng điểm Để nâng cao hiệu quả hoạt động, ngày 06/12/1991, Hội đồng Bộ trưởng đã ra Nghị định số 398/HĐBT thành lập Ban chỉ đạo QLTT Trung ương, hợp nhất hai ban đặc nhiệm với Ban chỉ đạo QLTT Trung ương, đồng thời thiết lập Ban chỉ đạo QLTT tỉnh, thành phố dưới sự chỉ đạo của Chủ tịch UBND địa phương.
1.1.1.4 Giai đoạn từ 1995 đến nay
Việc Mỹ bãi bỏ cấm vận và Việt Nam gia nhập ASEAN đã nâng cao vị thế quốc tế của nước ta, tạo điều kiện cho quan hệ kinh tế đối ngoại phát triển và kinh tế trong nước ổn định hơn Do đó, công tác quản lý thị trường (QLTT) cần được cải cách để chống lại đầu cơ, buôn lậu và hàng giả, yêu cầu Chính phủ tổ chức lại chỉ đạo QLTT theo hướng xây dựng lực lượng chính quy, hiện đại Ngày 25/4/1994, Chính phủ ban hành Nghị định số 35/CP giao Bộ Thương mại thống nhất chỉ đạo QLTT trên toàn quốc, phối hợp các ngành và địa phương trong việc ngăn chặn các hành vi kinh doanh trái phép Tiếp đó, Nghị định số 10/CP ngày 23/01/1995 quy định chức năng và nhiệm vụ của QLTT, cùng với Nghị quyết số 12/NQ-TW của Bộ Chính trị ngày 03/5/1996 đã định hướng xây dựng lực lượng QLTT một cách chính quy và tổ chức chặt chẽ.
1.1.2 Công tác quản lý thị trường trong quá trình hội nhập
Cơ sở pháp lý cho việc hình thành hệ thống tổ chức, xác định chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) trong quá trình hội nhập được quy định tại Nghị định số 10/CP ngày 23/01/1995 và Nghị định số 27/2008/NĐ-CP ngày 13/03/2008 của Chính phủ, trong đó Nghị định 27/2008 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 10/CP.
Cục Quản lý thị trường (QLTT) thuộc Bộ Công Thương được thành lập thông qua việc sáp nhập bộ máy chuyên trách của Ban Chỉ đạo QLTT trung ương và Vụ quản lý thị trường Cục QLTT do Cục trưởng lãnh đạo, hỗ trợ bởi một số Phó cục trưởng, và việc bổ nhiệm hoặc miễn nhiệm các vị trí này do Bộ trưởng Bộ Công Thương quyết định.
Cấp tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương: Chi cục QLTT trực thuộc
Sở Công Thương được thành lập trên cơ sở tổ chức lại bộ máy của Ban Chỉ đạo Quản lý thị trường tỉnh, với Chi cục Quản lý thị trường do Phó Giám đốc Sở phụ trách cùng một số Phó Chi cục Trưởng hỗ trợ Việc bổ nhiệm và miễn nhiệm các chức danh này được thực hiện theo quy định hiện hành.
CCT do Chủ tịch UBND tỉnh quyết định; việc bổ nhiệm, miễn nhiệm Phó CCT do
Giám đốc Sở Công Thương quyết định sau khi thỏa thuận với Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh
Chủ tịch UBND tỉnh có quyền quyết định thành lập các Đội Quản lý thị trường (QLTT) trực thuộc Chi cục QLTT tại các cấp huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, dựa trên yêu cầu cụ thể của từng địa bàn Tên các Đội QLTT sẽ được đánh số từ 1, 2, 3… để đảm bảo tính đồng nhất trong hoạt động trên toàn tỉnh, với mỗi Đội phụ trách kiểm tra tại một huyện hoặc liên huyện cụ thể Ngoài việc tổ chức Đội theo địa bàn, còn có thể thành lập Đội theo tính chất nghiệp vụ hoặc cơ động Mỗi Đội sẽ được chia thành nhiều Tổ công tác, mỗi tổ có ít nhất 03 thành viên Đội trưởng sẽ phụ trách Đội QLTT, có một số Phó Đội trưởng hỗ trợ, và việc bổ nhiệm hay miễn nhiệm các vị trí này do Giám đốc Sở Công Thương quyết định.
SƠ ĐỒ 1: HỆ THỐNG TỔ CHỨC LỰC LƯỢNG QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG 1.1.2.2 Về chức năng, nhiệm vụ
Cục QLTT: là cơ quan tham mưu chỉ đạo và tổ chức thực hiện, giúp
Bộ trưởng Bộ Công Thương có trách nhiệm quản lý nhà nước về kiểm tra, kiểm soát thị trường và đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật thương mại trong nước, đồng thời thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành thương mại.
Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) là cơ quan thực hiện nhiệm vụ giúp Giám đốc Sở Công Thương trong việc quản lý nhà nước về kiểm soát thị trường Chi cục có trách nhiệm đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật thương mại và thực hiện thanh tra chuyên ngành thương mại theo quy định tại địa bàn tỉnh hoặc thành phố.
Đội QLTT là đơn vị thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, kiểm soát thị trường, đấu tranh chống buôn bán hàng nhập lậu, hàng giả và gian lận thương mại trong khu vực được phân công, đồng thời thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành thương mại.
+ Xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật về công tác kiểm tra, chế độ và điều kiện làm việc đối với lực lượng QLTT
Các khái niệm sử dụng trong đề tài
1.2.4 Khái niệm về buôn lậu và hàng hóa nhập lậu
Hàng hóa nhập lậu được định nghĩa tại khoản 7 điều 3 Nghị định số 06/2008/NĐ-CP ngày 16/01/2008 của Chính phủ, là những sản phẩm có các đặc điểm nhất định, vi phạm quy định pháp luật về nhập khẩu.
+ Hàng hóa cấm nhập khẩu hoặc tạm ngừng nhập khẩu theo quy định
Hàng hóa nhập khẩu có điều kiện hoặc yêu cầu giấy phép cần phải có đầy đủ giấy tờ và giấy phép từ các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành đi kèm theo hàng hóa.
Hàng hóa nhập khẩu không tuân thủ quy định về cửa khẩu, không thực hiện thủ tục hải quan đúng cách hoặc có hành vi gian lận về số lượng và chủng loại hàng hóa trong quá trình làm thủ tục hải quan.
Hàng hóa nhập khẩu lưu thông trên thị trường mà không có hóa đơn, chứng từ hợp lệ hoặc có nhưng không đầy đủ, hoặc có hóa đơn, chứng từ nhưng bị xác định là không hợp pháp như hóa đơn giả, hóa đơn lập khống, hóa đơn mua bán bất hợp pháp, hay hóa đơn đã qua sử dụng sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.
Hàng hóa nhập khẩu bắt buộc phải dán tem hàng nhập khẩu Tuy nhiên, nếu hàng hóa không có tem dán theo quy định hoặc có tem dán nhưng là tem giả hoặc đã qua sử dụng, sẽ vi phạm quy định về nhập khẩu.
Buôn lậu là hành vi buôn bán và vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, được quy định tại Điều 153, 154 và 155 của Bộ Luật Hình sự năm 1999 cùng với các nghị định liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính.
Buôn lậu là hành vi vận chuyển và buôn bán trái phép các hàng hóa cấm qua biên giới, bao gồm vũ khí, chất nổ, ngoại tệ, cổ vật, đồ chơi kích động bạo lực và văn hóa phẩm độc hại, theo quy định của Nhà nước.
Buôn lậu là hành vi trốn tránh sự kiểm soát của các cơ quan quản lý Nhà nước, thường thông qua các thủ đoạn gian dối để vận chuyển hàng cấm Hành vi này không chỉ liên quan đến việc buôn bán và vận chuyển hàng hóa qua biên giới mà còn bao gồm việc trốn thuế, gây thiệt hại cho nền kinh tế và an ninh quốc gia.
Buôn lậu là hành vi buôn bán hàng hóa nhập lậu, bao gồm các hoạt động như vận chuyển, tàng trữ, chứa chấp và buôn bán hàng hóa này trên thị trường nội địa, đồng thời trốn tránh sự kiểm tra, kiểm soát của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
1.2.5 Khái niệm về gian lận thương mại
Hoạt động thương mại được định nghĩa trong khoản 1 điều 3 Luật Thương mại năm 2005 là những hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động khác có tính chất sinh lợi.
GLTM, hay hành vi gian lận thương mại, được định nghĩa là các hành vi dối trá và lừa lọc trong hoạt động thương mại và dịch vụ Theo Điều 162 của Bộ Luật Hình sự năm 1999, tội lừa dối khách hàng bao gồm việc mua bán mà có hành vi gian lận trong cân, đong, đo, đếm, hoặc việc đánh tráo hàng hóa, gây thiệt hại nghiêm trọng cho khách hàng.
Theo công ước Quốc tế tại Hội nghị các tổ chức hải quan quốc tế về chống gian lận thương mại (GLTM) diễn ra từ ngày 9 đến 13/10/1995 tại Brussel, Bỉ, các hình thức GLTM đã được phân chia thành 16 loại khác nhau.
+ Buôn bán hàng cấm qua biên giới hoặc ra khỏi sự kiểm soát của hải quan
+ Khai báo sai chủng loại hàng hóa
+ Khai tăng, giảm giá trị hàng hóa
+ Lợi dụng chế độ ưu đãi xuất xứ hàng hóa
+ Lợi dụng chế độ ưu đãi đối với hàng gia công
+ Lợi dụng chế độ tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập
+ Lợi dụng các yêu cầu về giấy phép xuất nhập khẩu
+ Lợi dụng chế độ quá cảnh đem dùng trong nước
+ Khai báo sai về số lượng, chất lượng hàng hóa
+ Lợi dụng chế độ, mục đích sử dụng, buôn bán trái phép hàng hóa được ưu đãi về thuế nhập khẩu cho những đối tượng sử dụng nhất định
+ Vi phạm đạo luật về diễn giải thương mại hoặc quy định bảo vệ người tiêu dùng
+ Buôn bán hàng giả, hàng ăn cắp mẫu mã
+ Buôn bán hàng không có sổ sách
+ Làm giả, làm khống việc hoàn hay truy hoàn thuế hải quan + Kinh doanh “ma” để hưởng tín dụng thuế trái phép
Thanh lý và phá sản có chủ đích nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế là hiện tượng phổ biến, trong đó các công ty thường đăng ký kinh doanh trong thời gian ngắn, tích lũy nợ thuế và sau đó tuyên bố phá sản để thoát khỏi trách nhiệm tài chính.
Buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) đều có những đặc điểm tương đồng, bao gồm hành vi gian dối và vi phạm pháp luật nhằm trốn tránh sự kiểm tra của cơ quan chức năng Mục đích chính của những hành vi này là thu lợi nhuận cao, thường thông qua việc trốn thuế hoặc chiếm đoạt lợi nhuận bất hợp pháp, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
Trong quản lý Nhà nước, khái niệm gian lận thương mại (GLTM) được hiểu là các hành vi vi phạm liên quan đến kê khai giá, đăng ký giá và niêm yết giá hàng hóa, dịch vụ Theo Thông tư số 11/2009/TT-BCT ngày 20/5/2009 của Bộ Công Thương, những hành vi này cần được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong thị trường.
1 điều 11 mục II định nghĩa các hành vi trên như sau:
Kinh nghiệm của một số địa phương về tăng cường vai trò của lực lượng Quản lý thị trường
Long An, tỉnh thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long, có vị trí địa lý giáp ranh với Tp.HCM và Tây Ninh, đồng thời tiếp giáp với tỉnh Svay Rieng, Campuchia qua hai cửa khẩu chính là Bình Hiệp và Mỹ Quý Tây Tình hình buôn lậu và gian lận thương mại tại đây diễn ra phức tạp, đặc biệt là dọc biên giới, với các mặt hàng chủ yếu như thuốc lá, rượu, đường và điện thoại di động Những người tham gia buôn lậu thường là cư dân địa phương có hoàn cảnh khó khăn, họ vận chuyển hàng lậu cho các đầu nậu bằng nhiều phương thức tinh vi, gây khó khăn cho công tác chống buôn lậu của lực lượng quản lý thị trường Để đối phó với tình trạng này, Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Long An đã đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác chống buôn lậu.
Các Đội Quản lý Thị trường cần tăng cường công tác trinh sát để nắm bắt tình hình về luồng tuyến và quy luật hoạt động buôn lậu tại khu vực phụ trách cũng như các địa bàn giáp ranh.
Các Đội QLTT đã phối hợp với Phòng Kinh tế - Hạ tầng các huyện, Phòng Kinh tế TP Tân An và Đài truyền thanh địa phương để tuyên truyền cảnh báo về hoạt động mua bán trái phép của tổ chức và thương nhân nước ngoài tại Việt Nam Đồng thời, họ cũng hợp tác với Công an địa phương để lập đường dây nóng tiếp nhận thông tin phản ánh từ người dân Bên cạnh đó, phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông để tuyên truyền các văn bản pháp luật liên quan, như Nghị định số 76/2010/NĐ-CP ngày 12/7/2010 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh rượu và thuốc lá.
Phối hợp với Báo Long An và Đài truyền thanh các huyện, thành phố Tân An, chúng tôi tổ chức tuyên truyền nội dung Điều 12 trong Quyết định số 1243/2000/QĐ-BTM ngày 06/9/2000 của Bộ Thương Mại (hiện nay là Bộ Công Thương) Mục tiêu là giúp người dân hiểu rõ và giám sát hoạt động của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) Long An.
1.4.2 Tỉnh Đồng Nai: Đồng Nai là một trong bốn đỉnh của tứ giác kinh tế, gồm: Tp.HCM – Đồng Nai – Bà Rịa Vũng Tàu – Bình Dương; đồng thời là địa bàn trung chuyển chính của hàng hóa từ khu vực miền Bắc và miền Trung vào Tp.HCM Với đặc điểm trên, nạn buôn lậu và GLTM trên địa bàn tỉnh có những đặc thù riêng đòi hỏi phải có những giải pháp phù hợp với tình hình địa phương Cụ thể, trong công tác đấu tranh chống buôn lậu và GLTM thì lực lượng QLTT tỉnh Đồng Nai đặc biệt chú trọng vào công tác phòng ngừa như:
Các hộ kinh doanh cần thực hiện nghiêm túc các quy định về việc không buôn bán, vận chuyển và tàng trữ thuốc lá điếu nhập lậu; không sử dụng chất cấm trong sản xuất và kinh doanh thức ăn chăn nuôi; đồng thời không buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, trao đổi, sử dụng và chiết nạp trái phép vỏ bình gas, bình gas chứa khí dầu mỏ hóa lỏng giả, cũng như bình gas mini tái sử dụng theo quy định.
Phối hợp với Ban Quản lý các chợ trung tâm trên địa bàn trưng bày
Tại các chợ, việc phân biệt giữa "hàng thật" và "hàng giả" rất quan trọng để người dân có thể nhận biết và tránh mua phải hàng kém chất lượng Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng mà còn tạo điều kiện cho việc tố giác kịp thời đến các cơ quan chức năng về tình trạng hàng giả.
Để nâng cao nhận thức của người dân về các quy định liên quan đến hoạt động thương mại, việc in đĩa CD và phối hợp với Đài truyền thanh các huyện, thị xã, thành phố cùng Ban Quản lý các chợ loại 1, loại 2 sẽ được thực hiện Nội dung tuyên truyền sẽ tập trung vào các luật quan trọng như Luật giá, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, và Luật an toàn vệ sinh thực phẩm, nhằm giúp người dân hiểu rõ và giám sát hoạt động của thương nhân.
Thiết lập một "đường dây nóng" và thông báo rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm tạo điều kiện cho người dân có kênh phản ánh, tố cáo các hành vi buôn lậu, sản xuất hàng giả và gian lận thương mại, cũng như các biểu hiện tiêu cực của cán bộ thi hành công vụ.
Khánh Hòa, một tỉnh ven biển Nam Trung Bộ, nổi bật với bờ biển dài hơn 200 km và gần 200 hòn đảo cùng nhiều vịnh biển đẹp như Vân Phong, Nha Trang và Cam Ranh, đã trở thành điểm đến du lịch nổi tiếng tại miền Trung và toàn quốc Tuy nhiên, việc phát triển du lịch cần đi đôi với công tác quản lý thị trường, đặc biệt là kiểm tra, kiểm soát và xử lý các hành vi vi phạm về giá, nhằm bình ổn giá hàng hóa và dịch vụ trong các mùa du lịch, đặc biệt là vào các dịp lễ, Tết.
Trước tình hình này, Chi cục QLTT tỉnh Khánh Hòa đã đề ra một số giải pháp như sau:
Để tăng cường quản lý giá và ngăn chặn hành vi lợi dụng biến động cung cầu, các kế hoạch kiểm tra chuyên đề về giá sẽ được thường xuyên xây dựng và triển khai Các cơ quan chức năng như Sở Tài chính, Sở Giao thông Vận tải, và các phòng ban liên quan sẽ phối hợp thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành nhằm kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giá, bao gồm đăng ký, kê khai, niêm yết và bán theo giá niêm yết của các tổ chức, cá nhân kinh doanh Đặc biệt, trong các dịp lễ, Tết và sự kiện địa phương, Chi cục QLTT Khánh Hòa sẽ chủ động phối hợp tổ chức kiểm tra chuyên đề về giá trong các lĩnh vực như du lịch biển, lưu trú, vận chuyển hành khách và dịch vụ ăn uống để đảm bảo môi trường du lịch lành mạnh, phục vụ tốt cho du khách.
Lực lượng Quản lý Thị trường tỉnh Khánh Hòa đã chủ động phối hợp với Ban Quản lý các chợ trung tâm và UBND các xã, phường để thực hiện công tác tuyên truyền và hướng dẫn pháp luật trong hoạt động thương mại Điều này giúp các cơ sở kinh doanh nắm bắt và thực hiện đúng các quy định pháp luật thông qua việc ký cam kết.
Nghiên cứu về vai trò của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) trong cuộc chiến chống buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) trong bối cảnh hội nhập đã chỉ ra rằng, QLTT đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ thị trường và quyền lợi người tiêu dùng Lực lượng này không chỉ thực hiện các biện pháp kiểm tra, kiểm soát mà còn phối hợp với các cơ quan chức năng để nâng cao hiệu quả đấu tranh chống tội phạm kinh tế Kết quả nghiên cứu cho thấy, việc tăng cường năng lực và trang bị cho lực lượng QLTT là cần thiết để thích ứng với những thách thức mới trong môi trường hội nhập hiện nay.
Lực lượng Quản lý Thị trường (QLTT) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam từ khi thành lập đến nay, với nhiệm vụ chính trị thay đổi theo từng giai đoạn cách mạng Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, vai trò chủ công của QLTT trong việc kiểm soát thị trường nội địa càng được khẳng định, đặc biệt trong cuộc đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại Điều này nhằm phát triển một nền thương mại công bằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thương nhân và người tiêu dùng.
Để phục vụ cho việc phân tích trong các chương tiếp theo, tác giả làm rõ khái niệm về buôn lậu và gian lận thương mại (GLTM) trong bối cảnh hội nhập Mặc dù còn một số hạn chế, các khái niệm này đã phản ánh những đặc điểm cơ bản của hoạt động buôn lậu và GLTM trong quá trình hội nhập.