CƠ SỞ LÍ LUẬ N V Ề QU ẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤ C
Lịch sử nghiên cứu vấn đề
*Các nghiên cứu về hoạt động giáo dục ở trường mầm non
Năm 2000, UNESCO đã nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục mầm non với mục tiêu cải thiện chăm sóc giáo dục cho trẻ em, đặc biệt là những trẻ dễ bị tổn thương Ở các nước phát triển, giáo dục mầm non được xã hội chú trọng, như ở Bắc Âu (Na Uy, Thụy Điển, Phần Lan, Đan Mạch), nơi tập trung vào sự phát triển toàn diện của trẻ, bao gồm giáo dục thể chất và hoạt động ngoài trời Hoạt động giáo dục mầm non dựa trên hứng thú của trẻ, với mối quan hệ thân mật giữa giáo viên và trẻ Sự sáng tạo và linh hoạt trong tổ chức các hoạt động giáo dục được ưu tiên, tập trung vào đánh giá quá trình thông qua các hoạt động hàng ngày thay vì kiểm tra.
Tại nhiều quốc gia châu Âu như Anh, Úc, New Zealand và Mỹ, triết lý giáo dục lấy trẻ làm trung tâm đang ngày càng được chú trọng, với vai trò của giáo viên chuyển sang dẫn dắt thay vì chỉ định hướng suy nghĩ cho trẻ Các hoạt động giáo dục mầm non khuyến khích sự tương tác nhóm và sáng tạo từ trẻ, với chương trình giáo dục linh hoạt và tích hợp, cùng phương pháp giáo dục qua vui chơi là nền tảng trong trải nghiệm hàng ngày tại trường Trong khi đó, ở châu Á như Nhật Bản, Singapore và Hàn Quốc, các trường cũng đã áp dụng các tiêu chuẩn giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tương tự như châu Âu, nhưng vẫn giữ được những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của từng quốc gia.
Giáo dục và Đào tạo, 2019)
Trong bối cảnh giáo dục mầm non, bên cạnh việc tiếp cận các xu hướng giáo dục toàn cầu, cần chú trọng đến những nhà khoa học có quan điểm giáo dục mới, đặc biệt là quan điểm lấy trẻ làm trung tâm Quan điểm này, đã tồn tại từ lâu, nhấn mạnh rằng giáo dục cần tập trung vào nhu cầu và mong muốn của người học, khuyến khích sự tham gia tích cực của trẻ trong quá trình học tập Ban đầu, quan điểm này chỉ được một số nhà nghiên cứu và giáo viên tiến bộ ủng hộ, nhưng theo thời gian, nó đã trở nên phổ biến và được chấp nhận rộng rãi Đến nay, lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong lĩnh vực giáo dục (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2019).
Maria Montessori (1879-1952) là một nhà giáo dục người Ý nổi bật với phương pháp giáo dục thực tiễn đột phá, đã nhanh chóng lan rộng và thành công trên toàn thế giới Mục tiêu của phương pháp Montessori là khuyến khích trẻ phát triển niềm đam mê học hỏi thông qua việc thực hành thường xuyên, nhằm hình thành kỹ năng và phát triển năng khiếu toàn diện cho từng trẻ Montessori nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo ra môi trường học tập hấp dẫn và thú vị, nơi trẻ có thể tự do lựa chọn vật liệu và tham gia vào các hoạt động mà chúng yêu thích.
Nghiên cứu về các hoạt động giáo dục cho trẻ mầm non đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục, trong đó có Glenn Doman (1919–2013) Ông cùng các cộng sự đã tìm hiểu về sự phát triển não bộ và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, từ đó phát triển các chiến lược giáo dục sớm cho trẻ em bình thường (Doman & Aisen, 2005) Trong bộ sách giáo dục sớm của mình, Doman trình bày lý thuyết và hướng dẫn cha mẹ cách chơi với trẻ nhỏ nhằm dạy cho trẻ những kiến thức bổ ích một cách tự nhiên Phương pháp giáo dục của Glenn Doman tập trung vào nguyên tắc "chơi mà học, học mà chơi", và thực nghiệm đã chứng minh tính hiệu quả của phương pháp này Trẻ em được tự do khám phá kiến thức trong giờ chơi cùng cha mẹ, giúp chúng ghi nhớ theo cách riêng của mình.
Giáo sư Makoto Shichida (1929-2009) là một nhân vật uy tín trong lĩnh vực giáo dục mầm non tại Nhật Bản, với nhiều giải thưởng cho những đóng góp của mình Phương pháp giáo dục Shichida tập trung vào việc phát triển toàn diện nhân cách và tâm hồn trẻ, bao gồm việc dạy trẻ các kỹ năng sống, tư duy độc lập, quy tắc xã hội, cùng với việc nuôi dưỡng cảm xúc và tinh thần cộng đồng Ông cũng là tác giả của bộ sách "Cha mẹ Nhật đã dạy con như thế nào," trong đó ông trình bày phương pháp giúp trẻ phát triển động cơ học tập và niềm vui khám phá thế giới xung quanh.
Phương pháp Shichida tập trung vào việc phát triển tiềm năng thiên bẩm của trẻ, thay vì chỉ nhồi nhét tri thức Hệ thống giáo dục cần tôn trọng tính cá thể của mỗi trẻ, không chỉ dựa vào học lực Mục tiêu của giáo dục não bộ là khuyến khích trẻ sử dụng khả năng của mình để phục vụ xã hội và trở thành công dân tích cực.
*Các nghiên cứ u v ề qu ản lí hoạt động giáo dụ c ở trườ ng m ầ m non
Nhà nghiên cứu Paul Hersey và Ken Blanc Heard đã chỉ ra rằng quản lý trong giáo dục là một quá trình phối hợp hiệu quả giữa người quản lý và đối tượng quản lý Sự phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa ban giám hiệu là rất cần thiết để điều hành và lãnh đạo các hoạt động trong trường học (Hersey & Heard, 1993).
Nhà nghiên cứu V.A Xukhomlinxki nhấn mạnh rằng tổ chức các hoạt động giáo dục là một biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường, bao gồm cả đội ngũ giáo viên Ông cũng chỉ ra thực trạng yếu kém trong việc phân tích hoạt động dự giờ và thiếu sự trao đổi, góp ý để rút kinh nghiệm trong các hoạt động giáo dục.
Theo nhà nghiên cứu Harol Koont, mục tiêu của nhà quản lý là tạo ra một môi trường lý tưởng, đòi hỏi họ phải có nghệ thuật và kiến thức quản lý khoa học Ông nhấn mạnh rằng việc quản lý cần phải đảm bảo sự hợp tác và nỗ lực của từng cá nhân, nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp để đạt được các mục tiêu của nhà trường (Harol Koont, 1993).
Cấp học mầm non, là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nền tảng cho trẻ em bước vào các cấp học cao hơn và hình thành nhân cách cá nhân Trong những năm gần đây, sự quan tâm đến giáo dục mầm non (GDMN) đã dẫn đến nhiều điều chỉnh mạnh mẽ trong cơ chế, chính sách và chế độ đối với cấp học này GDMN ngày càng nhận được sự chú ý từ xã hội và các cấp lãnh đạo, từ trung ương đến địa phương Nhiều tài liệu, công trình nghiên cứu và bài viết liên quan đến phát triển GDMN đã được công bố, thể hiện tâm huyết trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại Việt Nam.
Nghiên cứu về các hoạt động giáo dục mầm non (GDMN) đã được thực hiện, tuy nhiên, phần lớn các nghiên cứu này chỉ tập trung vào vai trò của hoạt động GDMN (Mai Văn Nhân, 2006; Vũ Thị Thu Huyền, 2003; Hồ Thị ).
Nhiều tác giả đã tổng hợp kết quả nghiên cứu thành tài liệu giáo trình nhằm đào tạo giáo viên mầm non, như Nguyễn Bích Thủy và Nguyễn Thị Anh Thư (2005), cùng với Nguyễn Thị Thường và Hoàng Thị Ngọc Lan (2007) Các tài liệu này giải thích quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và hướng dẫn thực hiện quan điểm này trong môi trường mầm non Ngoài ra, Nguyễn Thị Kim Hồng (2011) cũng đề cập đến việc triển khai thực tế quan điểm giáo dục trong dạy học mầm non Hơn nữa, Lê Thanh Hùng (2013) đã cung cấp cái nhìn tổng quát về công tác phối hợp các lực lượng trong giáo dục mầm non.
Một số tác giả đã nghiên cứu và nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác kiểm tra hoạt động sư phạm của giáo viên (GV) như Nguyễn Minh Liêm (2018), cũng như công tác quản lý nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho GV (Vũ Hoàng Chương, 2003) Bên cạnh đó, Võ Hoàng Long (2018) đã đề cập đến công tác quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, trong khi Võ Hồng Lĩnh (2018) tập trung vào công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh.
*Các nghiên cứ u v ề qu ản lí hoạt động giáo dụ c ở trườ ng m ầ m non
Công tác quản lí hoạt động giáo dục ở trường mầm non đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều tác giả, với những thành tựu đáng kể Tại quận Tân Bình, Bùi Mỹ Liên (2012) đã khảo sát thực trạng quản lí chương trình giáo dục mầm non và chỉ ra những vấn đề cần đổi mới trong tổ chức chăm sóc và giáo dục trẻ Đề tài này cung cấp cái nhìn sâu sắc cho các nhà quản lí về thực hiện công tác quản lí và đổi mới chương trình giáo dục Cùng với đó, Lương Ngọc Minh (2017) đã đề xuất 6 biện pháp quản lí, bao gồm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của quản lí dạy học, kế hoạch hóa hoạt động dạy học, lãnh đạo tổ chức thực hiện, đổi mới chỉ đạo, kiểm tra đánh giá, và đảm bảo điều kiện hỗ trợ cho hoạt động dạy học Ngoài ra, Nguyễn Thị Lan Anh (2015) cũng đã nêu lên những vấn đề trong việc tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non ở thành phố Hồ Chí Minh.
Các khái niệm cơ bản
1.2.1 Hoạt động giáo dục trong trường mầm non
Hoạt động giáo dục được hiểu theo hai cấp độ:
Hoạt động giáo dục, theo nghĩa rộng, là một hình thức đặc thù của con người nhằm phát triển nhu cầu và năng lực, góp phần duy trì sự phát triển của xã hội Qua việc xây dựng các mối quan hệ, giáo dục tác động một cách hệ thống đến đối tượng thông qua nội dung, hình thức và phương pháp, nhằm hình thành, phát triển và hoàn thiện nhân cách con người (Sương Lâm Tiểu Mi, 2018).
Hoạt động giáo dục, theo nghĩa hẹp, là sự phối hợp giữa nhà giáo dục và người được giáo dục, nhằm hình thành và phát triển phẩm chất nhân cách phù hợp với yêu cầu xã hội Nhà giáo dục đóng vai trò chủ đạo, trong khi người học cần tích cực tự rèn luyện một cách khoa học để đạt được những phẩm chất cần thiết Các yếu tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp, kết quả giáo dục, và môi trường giáo dục cụ thể đều góp phần tạo nên hoạt động giáo dục hiệu quả.
Hoạt động giáo dục trong trường mầm non là sự phối hợp và thống nhất các tác động từ nhà giáo dục nhằm hình thành và phát triển nhân cách trẻ em, đáp ứng yêu cầu và sự phát triển của xã hội.
1.2.2 Quản lí hoạt động giáo dục trong trường mầm non
1.2.2.1 Ho ạt động giáo dụ c
Luận văn này tập trung vào việc nghiên cứu các hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo, bao gồm hoạt động chơi như vui chơi, hoạt động góc và hoạt động ngoài trời, cũng như các hoạt động trong ngày hội, ngày lễ và lao động.
Hoạt động chơi là hoạt động chính của trẻ em mẫu giáo, bao gồm nhiều loại trò chơi như đóng vai theo chủ đề, ghép hình, lắp ráp, xây dựng, đóng kịch, trò chơi học tập, trò chơi dân gian và sử dụng công nghệ hiện đại Giáo viên cần tạo môi trường thoải mái, khuyến khích kỷ luật và bao quát, đồng thời tạo tình huống cho trẻ chơi và tham gia cùng trẻ khi cần thiết (Nguyễn Hồng Phương, 2018).
Hoạt động chơi là cần thiết cho trẻ em, giúp đáp ứng nhu cầu vận động và khám phá thế giới xung quanh, đồng thời hình thành mối quan hệ với những người gần gũi Ở độ tuổi mẫu giáo, trẻ có thể tham gia vào các trò chơi phản ánh sinh hoạt, trò chơi vận động và trò chơi dân gian Việc tổ chức các hoạt động chơi có chủ định giúp trẻ phát triển giác quan và cảm giác vận động Ngoài ra, trẻ nên được khuyến khích chơi với đồ chơi theo sở thích và tham gia các trò chơi dân gian Các trò chơi phát triển ngôn ngữ và kết hợp vận động là rất quan trọng, giúp tăng cường sự phối hợp của các giác quan.
Giáo viên cần tổ chức các trò chơi phù hợp với độ tuổi và chương trình học, đồng thời đảm bảo cung cấp đầy đủ đồ chơi để trẻ có cơ hội tìm hiểu và khám phá các hiện tượng thiên nhiên xung quanh Điều quan trọng là tạo ra môi trường thoải mái và khuyến khích ý thức kỷ luật cho trẻ Giáo viên cũng nên quan sát quá trình chơi của trẻ, tạo ra tình huống chơi thú vị và tham gia cùng trẻ khi cần thiết.
Hoạt động lao động là những hoạt động mà cá nhân và nhóm trẻ thực hiện hợp tác để hoàn thành nhiệm vụ được giao bởi giáo viên hoặc người lớn Ví dụ về các hoạt động này bao gồm nhặt lá, lau cây, tưới cây, và sắp xếp bàn ghế trước và sau khi tổ chức các hoạt động.
Giáo viên cần xác định nhiệm vụ cụ thể cho trẻ, đồng thời động viên và khuyến khích trẻ tự giác hoàn thành công việc Hoạt động lao động ở lứa tuổi mẫu giáo không chỉ nhằm tạo ra sản phẩm vật chất mà còn là một phương tiện giáo dục quan trọng Các hình thức lao động cho trẻ mẫu giáo bao gồm lao động tự phục vụ, lao động trực nhật và lao động tập thể Trong quá trình tổ chức, giáo viên nên thường xuyên nhấn mạnh nhiệm vụ cho trẻ để khuyến khích tinh thần tự giác trong việc hoàn thành nhiệm vụ.
Ngày hội và ngày lễ là những hoạt động được tổ chức để kỷ niệm các sự kiện quan trọng trong năm, liên quan đến trẻ em Những hoạt động này không chỉ mang ý nghĩa giáo dục mà còn đem lại niềm vui cho trẻ, giúp các em phát triển toàn diện và tạo ra những kỷ niệm đáng nhớ.
1.2.2.2 Khái niệ m qu ản lí giáo dụ c
Quản lí được coi là một hoạt động thiết yếu để phối hợp năng lực cá nhân nhằm đạt được mục tiêu chung của nhóm (Koontz, 1993) Mục tiêu của quản lí là tạo ra một môi trường thuận lợi, giúp mọi người có thể hoàn thành mục tiêu nhóm một cách hiệu quả về thời gian, tài chính, tài nguyên vật chất và giảm thiểu sự bất mãn cá nhân (Taylor, 1856).
Theo Taylor (1991), quản lý là người có trách nhiệm xác định chính xác những gì cần thiết từ người khác và đảm bảo rằng công việc được hoàn thành một cách hiệu quả nhất và tiết kiệm chi phí nhất.
Tại Việt Nam, Nguyễn Ngọc Quang (1989) định nghĩa quản lý là các hoạt động có định hướng và kế hoạch của người quản lý đối với đối tượng trong tổ chức, nhằm điều hành tổ chức và đạt được những mục tiêu cụ thể.
Quản lí bao gồm các yếu tố cơ bản như sự tồn tại của ít nhất một chủ thể quản lí, là tác nhân thực hiện các hoạt động, và ít nhất một đối tượng bị quản lí, tiếp nhận các tác động từ chủ thể Các tác động này có thể diễn ra nhiều lần hoặc chỉ một lần, nhưng cần phải hướng đến một mục tiêu cụ thể và có quỹ đạo rõ ràng cho cả chủ thể và đối tượng Mục tiêu này là cơ sở để chủ thể thực hiện các tác động, và đối tượng có thể là một cá nhân hoặc nhiều người trong tổ chức xã hội.
Quản lý hoạt động giáo dục là quá trình điều hành, điều chỉnh và hướng dẫn các bên liên quan cùng với các lực lượng xã hội, nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào tạo phù hợp với yêu cầu của xã hội.
Hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo
1.3.1 Khái quát xu hướng đổi mới hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo
Hoạt động giáo dục tại trường mầm non được xây dựng dựa trên chương trình khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, phù hợp với từng độ tuổi của trẻ nhà trẻ và mẫu giáo Chương trình giáo dục cho trẻ mẫu giáo bao gồm đầy đủ các thành tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp thực hiện, đánh giá kết quả giáo dục, và các điều kiện cần thiết để triển khai hoạt động giáo dục hiệu quả.
Nghiên cứu và đổi mới chương trình giáo dục mầm non cho trẻ mẫu giáo là cần thiết để đồng bộ hóa với nhiệm vụ hiện đại hóa giáo dục Việc này dựa trên các nghiên cứu khoa học về tâm sinh lý trẻ em và đặc trưng của giáo dục mầm non, nhằm tiếp cận các mô hình giáo dục tiên tiến từ các nước trong khu vực và trên thế giới Thực trạng hiện tại của hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo ở Việt Nam cũng yêu cầu phải đổi mới để đáp ứng nhu cầu thực tiễn trong giáo dục mầm non (Nguyễn Thị Lan Anh, 2015).
Các hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo trong chương trình đã tích hợp những tinh hoa giáo dục trong và ngoài nước, nhằm quán triệt mục tiêu mới và phát triển nhân cách trẻ Nội dung giáo dục được thiết kế cốt lõi, cơ bản và thống nhất trên toàn quốc, phù hợp với từng độ tuổi Đặc biệt, các hoạt động giáo dục có tính linh hoạt, cho phép giáo viên chủ động tổ chức và điều chỉnh phù hợp với trẻ em và điều kiện thực tế tại từng địa phương, trường lớp.
Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm là một nhiệm vụ cấp bách trong đổi mới giáo dục Việt Nam Định hướng này chuyển đổi vai trò của giáo viên từ người truyền đạt thông tin một chiều sang người định hướng và tổ chức các hoạt động, trong khi trẻ trở thành chủ thể tự giác, tích cực và sáng tạo Sự thay đổi này nhằm tạo ra môi trường học tập tốt hơn, khuyến khích sự độc lập và sáng tạo của trẻ trong quá trình giáo dục.
Quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm khuyến khích trẻ tham gia tích cực vào các hoạt động học tập thông qua kỹ năng phân tích, phản biện và thảo luận Sự tương tác hai chiều giữa giáo viên và trẻ không chỉ giúp trẻ cảm thấy tự tin và mạnh dạn, mà còn tạo động lực và sự hứng thú trong việc tham gia các hoạt động giáo dục.
1.3.2 Hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo
1.3.2.1 Đặc điể m tr ẻ m ẫu giáo
Trẻ em lứa tuổi mẫu giáo đang trong giai đoạn phát triển quan trọng, hình thành nhân cách qua các bước chuyển tiếp kế thừa từ giai đoạn trước Sự phát triển xã hội hiện nay giúp trẻ mẫu giáo trở nên tích cực và chủ động hơn trong các hoạt động, nhanh chóng tiếp thu kinh nghiệm sống để phát triển bản thân Tuy nhiên, sự phát triển này không đồng đều, chịu ảnh hưởng từ các yếu tố như điều kiện sinh học, môi trường sống, môi trường giáo dục và sự tích cực trong hoạt động của trẻ (Đinh Văn Vang, 2012).
Trẻ mẫu giáo bắt đầu phát triển các yếu tố học tập và hình thức lao động cơ bản thông qua ba hoạt động chính: vui chơi, học tập và lao động Trong khi hoạt động vui chơi là chủ yếu, trẻ cũng có thể tham gia vào các hoạt động học tập và lao động với mức độ nhẹ nhàng, vì đây chỉ là những hình thức sơ khai, sẽ hoàn thiện hơn ở các giai đoạn phát triển sau.
Trong giai đoạn đầu hình thành ý thức bản thân, tư duy của trẻ bắt đầu phát triển và xuất hiện các hành vi phù hợp với cuộc sống Ở độ tuổi này, trẻ bắt đầu có những yếu tố của hoạt động học tập và lao động Đến cuối giai đoạn mẫu giáo, trẻ có khả năng sử dụng thành thạo ngôn ngữ mẹ đẻ trong sinh hoạt hàng ngày, đồng thời phát triển tình cảm mạnh mẽ Quá trình hình thành ý thức bản thân cũng diễn ra, với sự xuất hiện của tư duy trực quan hình tượng mới và các yếu tố của tư duy logic.
Trẻ em ở giai đoạn mẫu giáo thường có xu hướng muốn độc lập và trưởng thành, với nhiều thay đổi trong sự phát triển khi bắt đầu hòa nhập vào môi trường tập thể Thời kỳ từ khi sinh ra đến 6 tuổi là rất quan trọng trong quá trình phát triển chung của trẻ Đặc điểm nổi bật của trẻ trong giai đoạn này là dễ uốn nắn và phát triển nhanh chóng, do đó, các nhà giáo dục cần chú trọng đáp ứng nhu cầu phát triển toàn diện của trẻ Hiểu rõ những đặc điểm và quy luật phát triển độc đáo ở giai đoạn này sẽ giúp giáo viên xây dựng kế hoạch giáo dục phù hợp và hiệu quả hơn.
1.3.2.2 Ho ạt độ ng ch ủ đạ o tr ẻ m ẫu giáo Để trẻ mẫu giáo được phát triển toàn diện theo lứa tuổi thì vai trò của nhà giáo dục rất quan trọng Nhà giáo dục cần hiểu đặc điểm trẻ lứa tuổi mẫu giáo để trên cơ sở đó có những phương pháp, biện pháp giáo dục cần thiết phù hợp với từng giai đoạn phát triển Trẻ mẫu giáo ở trường mầm non có hai loại hoạt động cơ bản đó là hoạt động chăm sóc và hoạt động giáo dục Hai hoạt động này được diễn ra song song, hỗ trợ lẫn nhau, nó được trải đều vào hoạt động hàng ngày của trẻ
Hoạt động chăm sóc trẻ mẫu giáo bao gồm ăn, ngủ và vệ sinh, trong đó việc rèn luyện thói quen vệ sinh là rất quan trọng Trẻ được thực hành các thói quen vệ sinh phù hợp, đáp ứng nhu cầu sinh lý, đồng thời hình thành nề nếp sinh hoạt tốt Những hoạt động này không chỉ giúp trẻ có tinh thần sảng khoái mà còn góp phần xây dựng những thói quen tốt trong cuộc sống hàng ngày (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2016).
Hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo chủ yếu bao gồm hai loại hoạt động chơi: trong lớp và ngoài trời Trong lớp, trẻ tham gia nhiều trò chơi như đóng vai theo chủ đề, ghép hình, xây dựng, và các trò chơi vận động Ngoài trời, trẻ tham gia các trò chơi vận động, trò chơi dân gian và quan sát Bên cạnh đó, trẻ cũng thực hiện các hoạt động lao động tự phục vụ và lao động tập thể, nhưng không nhằm tạo ra sản phẩm, mà chỉ là tái tạo hành động để tổ chức các hoạt động giáo dục hiệu quả (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2016).
Vào tuổi mẫu giáo, trẻ em tham gia nhiều hoạt động phong phú như vui chơi, học tập và lao động Trong đó, vui chơi được xem là hoạt động chủ đạo, không chỉ vì thời gian trẻ dành cho nó mà còn bởi vì trò chơi tạo ra những biến đổi quan trọng trong sự phát triển của trẻ Hoạt động vui chơi chi phối toàn bộ đời sống của trẻ, làm cho các hình thức hoạt động khác trở nên đặc sắc và mang màu sắc riêng của lứa tuổi mẫu giáo.
Các hoạt động chủ đạo có khả năng chi phối và tạo ra những nét đặc trưng trong sự phát triển của trẻ ở mỗi giai đoạn Ví dụ, hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo, đặc biệt là trò chơi đóng vai theo chủ đề, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách Khi nhân cách bắt đầu hình thành, đời sống tâm lý của trẻ cũng thay đổi, với hoạt động vui chơi chi phối các hoạt động khác như học tập và lao động Điều này tạo nên những đặc điểm nổi bật trong hoạt động của trẻ mẫu giáo, như tính hình tượng và dễ xúc cảm Tóm lại, hoạt động chủ đạo quy định những biến đổi quan trọng trong quá trình phát triển nhân cách của trẻ (Nguyễn Ánh Tuyết, 2008).
Trong giai đoạn mẫu giáo, hoạt động chủ đạo đóng vai trò quan trọng, vì vậy nhà giáo dục cần tập trung nguồn lực để phát triển hoạt động này Sự quan tâm đặc biệt và tổ chức hợp lý sẽ giúp hoạt động phát huy hiệu quả mạnh mẽ, từ đó thúc đẩy sự phát triển toàn diện của trẻ.
1.3.3 Mục tiêu hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo
Quản lí các điều kiện đảm bảo thực hiện hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo t ạ i trườ ng m ầ m non
1.4.1 Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo
Kế hoạch là chức năng thiết yếu trong quản lý trường mầm non, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục trẻ Chất lượng và hiệu quả thực hiện kế hoạch quyết định thành công của quá trình giáo dục Dựa trên phương hướng nhiệm vụ năm học và tình hình cụ thể của trường, HT hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch cho tổ chuyên môn và nhóm lớp, giúp họ xác định mục tiêu và nhiệm vụ một cách chính xác, đồng thời đề ra các biện pháp hợp lý và điều kiện cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra (Trần Kiểm, 2016).
Mục tiêu của kế hoạch giáo dục cho trẻ mẫu giáo tại trường mầm non là phát triển toàn diện về thể chất, tình cảm, trí tuệ và thẩm mỹ, đồng thời hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách để chuẩn bị cho trẻ vào lớp một Qua đó, trẻ em sẽ phát triển các chức năng tâm sinh lý, năng lực và phẩm chất cơ bản, cùng với những kỹ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi Điều này không chỉ khơi dậy và phát triển tối đa khả năng tiềm ẩn của trẻ mà còn đặt nền tảng cho việc học tập ở các cấp học tiếp theo và cho việc học tập suốt đời.
Lập kế hoạch giáo dục cho trẻ mẫu giáo trong trường mầm non cần xây dựng nội dung dựa trên chương trình giáo dục linh hoạt, bao gồm các yếu tố cơ bản và cốt lõi Nội dung này phải phù hợp với kinh nghiệm sống, khả năng của trẻ và thực tế địa phương, đồng thời kết hợp hài hòa giữa chăm sóc và giáo dục Chương trình giáo dục nhằm phát triển toàn diện cho trẻ, trang bị những kỹ năng phù hợp với đặc điểm phát triển và khả năng của trẻ, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động tích cực theo nhu cầu và hứng thú của mình (Lương Ngọc Minh, 2017).
Lập kế hoạch trong giáo dục là quá trình thiết kế các bước đi nhằm đạt được mục tiêu đã xác định, đồng thời sử dụng hiệu quả các nguồn lực hiện có Người quản lý đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo mọi thành viên hiểu rõ nhiệm vụ và phương pháp hoạt động để đạt được mục tiêu tổ chức Kế hoạch không chỉ giúp kiểm tra tính đúng đắn mà còn khuyến khích sự tham gia của mọi người trong việc ra quyết định quan trọng Cuối cùng, kế hoạch xây dựng chiến lược nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức và cung cấp khung chung để đánh giá kết quả.
Các biện pháp xây dựng kế hoạch
CBQL cần nắm vững quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm để xây dựng kế hoạch giáo dục cho trẻ mẫu giáo hiệu quả Việc định hướng các hoạt động giáo dục theo hướng mới là rất quan trọng, giúp phát triển toàn diện cho trẻ Cán bộ quản lý cần hiểu rõ và áp dụng những nguyên tắc này trong công tác giáo dục trẻ mẫu giáo.
CBQL cần xây dựng kế hoạch hướng dẫn và hỗ trợ chuyên môn cho giáo viên trong việc thực hiện kế hoạch giáo dục theo từng giai đoạn của năm học Đồng thời, kế hoạch cũng cần chỉ rõ những thuận lợi và khó khăn, cùng với các biện pháp khắc phục dự kiến trong thời gian tới (Nguyễn Thị Lan Anh, 2015).
Có kế hoạch triển khai hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo ởđịa bàn/ trường
Mục tiêu của chúng tôi là tổ chức các buổi thảo luận nhằm cải tiến nội dung và phương pháp hoạt động giáo dục Đối tượng tham gia bao gồm các giáo viên và cán bộ quản lý, tập trung vào việc thống nhất nội dung và hình thức triển khai kế hoạch Chúng tôi sẽ áp dụng các biện pháp thực hiện cụ thể, sử dụng nguồn lực hiện có và cơ sở vật chất để đảm bảo hiệu quả Đồng thời, việc trao đổi kinh nghiệm trong lập kế hoạch hoạt động giáo dục sẽ giúp giải quyết những nội dung khó triển khai.
Để hỗ trợ giáo viên thực hiện kế hoạch giáo dục trong năm học, cần có sự hướng dẫn và chỉ đạo chuyên môn từ Ban giám hiệu Vào đầu năm học, nhà trường cần xác định thời gian, nội dung và các hoạt động giáo dục phù hợp với từng độ tuổi trẻ mẫu giáo Tổ chuyên môn sẽ xây dựng kế hoạch giáo dục cho các khối lớp, từ đó mỗi nhóm lớp phải phát triển kế hoạch riêng dựa trên kế hoạch chung đã được duyệt.
Trao đổi, xây dựng, góp ý và duyệt kế hoạch của tổ khối, nhóm lớp Hướng dẫn
GV lập kế hoạch hoạt động dựa trên yêu cầu và quy định chung, đảm bảo sự thống nhất về nội dung và hình thức, mang tính chất chỉ dẫn Hướng dẫn GV nghiên cứu Chương trình giáo dục mầm non, tài liệu tham khảo và sách thiết kế hoạt động giáo dục theo lứa tuổi, cùng với việc xem xét mức độ phát triển của trẻ em trong nhóm lớp để xác định mục đích và nội dung phù hợp HT, phó hiệu trưởng và các tổ trưởng chuyên môn thường xuyên kiểm tra và theo dõi việc chuẩn bị hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo thông qua việc kiểm tra kế hoạch hoạt động, hồ sơ và kế hoạch thực hiện, lấy trẻ làm trung tâm.
Để tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, cần xác định lộ trình rõ ràng và xây dựng nội dung chương trình phù hợp Quá trình này bắt đầu bằng việc nhà quản lý nhận thức đầy đủ về yêu cầu từ cấp trên qua các chỉ thị và nghị quyết Tiếp theo, việc phân tích trạng thái xuất phát của đối tượng quản lý là cần thiết để hiểu rõ tình hình hiện tại Sau đó, nhà quản lý cần xác định nguồn lực cần thiết để đảm bảo tính khả thi của kế hoạch Cuối cùng, việc xây dựng sơ đồ khung cho kế hoạch là bước quan trọng để tổ chức thực hiện hiệu quả.
Theo Điều lệ trường Mầm non của Bộ Giáo dục và Đào tạo, chủ thể quản lý trường mầm non bao gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng và Tổ trưởng chuyên môn, với nhiệm vụ được phân cấp rõ ràng.
HT có nhiệm vụ lập kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục cho từng năm học Đồng thời, HT cũng thành lập các tổ chuyên môn và phân công quản lý, điều hành các hoạt động chăm sóc giáo dục trong nhà trường theo nhiệm vụ và quyền hạn được giao.
Phó Hiệu trưởng có trách nhiệm điều hành các công việc được phân công bởi hiệu trưởng và quản lý hoạt động chuyên môn của nhà trường khi được ủy quyền Ngoài ra, phó hiệu trưởng cũng tham gia các lớp bồi dưỡng về chính trị, chuyên môn và nghiệp vụ quản lý.
Tổ chuyên môn có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch hoạt động chung theo tuần, tháng, năm học để thực hiện chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ, cũng như các hoạt động giáo dục khác Đồng thời, tổ cũng thực hiện bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra và đánh giá chất lượng công tác chăm sóc, giáo dục trẻ, cũng như quản lý tài liệu, đồ dùng, đồ chơi và thiết bị giáo dục theo kế hoạch của nhà trường (Lương Ngọc Minh, 2017).
1.4.2 Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo
Nội dung tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo bao gồm:
Kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo cần được phổ biến rộng rãi trong toàn trường, với mục tiêu lấy trẻ làm trung tâm Cán bộ quản lý cần chỉ đạo thực hiện kế hoạch này một cách hiệu quả, đồng thời cung cấp tài liệu hỗ trợ giáo viên nâng cao chuyên môn theo quan điểm mới Việc bồi dưỡng, tập huấn, dự giờ giảng và rút kinh nghiệm cũng là những yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo
CBQL giáo dục, giáo viên và nhân viên cần nhận thức rõ vai trò và tầm quan trọng của công tác quản lý hoạt động giáo dục trẻ Việc tự bồi dưỡng trong quản lý và chỉ đạo là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục Sự hiểu biết này không chỉ giúp cải thiện hiệu quả giảng dạy mà còn góp phần phát triển toàn diện cho trẻ em.
Năng lực quản lý của cán bộ quản lý (CBQL) trường mầm non trong việc xây dựng, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục là yếu tố then chốt, ảnh hưởng mạnh mẽ đến chất lượng và hiệu quả hoạt động của nhà trường.
Sự am hiểu chuyên môn sâu về giáo dục mầm non và việc thường xuyên cập nhật thông tin mới là rất quan trọng Các nhà quản lý cần nắm vững các vấn đề mới trong giáo dục trẻ em theo từng giai đoạn phát triển xã hội Họ cũng cần tham mưu cho các trường mầm non thực hiện các chỉ đạo một cách sâu sát, đồng thời phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong nhà trường Điều này giúp tạo ra điều kiện thuận lợi cho sự phát triển toàn diện của trẻ.
GV chú trọng vào việc giáo dục trẻ mẫu giáo với phương pháp lấy trẻ làm trung tâm Trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của đội ngũ CBQL cùng với phẩm chất và năng lực của giáo viên trực tiếp ảnh hưởng quyết định đến chất lượng giáo dục Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên cần nắm vững kiến thức chuyên môn, thường xuyên cập nhật thông tin khoa học giáo dục và thực hiện theo các chủ trương, mục tiêu của bậc học mầm non.
Công tác xã hội hóa giáo dục là hoạt động quan trọng giúp nhà trường nâng cao chất lượng giáo dục Sự chủ động tham mưu và phối hợp với các lực lượng xã hội trong việc hỗ trợ các hoạt động giáo dục sẽ tạo ra nguồn lực cần thiết Việc huy động sự tham gia từ địa phương và từng phụ huynh học sinh có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả giáo dục trong nhà trường.
Sự phát triển kinh tế xã hội tại địa phương ảnh hưởng mạnh mẽ đến quản lý giáo dục trẻ mầm non Nhận thức của gia đình và cộng đồng dân cư là yếu tố quyết định chất lượng giáo dục ở các trường mầm non.
Sự quan tâm của các cấp ủy Đảng và chính quyền đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả tham mưu của các trường mầm non, từ đó tổ chức các hoạt động giáo dục và xây dựng cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị phục vụ giáo dục trẻ Những yếu tố này tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý công tác giáo dục trẻ đạt hiệu quả cao.
Cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mẫu giáo Đầy đủ đồ dùng giúp giáo viên và trẻ thao tác dễ dàng, đảm bảo an toàn và vệ sinh Khi trẻ có đủ trang thiết bị cá nhân, chúng sẽ tham gia tích cực vào các hoạt động giáo dục, từ đó phát huy tính tự giác và học cách sử dụng đồ dùng hiệu quả Điều này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên trong việc quản lý mà còn nâng cao hiệu quả giáo dục trẻ mẫu giáo (Phòng Giáo dục và Đào tạo, 2018).
Quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo theo hướng lấy trẻ làm trung tâm là yếu tố quan trọng trong quản lý giáo dục mầm non, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện Do đó, chương I của luận văn tập trung vào việc xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu quản lý hoạt động giáo dục tại các trường mầm non.
Luận văn đã xác định các khái niệm về công cụ quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo tại trường mầm non Công cụ này được hiểu là hệ thống tác động có mục đích và kế hoạch, tuân theo quy luật khách quan, từ chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý Mục tiêu là phát triển và nâng cao chất lượng các thành tố trong quá trình giáo dục, giúp hoạt động giáo dục trẻ mầm non đạt được các mục tiêu đã đề ra của nhà trường.
Luận văn đã xác định nội dung hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo theo hướng lấy trẻ làm trung tâm tại trường mầm non, bao gồm khái quát xu hướng đổi mới, mục đích, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức, cũng như đánh giá hoạt động giáo dục và các điều kiện thực hiện Đồng thời, đề tài xác định chức năng quản lí các hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo theo hướng này thông qua việc xây dựng, tổ chức thực hiện kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch giáo dục.
Đề tài xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, bao gồm nhận thức của cán bộ, giáo viên về vai trò và tầm quan trọng của tự bồi dưỡng, năng lực quản lý và sự am hiểu chuyên môn Công tác xã hội hóa giáo dục, cùng với sự chủ động phối hợp với các lực lượng xã hội, cũng tác động trực tiếp đến hoạt động giáo dục tại trường mầm non Ngoài ra, sự phát triển kinh tế xã hội tại địa phương, sự quan tâm từ các cấp ủy Đảng và chính quyền, cùng với cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ giáo dục, là những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường.
Kết quả nghiên cứu lý luận về quản lý hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo là nền tảng quan trọng cho tác giả tiếp tục đánh giá thực trạng vấn đề Từ đó, tác giả đề xuất một số giải pháp quản lý hiệu quả hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non ở Quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh.