PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, mạng xã hội và các công cụ tìm kiếm như Facebook, Twitter, Youtube, Google đã phát triển nhanh chóng, với Facebook đạt khoảng 2,3 tỷ người dùng toàn cầu, trong đó hơn một nửa sử dụng hàng ngày Youtube, ra mắt năm 2005, hiện có hơn 1 tỷ người dùng, tương đương 1/7 dân số thế giới Tại Việt Nam, có 259 mạng xã hội và người dùng Internet chủ yếu là học sinh, sinh viên, trí thức Mạng xã hội không chỉ phục vụ nhu cầu học tập và tìm kiếm thông tin, mà còn kết nối bạn bè và chia sẻ thông tin Được coi là quyền lực mềm, mạng xã hội ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực từ giải trí đến an sinh xã hội Những ví dụ tiêu biểu như bác sĩ Nguyễn Ngọc Chung kêu gọi quyên góp cứu sống cặp song sinh hay hành động của mẹ bé Hải An hiến giác mạc đã cho thấy sức mạnh của mạng xã hội trong việc kết nối và lan tỏa lòng nhân ái, giúp đỡ những người gặp khó khăn.
Trong cộng đồng học sinh, sinh viên và công chức tại Nghệ An, các nền tảng như Facebook, Zalo và Messenger được sử dụng rộng rãi để kết nối và chia sẻ thông tin Những nhóm bạn cũ tìm cách tái kết nối qua các công cụ này, trong khi các trường học cũng tận dụng mạng xã hội để truyền đạt thông tin đến các thế hệ học sinh Gần đây, việc ứng dụng mạng xã hội trong quản lý công việc đã trở nên phổ biến, với sự tích hợp vào mọi hoạt động từ chuyên môn đến giao lưu bạn bè và chia sẻ thông tin cá nhân.
Trong bối cảnh hiện nay, nhiều trường học đã chú trọng vào việc tuyên truyền tác động của mạng xã hội đến học sinh, khuyến khích sự cẩn trọng trong tương tác trực tuyến Tuy nhiên, việc khai thác tích cực mạng xã hội để phục vụ các hoạt động của trường vẫn chưa được đồng bộ và thống nhất Gần đây, nhu cầu kết nối với bạn học cũ ngày càng tăng, và nhiều cựu học sinh mong muốn đóng góp vào sự phát triển giáo dục, đặc biệt là hỗ trợ học sinh khó khăn Nhà trường cần thu thập thông tin về các thế hệ học sinh để tận dụng nguồn lực này, bởi những thành công của cựu học sinh có thể trở thành bài học quý giá cho thế hệ sau Văn hóa nhà trường được hình thành từ sự đóng góp của nhiều thế hệ và trở thành truyền thống Ngoài ra, mạng xã hội cũng ảnh hưởng lớn đến lựa chọn nghề nghiệp của giới trẻ, với hơn 48% thế hệ Z biết đến nghề nghiệp hiện tại qua các nền tảng trực tuyến, theo khảo sát của Adecco Việt Nam.
Mạng xã hội hiện nay đã vượt qua các nguồn thông tin truyền thống như trường học (18,86%), bạn bè (17,92%) và truyền thông (5,66%) để trở thành nguồn thông tin nghề nghiệp hàng đầu cho thế hệ Z Việt Nam Thế hệ này, với khả năng tìm kiếm thông tin tốt hơn, đang chủ động hơn trong việc định hướng sự nghiệp Mặc dù có nhiều lựa chọn nghề nghiệp, không phải ai cũng tìm được thông tin phù hợp với năng lực và phẩm chất cá nhân Trong những năm gần đây, bên cạnh con đường học đại học, nhiều phụ huynh và học sinh đã chọn du học và xuất khẩu lao động Tuy nhiên, thông tin từ các công ty tư vấn thường không chính xác, đặc biệt về chi phí và thu nhập khi làm việc ở nước ngoài Sở GD&ĐT Nghệ An đã có công văn 1870/SGD&ĐT-GDCN-GDTX vào tháng 10 năm 2019 để chấn chỉnh hoạt động tư vấn này, chỉ ra những tồn tại trong công tác tư vấn du học và xuất khẩu lao động Công đoàn ngành giáo dục Nghệ An cũng đã phát hành công văn 234/HD-CĐN vào tháng 11 năm 2019 về việc tuyên truyền trên Facebook, và Thủ tướng Chính phủ đã đề cập đến vấn đề này trong cuộc họp đầu năm 2020.
Ba chỉ đạo cần tăng cường công tác truyền thông trên mạng xã hội cho thấy người đứng đầu Chính phủ, các cơ quan quản lý Nhà nước và tổ chức xã hội đã nhận thức rằng không gian mạng là một xã hội thực sự, nơi các chủ thể xã hội có thể tương tác Sự kiện đau lòng xảy ra tại Anh vào cuối tháng 10 năm 2019, khi 39 người nhập cư trái phép thiệt mạng trong xe thùng đông lạnh tại hạt Essex, đã làm nổi bật tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong công tác truyền thông trên nền tảng số.
Sự kiện năm 2019, chủ yếu liên quan đến người Nghệ An và Hà Tĩnh, là bài học cho những ai thiếu thông tin hoặc có thông tin không chính xác về "miền đất hứa" Do đó, học sinh và phụ huynh cần tìm kiếm nguồn thông tin đáng tin cậy để kiểm chứng trước khi đưa ra quyết định Không gì tốt hơn việc lắng nghe trải nghiệm từ những học sinh đã học tập và làm việc tại đó Chúng tôi sử dụng mạng xã hội như một công cụ để tạo lập nhóm, cung cấp thông tin cho học sinh, giúp các em có cơ hội chia sẻ và tìm hiểu thông tin trực tiếp từ những anh chị đã đi trước.
Chúng tôi chọn đề tài “Sử dụng mạng xã hội trong xây dựng văn hóa nhà trường và tư vấn hướng nghiệp” nhằm chia sẻ kinh nghiệm và đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong giáo dục, từ đó giúp đồng nghiệp thực hiện tốt hơn nhiệm vụ giáo dục.
Tính lịch sử của sáng kiến kinh nghiệm
Mạng xã hội đã được nhiều tác giả nghiên cứu, đặc biệt là tác động tiêu cực của nó đối với đời sống xã hội, nhưng chưa có một công trình khoa học toàn diện nào về vấn đề này Trong lĩnh vực giáo dục, các bài viết chủ yếu phân tích tác động hai mặt của mạng xã hội đối với giáo dục đạo đức, định hướng lối sống và giá trị thẩm mỹ cho giới trẻ Việc ứng dụng mạng xã hội trong xây dựng văn hóa nhà trường và tư vấn hướng nghiệp vẫn còn dựa vào kinh nghiệm cá nhân mà thiếu sự tổng kết đầy đủ Để tạo bản sắc cho nhà trường, cần sự chung tay của giáo viên và học sinh, cùng với việc phát huy những kỷ niệm về mái trường và thầy cô Trong hướng nghiệp, sự quan tâm của giáo viên còn hạn chế, mặc dù tỉnh Nghệ An khuyến khích học sinh du học và xuất khẩu lao động Nhiều trường phụ thuộc vào thông tin từ các công ty tư vấn mà thiếu chủ động Do đó, việc tổng hợp kinh nghiệm thành một công trình đầy đủ là cần thiết, dù nhỏ nhưng có thể mang lại giá trị lớn cho học sinh và công tác giáo dục Mục đích của sáng kiến này chính là nhằm hỗ trợ cho sự phát triển giáo dục.
Điểm mới và đóng góp của sáng kiến
Bản đúc rút kinh nghiệm này tổng hợp các giải pháp hiệu quả mà chúng tôi đã thực hiện, từ những kinh nghiệm riêng lẻ và hiểu biết chung về mạng xã hội Chúng tôi đã phân tích từng mảng và sử dụng mạng xã hội như một công cụ cụ thể để đạt được mục tiêu Trong thời đại 4.0, việc định hướng thông tin đúng đắn là rất cần thiết do tốc độ và lượng thông tin tăng nhanh Sáng kiến này chỉ ra các giải pháp và thao tác cụ thể trong việc xây dựng giá trị văn hóa của nhà trường và lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp, giúp các đơn vị tham khảo và triển khai phù hợp với đặc điểm của mình.
Phương pháp nghiên cứu và phạm vi của sáng kiến kinh nghiệm
Bản sáng kiến này áp dụng phương pháp phân tích và thống kê để đánh giá nhu cầu và số liệu của nhà trường cũng như học sinh cũ Qua việc thống kê các hoạt động đã triển khai, chúng tôi đã rút ra những giải pháp cơ bản và kinh nghiệm quý báu cho việc cải tiến giáo dục.
Bản sáng kiến này không nhằm mục đích bao quát toàn bộ giá trị văn hóa của nhà trường và các hoạt động trong lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp, mà tập trung vào hai ý chính quan trọng.
Để hình thành bản sắc văn hóa của nhà trường, một giải pháp hiệu quả là sử dụng mạng xã hội để thông tin về các hoạt động của trường, như phong trào, thiện nguyện và thành tích nổi bật của thầy cô, học sinh Việc này không chỉ tạo dựng bản sắc văn hóa mà còn kết nối các thế hệ học sinh, đồng thời sử dụng những tấm gương vượt khó làm động lực giáo dục cho học sinh hiện tại Qua đó, dần hình thành những giá trị văn hóa và truyền thống đạo đức của nhà trường.
Sử dụng mạng xã hội để kết nối các nhóm học sinh đang học tập ở nước ngoài với học sinh trong nước giúp cung cấp thông tin chính xác và khách quan về tương lai nghề nghiệp, việc làm và thu nhập tại các quốc gia đó Điều này hỗ trợ các em có nguyện vọng du học hoặc xuất khẩu lao động, tránh việc chỉ nghe thông tin một chiều từ các công ty môi giới.
NỘI DUNG
Mạng xã hội Error! Bookmark not defined 5 Một số hiểu biết chung
1.1 Một số hiểu biết chung:
Mạng xã hội, hay còn gọi là "cộng đồng ảo" hoặc "trang hồ sơ", là dịch vụ kết nối các thành viên có cùng sở thích trên Internet, phục vụ nhiều mục đích khác nhau mà không bị giới hạn về không gian và thời gian Những người tham gia được gọi là cư dân mạng, và họ có thể giao tiếp, chia sẻ ý tưởng, sở thích, cũng như kết bạn với những người mới.
Dịch vụ mạng xã hội cung cấp nhiều tính năng như chat, email, chia sẻ hình ảnh, voice chat, chia sẻ file, blog và xã luận, giúp hàng triệu người kết nối và tương tác hàng ngày Các thành viên có thể tìm kiếm bạn bè và đối tác dựa trên nhóm, thông tin cá nhân hoặc sở thích Mạng xã hội cho phép người dùng kết nối với nhau thông qua mối quan hệ trung gian, tạo thành một mạng lưới rộng lớn Hai đặc điểm chính của mạng xã hội là sự tham gia trực tuyến của cá nhân và các trang web mở cho phép người dùng tự xây dựng nội dung Một số mạng xã hội phổ biến tại Việt Nam hiện nay bao gồm Facebook, Zalo, Viber, Messenger và YouTube.
1.2 Mặt tích cực của mạng xã hội
Trong những năm gần đây, mạng xã hội đã phát triển mạnh mẽ và ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam Thuật ngữ mạng xã hội ngày càng trở nên phổ biến với nhiều tính năng đa dạng, giúp người dùng kết nối, chia sẻ và tiếp nhận thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Mạng xã hội, từ góc độ quản lý nhà nước, là một hệ thống thông tin nhanh chóng cung cấp cho người dùng các dịch vụ lưu trữ, tìm kiếm, chia sẻ và trao đổi thông tin Nó bao gồm các dịch vụ như tạo trang thông tin cá nhân, diễn đàn, trò chuyện trực tuyến, và chia sẻ âm thanh, hình ảnh cùng nhiều hình thức dịch vụ tương tự khác.
Mạng xã hội, từ góc độ văn hóa-xã hội, được hiểu là một hệ thống các mối quan hệ giữa cá nhân, nhóm cá nhân và tổ chức trong không gian trực tuyến.
Có 6 mạng xã hội chính được xem như cộng đồng ảo, bao gồm nhiều nhóm trực tuyến khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần của con người Các nền tảng như Facebook, YouTube và Zalo thu hút đông đảo người dùng và ngày càng trở nên quan trọng trong đời sống xã hội.
Tại Việt Nam, mạng xã hội bắt đầu xuất hiện từ những năm 2000 dưới dạng blog, và hiện có 259 mạng xã hội được cấp phép với khoảng 35 triệu người dùng, chiếm 37% dân số Trung bình, người Việt Nam dành hơn 2 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội, chủ yếu là nhóm tuổi từ 15-40, bao gồm học sinh, sinh viên và người lao động Nhóm đối tượng này thường là những người trẻ, dễ dàng tiếp cận công nghệ và nhanh nhạy với xu hướng mới Ngày nay, bất kỳ ai có smartphone, máy tính bảng hoặc máy tính cá nhân kết nối internet đều có thể tham gia mạng xã hội, mang lại nhiều tiện ích với nội dung phong phú và cách sử dụng đơn giản.
Mạng xã hội ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố niềm tin của quần chúng đối với sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước Tình trạng tham nhũng và quan liêu tại một số cơ quan đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín chính quyền Tuy nhiên, mạng xã hội đã giúp phản ánh thông tin và tạo niềm tin cho nhân dân thông qua các hành động xử lý của cơ quan chức năng Với sự phát triển của công nghệ, các cơ quan nhà nước đã sử dụng mạng xã hội hiệu quả để thu hẹp khoảng cách với người dân Điển hình là việc Chính phủ lập hai tài khoản Facebook vào tháng 10 năm 2015, nhằm cung cấp thông tin kịp thời về văn bản pháp luật và hoạt động của lãnh đạo, từ đó khuyến khích người dân đồng hành cùng Chính phủ và định hướng dư luận trên mạng xã hội.
Mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, tư duy và kỹ năng sống của con người Đây là nguồn cung cấp thông tin và kiến thức phong phú về nhiều lĩnh vực trong xã hội Chỉ với vài thao tác đơn giản, người dùng có thể nhận được thông tin cập nhật kịp thời về những vấn đề mà họ quan tâm, đồng thời kết nối bạn bè và chia sẻ thông tin Điều này giúp họ nắm bắt xu hướng đời sống và tâm tư của những người xung quanh, phục vụ cho công việc và cuộc sống cá nhân Ngoài ra, mạng xã hội cũng tạo cơ hội cho người sử dụng giới thiệu bản thân và bày tỏ quan điểm.
Trên mạng xã hội, có nhiều trang cung cấp kỹ năng sống như ngoại ngữ, nấu ăn, sửa chữa, giao tiếp, tâm lý và thể thao, giúp người dùng trang bị những kỹ năng cơ bản cần thiết cho cuộc sống hiện đại mà không cần tham gia lớp học hay trả học phí.
Mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển văn hóa cộng đồng, trở thành một phần không thể thiếu và có ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội Nhờ vào tiến bộ công nghệ, người dùng dễ dàng kết nối và tương tác với bạn bè, gia đình, cũng như chia sẻ cảm xúc và niềm vui với cộng đồng Sự tham gia tích cực của cá nhân vào các hoạt động chung như cứu trợ thiên tai và hỗ trợ người nghèo đã tạo ra những kết quả tích cực, nhanh chóng và hiệu quả hơn so với phương pháp truyền thống Điều này không chỉ nâng cao nội lực của cộng đồng mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội Hơn nữa, các hình thức kinh doanh online trên mạng xã hội đang ngày càng phát triển với tính chuyên nghiệp cao.
Mạng xã hội, đặc biệt là các nền tảng quốc tế như Facebook và YouTube, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hội nhập văn hóa của Việt Nam Chúng tạo ra cơ hội giao lưu và tiếp xúc văn hóa, giúp dân tộc Việt Nam gần gũi hơn với các nền văn hóa khác trên thế giới Qua mạng xã hội, hình ảnh Việt Nam được lan tỏa như một dân tộc yêu hòa bình, tôn trọng công lý và sở hữu kho tàng văn hóa phong phú, đa dạng.
2.2 Mặt trái của mạng xã hội:
Mạng xã hội không chỉ mang lại những lợi ích tích cực mà còn tiềm ẩn nhiều yếu tố tiêu cực, ảnh hưởng đến môi trường xã hội, lợi ích cộng đồng và an ninh trật tự.
Mạng xã hội hiện đang trở thành công cụ chính để các thế lực thù địch tiến hành phá hoại tư tưởng Trong những năm qua, nhiều trang mạng xã hội đã được lập ra nhằm tuyên truyền và xuyên tạc chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cũng như vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam Các thế lực phản động, cả trong và ngoài nước, đang tích cực sử dụng những trang mạng này để lan truyền thông tin sai lệch và gây rối loạn tư tưởng.
Các trang như “Dân làm báo” và “Quan làm báo” thường xuyên đăng tải những bài viết mang tính chống Đảng và chế độ, sử dụng ngôn từ cực đoan và thiếu căn cứ Chúng xuyên tạc chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, lợi dụng các vấn đề xã hội như đấu tranh chống tiêu cực và bảo vệ môi trường để phát tán thông tin sai lệch Những bài viết này không chỉ thiếu kiểm chứng mà còn suy diễn và kết luận rằng các chính sách đó là sai lầm, từ đó kêu gọi xóa bỏ chúng Hơn nữa, chúng còn lợi dụng những sơ hở trong việc triển khai các chính sách phát triển kinh tế - xã hội.
Sử dụng mạng xã hội vào xây dựng văn hóa nhà trường
Văn hóa nhà trường là tập hợp các giá trị, niềm tin và chuẩn mực mà các thành viên cùng chia sẻ, tạo nên bản sắc riêng của nhà trường Nó liên quan đến toàn bộ đời sống vật chất và tinh thần, thể hiện qua tầm nhìn, sứ mạng, triết lý, mục tiêu, phong cách quản lý và bầu không khí tâm lý Hệ thống các chuẩn mực và quy tắc ứng xử được chấp nhận và coi là tốt đẹp, cần được nuôi dưỡng và phát triển để duy trì sự phát triển bền vững của nhà trường.
Sự phát triển của học sinh chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ môi trường văn hóa xã hội mà các em sống Một môi trường văn hóa trường học tích cực sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của học sinh, trong khi môi trường thiếu thân thiện có thể cản trở cơ hội và hình thành những giá trị lệch lạc.
Một môi trường văn hóa nhà trường tích cực và thân thiện không chỉ giúp cải thiện tâm lý của giáo viên mà còn giảm thiểu hành vi và lời nói thiếu lịch sự của học sinh.
Văn hóa nhà trường lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và nâng cao quá trình dạy và học Nó không chỉ tạo ra môi trường tích cực mà còn thu hút và gắn kết các thế hệ học sinh, cùng nhau xây dựng và phát triển bản sắc riêng của trường.
Văn hóa nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành lối sống và cách ứng xử của học sinh, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả giáo dục Một môi trường văn hóa lành mạnh khuyến khích giáo viên hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và tạo điều kiện cho họ thoải mái trao đổi về những khó khăn gặp phải Sự tin cậy, cởi mở và tôn trọng lẫn nhau trong bầu không khí này sẽ thúc đẩy giáo viên đổi mới và nâng cao chất lượng dạy học Đối với học sinh, một ngôi trường thân thiện không chỉ thu hút các em đến lớp mà còn khuyến khích họ mạnh dạn bày tỏ quan điểm, tích cực khám phá và tương tác với thầy cô, bạn bè, từ đó xây dựng mối quan hệ tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau.
2.2 Cách thức sử dụng mạng xã hội vào xây dựng văn hóa nhà trường
Facebook, Messenger và Zalo là những công cụ phổ biến hiện nay để tạo lập nhóm và kết nối với bạn bè Các bước thực hiện rất đơn giản và dễ dàng cho người dùng.
2.2.1 Lập trang facebook của nhà trường Các nhà trường hiện nay đang sử dụng các trang thông tin chính thống, có bản quyền như wedsite, địa chỉ email để cung cấp, nhận thông tin và truyền tải thông tin cho các cấp có mối quan hệ chỉ đạo như
Sở GD&ĐT và UBND cấp huyện hiện đang khuyến khích các trường sử dụng Zalo để tạo các nhóm làm việc, phù hợp với đặc điểm công việc như nhóm chi bộ, nhóm giáo viên chủ nhiệm và đoàn thanh niên.
Thông qua việc sử dụng Zalo, thông tin được xử lý nhanh chóng và kịp thời trong 10 trường và nhóm chuyên môn Mọi người đều nhận được thông tin ngay lập tức sau khi người gửi truyền đạt, chỉ cần mỗi cá nhân sở hữu một smartphone và cài đặt tính năng phù hợp, giúp công việc diễn ra trôi chảy hơn.
Đối với các "cư dân" mạng ngoài trường, việc tiếp cận thông tin qua email trường là không khả thi vì đây là kênh thông tin công vụ, chỉ những người có thẩm quyền mới có mật khẩu để đăng nhập Trong khi đó, website của trường ít được sử dụng do quy trình đăng nhập phức tạp, và Zalo chỉ dành cho các thành viên nội bộ Do đó, Facebook trở thành công cụ hữu ích nhất, cho phép mọi người dễ dàng truy cập thông tin chỉ bằng cách kết bạn.
Trường Phan Thúc Trực đã chính thức ra mắt trang Facebook để cập nhật thông tin về các hoạt động của nhà trường Trang này sẽ chia sẻ những sự kiện nổi bật, thành tích đáng khen ngợi của thầy và trò, cũng như các phong trào thi đua, hoạt động tri ân và thiện nguyện Hãy theo dõi để không bỏ lỡ những tin tức mới nhất từ trường!
Truy cập www.facebook.com/r.php
Nhập tên, email hoặc số điện thoại di động, mật khẩu, ngày thành lập trường Nhấp vào Đăng ký
Xác nhận email hoặc số điện thoại di động của mình
Sau khi đăng ký, quản trị viên cần vào trang cá nhân, chọn tính năng “cài đặt” và đặt tài khoản ở chế độ riêng tư để chỉ mình họ có thể đăng tin, tránh việc người khác tương tác không mong muốn Thông tin đăng tải phải chính thống, và hình đại diện nên là logo của trường để học sinh dễ nhận diện Cần lưu ý rằng trên Facebook có nhiều tài khoản tương tự, dễ gây nhầm lẫn giữa trang chính thức và các trang khác Do đó, trang chính thức nên có thông báo rõ ràng và chia sẻ thông tin đến giáo viên, nhân viên để họ kết nối và chia sẻ đường link đến các tài khoản bạn bè của mình.
Để đăng tin hiệu quả, bạn nên phân chia các thông tin thành từng nhóm rõ ràng, giúp tập trung vào việc tải lên Tránh đăng nhiều thông tin từ các lĩnh vực khác nhau cùng một lúc, vì điều này có thể gây ra sự "gây nhiễu" và làm giảm hiệu quả truyền tải thông điệp.
Trường tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa như kỷ niệm các ngày lễ trong năm, chương trình ngoại khóa phong phú, phong trào văn hóa văn nghệ sôi nổi và các sinh hoạt chuyên môn đa dạng.
Việc cung cấp thông tin kịp thời và đầy đủ không chỉ giúp cộng đồng nắm bắt thông tin mà còn góp phần xây dựng hình ảnh tích cực cho nhà trường Thông qua sự tương tác này, nhà trường có thể điều chỉnh và bổ sung thông tin, cũng như cải thiện các hoạt động của mình dựa trên phản hồi từ cộng đồng.
Mạng xã hội trong công tác tư vấn hướng nghiệp
3.1 Tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường:
Hướng nghiệp là một hoạt động giáo dục ngày càng được coi trọng trong các trường học, vì nó giúp xác định định hướng nghề nghiệp cho học sinh Hướng nghiệp không chỉ là việc chọn nghề mà còn là định hướng cuộc sống tương lai, ảnh hưởng lớn đến sự nghiệp của mỗi người Do đó, vai trò của hướng nghiệp là vô cùng quan trọng và cần sự quan tâm, hỗ trợ từ gia đình, nhà trường và cộng đồng.
Trong bối cảnh hiện nay, việc định hướng nghề nghiệp cho các em là vô cùng quan trọng, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa, nơi mà sự quan tâm từ phụ huynh còn hạn chế Để giúp các em nhận thức đúng về bản thân và lập kế hoạch cho tương lai, 20 tổ chức xã hội đã được thành lập nhằm hỗ trợ các em tìm ra ngành nghề phù hợp với năng lực, sở thích và phẩm chất cá nhân, đồng thời phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội Thực trạng lựa chọn nghề nghiệp hiện nay đang cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết.
Nhiều bậc phụ huynh Việt Nam thường áp đặt sự chọn lựa ngành nghề cho con cái dựa trên kinh nghiệm và mong muốn cá nhân, điều này có thể dẫn đến việc con cái không tìm thấy sự phù hợp trong sự nghiệp Nếu không có chính kiến và sự lựa chọn riêng, học sinh sẽ gặp khó khăn trong việc thuyết phục phụ huynh về nguyện vọng của mình Vì vậy, việc làm chủ cuộc sống và chịu trách nhiệm cho những quyết định của bản thân là rất quan trọng.
Nhiều học sinh THPT thường chọn ngành nghề dựa trên sự ảnh hưởng từ bạn bè, dẫn đến việc thiếu sự cân nhắc về năng lực và hoàn cảnh cá nhân Sự gắn bó với bạn bè có thể khiến họ quyết định theo học cùng một ngành, mà không nhận thức được những thách thức trong quá trình học tập và cơ hội việc làm sau này Điều này tạo ra một thực trạng phổ biến, khi mà lựa chọn nghề nghiệp không phản ánh đúng khả năng và sở thích cá nhân.
Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đại học làm trái ngành lên đến 60%, cho thấy việc chọn nghề sai lầm gây tốn kém lớn cho sinh viên và phụ huynh về thời gian, tiền bạc và công sức Đặc biệt, đối với du học sinh, chi phí học tập và sinh hoạt ở nước ngoài còn cao hơn, khiến họ phải đối mặt với áp lực lớn hơn khi nhận ra mình đã chọn sai ngành Trong tình huống này, du học sinh chỉ còn cách tiếp tục theo đuổi con đường đã chọn hoặc bắt đầu lại từ đầu tại một trường khác.
Chọn ngành nghề theo số đông có thể dẫn đến tình trạng thừa cử nhân và làm việc trái chuyên môn Nhiều sinh viên nhận ra rằng những ngành "hot" như ngân hàng hay quản trị kinh doanh không phải là lựa chọn phù hợp với sở thích và năng lực của họ Do đó, trước khi quyết định, bạn nên cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố như sở thích, tính cách, năng lực cá nhân, điều kiện gia đình và nhu cầu xã hội để tìm ra ngành nghề phù hợp nhất với bản thân.
Chọn nghề nghiệp qua mạng xã hội đang trở thành xu hướng phổ biến, với nhiều trang tư vấn nghề nghiệp cung cấp thông tin hấp dẫn Tuy nhiên, người dùng cần cẩn trọng vì không phải lúc nào những thông tin này cũng chính xác và đáng tin cậy.
Sự bất cập trong công tác hướng nghiệp đã khiến đa số học sinh thiếu định hướng nghề nghiệp rõ ràng, dẫn đến tình trạng mất cân đối nghiêm trọng trong thị trường lao động, khi có những ngành thu hút đông thí sinh trong khi những ngành khác lại chỉ có rất ít người quan tâm Theo khảo sát, chỉ có 5% học sinh hiểu biết đầy đủ về ngành học của mình, 20% có hiểu biết tương đối, còn lại 75% thiếu kiến thức về nghề mà họ đã chọn.
Khảo sát thực tế tại nhà trường với khoảng 120 học sinh lớp 12 ở các lớp khác nhau, chúng tôi có thông tin như sau:
TT Nguồn thông tin Mức độ hiểu biêt
3 Từ hoạt động hướng nghiệp 8,7 6
4 Từ cha mẹ, người thân 16,9 2
6 Từ sách báo, truyền hình 8,7 6
Thông tin về hoạt động hướng nghiệp cho học sinh không chỉ đến từ nhà trường mà còn từ các kênh thông tin khác Mặc dù giáo dục hướng nghiệp được coi là quan trọng, nhưng các trường vẫn chưa đạt được mục tiêu do thiếu cách thức tổ chức phù hợp Hướng nghiệp không phải là môn học riêng biệt mà là hoạt động lồng ghép, dẫn đến hiệu quả hạn chế Trong lĩnh vực tư vấn cho học sinh xuất khẩu lao động và du học, nhiều trường và học sinh vẫn phụ thuộc vào thông tin từ các công ty tư vấn và môi giới.
Tỉnh Nghệ An hiện có hơn 40 công ty, tổ chức được cấp phép hoạt động tư vấn, nhưng không phải công ty nào cũng hoạt động hiệu quả Hàng năm, Sở GD&ĐT Nghệ An phải rà soát và thu hồi giấy phép của một số công ty Để giải quyết vấn đề này, chúng tôi đã chủ động xây dựng kênh thông tin mới nhằm định hướng và giới thiệu cho học sinh, bên cạnh thông tin từ các nhà tư vấn.
3.2 Cách thức sử dụng mạng xã hội vào tư vấn hướng nghiệp cho học sinh
Mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối học sinh của nhà trường đang học tập và làm việc ở nước ngoài thông qua các hình thức như lập nhóm trên Facebook và nhóm trên Messenger.
Bước 1: xây dựng danh sách học sinh
Để tìm kiếm thông tin về học sinh đang học tập và làm việc ở nước ngoài, bạn có thể liên hệ với giáo viên chủ nhiệm hoặc người nhà để lấy địa chỉ Facebook Nếu việc này mất thời gian, hãy nhờ học sinh hiện tại tìm hiểu thêm thông tin cá nhân của anh chị em và báo lại cho nhà trường Một cách hiệu quả khác là tham gia vào các trang thông tin của học sinh ở nước ngoài, nơi đã lập nhóm để tương tác Hiện tại, học sinh trường chúng tôi đã tạo trang Ptt Hàn Quốc và Ptt Nhật Bản để kết nối các thế hệ học sinh với nhau.
Cuối mỗi năm học, bên cạnh các học sinh cũ đã ra nước ngoài, nhiều em trong quá trình thi THPT Quốc gia thường bày tỏ nguyện vọng sử dụng kết quả thi để phục vụ cho việc học tập và định hướng nghề nghiệp tương lai.
Trong những năm gần đây, nhiều học sinh trường chúng tôi sau khi tốt nghiệp THPT đã chọn con đường học nghề, xuất khẩu lao động hoặc du học thay vì thi vào đại học Để hỗ trợ các em, cán bộ tuyển sinh sẽ thu thập thông tin về những học sinh có nguyện vọng lập nghiệp ở nước ngoài, đồng thời tư vấn trực tiếp và đưa các em vào các nhóm học sinh tại các quốc gia mà các em mong muốn đến.
Bước 2: tư vấn cho học sinh
Vào các tháng 3, 4, 5 hàng năm, các công ty tư vấn du học và xuất khẩu lao động thường trực tiếp đến các trường để thu thập thông tin và nguyện vọng của học sinh Sau đó, họ tổ chức buổi tư vấn hoặc liên lạc riêng qua thông tin cá nhân của học sinh như số điện thoại, Facebook, Zalo Nhà trường sẽ phối hợp với các công ty này để tư vấn cho học sinh, giúp các em đưa ra quyết định phù hợp nhất Chúng tôi tôn trọng thông tin từ các nhà tư vấn, đồng thời cũng cung cấp cho học sinh các kênh thông tin khác thông qua cựu học sinh của trường.
Vận dụng thực tiễn và kết quả khảo nghiệm
4.1 Mạng xã hội với xây dựng văn hóa nhà trường
Mạng xã hội không chỉ đơn thuần tạo dựng văn hóa nhà trường mà còn là một trong nhiều giải pháp quan trọng trong thời đại cách mạng 4.0 Các công cụ mạng xã hội giúp các cơ sở giáo dục xây dựng giá trị văn hóa, bản sắc riêng, và quy tắc của trường, đồng thời quảng bá hình ảnh ra bên ngoài Gần đây, các trường ngày càng chú trọng đến công tác truyền thông, không chỉ để nâng cao danh tiếng mà còn nhằm huy động nguồn lực xã hội cho các mục tiêu giáo dục.
Thực tế vận dụng ở trường chúng tôi:
Trang Facebook của nhà trường được lập từ năm 2015, nhưng chỉ trong vài năm gần đây mới thực sự được chú trọng để phát huy tác dụng tích cực Trước đây, nội dung chủ yếu chỉ xoay quanh các hoạt động văn nghệ và thể thao, khá đơn điệu Hiện tại, trang tin đã phản ánh đầy đủ và toàn diện các hoạt động của nhà trường, từ văn nghệ, thể thao đến dạy học, tôn vinh và thiện nguyện, tạo nên nội dung sống động và hấp dẫn hơn cho cộng đồng khi truy cập.
Vào thứ hai, các tổ chức, nhóm chuyên môn và lớp học nên lập các trang Zalo riêng Những trang này đã hoạt động hiệu quả và tạo ra hiệu ứng tích cực cho cộng đồng.
Sau khi áp dụng các công cụ mạng xã hội vào hoạt động của trường, chúng tôi nhận thấy sự chuyển biến tích cực trong văn hóa, mặc dù đây là một phạm trù không thể định lượng.
Trang tin về thành tích của trường, giáo viên và học sinh đóng vai trò quan trọng trong việc giới thiệu và quảng bá hình ảnh của nhà trường đến cộng đồng Nếu không được truyền thông, thành tích của trường sẽ chỉ được biết đến trong nội bộ, hạn chế tác dụng lan tỏa Việc chia sẻ thành tích trên mạng giúp tạo ra sự tương tác tích cực từ học sinh cũ, phụ huynh và các bên liên quan, từ đó nâng cao giá trị của những thành tích đạt được Học sinh cảm thấy tự hào về mái trường của mình, trong khi giáo viên trở nên tự tin và có trách nhiệm hơn với nghề Điều này góp phần củng cố tinh thần đoàn kết và xây dựng nhà trường ngày càng vững mạnh.
Việc xử lý thông tin trong công việc đã được cải thiện đáng kể, từ 6-8 giờ (thậm chí 12-16 giờ) xuống chỉ còn 1-2 giờ Thông tin được đăng tải trên nhóm Zalo, giúp người liên quan nhận ngay và triển khai công việc ngay cả khi không có mặt tại cơ quan Nhờ đó, quy trình làm việc trở nên thông suốt, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu suất.
Trong sinh hoạt nhóm chuyên môn, tần suất thảo luận và tương tác giữa các thành viên đã tăng lên đáng kể, góp phần nâng cao chất lượng giờ dạy Giáo viên ngày càng chủ động và tự tin trong việc bày tỏ quan điểm của mình, tạo ra nhiều nội dung trao đổi bổ ích.
Theo quy định hiện hành, sinh hoạt chuyên môn tại trường diễn ra 1 buổi mỗi 2 tuần, nhưng thời gian này thường không đủ để xây dựng chuyên đề và thực hiện dự án Tuy nhiên, việc tương tác trên không gian mạng đã giúp giáo viên khắc phục những hạn chế này.
Các hoạt động tri ân và thiện nguyện trước đây chủ yếu diễn ra trong khuôn khổ nhà trường và chưa được thực hiện liên tục Tuy nhiên, nhờ vào các công cụ mạng xã hội, những hoạt động này đã mở rộng ra cộng đồng, thu hút sự tham gia của nhiều thế hệ học sinh.
Một ví dụ minh họa gần đây nhất ( trang tin ngày 26/2/2020) về tình hình sức khỏe thầy giáo của nhà trường
Ngay khi thông tin được đăng tải trên trang Facebook chính thức của nhà trường, cán bộ và giáo viên đã cùng nhau kêu gọi sự hỗ trợ từ các thế hệ học sinh Kết quả là, ngoài số tiền gần 60 triệu đồng từ thầy cô, các học sinh cũ cũng đã quyên góp hơn 50 triệu đồng thông qua tài khoản của ban quản trị trang Học sinh cũ Phan Thúc Trực và tài khoản cá nhân của thầy cô.
Hành động ủng hộ không chỉ thể hiện số tiền, mà còn xây dựng lối sống vị tha và trách nhiệm trong nhà trường, kết nối các thế hệ học sinh với nhau Cộng đồng mạng đã đánh giá cao những nghĩa cử này, cho thấy vai trò quan trọng của mạng xã hội trong việc hình thành bản sắc văn hóa của trường, đồng thời quảng bá hình ảnh nhà trường với những dấu ấn tích cực.
Các hoạt động văn hóa, văn nghệ và thể dục thể thao tại trường ngày càng phong phú và đa dạng, thu hút nhiều học sinh tham gia Ngoài việc kỷ niệm các ngày lễ như 20/11 và 26/3, các hoạt động này còn được tổ chức thường xuyên trong tiết chào cờ đầu tuần và các nhóm độc lập Sự chia sẻ thông tin về những hoạt động này trên mạng xã hội đã tạo ra nhiều tương tác tích cực, làm cho hình ảnh nhà trường trở nên sống động và thân thiện hơn Tâm lý học sinh cũng được cải thiện, họ cảm thấy hứng khởi và vui vẻ hơn khi tham gia các hoạt động văn nghệ và thể thao, đồng thời thể hiện tài năng qua các cuộc thi giữa các lớp.
Việc sử dụng trang Facebook hay Zalo của các nhóm lớp giúp học sinh trao đổi thông tin học tập, bài vở và các hoạt động lớp Trong bối cảnh học sinh nghỉ học do dịch Covid-19 vào tháng 2 năm 2019, các công cụ này đã chứng minh tính hiệu quả khi giáo viên tổ chức học trực tuyến, gửi bài tập cho học sinh và nhận bài qua trang lớp.
Trong những ngày nghỉ, 26 nếp học tập được duy trì giúp học sinh phát triển ý thức tự học và sử dụng mạng xã hội cho mục đích học tập Đối với học sinh cũ, đây là công cụ kết nối thông tin, chia sẻ tổ chức hội ngộ và hỗ trợ nhau trong cuộc sống Tương tác giữa các cựu học sinh trên mạng không chỉ mang lại thông tin hiện tại mà còn gợi nhớ nhiều kỷ niệm về thầy cô và mái trường Những năm gần đây, các cuộc họp lớp và hội khóa ngày càng phổ biến, với sự kết nối và tổ chức chủ yếu qua mạng Những cựu học sinh trở về trường mang lại những kỷ niệm đẹp và tình cảm ấm áp, giúp nhà trường tự hào về thành quả giáo dục và tạo cơ hội giáo dục truyền thống cho học sinh.
4.2 Mạng xã hội với tư vấn hướng nghiệp du học và xuất khẩu lao động
Tư vấn du học và xuất khẩu lao động đang phát triển mạnh mẽ tại Nghệ An, nhưng lĩnh vực này cũng tiềm ẩn nhiều vấn đề nhạy cảm và phức tạp Việc đưa người ra nước ngoài đòi hỏi chi phí lớn, trong khi thông tin từ các nhà tư vấn chưa phản ánh đầy đủ thực trạng và khó khăn mà du học sinh, người lao động phải đối mặt Do đó, việc tìm kiếm nguồn thông tin khác để kiểm chứng là rất quan trọng, giúp phụ huynh và học sinh có cái nhìn toàn diện về lựa chọn của mình, cũng như nhận được sự hỗ trợ từ những người đã có kinh nghiệm.
Một số kiến nghị, đề xuất
Dựa trên kinh nghiệm thực tiễn tại đơn vị, chúng tôi gợi ý một số giải pháp hữu ích mà các cơ sở giáo dục có thể áp dụng để nâng cao hiệu quả trong quản lý công việc và xây dựng môi trường văn hóa tích cực trong nhà trường.
- Đối với nội dung xây dựng văn hóa nhà trường:
Các nhà trường nên tạo một trang Facebook riêng, do lãnh đạo quản lý, để tận dụng sức mạnh của nền tảng này Mặc dù mỗi trường đều có website để cung cấp thông tin, nhưng Facebook mang lại khả năng tương tác và kết nối tốt hơn, giúp thông tin được truyền tải một cách hiệu quả và nhanh chóng hơn.
Facebook là nền tảng chính để lớp trẻ hiện nay tương tác, vì vậy thông tin từ trường cần phải chính thống và phản ánh đầy đủ các hoạt động Người quản trị trang cần có mặt tại các sự kiện để cập nhật thông tin, biên tập ngắn gọn nhưng đầy đủ và kèm hình ảnh để tăng tính hấp dẫn Việc lắng nghe phản hồi từ học sinh cũng rất quan trọng để điều chỉnh nội dung Mỗi thông tin đăng tải đều nhằm xây dựng hình ảnh trường học thân thiện và là địa chỉ giáo dục tin cậy, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Một mẹo hữu ích là nên đặt trang Facebook ở chế độ riêng tư, chỉ cho phép người quản trị đăng thông tin, trong khi người khác chỉ có thể xem, bình luận và chia sẻ để tránh thông tin không mong muốn xuất hiện.
Mỗi tổ chức, nhóm chuyên môn và lớp học nên thiết lập trang Zalo nội bộ để điều hành công việc và chia sẻ thông tin Việc thống nhất sử dụng trang này như một kênh thông tin nội bộ sẽ giúp xử lý công việc nhanh chóng và hiệu quả, đảm bảo mọi thông tin được truyền đạt đầy đủ.
- Đối với nội dung tư vấn hướng nghiệp cho học sinh:
Cơ quan chủ quản các đơn vị giáo dục nên khuyến nghị các trường học có học sinh du học hoặc xuất khẩu lao động thiết lập nhóm học sinh ở nước ngoài thông qua mạng xã hội và kênh thông tin độc lập với các công ty tư vấn Việc này nên được giao cho một cán bộ quản lý hoặc cán bộ tuyển sinh, không chỉ nhằm hỗ trợ và tư vấn hướng nghiệp cho học sinh mà còn là giải pháp xây dựng hình ảnh tích cực cho nhà trường.