SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM THPT ĐỀ TÀI Một số biện pháp sử dụng mạng xã hội trong xây dựng văn hóa nhà trường và tư vấn hướng nghiệp đạt hiệu quả cao ................................................................................................................
PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, mạng xã hội và các công cụ tìm kiếm trên Internet đã phát triển mạnh mẽ, với Facebook, Twitter, Youtube, Google và Yahoochat dẫn đầu Facebook đã thu hút khoảng 2,3 tỷ người dùng toàn cầu, trong đó hơn một nửa sử dụng hàng ngày Youtube, ra đời vào năm 2005, hiện có hơn 1 tỷ người dùng, tương đương 1/7 dân số thế giới Tại Việt Nam, có 259 mạng xã hội và người dùng chủ yếu là học sinh, sinh viên, trí thức và công chức Họ không chỉ tìm kiếm thông tin qua các trang báo chính thống mà còn kết nối bạn bè và chia sẻ thông tin trên mạng xã hội Mạng xã hội được coi là quyền lực mềm, có sức ảnh hưởng lớn đến mọi lĩnh vực như giải trí, văn hóa và xã hội, đồng thời dễ dàng tác động đến công chúng.
Mạng xã hội tại Việt Nam đã chứng minh được những mặt tích cực đáng kể, như câu chuyện cảm động của BS Nguyễn Ngọc Chung, Phó giám đốc Bệnh viện Đa khoa Vị Xuyên (Hà Giang), khi ông kêu gọi quyên góp để phẫu thuật cho một cặp song sinh nguy kịch Chỉ trong vài phút, hình ảnh của ông đã thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng, dẫn đến hàng trăm triệu đồng được gửi về để hỗ trợ điều trị Nếu không có Facebook, việc này khó có thể thực hiện Gần đây, mạng xã hội cũng đã được sử dụng để kêu gọi giúp đỡ đồng bào bị thiệt hại nặng nề do mưa lũ ở Hà Giang và Yên Bái.
Sau khi bé bị u não và qua đời, gia đình đã hiến giác mạc của bé, tạo nên một hành động đầy ý nghĩa Những hình ảnh chân thực về câu chuyện này đã chạm đến trái tim hàng triệu người trên khắp đất nước Mạng xã hội trở thành cầu nối, giúp mọi người cùng chia sẻ nỗi đau và mất mát với những ai đang trải qua những thời khắc khó khăn.
Mạng xã hội hiện nay đã vượt xa các nguồn thông tin truyền thống như trường học (18,86%), bạn bè (17,92%) và truyền thông (5,66%) để trở thành nguồn thông tin nghề nghiệp chính cho thế hệ Z Việt Nam Thế hệ này, với lợi thế về đào tạo và khả năng tìm kiếm thông tin, đã chủ động hơn trong việc xây dựng sự nghiệp so với các thế hệ trước Mặc dù có nhiều lựa chọn nghề nghiệp, nhưng không phải ai cũng tìm được thông tin phù hợp với điều kiện, năng lực và phẩm chất cá nhân của mình.
Trong những năm gần đây, ngoài con đường lập nghiệp truyền thống như thi vào các trường đại học, cao đẳng và trường nghề, du học và xuất khẩu lao động đã trở thành lựa chọn phổ biến cho nhiều phụ huynh và học sinh Tuy nhiên, thông tin từ các công ty tư vấn thường đưa ra những lời hứa hấp dẫn về chi phí thấp, việc làm thuận lợi và thu nhập cao, nhưng chưa chắc đã phản ánh đúng thực tế Sở GD&ĐT Nghệ An đã có công văn 1870/SGD&ĐT-GDCN-GDTX ngày 8 tháng 10 năm 2019 nhằm chấn chỉnh hoạt động tư vấn này, chỉ ra những tồn tại trong công tác tư vấn hướng nghiệp du học và xuất khẩu lao động Gần đây, Công đoàn ngành giáo dục Nghệ An cũng đã phát hành công văn 234/HD-CĐN để tiếp tục điều chỉnh hoạt động trong lĩnh vực này.
Vào ngày 29 tháng 11 năm 2019, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo tăng cường công tác truyền thông trên mạng xã hội trong cuộc họp triển khai công tác dân vận đầu năm 2020, cho thấy sự quan tâm của các cơ quan quản lý Nhà nước đối với không gian mạng như một xã hội thực sự Sự kiện đau lòng xảy ra tại Anh vào cuối tháng 10 năm 2019, khi 39 người nhập cư trái phép chết trong xe thùng đông lạnh, chủ yếu là người Nghệ An và Hà Tĩnh, là bài học cảnh tỉnh cho những ai thiếu thông tin hoặc có thông tin không chính xác về "miền đất hứa" Do đó, học sinh và phụ huynh cần một nguồn thông tin đáng tin cậy để kiểm chứng trước khi đưa ra quyết định Chúng tôi sử dụng mạng xã hội như một công cụ để tạo lập nhóm, cung cấp thông tin cho học sinh, giúp các em chia sẻ và tìm hiểu thông tin trực tiếp từ những người đã trải nghiệm thực tế.
Để đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn giáo dục, chúng tôi lựa chọn đề tài “Một số biện pháp sử dụng mạng xã hội trong xây dựng văn hóa nhà trường và tư vấn hướng nghiệp đạt hiệu quả cao” Đề tài này nhằm chia sẻ kinh nghiệm và đúc kết những phương pháp hiệu quả, giúp đồng nghiệp thực hiện tốt hơn nhiệm vụ giáo dục của mình.
Tính lịch sử của sáng kiến kinh nghiệm
Mạng xã hội đã trở thành chủ đề được nghiên cứu rộng rãi, nhưng vẫn thiếu một công trình khoa học toàn diện về tác động của nó đối với đời sống xã hội Trong lĩnh vực giáo dục, nhiều bài viết đã phân tích tác động tích cực và tiêu cực của mạng xã hội đối với giáo dục đạo đức, lối sống và giá trị thẩm mỹ của giới trẻ Việc ứng dụng mạng xã hội vào văn hóa nhà trường và tư vấn hướng nghiệp vẫn chủ yếu dựa trên kinh nghiệm cá nhân và chưa được hệ thống hóa Để xây dựng bản sắc nhà trường, cần sự chung tay của giáo viên và học sinh, cùng với việc phát huy những kỷ niệm về mái trường Trong công tác hướng nghiệp, ngoài chương trình giáo dục phổ thông, sự quan tâm của giáo viên vẫn còn hạn chế, và nhiều trường phụ thuộc vào thông tin từ các công ty tư vấn Do đó, việc tổng hợp kinh nghiệm thành một công trình hoàn chỉnh là cần thiết, nhằm mang lại lợi ích cho học sinh và công tác giáo dục Mục đích của sáng kiến này chính là tạo ra những ý tưởng hữu ích cho sự phát triển giáo dục.
Điểm mới và đóng góp của sáng kiến
Bản đúc rút kinh nghiệm này tổng hợp những giải pháp hiệu quả mà chúng tôi đã thực hiện, từ việc phân tích các mảng riêng lẻ đến việc áp dụng mạng xã hội như một công cụ cụ thể nhằm đạt được mục tiêu Trong thời đại 4.0, việc định hướng thông tin chính xác là vô cùng cần thiết do tốc độ và lượng thông tin gia tăng nhanh chóng Đề xuất này chỉ ra các giải pháp và thao tác cụ thể trong việc xây dựng giá trị văn hóa cho nhà trường và lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp, từ đó các đơn vị có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp với đặc điểm của mình.
Phương pháp nghiên cứu và phạm vi của sáng kiến kinh nghiệm
Bản sáng kiến này áp dụng phương pháp phân tích và thống kê để đánh giá nhu cầu và số liệu từ nhà trường cũng như học sinh cũ Qua việc thống kê các hoạt động đã triển khai, chúng tôi rút ra những giải pháp cơ bản và kinh nghiệm quý báu.
Bản sáng kiến này không nhằm mục tiêu bao quát toàn bộ giá trị văn hóa của nhà trường và các hoạt động trong lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp, mà chỉ tập trung vào hai ý chính.
Để hình thành bản sắc văn hóa của nhà trường, một giải pháp hiệu quả là sử dụng mạng xã hội để thông tin về các hoạt động, phong trào, và thành tích nổi bật của thầy cô, học sinh Qua đó, tạo dựng bản sắc văn hóa và kết nối các thế hệ học sinh, đồng thời sử dụng những tấm gương vượt khó để giáo dục thế hệ hiện tại Điều này không chỉ giúp hình thành các giá trị văn hóa mà còn góp phần vào việc giáo dục đạo đức truyền thống của nhà trường cho học sinh.
- Sử dụng mạng xã hội tạo lập các nhóm học sinh của nhà trường đang theo học ở
NỘI DUNG
Mạng xã hội
1.1 Một số hiểu biết chung:
Mạng xã hội, hay còn gọi là cộng đồng ảo, là dịch vụ kết nối các thành viên có cùng sở thích trên Internet, phục vụ nhiều mục đích khác nhau mà không bị giới hạn về không gian và thời gian Những người tham gia được gọi là cư dân mạng, và họ sử dụng mạng xã hội để giao tiếp, chia sẻ ý tưởng, sở thích, cũng như kết bạn với những người mới.
Dịch vụ mạng xã hội cung cấp nhiều tính năng như chat, email, chia sẻ phim ảnh, voice chat, chia sẻ file, blog và xã luận, tạo ra một cách thức mới để cư dân mạng kết nối với nhau Đây trở thành phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của hàng trăm triệu người trên toàn thế giới Các thành viên có thể tìm kiếm bạn bè và đối tác dựa trên nhóm, thông tin cá nhân hoặc sở thích cá nhân Mạng xã hội cho phép người dùng kết nối với những người quen biết và mở rộng mối quan hệ tới những người khác thông qua các liên kết trung gian Hai đặc điểm cơ bản của mạng xã hội là sự tham gia trực tuyến của cá nhân và việc xây dựng nội dung bởi người dùng trên các trang web mở Hiện nay, có nhiều mạng xã hội phổ biến tại Việt Nam như Facebook, Zalo, Viber, Messenger và YouTube.
1.2 Mặt tích cực của mạng xã hội
Trong những năm gần đây, mạng xã hội đã phát triển mạnh mẽ và có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống xã hội ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam.
Mạng xã hội là một thuật ngữ phổ biến, cung cấp nhiều tính năng đa dạng giúp người dùng kết nối, chia sẻ và tiếp nhận thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Mạng xã hội, từ góc độ quản lý nhà nước, được xem là hệ thống thông tin nhanh chóng, cung cấp cho người dùng các dịch vụ lưu trữ, tìm kiếm, chia sẻ và trao đổi thông tin Nó bao gồm các dịch vụ như tạo trang thông tin cá nhân, diễn đàn, trò chuyện trực tuyến, cũng như chia sẻ âm thanh, hình ảnh và các hình thức dịch vụ tương tự khác.
Mạng xã hội, từ góc độ văn hóa - xã hội, được hiểu là tập hợp các mối quan hệ giữa cá nhân, nhóm cá nhân và tổ chức trên internet Nó đại diện cho một loại hình cộng đồng ảo với nhiều cộng đồng trực tuyến khác nhau, đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần của con người Các nền tảng như Facebook, Youtube, Zalo thu hút đông đảo người tham gia và ngày càng trở nên quan trọng trong đời sống xã hội.
Tại Việt Nam, mạng xã hội bắt đầu xuất hiện từ những năm 2000 dưới dạng blog, và hiện có 259 mạng xã hội được cấp phép với khoảng 35 triệu người dùng, chiếm 37% dân số Trung bình, người Việt Nam dành hơn 2 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội, chủ yếu là nhóm tuổi từ 15-40, bao gồm học sinh, sinh viên và người lao động Nhóm này thường là những người trẻ, dễ dàng tiếp cận công nghệ và nhanh nhạy với các xu hướng mới Ngày nay, bất kỳ ai có điện thoại thông minh, máy tính bảng hoặc máy tính cá nhân kết nối internet đều có thể tham gia mạng xã hội, mang lại nhiều tiện ích với nội dung phong phú và cách sử dụng dễ dàng.
Mạng xã hội đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố niềm tin của quần chúng đối với sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước Những năm qua, tình trạng tham nhũng và quan liêu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín chính quyền, làm giảm niềm tin của nhân dân Tuy nhiên, mạng xã hội đã giúp phản ánh thông tin và tạo điều kiện cho các cơ quan chức năng xử lý, từ đó khôi phục niềm tin Với sự phát triển của công nghệ, các cơ quan nhà nước đã sử dụng mạng xã hội hiệu quả, thu hẹp khoảng cách với người dân Ví dụ, vào tháng 10 năm 2015, Chính phủ đã lập hai tài khoản Facebook nhằm cung cấp thông tin kịp thời về các văn bản pháp luật và hoạt động của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, không chỉ đáp ứng nhu cầu thông tin mà còn khuyến khích người dân đồng hành cùng Chính phủ, góp phần định hướng dư luận trên mạng xã hội.
Mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nhận thức, tư duy và kỹ năng sống của con người, trở thành nguồn cung cấp thông tin và kiến thức đa dạng về mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội Chỉ với vài thao tác đơn giản, người dùng có thể nhận thông tin cập nhật kịp thời về những vấn đề mà họ quan tâm, kết nối bạn bè và chia sẻ thông tin Điều này giúp họ nắm bắt xu hướng sống, cảm xúc của người thân, phục vụ cho công việc và cuộc sống Ngoài ra, mạng xã hội còn cung cấp nhiều trang dạy kỹ năng sống như ngoại ngữ, nấu ăn, sửa chữa, giao tiếp, tâm lý và thể thao, giúp người dùng trang bị những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống hiện đại mà không cần tham gia lớp học hay đóng học phí.
Mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển văn hóa cộng đồng, với ảnh hưởng ngày càng lớn đến các giá trị văn hóa chung Nhờ vào tiến bộ công nghệ, người dùng có thể dễ dàng kết nối và tương tác với bạn bè, gia đình, và cộng đồng, từ đó chia sẻ cảm xúc và trải nghiệm cá nhân Sự tham gia của cá nhân vào các hoạt động cộng đồng như cứu trợ thiên tai và xóa đói giảm nghèo trở nên hiệu quả hơn, tạo ra tác động lan tỏa tích cực trong xã hội Nội lực của cộng đồng được phát huy mạnh mẽ hơn trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời hình thức kinh doanh online trên mạng xã hội cũng đang ngày càng phát triển và chuyên nghiệp hóa.
Mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hội nhập quốc tế văn hóa của Việt Nam Những nền tảng như Facebook và YouTube tạo ra cơ hội giao lưu văn hóa, giúp tăng cường sự hiểu biết giữa dân tộc Việt Nam và các quốc gia khác Qua mạng xã hội, hình ảnh Việt Nam được lan tỏa, thể hiện một dân tộc yêu hòa bình, tôn trọng công lý và sở hữu kho tàng văn hóa phong phú, đa dạng.
2.2 Mặt trái của mạng xã hội:
Mạng xã hội không chỉ mang lại những lợi ích tích cực mà còn tồn tại nhiều yếu tố tiêu cực, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường xã hội, lợi ích cộng đồng và an ninh trật tự.
Mạng xã hội đã trở thành công cụ chính để các thế lực thù địch lợi dụng nhằm phá hoại tư tưởng, với hàng ngàn trang mạng như “Dân làm báo” và “Quan làm báo” thường xuyên đăng tải nội dung chống Đảng và chế độ Những bài viết này xuyên tạc chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các chính sách của Đảng, Nhà nước, lợi dụng các vấn đề xã hội, như tham nhũng hay bảo vệ môi trường, để phát tán thông tin sai lệch Các thế lực này cũng khai thác những sơ hở trong việc triển khai chính sách phát triển kinh tế - xã hội, từ các sự kiện phức tạp như vụ Đồng Tâm đến ô nhiễm môi trường, nhằm kích động dư luận và tạo ra tâm lý bất mãn, chống đối, dẫn đến kêu gọi biểu tình và bạo loạn lật đổ chế độ.
Mạng xã hội đang gia tăng nguy cơ lộ lọt bí mật nhà nước và thông tin cá nhân, đặc biệt trong số 35 triệu người dùng tại Việt Nam, trong đó có nhiều cán bộ, đảng viên làm việc tại các cơ quan liên quan đến bí mật nhà nước Nhiều người có thói quen chia sẻ thông tin về cuộc sống và công việc lên mạng, nhưng hiểu biết về bảo vệ bí mật nhà nước của họ còn hạn chế, dẫn đến ý thức bảo mật kém Hệ quả là việc đăng tải thông tin cá nhân, lịch trình công tác và hình ảnh gia đình trên mạng xã hội đã gây ra nhiều hệ lụy đáng tiếc.
Mạng xã hội đang gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển văn hóa, làm gia tăng nguy cơ xói mòn bản sắc văn hóa dân tộc Sự phát triển của mạng xã hội đã mở rộng dòng chảy của các cuộc bá quyền văn hóa, ảnh hưởng sâu sắc đến giới trẻ với những trào lưu cổ vũ lối sống và giá trị phương Tây, như tự do cá nhân và văn hóa đồi trụy, đi ngược lại truyền thống văn hóa dân tộc Tình trạng thông tin nhiễu loạn và thật giả lẫn lộn trên mạng xã hội đang ở mức báo động, ảnh hưởng đến các giá trị văn hóa tốt đẹp của cộng đồng Nghiện mạng xã hội trở nên phổ biến, khiến người dùng dành ít thời gian cho các mối quan hệ thực tế, làm giảm tương tác và tăng tình trạng trầm cảm Hoạt động tung tin đồn và tìm kiếm sự chú ý trên mạng xã hội ngày càng gia tăng, gây hoang mang trong dư luận và hình thành tâm lý đám đông, có thể dẫn đến những giá trị lệch lạc trong văn hóa ứng xử.