Bối cảnh nghiên cứu và lý do chọn đề tài
Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tài chính quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội Qua quản lý và sử dụng ngân sách, Nhà nước khai thác và phân bổ nguồn tài chính một cách hợp lý và hiệu quả, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội Chức năng quản lý ngân sách giúp đảm bảo sự công bằng trong phân phối ngân sách giữa các địa phương và tối ưu hóa nguồn lực công Quản lý ngân sách hiệu quả ở Trung ương và địa phương không chỉ khuyến khích tăng thu mà còn điều chỉnh chi tiêu hợp lý, cân đối thu chi ngân sách nhà nước.
Quản lý ngân sách ở Trung ương và địa phương đã đạt được hiệu quả tốt theo quy định của Luật Ngân sách, thực hiện các công cụ điều tiết vĩ mô nhằm định hướng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh Hoạt động thu – chi ngân sách nhà nước không chỉ điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư mà còn đảm bảo an sinh xã hội Trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, quản lý ngân sách còn giúp ổn định giá cả hàng hóa và tham gia vào thị trường tiền tệ thông qua phát hành trái phiếu, góp phần kiềm chế lạm phát và ổn định tài chính quốc gia Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề như thẩm quyền quyết định ngân sách chồng chéo, phân chia nguồn thu và nhiệm vụ chi chưa hợp lý, cùng với hiệu quả quản lý ngân sách chưa cao Do đó, cần có những cải tiến để hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý ngân sách.
Ngân sách xã là một trong bốn cấp ngân sách nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương thực hiện các chức năng phát triển kinh tế, xã hội và an ninh quốc phòng.
Sự phân cấp quản lý ngân sách nhà nước cần phải phù hợp với cấu trúc của bộ máy chính quyền, từ đó tạo ra những đòn bẩy tích cực để phát triển các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, và an ninh-quốc phòng tại địa phương.
Quy định về quản lý ngân sách xã đã có nhiều thay đổi và ngày càng hoàn thiện hơn Ngày 25/6/2015, Quốc hội ban hành Luật Quản lý NSNN (Luật số 83/2015/QH13), tiếp theo đó, Chính phủ ban hành Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 để thi hành Luật ngân sách Bộ Tài chính cũng đã ban hành Thông tư số 342/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định này Đặc biệt, đối với ngân sách cấp xã, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 344/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 quy định về quản lý ngân sách và các hoạt động tài chính khác của xã, phường, thị trấn.
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã trở nên cấp thiết trong quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn Tuy nhiên, hiện nay, quản lý ngân sách cấp xã vẫn gặp nhiều hạn chế như năng lực và trình độ chuyên môn của cán bộ, công chức còn yếu kém, hiệu quả sử dụng kinh phí phân bổ chưa cao, và nguồn kinh phí chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên Thêm vào đó, tình trạng quyết toán sai nguồn và chi ngân sách không hợp lý vẫn diễn ra, dẫn đến quản lý ngân sách lỏng lẻo, thiếu tính kỷ luật và phát sinh nhiều tiêu cực, lãng phí.
Là người đứng đầu trong quản lý tài chính ngân sách xã, tôi nhận thấy còn nhiều bất cập chưa được khắc phục triệt để Trước tình hình này, việc nghiên cứu các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính ngân sách xã là cần thiết, với mục tiêu đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả, chặt chẽ và thực hành tiết kiệm, đồng thời tập trung nguồn lực cho đầu tư phát triển Với mong muốn góp phần vào việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã, tôi đã chọn đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách tại xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau” làm chủ đề nghiên cứu.
Mục tiêu nghiên cứu
- Công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015-2017 đạt được kết quả gì? Còn những hạn chế gì?.
- Giải pháp gì để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã theo phân cấp được tốt hơn trong trong giai đoạn 2019 - 2020?.
Câu hỏi nghiên cứu
- Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015-2017 còn những khiếm khuyết bất cấp, hạn chế gì? Kết quả đạt được như thế nào?
- Những giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã theo phân cấp của Luật ngân sách được tốt hơn trong trong giai đoạn 2018 - 2020?.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thống kê và khảo sát được áp dụng để thu thập dữ liệu về thu chi ngân sách xã từ năm 2015 đến 2017 Đơn vị thực hiện khảo sát bao gồm Ủy ban nhân dân xã và Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Đầm Dơi.
Phương pháp phân tích - tổng hợp được áp dụng để đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách tại xã trong giai đoạn 2015 - 2017 Qua đó, bài viết chỉ ra những điểm mạnh, hạn chế và yếu kém trong công tác quản lý ngân sách, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện hiệu quả quản lý ngân sách cho các năm tiếp theo.
Phương pháp đối chiếu và so sánh là cách hiệu quả để phân tích công tác quản lý ngân sách nhà nước của xã Bằng việc thu thập và phân tích số liệu qua các năm, cá nhân có thể so sánh thực trạng và kết quả đạt được, từ đó đưa ra những giải pháp khoa học nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã.
Phương pháp định tính trong nghiên cứu này kết hợp lý luận và thực tiễn, dựa trên các quy luật phát triển khách quan về kinh tế - xã hội và các chính sách của Nhà nước Mục tiêu là hệ thống hóa và phát triển cơ sở lý luận, đồng thời xác định những biện pháp cần thiết để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã.
Kết cấu của luận văn gồm 3 chương
Chương 1 trình bày cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nước và ngân sách cấp xã, bao gồm các khái niệm liên quan đến ngân sách nhà nước và mối liên hệ với việc thực hiện ngân sách cấp xã Bài viết phân tích đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp xã, đồng thời nghiên cứu và phân tích các vấn đề một cách chi tiết, tạo nền tảng lý thuyết cho các chương tiếp theo.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm, Huyện Đầm Dơi tỉnh Cà Mau
Chương này phân tích thực trạng quản lý ngân sách tại xã Quách Phầm, liên kết với các đặc điểm kinh tế - xã hội hiện tại Mặc dù đã đạt được một số thành tựu, ngân sách xã vẫn phụ thuộc nhiều vào ngân sách cấp trên, nguồn thu từ thuế phí và lệ phí còn hạn chế, trong khi đóng góp từ người dân chiếm tỷ trọng lớn, tạo thêm gánh nặng cho cộng đồng.
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau
Nghiên cứu về ngân sách tại xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi đã chỉ ra thực trạng quản lý nguồn ngân sách và đề xuất các giải pháp hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách Những giải pháp này không chỉ giúp tăng cường nguồn ngân sách của xã mà còn góp phần phát triển toàn diện các lĩnh vực trên địa bàn.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ
Ngân sách nhà nước và vai trò của quản lý ngân sách cấp xã trong phát triển kinh tế - xã hội
Từ "ngân sách" có nguồn gốc từ thuật ngữ "budjet" trong tiếng Anh cổ, chỉ chiếc túi của nhà vua chứa tiền cho chi tiêu công cộng Dưới chế độ phong kiến, chi tiêu của nhà vua cho mục đích công cộng và chi tiêu cá nhân không được phân tách Khi giai cấp tư sản phát triển và chiếm ưu thế trong nghị viện, họ yêu cầu tách biệt hai khoản chi này, dẫn đến sự ra đời của khái niệm "Ngân sách nhà nước" (NSNN).
Ngân sách nhà nước là một thuật ngữ phổ biến trong kinh tế và xã hội trên toàn thế giới Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có sự thống nhất trong quan niệm về ngân sách nhà nước, với nhiều ý kiến khác nhau được đưa ra từ các trường phái và lĩnh vực nghiên cứu khác nhau.
Ngân sách, theo định nghĩa từ từ điển Bách khoa Toàn thư về kinh tế của Pháp, là văn kiện được Nghị viện hoặc Hội đồng thảo luận và phê chuẩn, trong đó nêu rõ các nghiệp vụ tài chính (thu, chi) của tổ chức công như Nhà nước, chính quyền địa phương hoặc tổ chức tư như doanh nghiệp, hiệp hội.
Theo Joseph E Stiglitz (1995), ngân sách của Chính phủ liên bang phản ánh dòng tiền, thu nhập và chi tiêu hàng năm, tương tự như báo cáo thu nhập của doanh nghiệp Ngân sách cung cấp cái nhìn tổng thể về hoạt động của Chính phủ, cho thấy cách thức chi tiêu và nguồn thu nhập của nó.
Theo quan điểm nghiên cứu trong nước về khái niệm ngân sách nhà nước có hai nội dung chính:
Ngân sách nhà nước (NSNN) là dự toán tổng hợp về thu chi tài chính của Nhà nước, phản ánh các quan hệ kinh tế liên quan đến việc hình thành, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung NSNN thực hiện các chức năng của Nhà nước theo quy định của pháp luật.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là các quan hệ kinh tế phát sinh từ việc Nhà nước huy động và sử dụng các nguồn tài chính khác nhau Theo Điều 4, khoản 14 của Luật Ngân sách nhà nước được Quốc hội khóa XIII thông qua năm 2015, NSNN bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước Khái niệm này được xem là bản chất và được áp dụng trong năm đầu của giai đoạn ổn định ngân sách mới từ năm 2017.
Theo Luật Ngân sách năm 2015, ngân sách Nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu và chi do cơ quan nhà nước có thẩm quyền dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, phản ánh lượng tiền huy động từ thu nhập quốc dân để chi tiêu NSNN có hai mặt: mặt tĩnh, thể hiện các nguồn tài chính có thể xác định tại bất kỳ thời điểm nào, và mặt động, liên quan đến quan hệ phân phối giá trị gắn liền với quỹ tiền tệ Từ NSNN, các nguồn tài chính được phân bổ cho các ngành, lĩnh vực và địa phương trong nền kinh tế quốc dân Hoạt động của NSNN chủ yếu bao gồm hai lĩnh vực chính là thu và chi.
Thu NSNN là quá trình Nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để phân phối nguồn tài chính, hình thành quỹ tiền tệ phục vụ cho các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước Toàn bộ khoản tiền này được tập trung vào tay Nhà nước, tạo thành quỹ NSNN nhằm đáp ứng các yêu cầu chi tiêu cụ thể.
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) phản ánh các mối quan hệ tiền tệ trong quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN Mục đích của những khoản chi này là để trang trải chi phí cho bộ máy quản lý nhà nước và thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội mà Nhà nước đảm nhận theo những nguyên tắc nhất định.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là một khái niệm có sự khác biệt nhưng về bản chất, nó phản ánh các quan hệ lợi ích kinh tế giữa nhà nước và các chủ thể như doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, và cá nhân trong và ngoài nước Những con số thu chi của NSNN gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ ngân sách, thể hiện vai trò quan trọng của NSNN trong nền kinh tế.
- Vai trò ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính tổng hợp và quan trọng nhất, đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính Nó quyết định sự phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng tại cơ sở Vai trò của ngân sách được xác lập dựa trên chức năng và nhiệm vụ cụ thể trong từng giai đoạn Đánh giá hiệu quả điều hành và lãnh đạo của Nhà nước được thể hiện qua việc phát huy vai trò của ngân sách nhà nước.
- Hệ thống NSNN ở Việt Nam
Theo Luật NSNN năm 2015 Hệ thống Ngân sách nhà nước ở Việt Nam được tổ chức theo sơ đồ sau:
Hình 1.1 Sơ đồ hệ thống Ngân sách Nhà nước ở Việt Nam
Ngân sách tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương
Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh
Ngân sách xã, phường, thị trấn
1.1.2 Ngân sách cấp xã và vai trò của nó trong phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương
Ngân sách xã (NSX) là cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống ngân sách nhà nước, đảm bảo tài chính cho chính quyền địa phương NSX giúp chính quyền xã khai thác các thế mạnh sẵn có nhằm phát triển kinh tế, thực hiện chính sách xã hội và duy trì an ninh trật tự trong khu vực.
Ngân sách xã (NSX) là yếu tố thiết yếu trong việc quản lý kinh tế - xã hội của Nhà nước, trực tiếp liên quan đến lợi ích của người dân NSX không chỉ là tiền đề mà còn là kết quả của quá trình này, bao gồm các quan hệ kinh tế phát sinh từ việc tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền cấp xã Mục tiêu của NSX là phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của Nhà nước ở cấp cơ sở, trong khuôn khổ phân công và phân cấp quản lý đã được xác định.
Thu ngân sách xã bao gồm tất cả các khoản thu được Hội đồng nhân dân xã phê duyệt trong dự toán hàng năm, nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của chính quyền cấp xã.
Đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp xã
1.2.1 Đặc điểm thu, chi ngân sách cấp xã
Hoạt động ngân sách trên địa bàn xã gắn chặt với hoạt động của chính quyền cơ sở và được tiến hành theo luật định
Quan hệ giữa ngân sách và các chủ thể trong xã hội hình thành từ việc tạo lập và sử dụng nguồn tài chính quốc gia, thể hiện mối quan hệ kinh tế và lợi ích giữa ngân sách cấp xã và các chủ thể kinh tế địa phương Trong mối quan hệ này, lợi ích của địa phương được ưu tiên hàng đầu và chi phối các lợi ích khác.
Ngân sách cấp xã được hình thành từ các quan hệ tài chính, nhưng điểm đặc trưng là nó được chia thành nhiều quỹ với mục đích sử dụng riêng Các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể trong xã hội và ngân sách cấp xã chủ yếu diễn ra trong lĩnh vực phân phối nguồn lực tài chính, do chính quyền địa phương điều chỉnh Sự thay đổi trong ngân sách cấp xã phản ánh điều kiện kinh tế, văn hóa và xã hội của từng thời kỳ, thể hiện qua các nội dung thu và chi.
1.2.2 Những nhân tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý ngân sách xã
Đặc điểm tự nhiên và kinh tế - xã hội của địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý ngân sách nhà nước Việc nhận diện và khai thác các lợi thế, đồng thời hạn chế những yếu tố bất lợi, sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực sẵn có Ngân sách cấp xã không chỉ phản ánh điều kiện kinh tế - xã hội mà còn là trung tâm trong phân phối tài chính địa phương Sự phát triển kinh tế địa phương góp phần ổn định và nâng cao vai trò của ngân sách, qua đó hỗ trợ phân bổ nguồn lực cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng và ổn định địa phương.
- Hoạt động kinh tế tại địa phương và các chính sách, quy định pháp luật về quản lý ngân sách cấp xã
Chính sách phát triển kinh tế - xã hội của xã đóng vai trò quan trọng trong việc khai thác nguồn lực và phát huy tiềm năng địa phương, đồng thời thu hút nhiều nguồn lực cho ngân sách Việc áp dụng và triển khai hiệu quả các quy định của Nhà nước và địa phương liên quan đến quản lý ngân sách cấp xã sẽ nâng cao hiệu quả công tác ngân sách tại cấp xã.
Cơ chế vận hành và điều hành ngân sách cấp xã đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Khi địa phương áp dụng cơ chế khoa học và hợp lý, cùng với sự chỉ đạo và giám sát chặt chẽ từ các đơn vị chức năng, nguồn lực vào ngân sách cấp xã sẽ được khai thác và sử dụng hiệu quả hơn Điều này không chỉ giúp đạt được các mục tiêu quản lý ngân sách mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho mọi hoạt động liên quan, từ đó nâng cao hiệu quả tổng thể trong quản lý ngân sách cấp xã.
Yếu tố con người, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức trong bộ máy quản lý ngân sách cấp xã, đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức và điều hành hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước Sự hiện diện của đội ngũ cán bộ quản lý có năng lực, liêm khiết, công tâm và minh bạch sẽ nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã Việc nhận thức và đánh giá đúng vai trò của nhân tố con người trong quản lý ngân sách cấp xã là rất quan trọng để đạt được hiệu quả cao trong công tác này.
Các điều kiện vật chất phục vụ quản lý ngân sách cấp xã đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động tài chính công minh bạch Để hướng tới quản lý tài chính hiện đại, cần trang bị và sử dụng hiệu quả các thiết bị, máy móc và công cụ hỗ trợ, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách Những điều kiện vật chất này sẽ góp phần hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp xã.
Nội dung cơ bản về quản lý ngân sách cấp xã
1.3.1 Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã
Quản lý ngân sách cấp xã là quá trình thực hiện các luật, chế độ và chính sách liên quan, cùng với các công cụ quản lý ngân sách, nhằm đảm bảo hoạt động của chính quyền cấp xã tuân thủ pháp luật Công tác này không chỉ hoàn thiện quản lý ngân sách và tài chính cấp xã mà còn góp phần nâng cao chất lượng quản lý ngân sách theo từng giai đoạn.
Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã là quá trình mà nhà nước, cả Trung ương và địa phương, giao nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm cho chính quyền cấp xã trong việc quản lý ngân sách Quá trình này nhằm giải quyết các mối quan hệ giữa chính quyền nhà nước và cấp xã, bao gồm ba nội dung chính: quan hệ về chế độ và chính sách, quan hệ vật chất liên quan đến nguồn thu và nhiệm vụ chi, cùng với quản lý chu trình ngân sách.
1.3.2 Quản lý thu ngân sách cấp xã
Quản lý ngân sách cấp xã là chức năng quan trọng của chính quyền địa phương, liên quan chặt chẽ đến các cơ quan công quyền và tổ chức kinh tế - xã hội khác nhau trong khu vực Việc quản lý này đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các thành phần kinh tế, góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương Nội dung quản lý thu ngân sách cấp xã bao gồm nhiều hoạt động nhằm tối ưu hóa nguồn thu và sử dụng ngân sách một cách hiệu quả nhất.
Nguồn thu từ thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác cần tuân thủ quy định pháp luật và phù hợp với khả năng của người dân Mức thuế và thời hạn nộp thuế phải hợp lý, đồng thời nuôi dưỡng nguồn thu tại địa phương với chi phí thu nộp tối thiểu Việc khai thác hiệu quả các nguồn lực tài chính địa phương rất quan trọng, bao gồm thuế, phí và lệ phí vào ngân sách cấp xã Thuế không chỉ là công cụ huy động nguồn lực mà còn điều tiết hoạt động kinh tế - xã hội và phát triển nguồn thu tiềm năng Hiệu quả quản lý thuế được đánh giá qua mối quan hệ giữa chi phí quản lý và số thuế thu được, với mục tiêu giảm chi phí và tăng thu ngân sách Đồng thời, hoàn thành hoặc vượt chỉ tiêu dự toán thu là ưu tiên hàng đầu để đảm bảo chủ động trong quản lý ngân sách Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tài chính, thuế và công chức liên quan trong tất cả các khâu từ lập kế hoạch đến quyết toán ngân sách Việc chấp hành thu ngân sách quyết định đến cân đối ngân sách hàng năm và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật thuế trong thực tế Hiệu quả quản lý thu ngân sách địa phương được thể hiện qua tỷ lệ động viên thu vào ngân sách và tốc độ tăng thu ngân sách vượt mức tăng trưởng kinh tế địa phương.
Phân cấp nguồn thu cho ngân sách cấp xã được thực hiện dựa trên nhu cầu chi để đảm bảo chức năng quản lý nhà nước ở cấp chính quyền cơ sở và cung cấp dịch vụ công cộng Ngân sách cấp xã bao gồm ba khoản thu lớn, phục vụ cho các phương tiện và dịch vụ thiết yếu cho dân sinh.
+ Các khoản thu ngân sách xã hưởng 100%
+ Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa ngân sách cấp xã với ngân sách cấp trên
+ Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên gồm thu bổ sung cân đối và thu bổ sung có mục tiêu
1.3.3 Quản lý chi ngân sách xã
Để đánh giá hiệu quả của chi ngân sách cấp xã, cần có cái nhìn toàn diện, xem xét tác động của từng khoản chi đến các mối quan hệ kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh quốc phòng tại địa phương, đồng thời tính đến thời gian phát huy tác dụng Hiệu quả chi ngân sách cấp xã được hiểu là mang lại lợi ích về kinh tế, văn hóa và xã hội cho cộng đồng địa phương.
Quản lý chi ngân sách cấp xã hiệu quả thể hiện qua việc phân phối ngân sách hợp lý và tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm, nhằm đạt được hiệu quả lâu dài cho đầu tư phát triển Điều này cũng giúp tiết kiệm chi phí không cần thiết và khắc phục tình trạng bội chi ngân sách trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, văn hóa và xã hội tại địa phương.
Hiệu quả chi ngân sách cấp xã được thể hiện ở nội dụng:
Đầu tư phát triển cần tập trung vào hiệu quả, ưu tiên cho các công trình kinh tế, văn hóa và xã hội, nhằm tạo ra tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến tăng trưởng kinh tế và tích lũy cho sự phát triển bền vững tại địa phương.
Chi thường xuyên là hoạt động có tính xã hội, và hiệu quả của nó trong ngân sách cấp xã khó có thể đo lường bằng phương pháp định lượng Để đánh giá hiệu quả chi thường xuyên, cần có cái nhìn toàn diện, xem xét ảnh hưởng của từng khoản chi đến các mối quan hệ kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh quốc phòng tại địa phương, đồng thời cần tính đến thời gian phát huy tác dụng của các khoản chi này.
Việc phân loại chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển là thiết yếu trong quản lý ngân sách cấp xã, giúp đánh giá và so sánh chi phí cho các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội Điều này tạo cơ sở xác định hiệu quả ngân sách cấp xã, đồng thời yêu cầu tiết kiệm tối đa chi phí quản lý hành chính Các khoản chi cần tuân thủ đúng tiêu chuẩn, chế độ và định mức quy định, với hiệu quả quản lý ngân sách được đánh giá qua các chỉ tiêu cụ thể.
Tỷ trọng chi đầu tư so với tổng chi ngân sách địa phương là một chỉ số quan trọng để đánh giá mức độ ưu tiên dành cho phát triển cơ sở hạ tầng và các dự án đầu tư Đồng thời, tốc độ tăng chi ngân sách hàng năm, được tính bằng tỷ lệ thực hiện chi năm sau so với năm trước, phản ánh sự biến động và khả năng điều chỉnh ngân sách của địa phương theo từng năm.
-Tốc độ tăng chi ngân sách hàng năm so với tốc độ tăng thu ngân sách
- Kết quả (%) thực hiện chi (TH chi) so với dự toán chi được giao (DT chi):
Về phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân sách cấp xã được dựa vào các căn cứ sau:
Căn cứ vào chế độ phân cấp quản lý kinh tế xã hội của nhà nước và các chính sách về hoạt động của cơ quan nhà nước, Đảng Cộng sản Việt Nam, cũng như các tổ chức chính trị xã hội, nhiệm vụ chi của ngân sách cấp xã được phân chia thành hai khoản lớn: chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển.
1.3.4 Quản lý chu trình ngân sách cấp xã Điểm khác biệt của quản lý ngân sách so với các khu vực khác là quản lý theo năm ngân sách (năm tài chính hay tài khóa) Chu trình ngân sách hay còn gọi là quy trình ngân sách dùng để chỉ toàn bộ hoạt động của một ngân sách kể từ khi bắt đầu hình thành cho đến khi kết thúc chuyển ngân sách mới Một chu trình ngân sách gồm 3 khâu nối tiếp nhau đó là: lập dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách
Trong quá trình lập dự toán ngân sách cấp xã, cần xác định nguồn lực địa phương và ngân sách phân bổ, đảm bảo chi tiêu phục vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quản lý nhà nước, quốc phòng và an ninh Dự toán ngân sách phải tuân thủ chế độ, tiêu chuẩn và định mức quy định, với tổng thu phải ngang tổng chi Trong trường hợp chi vượt thu, cần tìm nguồn bù đắp hoặc giảm các khoản chi không cần thiết Mặc dù không thể đảm bảo thu bằng chi tuyệt đối trong năm ngân sách, cần xem xét ở mức tương đối và duy trì nguồn dự phòng ngân sách để ứng phó kịp thời với các sự kiện không lường trước, ảnh hưởng đến các chỉ tiêu đã xác định.
Chỉ tiêu tổng hợp trong cân đối thu, chi ngân sách địa phương được xác định:
- Kết dư ngân sách = Thu ngân sách địa phương hưởng - Chi ngân sách địa phương ≥ 0
Để đảm bảo khả năng tích lũy và tăng chi ngân sách cho đầu tư phát triển, tổng thu thường xuyên từ thuế, phí, lệ phí và các nguồn thu khác cần lớn hơn tổng chi thường xuyên, với tỷ lệ thu thường xuyên > chi thường xuyên ≥ 1 Khi tỷ lệ này tăng lên qua các năm, khả năng tự cân đối ngân sách của địa phương cũng sẽ được cải thiện.
1.3.5 Tổ chức bộ máy quản lý ngân sách cấp xã
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ QUÁCH PHẨM, HUYỆN ĐẦM DƠI, TỈNH CÀ MAU GIAI ĐOẠN 2015 -
Tổng quan điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã Quách Phẩm
Xã Quách Phẩm đã được Chính phủ phê duyệt điều chỉnh địa giới hành chính theo Nghị định số 42/NĐ-CP ngày 25 tháng 6 năm 1999, sau khi thành lập xã Quách Phẩm Bắc thuộc huyện Đầm Dơi Xã nằm cách trung tâm tỉnh Cà Mau 45 km về phía Tây-Nam và cách trung tâm huyện Đầm Dơi 30 km Phía Bắc giáp xã Quách Phẩm Bắc, phía Nam giáp xã Hiệp Tùng, phía Đông giáp xã Thanh Tùng, và phía Tây giáp xã Đông Thới.
Xã có Trung tâm hành chính tọa lạc tại ấp Cái Keo, xã có 02 điểm chợ ( Chợ
Xã Bà Hính, thuộc huyện Đầm Dơi, có tổng diện tích tự nhiên 3.744,27 ha, chiếm 4,53% diện tích của huyện và 0,70% của tỉnh Cà Mau Dân số xã gồm 2.561 hộ với 11.135 khẩu, tương đương 6,11% dân số huyện và 0,92% tổng dân số tỉnh Tỷ lệ lao động trong xã đạt 63,89%, trong đó 80,4% làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi và trồng trọt Xã hiện có 164 hộ nghèo (7,28%) và 22 hộ cận nghèo (0,98%) Tính đến cuối tháng 10/2019, tỷ lệ hộ dân sử dụng điện đạt 98,56%, với hệ thống giao thông được bê tông hóa hơn 50km Ngành thủy sản là mũi nhọn kinh tế, với diện tích nuôi tôm công nghiệp đạt 101,47 ha, vượt kế hoạch đề ra, trong đó có 54,701 ha nuôi tôm siêu thâm canh Xã đang tích cực triển khai xây dựng nông thôn mới, hiện đã đạt 12/19 tiêu chí.
Xã có 11 doanh nghiệp và 205 hộ kinh doanh hoạt động trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ, với tình hình kinh doanh ổn định và hiệu quả Giá cả hàng hóa duy trì ổn định, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân Hàng năm, thu ngân sách nhà nước đạt gần 2 tỷ đồng, trong khi thu ngân sách xã là 9 tỷ đồng và chi ngân sách là 8,8 tỷ đồng.
Lĩnh vực văn hóa - xã hội tại địa phương đang được chú trọng và chỉ đạo để tạo ra những chuyển biến tích cực Trên địa bàn xã hiện có 04 điểm trường, trong đó có 03 trường đã đạt chuẩn mức độ 1.
63 lớp học, với 2.419 em học sinh (trong đó: Bậc THCS có 1.164 học sinh, bậc Tiểu học có 1.045 học sinh, bậc Mầm non có 210 cháu)
Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đang được triển khai hiệu quả, với 1.936/2.252 hộ gia đình đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa”, chiếm 86% Bên cạnh đó, có 04 ấp đạt danh hiệu “Ấp văn hóa”, chiếm 44% Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao và vui chơi giải trí nhân dịp các ngày lễ lớn và sự kiện trọng đại của đất nước, tỉnh, huyện, xã được tổ chức sôi nổi và thiết thực, góp phần phát triển phong trào thể dục thể thao quần chúng.
Trong những năm gần đây, công tác chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân đã có những bước phát triển tích cực, với sự đầu tư nâng cấp và mở rộng cơ sở vật chất phục vụ cho khám, chữa bệnh Đặc biệt, Trạm Y tế xã đã được công nhận đạt chuẩn về y tế trong giai đoạn 2011-2020.
Chính sách hỗ trợ người có công và an sinh xã hội được thực hiện kịp thời, đảm bảo quyền lợi cho đối tượng thụ hưởng Đặc biệt, đã triển khai xây dựng 18 căn nhà theo Quyết định số 22 của Thủ tướng Chính phủ và 8 căn nhà cho hộ nghèo theo Quyết định số 33, với tổng kinh phí đầu tư trên 1 tỷ đồng.
Công tác quốc phòng- an ninh địa phương được đảm bảo; Tình hình An ninh
Chính trị và trật tự an toàn xã hội tại địa bàn được duy trì ổn định Công tác xây dựng hệ thống chính trị được củng cố, đảm bảo hoạt động hiệu quả và có tác dụng tích cực.
Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau trong giai đoạn 2015 - 2017
2.2.1 Thực trạng quản lý thu ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015-
Từ bảng 2.1, tổng hợp quyết toán thu ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015-2017 cho thấy, năm 2015 tổng thu ngân sách xã đạt 9.531.149.599 đồng, trong đó thu từ ngân sách nhà nước là 1.860.000.000 đồng; năm 2016 tổng thu ngân sách xã là 9.153.920.573 đồng, với thu từ ngân sách nhà nước là 1.950.000.000 đồng; năm 2017 tổng thu ngân sách xã giảm xuống còn 7.297.503.000 đồng, trong đó thu từ ngân sách nhà nước vẫn giữ mức 1.950.000.000 đồng Điều này cho thấy nguồn thu ngân sách nhà nước thường chiếm khoảng 1/3 tổng thu ngân sách của xã Đặc biệt, nguồn thu bổ sung từ ngân sách cấp trên luôn chiếm tỷ lệ lớn nhất, với các con số lần lượt là 5.933.869.152 đồng (2015), 6.230.474.828 đồng (2016) và 4.961.503.000 đồng (2017).
BẢNG 2.1 TỔNG HỢP QUYẾT TOÁN THU NGÂN SÁCH XÃ QUÁCH PHẨM,
HUYỆN ĐẦM DƠI, TỈNH CÀ MAU GIAI ĐOẠN 2015-2017
NSNN NSX NSNN NSX NSNN NSX
TỔNG THU 1,860,000,000 7,671,149,599 1,950,000,000 7,203,920,573 1,950,000,000 5,347,503,000 A/ Thu trong cân đối ngân sách
Phí lệ phí 33,000,000 26,397,000 30,000,000 28,187,000 35,000,000 35,000,000 Thu khác 140,000,000 173,863,000 200,000,000 224,600,000 202,000,000 174,000,000
II / Các khoản thu phân chi theo tỉ lệ % 295,000,000 257,933,410 275,000,000 239,445,000 177,000,000 177,000,000
1 / Các khoản thu phân chia tối thiểu 70% 295,000,000 257,933,410 275,000,000 239,445,000 177,000,000 177,000,000
Thuế nhà đất 35,000,000 29,820,000 25,000,000 21,991,000 7,000,000 7,000,000 Thuế môn bài thu cá nhân , hộ kinh doanh 160,000,000 155,850,000 170,000,000 171,450,000 120,000,000 120,000,000 Thuế SDĐ NN 20,000,000 25,847,620 20,000,000 19,125,000 6,000,000 6,000,000
2 / Các khoản phân chi khác do tỉnh quy định 1,392,000,000 1,445,000,000 1,536,000,000
3/ Đóng góp của nhân dân xây dựng kết cấu hạ tầng ở địa phương 784,955,000 232,258,000
III / Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên 5,933,869,152 6,230,474,828 4,961,503,000
Bổ sung có mục tiêu 1,920,896,152 2,083,262,828
IV/ Tạm thu chưa đưa vào cân đối ngân sách
V Thu kết dư ngân sách 494,132,037 248,955,745
Nguồn: UBND xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau
Như vậy, trong các khoản thu ngân sách của xã Quách Phẩm giai đoạn 2015 –
Năm 2017, nguồn thu từ ngân sách cấp trên vẫn chiếm tỷ lệ lớn, cho thấy ngân sách của xã phụ thuộc nhiều vào hỗ trợ từ cấp trên Các khoản thu từ thuế, phí tại xã còn thấp, trong khi nguồn thu từ đóng góp của người dân cho xây dựng hạ tầng lại chiếm tỷ lệ lớn, cụ thể là 784,955,000 đồng năm 2015 và 232,258,000 đồng năm 2016, gây gánh nặng cho người dân Do đó, cần giảm nguồn thu này trong thời gian tới Hơn nữa, các khoản thu ngân sách từ hoạt động kinh tế địa phương vẫn còn thấp, vì vậy chính quyền xã cần có chính sách khuyến khích và phát triển các hoạt động kinh tế để tăng cường nguồn thu ngân sách cho xã.
Trong giai đoạn 2015 – 2017, nguồn thu ngân sách địa phương tăng nhưng không ổn định, chủ yếu phụ thuộc vào bổ sung từ ngân sách cấp trên, chiếm từ 39% đến 57,4% tổng thu ngân sách xã Mặc dù thu nội địa đã cải thiện và công tác quản lý thu ngân sách được nâng cao, xã vẫn gặp khó khăn trong việc tự cân đối ngân sách và giảm sự phụ thuộc vào nguồn bổ sung Các nhiệm vụ chi ngân sách vẫn chưa được đáp ứng hoàn toàn theo mục tiêu đề ra.
2.2.2 Thực trạng quản lý chi ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015-
Bảng 2.2 tổng hợp quyết toán chi ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau trong giai đoạn 2015-2017 cho thấy các khoản chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, bao gồm chi cho dân quân tự vệ, an ninh trật tự, đào tạo, dạy nghề, văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao, phát thanh, sự nghiệp kinh tế, môi trường, xã hội và quản lý hành chính Cụ thể, tổng chi ngân sách năm 2015 là 6.054.424.109 đồng, năm 2016 là 5.870.996.971 đồng và năm 2017 là 5.217.077.000 đồng.
Bảng 2.2 TỔNG HỢP QUYẾT TOÁN CHI NGÂN SÁCH XÃ QUÁCH PHẨM,
HUYỆN ĐẦM DƠI, TỈNH CÀ MAU GIAI ĐOẠN 2015-2017
NỘI DUNG CHI Năm 2015 Năm 2016 Năm 2017
I / Chi đầu tư phát triển 1,455,916,000 312,360,000
Chi đầu tư phát triển khác
Chi dân quân tự vệ 325,002,210 368,048,000 400,227,000
Chi an ninh trật tự 163,098,928 123,423,878 98,704,000
2/ Sự nghiệp đào tạo 82,580,000 66,152,000 168,000,000 4/ Sự nghiệp Văn hoá TT 59,445,500 50,208,500 75,600,000
7/ Chi sự nghiệp Kinh tế 662,213,000 2,020,357,000 190,900,000 8/ Sự nghiệp môi trường 19,900,000 18,000,000 34,000,000 9/ Sự nghiệp xã hội 172,670,000 260,495,000 102,000,000 10/ Chi quản lý hành chính 4,493,549,471 5,507,523,849 4,031,392,000
10.1 Quản lý nhà nước 4,050,715,484 4,403,461,510 3,537,092,000 10.3 Mặt trận Tổ quốc 105,188,147 17,535,200 132,513,600
10.4 Hội liên hiệp phụ nữ 80,777,300 23,814,000 92,956,000 10.5 Hội cựu chiến binh 82,485,070 14,609,010 81,693,600
Nguồn: UBND xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau
Khoản chi cho quản lý hành chính của xã hiện còn lớn, cho thấy bộ máy quản lý chưa hiệu quả và cần được tinh gọn để giảm chi phí Đầu tư cơ bản trong giai đoạn 2015 – 2017 rất thấp, với năm 2015 là 1,455,916,000 đồng, năm 2016 là 312,360,000 đồng, và năm 2017 là 0 đồng, không đáp ứng được nhu cầu phát triển hạ tầng và xây dựng nông thôn mới Khoản chi cho sự nghiệp xã hội cũng thấp, với 172,670,000 đồng năm 2015, ảnh hưởng đến khả năng huy động nguồn lực phát triển địa phương.
Trong năm 2016, ngân sách cho an sinh xã hội tại xã là 260,495,000 đồng, nhưng năm 2017 chỉ còn 102,000,000 đồng, dẫn đến việc công tác đảm bảo an sinh xã hội chưa được thực hiện hiệu quả Điều này ảnh hưởng đến chính sách hỗ trợ gia đình có công và người nghèo, thu nhập thấp Do đó, cần có sự quan tâm và khắc phục kịp thời trong thời gian tới.
Trong giai đoạn 2015 – 2017, chi phí cho bảo vệ môi trường tại xã vẫn còn hạn chế Để đảm bảo phát triển bền vững, cần tăng cường đầu tư và nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường trong thời gian tới.
Trong giai đoạn 2015 – 2017, cơ cấu chi ngân sách xã chủ yếu gồm chi đầu tư cơ bản và chi thường xuyên, với chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao nhất lên đến 82% vào năm 2016 Sự gia tăng nhanh chóng của chi thường xuyên do ảnh hưởng của các chính sách như tiền lương, tinh giản biên chế và các chương trình mục tiêu của tỉnh Nguồn chi thường xuyên chủ yếu được dành cho quản lý hành chính, trong khi chi cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cũng đã có những chuyển biến tích cực Tuy nhiên, tỷ trọng chi cho các cơ quan quản lý hành chính và an ninh quốc phòng vẫn lớn và chưa phù hợp với xu hướng phát triển hiện nay Do đó, cần điều chỉnh cơ cấu phân bổ chi ngân sách để phù hợp hơn với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao nguồn nhân lực và thu hút nhân tài tại xã.
Trong giai đoạn 2015 - 2017, kết quả chi ngân sách của xã không chỉ đạt mà còn vượt chỉ tiêu kế hoạch đề ra Mức chi thực tế so với dự toán ngân sách bình quân đạt yêu cầu, cho thấy xã đã dần kiểm soát được việc chi vượt quá dự toán Đồng thời, xã vẫn đáp ứng hiệu quả nhu cầu chi ngân sách phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Công tác kế toán và quyết toán ngân sách xã
Quy trình quản lý ngân sách xã Quách Phẩm đã thực hiện theo trình tự lập dự toán rõ ràng, nhưng thực tế cho thấy việc lập dự toán chưa phù hợp với yêu cầu, thường chậm trễ và tốn kém Chất lượng lập dự toán còn thấp, nhiều khoản chi không có định mức, dẫn đến tình trạng điều chỉnh trong quá trình thực hiện Quy trình lập và phân bổ ngân sách dựa trên tổng nguồn lực hiện có nhưng hiệu quả quản lý còn hạn chế, ngân sách phân bổ chưa khai thác hiệu quả nguồn lực xã Đối với chi đầu tư xây dựng, dự toán được lập căn cứ vào các dự án phù hợp quy hoạch và khả năng bố trí ngân sách hàng năm Trong giai đoạn 2015 – 2017, quản lý chi ngân sách của xã tương đối chặt chẽ, linh hoạt và hiệu quả, ưu tiên vốn cho các công trình trọng điểm nhằm đảm bảo cân đối ngân sách.
Công tác quyết toán những năm qua cho thấy, mặc dù ngân sách gặp khó khăn, nhưng nhờ các giải pháp điều hành linh hoạt, chi ngân sách vẫn thực hiện đúng tiến độ dự toán đầu năm Nguồn vốn cho đầu tư phát triển, hoạt động hành chính sự nghiệp, chính sách an sinh xã hội và an ninh - quốc phòng được đảm bảo, đồng thời kịp thời đáp ứng các nhiệm vụ đột xuất và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.
2.2.3 Thực trạng quản lý chu trình ngân sách xã Quách Phẩm
Công tác quản lý chu trình ngân sách xã Quách Phẩm được thực hiện bao gồm các bước sau:
Công tác lập, phê duyệt và phân bổ dự toán ngân sách xã hàng năm có vai trò quan trọng, yêu cầu dự toán phải chính xác và phù hợp với thực tiễn của xã cũng như khả năng ngân sách Việc lập dự toán căn cứ vào Luật Ngân sách, nghị quyết của Đảng cấp trên, nghị quyết của Đảng uỷ xã, cùng với các quy định quản lý ngân sách và thực trạng kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng của xã Dựa trên dự toán ngân sách năm, UBND xã sẽ thực hiện phê duyệt và phân bổ ngân sách cho các hoạt động trong năm.
Trong những năm qua, xã đã chú trọng công tác lập dự toán ngân sách hàng năm Các căn cứ quan trọng để xây dựng dự toán ngân sách bao gồm nhiều yếu tố khác nhau, nhằm đảm bảo tính chính xác và hiệu quả trong quản lý tài chính.
- Nghiên cứu, khảo sát tình hình thực tiễn của xã
- Xác đinh mục tiêu phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội và an ninh quốc phòng của xã trong năm
- Xác định cụ thể các nguồn thu
- Xác định cụ thể các nguồn chi
- Xác định nhu cầu thực tế thu, chi trong năm và khả năng cân đối thu, chi ngân sách trong năm của xã
- Tham khảo các khoản thu, chi của những năm trước để lên kế hoạch dự toán ngân sách trong năm
Công tác chấp hành ngân sách xã yêu cầu thực thi nghiêm túc sau khi ngân sách được lập, phê duyệt và phân bổ Trong quá trình thực hiện, nếu phát sinh vấn đề, cần báo cáo kịp thời lên Đảng uỷ và Uỷ ban xã để được xem xét giải quyết, hạn chế tối đa việc điều chỉnh dự toán ngân sách, chỉ thực hiện trong trường hợp bất khả kháng Đồng thời, cần có sự kiểm tra và giám sát thường xuyên từ Uỷ ban để phát hiện kịp thời các sai phạm, tránh tình trạng thất thoát ngân sách.
Công tác kế toán và quyết toán ngân sách xã yêu cầu ghi chép tỉ mỉ và kế toán chi tiết các khoản mục theo đúng chế độ kế toán cũng như dự toán ngân sách đã được phê duyệt Cuối năm, cần quyết toán các khoản thu, chi một cách cương quyết, tránh quyết toán những khoản chi không đúng quy định hoặc vượt định mức, nhằm đảm bảo cân đối thu chi Để hiểu rõ hơn về công tác quản lý chu trình ngân sách xã Quách Phẩm, chúng tôi sẽ phân tích bảng 2.3: “Báo cáo tổng hợp quyết toán chi ngân sách xã, theo nội dung kinh tế năm 2016”.
BẢNG 2.3 BÁO CÁO TỔNG HỢP QUYẾT TOÁN CHI NGÂN SÁCH XÃ QUÁCH PHẨM,
THEO NỘI DUNG KINH TẾ NĂM 2016 Đơn vị tính: đồng
Stt NỘI DUNG Mã số Dự toán năm Quyết toán năm
Tổng chi ngân sách xã 100 10,067,816,382 7,733,713,227 76.82
I Chi đầu tư phát triển 300 2,339,811,000 312,360,000 13.35
2 Chi đầu tư phát triển khác 320 - -
1 Chi DQTV, an ninh trật tự 410 418,931,000 491,471,878 117.32
Chi dân quân tự vệ 411 280,227,000 368,048,000 131.34
Chi an ninh trật tự 412 138,704,000 123,423,878 88.98
2 Chi sự nghiệp đào tạo - dạy nghề 420 88,000,000 66,152,000 75.17
3 Chi sự nghiệp môi trường 474 24,000,000 18,000,000 75.00
5 Chi sự nghiệp văn hoá thông tin 440 55,600,000 50,208,500 90.30
6 Chi sự nghiệp thể thao 38,800,000 7,145,000 18.41
7 Chi sự nghiệp kinh tế 460 1,736,293,000 2,020,357,000 116.36
9 Chi quản lý hành chính 480 4,720,727,382 4,507,523,849 95.48
9.2 Các Tổ chức chính trị, đoàn thể 75,000,000 104,062,510 138.75
Mặt trận tổ quốc Việt Nam 484 10,000,000 17,535,200 175.35 Đoàn Thanh niên CS HCM 485 20,000,000 37,655,600 188.28
Hội Liên hiệp Phụ nữ 486 15,000,000 23,814,000 158.76
Nguồn: UBND xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau
Đánh giá chung công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015 - 2017
2.3.1 Những kết quả đạt được
Dựa trên các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách xã Quách Phẩm và thực trạng công tác quản lý ngân sách đã được phân tích, có thể thấy rằng công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả tích cực.
Thứ nhất, hiệu quả trong quản lý thu ngân sách xã
Các khoản thu ngân sách địa phương từ thuế, phí và lệ phí hiện chưa hiệu quả và không ổn định Để cải thiện tình hình, cần khai thác hợp lý các nguồn lực tài chính và tiềm năng sẵn có tại địa phương, đồng thời tăng cường các nguồn thu Hiện tại, định mức thu một số loại thuế và phí chưa phù hợp, cần kiến nghị điều chỉnh từ cấp trên Sự phụ thuộc vào ngân sách huyện vẫn chiếm tỷ trọng lớn, điều này hạn chế tính chủ động trong công tác thu, chi ngân sách địa phương.
Trong thời gian tới, cần tạo điều kiện cho địa phương nâng cao tính chủ động trong điều hành ngân sách, tăng cường nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng, và xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là chương trình xây dựng nông thôn mới Giai đoạn 2015 – 2017, việc thu thuế, phí và lệ phí được thực hiện đúng quy trình, pháp luật, đảm bảo công bằng, tạo môi trường công khai, minh bạch, ngăn chặn gian lận thuế và thất thu ngân sách Địa phương đã hiện đại hóa thu ngân sách thông qua kết nối thông tin giữa các cơ quan thuế, hải quan, kho bạc và ngân hàng thương mại, tạo thuận lợi cho người nộp thuế, giảm chi phí quản lý và tăng nguồn thu.
Thứ hai, hiệu quả trong quản lý chi ngân sách xã
Trong những năm qua, ngân sách xã đã tăng trưởng đáng kể, giúp hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng Từ 2015 đến 2017, các khoản chi cho đầu tư xây dựng cơ bản và dự án hạ tầng giao thông đã mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội rõ rệt Ngân sách xã đã chuyển hướng từ cơ chế bao cấp sang tự chủ, tự chịu trách nhiệm, với sự phân bổ hợp lý giữa chi đầu tư và chi thường xuyên Đặc biệt, xã chú trọng tăng cường đầu tư cho lĩnh vực xã hội, hạ tầng, xóa đói giảm nghèo, phát triển nông nghiệp - nông thôn, bảo vệ môi trường và củng cố an ninh - quốc phòng Đảng ủy và Chính quyền xã luôn đề cao việc tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính, không ngừng đổi mới trong công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách.
Thực thi Luật Ngân sách năm 2015 đã giúp các Tỉnh, Huyện ban hành các văn bản quy định về chính sách, chế độ và tiêu chuẩn chi tiêu, từ đó khuyến khích sự sáng tạo của các đơn vị dự toán, đặc biệt là chính quyền cấp xã Nhờ vậy, công tác điều hành ngân sách địa phương trở nên chủ động và linh hoạt hơn, góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh quốc phòng tại địa phương.
Thứ ba, công tác quản lý các biện pháp cân đối thu, chi ngân sách tại xã được thực hiện đảm bảo cân đối ngân sách
Trong giai đoạn 2015 – 2017, các địa phương đều ghi nhận kết dư ngân sách, tạo nguồn tích lũy dự phòng cho việc cân đối chi ngân sách xã Tuy nhiên, tỷ lệ thu thường xuyên vẫn không đủ bù đắp cho chi, dẫn đến việc cần bổ sung nguồn từ huyện Khả năng tự cân đối thu chi ngân sách của các xã trong thời gian qua chưa được đảm bảo.
Xu hướng phân cấp quản lý ngân sách, đặc biệt là phân cấp ngân sách cấp xã, đang ngày càng được hoàn thiện trong hệ thống quản lý ngân sách.
Huyện Đầm Dơi và tỉnh Cà Mau đã thực hiện Luật Ngân sách mới bằng cách phân cấp nhiều hơn cho chính quyền xã về nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách Quy trình ngân sách địa phương đã được cải tiến để giảm bớt thủ tục phiền hà Tuy nhiên, cần tiếp tục đẩy mạnh phân cấp ngân sách, trao quyền chủ động lớn hơn cho chính quyền địa phương trong quản lý ngân sách Điều này tạo cơ sở để mở rộng phân cấp ngân sách trong tương lai, phù hợp với Luật Ngân sách.
2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân
Mặc dù xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác quản lý ngân sách, nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục.
Trong công tác quản lý thu ngân sách xã, tình trạng nợ đọng và thất thu thuế, phí từ các tổ chức kinh tế vẫn diễn ra, dẫn đến giảm nguồn thu cho ngân sách địa phương và ảnh hưởng đến kết quả thực hiện dự toán thu Điều này không chỉ tác động đến nguồn cân đối nhiệm vụ chi của xã mà còn làm suy giảm tâm lý của người nộp thuế về công bằng xã hội, từ đó giảm ý thức chấp hành pháp luật và gây khó khăn cho chính quyền trong quản lý nguồn thu.
Trong quản lý chi ngân sách xã, mặc dù có một số kết quả tích cực, nhưng các khoản chi cho các lĩnh vực ưu tiên như đầu tư xây dựng cơ bản, chính sách xã hội, và an ninh quốc phòng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và văn hóa xã hội Công tác dự toán chi chưa đủ nhanh nhạy và linh hoạt, dẫn đến việc chưa phù hợp với thực tiễn Cơ cấu chi ngân sách còn nhiều bất cập, với việc bố trí vốn cho đầu tư xây dựng cơ bản thiếu trọng điểm và chi cho phát triển hạ tầng giao thông chưa hiệu quả Đồng thời, tỷ trọng chi cho các cơ quan quản lý hành chính và đoàn thể vẫn lớn, không phù hợp với xu hướng phát triển của xã, làm giảm hiệu quả của các khoản chi.
Trong giai đoạn 2015 – 2017, chi thường xuyên, đặc biệt là cho quản lý hành chính, đã trở thành một yếu tố gây ra tình trạng quản lý chi không hiệu quả tại các xã Các khoản chi này, bao gồm chi cho bộ máy quản lý hành chính, văn hóa, giáo dục và thể dục thể thao, chưa đạt hiệu quả cao Mặc dù phần lớn chi thường xuyên phục vụ cho việc chi trả lương, mức lương của cán bộ, công chức vẫn mang tính bình quân và được quy định theo ngạch, bậc thống nhất của nhà nước Hơn nữa, việc phân bổ kinh phí cho các cơ quan quản lý hành chính theo chỉ tiêu biên chế đã làm giảm khả năng kiểm soát chi ngân sách theo kết quả công việc, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả trong phân bổ nguồn nhân lực.
Trong giai đoạn 2015 – 2017, công tác quản lý chu trình ngân sách xã còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc lập dự toán ngân sách Dự toán thường nặng về hình thức và chưa phản ánh đúng tình hình cụ thể, dẫn đến sự không công bằng và hài hòa trong phân bổ ngân sách cho các ngành và địa phương Tính hiện thực và khoa học trong lập dự toán vẫn còn yếu kém, khi dự toán năm sau chủ yếu dựa vào ngân sách năm trước mà không xem xét tính cần thiết của các hoạt động hiện tại Hơn nữa, việc lập ngân sách chi thường xuyên và chi đầu tư xây dựng cơ bản một cách riêng rẽ cũng làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực công tại xã.
Trong giai đoạn 2015 – 2017, việc bổ sung ngân sách ngoài kế hoạch tại các xã đã dẫn đến tình trạng vượt dự toán đầu năm, đồng thời gây ra sự phụ thuộc vào ngân sách huyện, tạo tâm lý ỷ lại Điều này đã ảnh hưởng tiêu cực đến tính lành mạnh của ngân sách xã Hơn nữa, quy trình quyết toán ngân sách xã vẫn chưa tuân thủ đúng thời gian quy định, cần được cải thiện trong thời gian tới.
Trong giai đoạn 2015 – 2017, cơ chế phân cấp quản lý ngân sách xã còn hạn chế, dẫn đến quyền tự chủ và tự quyết của cấp dưới trong đầu tư phát triển chưa được phát huy Điều này làm cho việc triển khai ngân sách địa phương không chủ động, gây khó khăn trong việc đạt được các mục tiêu phát triển, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng cơ bản Hơn nữa, cơ chế phân chia nguồn thu hiện tại còn bất cập, khi số thu giữa ngân sách huyện và xã phụ thuộc vào địa điểm thu thuế, phí, dẫn đến sự bất hợp lý trong phân chia nguồn lực giữa các cấp Việc phân cấp quản lý chi ngân sách cho cấp xã chưa tương xứng với khả năng và điều kiện cụ thể của địa phương, tập trung nhiều vào ngân sách cấp Tỉnh, huyện, từ đó chưa phát huy được tính sáng tạo và tự chịu trách nhiệm của cấp dưới, cũng như chưa khai thác đầy đủ nguồn lực phát triển và sức mạnh tổng hợp của chính quyền địa phương.