Tính cấp thiết của đề tài
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là chính sách xã hội quan trọng, góp phần vào sự tiến bộ của đất nước Luật BHXH đã được Quốc hội Việt Nam thông qua ngày 29/06/2006 và có hiệu lực từ 01/01/2007 Ngày 22/11/2012, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 21 NQ/TW nhằm tăng cường lãnh đạo đối với công tác BHXH và BHYT giai đoạn 2012-2020, với mục tiêu đến năm 2020 có khoảng 50% lực lượng lao động tham gia BHXH.
Sau hơn 10 năm triển khai chính sách BHXH tự nguyện tại tỉnh Quảng Trị, kết quả đạt được vẫn còn hạn chế Đến cuối năm 2019, toàn tỉnh chỉ có 5.725 người tham gia BHXH tự nguyện, chủ yếu là những người chuyển từ BHXH bắt buộc, trong khi số người tham gia lần đầu rất thấp.
Huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, có tiềm năng lớn nhưng số người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện vẫn rất hạn chế, chỉ đạt 658 người tính đến cuối năm 2019 Nguyên nhân chính bao gồm nhận thức và trình độ hạn chế của người lao động, thu nhập không ổn định, và chính sách BHXH tự nguyện chưa đủ hấp dẫn Hơn nữa, sự phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành trong việc tuyên truyền chính sách còn yếu kém, cùng với chất lượng dịch vụ của cơ quan BHXH huyện còn nhiều bất cập Điều này đặt ra câu hỏi tại sao tiềm năng lớn như vậy nhưng số người tham gia BHXH tự nguyện lại thấp, và cần tìm giải pháp để phát triển và mở rộng hoạt động BHXH tự nguyện tại địa phương.
Với lý do trên, tôi quyết định chọn đề tài “Tăng cường sự tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị” cho nghiên cứu luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế của mình.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Mục tiêu chung
Dựa trên việc đánh giá thực trạng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện tại huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn 2017-2019, bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của người dân vào BHXH tự nguyện trong thời gian tới.
Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về BHXH tự nguyện và tăng cường sựtham gia BHXH tựnguyện của người dân.
-Đánh giá thực trạng tăng cường sựtham gia BHXH tựnguyện trên địa bàn huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017-2019.
- Đềxuất giải pháp tăng cường sựtham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thu thập dữ liệu
Dữ liệu được thu thập từ các nguồn chính thức như BHXH huyện Gio Linh, Phòng LĐ-TB&XH và Chi cục thống kê huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, cùng với sự phối hợp từ các cơ quan và tổ chức liên quan đến ngành BHXH.
Trường Đại học Kinh tế Huế
- Báo cáo tổng kết cuối năm, Báo cáo tình hình thu BHXH, BHYT của BHXH huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn năm 2017-2019.
- Các bài viết vềchủ đề tăng cường sự tham gia BHXH tựnguyện, Tạp chí BHXH…
- Tin bài trên trang Website của BHXH Việt Nam, Bộ LĐ-TB&XH, Tổng cục Thống kê.
- Các công trình nghiên cứu, đề tài, đề án về tăng cường sựtham gia BHXH tựnguyện.
- Các tài liệu liên quan khác.
4.1.2 Dữliệu sơ cấp Để đánh giá tình hình tham gia BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, nghiên cứu tiến hành điều tra khảo sát đối với 2 nhóm đối tượng:nhóm đại lý thu BHXH tựnguyện;nhóm đối tượng điều tra những người dân tham gia và chưa tham gia BHXH tựnguyện trên địa bàn huyện.
* Đối với nhóm đại lý thu BHXH tự nguyện
Nhân viên hệ thống đại lý thu BHXH tự nguyện đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện Nghiên cứu này đã thu thập ý kiến đánh giá từ 33 nhân viên đại lý thu BHXH tự nguyện tại huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, bao gồm 28 nhân viên từ Bưu điện và 5 nhân viên từ UBND xã, thị trấn.
* Đối với nhóm đối tượng điều tra
Để thu thập ý kiến của người dân về việc tham gia BHXH tự nguyện tại huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, luận văn đã tiến hành khảo sát hai nhóm đối tượng: những người đã tham gia và chưa tham gia BHXH Dữ liệu thu thập nhằm đánh giá mức độ hiểu biết về BHXH tự nguyện, nhận thức về sự cần thiết và lợi ích của việc tham gia, cũng như lý do người dân chưa tham gia BHXH tự nguyện.
Trường Đại học Kinh tế Huế
* Phương pháp xác định kích thước mẫu
Để đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ nghiên cứu, luận văn áp dụng phương pháp xác định kích thước mẫu theo công thức của Cochran dựa trên tỷ lệ tổng thể (Cochran, 1997).
Trong nghiên cứu này, kích thước mẫu được xác định bằng n, với z α/2 là giá trị tới hạn tương ứng với mức ý nghĩa α, trong đó α = 5% dẫn đến z α/2 = 1,96 Tỷ lệ tổng thể được ký hiệu là p và sai số chọn mẫu được chấp nhận là ε = 7%.
Để xác định kích thước mẫu an toàn khi chưa biết giá trị tỷ lệ tổng thể, ta chọn p = 0,5, dẫn đến kích thước mẫu nghiên cứu là n = 196 theo công thức của Cochran Tuy nhiên, để giảm thiểu sai sót trong quá trình điều tra, luận văn phát 200 bảng hỏi, chia đều cho hai nhóm đối tượng: người dân tham gia BHXH tự nguyện và người dân chưa tham gia BHXH tự nguyện Kết quả khảo sát thu được sẽ được phân tích và đánh giá.
200 bảng hỏi hợp lệ Số lượng bảng hỏi hợp lệ hoàn toàn phù hợp với kích thước mẫu đã xây dựng.
Do hạn chế về điều kiện nghiên cứu và khả năng tiếp cận danh sách tổng thể, bài luận sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện Các đối tượng điều tra được xác định dựa trên khả năng tiếp cận của tác giả trong quá trình nghiên cứu Với kích thước mẫu 200 người, tác giả đã chia đều cho cả hai nhóm đối tượng.
Tại huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, một nghiên cứu đã được thực hiện với 100 người tham gia BHXH tự nguyện và 100 người chưa tham gia, nhằm phân tích sự khác biệt giữa hai nhóm đối tượng này Mục tiêu của nghiên cứu là hiểu rõ hơn về những lợi ích và thách thức mà người dân gặp phải khi tham gia vào hệ thống bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Phương pháp xử lý số liệu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, bài viết sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh và tổng hợp nhằm đánh giá và phân tích số liệu liên quan đến việc tăng cường sự tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm Excel và SPSS để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả trong việc làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu.
4.2.1.Phương pháp thống kê mô tả
Thông tin thu thập được chia thành hai nhóm: số lượng và thuộc tính Các tiêu chí phân tổ bao gồm số người tham gia và không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, số nhân viên đại lý thu theo giới tính, nghề nghiệp, độ tuổi, tình trạng hôn nhân, và số thành viên trong gia đình.
4.2.2 Phương pháp phân tích so sánh
Phương pháp phân tích so sánh được sử dụng để đánh giá sự biến động của các chỉ tiêu liên quan đến BHXH tự nguyện, bao gồm tăng trưởng số lượng người tham gia, số tiền thu, số người hưởng chế độ và số tiền chi trả qua các năm Phân tích này cũng xem xét các tiêu chí như giới tính, khu vực, độ tuổi, phương thức đóng và mức đóng BHXH tự nguyện Hơn nữa, phương pháp này còn giúp so sánh số tiền thu BHXH tự nguyện thực tế với nhiệm vụ kế hoạch đã đề ra.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, nội dung nghiên cứu của luận văn được kết cấu thành 3 chương, cụthể như sau:
Chương 1:Cơ sở lý luận và thực tiễn về tăng cường sự tham gia bảo hiểm xã hội tựnguyện.
Chương 2: Thực trạng tăng cường sựtham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị.
Chương 3: Định hướng và giải pháp tăng cường sự tham gia bảo hiểm xã hội tựnguyện trên địa bàn huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị.
Trường Đại học Kinh tế Huế
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ BHXH TỰ NGUYỆN
1.1.1 Khái niệm BHXH tự nguyện
Theo Monique Gaullier (2010), bảo hiểm là một dịch vụ mà người được bảo hiểm cam kết trả phí bảo hiểm để đảm bảo rằng trong trường hợp xảy ra rủi ro, họ hoặc người thứ ba sẽ nhận được khoản bồi thường cho các tổn thất Người bảo hiểm sẽ chịu trách nhiệm toàn bộ rủi ro và bồi thường thiệt hại dựa trên các phương pháp thống kê.
BHXH có một lịch sử hình thành và phát triển lâu dài, và sự tồn tại của nó là điều tất yếu Có nhiều khái niệm khác nhau về BHXH, dẫn đến nhiều cách tiếp cận đa dạng trong việc hiểu và áp dụng chính sách này.
Theo cuốn giáo trình ASXH do NXB Đại học Kinh tế quốc dân phát hành năm 2008:
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chế độ pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động Nó sử dụng nguồn tiền đóng góp từ người sử dụng lao động và người lao động, đồng thời nhận sự hỗ trợ từ Nhà nước BHXH cung cấp trợ cấp vật chất cho người được bảo hiểm và gia đình trong trường hợp họ gặp khó khăn về thu nhập do ốm đau, tai nạn lao động, thai sản, nghỉ hưu hoặc qua đời.
Từ giác độ tài chính: BHXH là sự chia sẻ rủi ro và tài chính giữa những người tham gia bảo hiểm theo quy định của Pháp luật.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách xã hội quan trọng, được thiết kế để đảm bảo đời sống vật chất cho người lao động khi họ đối mặt với các rủi ro xã hội, góp phần nâng cao an toàn xã hội.
Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO, 1999), bảo hiểm xã hội (BHXH) được định nghĩa là hình thức thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp phải các rủi ro hoặc biến cố trong cuộc sống.
Trường Đại học Kinh tế Huế đã thiết lập một quỹ tài chính tập trung nhằm giảm thiểu rủi ro mất khả năng lao động hoặc thất nghiệp cho người lao động Quỹ này được hình thành từ sự đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động và sự bảo trợ của Nhà nước, với mục tiêu đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần vào việc củng cố an toàn xã hội.
Theo Điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13, bảo hiểm xã hội (BHXH) là hình thức bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp phải tình huống giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời, dựa trên việc đóng góp vào quỹ BHXH.
1.1.1.3 Khái niệm BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH tự nguyện) đã được triển khai từ lâu ở nhiều quốc gia như Pháp, Phần Lan và Thổ Nhĩ Kỳ Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất về BHXH tự nguyện, mà khái niệm này được hiểu khác nhau tùy thuộc vào từng góc độ tiếp cận.
Theo Bộ luật Lao động (1994), điều 141 khoản 2 quy định rằng người lao động làm việc tại các doanh nghiệp có dưới 10 lao động hoặc có hợp đồng lao động dưới 3 tháng sẽ được tính bảo hiểm xã hội vào tiền lương do người sử dụng lao động chi trả, cho phép tham gia bảo hiểm xã hội theo hình thức tự nguyện Bên cạnh đó, Bộ luật Lao động sửa đổi bổ sung (2002) cũng quy định tương tự cho người lao động có hợp đồng lao động dưới 3 tháng, với các khoản bảo hiểm xã hội được tính vào tiền lương theo quy định của Chính phủ, nhằm tạo điều kiện cho người lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện hoặc tự lo liệu về bảo hiểm.
Theo Điều 3 của Luật Bảo hiểm xã hội số 71/2006/QH11, BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm xã hội mà người lao động tham gia một cách tự nguyện Người tham gia có quyền lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình để được hưởng các quyền lợi từ bảo hiểm xã hội.
Theo quy định tại điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13:
BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức, cho phép người tham gia tự chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập cá nhân Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH, giúp người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
Trường Đại học Kinh tế Huế
1.1.2 Đặc điểm của BHXH tự nguyện
BHXH tự nguyện là một trong hai loại hình của bảo hiểm xã hội, mang những đặc điểm chung của hệ thống BHXH Tuy nhiên, BHXH tự nguyện cũng sở hữu những đặc điểm riêng, giúp người tham gia linh hoạt hơn trong việc lựa chọn hình thức bảo hiểm phù hợp với nhu cầu của mình.
Tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện là hoàn toàn tự nguyện, cho phép người tham gia lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của bản thân So với bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện có cơ chế hoạt động linh hoạt và mềm dẻo hơn.
Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện chủ yếu là nông dân và lao động tự do, thường không có quan hệ lao động chính thức Những người này thường có trình độ học vấn và năng lực chuyên môn thấp, công việc không ổn định và thu nhập thấp Vì vậy, việc tham gia BHXH tự nguyện của họ phụ thuộc vào nhu cầu và khả năng tài chính của từng cá nhân.
- Nguồn tài chính để hình thành quỹBHXH tự nguyện chủ yếu từ các mức đóng góp của người LĐ, với một phần hỗ trợ của nhà nước.
-Người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng hai chế độ: hưu trí, tử tuất. Chi phí cho các chế độ được chi trả bởi nguồn quỹBHXH tự nguyện.
1.1.3 Tính chất của BHXH tự nguyện
Tính tất yếu khách quan của BHXH tự nguyện xuất phát từ những đặc điểm bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài, không phụ thuộc vào suy nghĩ con người Khi nền sản xuất phát triển, rủi ro trong lao động gia tăng và trở nên phức tạp, dẫn đến nhu cầu bảo vệ và tìm kiếm sự an toàn cho người lao động Nhu cầu an toàn này là một trong những nhu cầu thiết yếu, được thể hiện qua việc tham gia BHXH tự nguyện.
TANG CƯỜNG SỰ THAM GIA BHXH TỰ NGUYỆN
Để đủ điều kiện nhận BHXH, người lao động cần đáp ứng một trong các tiêu chí sau: đã đóng BHXH bắt buộc từ 15 năm trở lên nhưng chưa nhận BHXH một lần; đang hưởng trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp hàng tháng với mức suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên; hoặc đang nhận lương hưu và có thời gian đóng BHXH bắt buộc đủ 15 năm trở lên.
4 Trường hợp thân nhân thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng theo quy định tại Khoản 3 Điều này mà có nguyện vọng hưởng trợ cấp tuất một lần thì được hưởng trợ cấp tuất một lần theo quy định tại Khoản 2 và Khoản 3 Điều 81 của Luật BHXH, trừ trường hợp con dưới 06 tuổi, con hoặc vợ hoặc chồng mà bị suy giảm khả năng LĐ từ 81% trở lên.
5 Trường hợp người tham giaBHXH tự nguyện chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết mà không có thân nhân quy định tại Khoản 6 Điều 3 của Luật BHXH thì việc xác định người nhận trợ cấp tuất một lần được thực hiện theo quy định của pháp luật về thừa kế.
1.2 TĂNG CƯỜNG SỰ THAM GIA BHXH TỰ NGUYỆN
1.2.1 Khái niệm tăng cường sự tham gia BHXH tự nguyện
Tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện giúp người lao động đảm bảo một phần thu nhập khi gặp phải tình huống giảm hoặc mất thu nhập do hết tuổi lao động hoặc qua đời Hình thức này dựa trên việc đóng góp vào quỹ BHXH, nhằm bảo vệ quyền lợi tài chính cho người tham gia.
Tăng cường sự tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện thể hiện sự gia tăng về số lượng và chất lượng người tham gia so với giai đoạn trước, cũng như sự thay đổi trong cơ cấu đối tượng tham gia Điều này cho thấy sự mở rộng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, bao gồm nhiều tầng lớp lao động và ngành nghề khác nhau, đồng thời nâng cao chất lượng bảo hiểm.
Trường Đại học Kinh tế Huế nghiên cứu về dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện và đề xuất cải thiện các chính sách liên quan trên toàn quốc.
1.2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia BHXH tự nguyện
* Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý BHXH tự nguyện
Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) được ban hành và có hiệu lực từ năm 2007, trong khi chế độ BHXH tự nguyện bắt đầu áp dụng từ năm 2008 Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam, luật này đáp ứng nhu cầu cơ bản về an sinh xã hội của con người, bao gồm BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) Nhờ đó, người lao động ở mọi lĩnh vực đều có quyền tham gia BHXH và hưởng lợi ích từ các chế độ này.
BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức, cho phép người tham gia tự chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợ tiền đóng để hình thành quỹ BHXH Quỹ này được quản lý một cách tập trung, thống nhất, công khai và minh bạch, với Chính phủ đảm nhận vai trò quản lý nhà nước về BHXH BHXH Việt Nam thực hiện nhiệm vụ quản lý thu, chi, bảo toàn, phát triển và cân đối quỹ BHXH thông qua một tổ chức bộ máy duy nhất.
* Chất lượng cán bộ quản lý
BHXH và BHYT là những chính sách quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội Chính phủ không ngừng mở rộng các chế độ và quyền lợi cho người lao động trong lĩnh vực BHXH, BHYT Đồng thời, công tác đào tạo và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác BHXH, BHYT cũng được chú trọng và củng cố, nhằm đảm bảo hiệu quả trong việc thực hiện các chính sách này.
Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý và thực hiện các nghiệp vụ thu, chi BHXH, các đơn vị cần đầu tư vào trang thiết bị tiên tiến Mục tiêu là xây dựng một hệ thống BHXH, BHYT hiện đại, chuyên nghiệp và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế mà ngành BHXH đã đề ra.
Trường Đại học Kinh tế Huế
KT-XH đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của BHXH tự nguyện, ảnh hưởng đến thu nhập, việc làm và nhận thức của người lao động Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và hội nhập quốc tế không chỉ tác động đến đời sống của người lao động mà còn làm thay đổi nền kinh tế xã hội quốc gia Khi KT-XH phát triển mạnh mẽ, đời sống vật chất và tinh thần của người lao động, đặc biệt là những người lao động tự do và không tham gia BHXH bắt buộc, sẽ được cải thiện Điều này dẫn đến việc họ có nhận thức cao hơn và nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện tăng lên.
* Yếu tố từ phía người tham gia BHXH tự nguyện
Tăng trưởng kinh tế ảnh hưởng đáng kể đến khả năng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện của người lao động Khả năng này phản ánh giá trị thu nhập mà người lao động có được sau khi đáp ứng các nhu cầu thiết yếu cho bản thân và gia đình.
Việc làm của người lao động ảnh hưởng lớn đến quyết định tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) Đối với lao động trong doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và tổ chức chính phủ, tham gia BHXH là bắt buộc và mang lại quyền lợi Trong khi đó, nông dân và lao động tiểu thủ công nghiệp không có cơ hội tham gia BHXH bắt buộc, họ chỉ có thể tham gia BHXH tự nguyện, giúp họ yên tâm về tương lai khi sức khỏe không còn đủ để tạo thu nhập cho bản thân và gia đình.
- Nhận thức của người LĐ: Sự hiểu biết của người dân về chính sách
BHXH tự nguyện đóng vai trò quan trọng trong quyết định tham gia của người dân Khi hiểu biết về BHXH tự nguyện, họ sẽ nắm rõ mức phí hàng tháng cần đóng, quyền lợi được hưởng và khả năng tham gia của bản thân.
Trường Đại học Kinh tế Huế hay không, ý nghĩa của việc tham gia BHXH tự nguyện cho chính họ và gia đình, xã hội.
Nhận thức về An sinh xã hội (ASXH) đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của người lao động, không chỉ giới hạn ở chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện Nó giúp người lao động hiểu rõ hơn về quyền lợi và lợi ích mà họ có thể nhận được khi tham gia vào các hình thức ASXH khác nhau, từ đó nâng cao ý thức và trách nhiệm của họ đối với việc bảo vệ tương lai tài chính của bản thân.
THỰC TRẠNG TĂNG CƯỜNG SỰ THAM GIA BHXH TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN GIO LINH TỈNH QUẢNG TRỊ
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TĂNG CƯỜNG SỰ THAM GIA
1.1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ BHXH TỰ NGUYỆN
1.1.1 Khái niệm BHXH tự nguyện
Theo Monique Gaullier (2010), bảo hiểm là một dịch vụ trong đó người được bảo hiểm cam kết trả phí bảo hiểm để đảm bảo rằng, trong trường hợp xảy ra rủi ro, họ hoặc người thứ ba sẽ nhận được khoản bồi thường cho các tổn thất từ người bảo hiểm Người bảo hiểm sẽ chịu trách nhiệm về toàn bộ rủi ro và bồi thường thiệt hại dựa trên các phương pháp thống kê.
BHXH, với lịch sử hình thành và phát triển lâu dài, đóng vai trò quan trọng trong xã hội Sự tồn tại của BHXH là điều tất yếu, và có nhiều khái niệm khác nhau về BHXH, dẫn đến các cách tiếp cận đa dạng trong việc hiểu và áp dụng nó.
Theo cuốn giáo trình ASXH do NXB Đại học Kinh tế quốc dân phát hành năm 2008:
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chế độ pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động, được hình thành từ tiền đóng góp của người sử dụng lao động và người lao động, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước Mục tiêu của BHXH là cung cấp trợ cấp vật chất cho người tham gia bảo hiểm và gia đình họ khi gặp phải tình huống giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, tai nạn lao động, thai sản, nghỉ hưu hoặc qua đời.
Từ giác độ tài chính: BHXH là sự chia sẻ rủi ro và tài chính giữa những người tham gia bảo hiểm theo quy định của Pháp luật.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách xã hội quan trọng, giúp đảm bảo đời sống vật chất cho người lao động khi họ gặp phải các rủi ro xã hội, từ đó góp phần nâng cao an toàn xã hội.
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) năm 1999, bảo hiểm xã hội (BHXH) được định nghĩa là một hình thức thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ phải đối mặt với những rủi ro và biến cố trong cuộc sống.
Trường Đại học Kinh tế Huế đã thiết lập một quỹ tài chính tập trung nhằm giảm thiểu rủi ro mất việc làm hoặc khả năng lao động cho người lao động Quỹ này được hình thành từ sự đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động và sự bảo trợ của Nhà nước, nhằm đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần vào việc củng cố an toàn xã hội.
Theo Điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13, bảo hiểm xã hội (BHXH) được định nghĩa là cơ chế đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp khó khăn về tài chính do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời, dựa trên việc đóng góp vào quỹ BHXH.
1.1.1.3 Khái niệm BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH tự nguyện) đã được triển khai từ lâu ở nhiều quốc gia như Pháp, Phần Lan và Thổ Nhĩ Kỳ Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa tồn tại một khái niệm thống nhất về BHXH tự nguyện, và cách hiểu về nó có thể khác nhau tùy thuộc vào từng góc độ tiếp cận.
Bộ luật Lao động (1994) quy định rằng người lao động làm việc tại các nơi có dưới 10 người hoặc có hợp đồng lao động dưới 3 tháng sẽ được tính bảo hiểm xã hội vào tiền lương do người sử dụng lao động trả, cho phép tham gia bảo hiểm xã hội theo hình thức tự nguyện Sửa đổi năm 2002 cũng nhấn mạnh rằng đối với người lao động có hợp đồng dưới 3 tháng, các khoản bảo hiểm xã hội sẽ được tính vào tiền lương theo quy định của Chính phủ, nhằm tạo điều kiện cho họ tham gia bảo hiểm xã hội một cách tự nguyện.
Theo Điều 3 của Luật Bảo hiểm xã hội số 71/2006/QH11, bảo hiểm xã hội tự nguyện là hình thức bảo hiểm mà người lao động tham gia một cách tự nguyện Người tham gia có quyền lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình để được hưởng các quyền lợi từ bảo hiểm xã hội.
Theo quy định tại điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13:
BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức, cho phép người tham gia tự chọn mức và phương thức đóng phù hợp với thu nhập Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợ tiền đóng để người tham gia có thể hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
Trường Đại học Kinh tế Huế
1.1.2 Đặc điểm của BHXH tự nguyện
BHXH tự nguyện là một trong hai loại hình của bảo hiểm xã hội, chia sẻ những đặc điểm chung của BHXH Tuy nhiên, BHXH tự nguyện còn sở hữu những đặc điểm riêng biệt, tạo nên sự khác biệt trong cách thức hoạt động và quyền lợi mà người tham gia nhận được.
Tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện là hoàn toàn tự nguyện, cho phép người tham gia lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của mình So với bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện có cơ chế hoạt động linh hoạt và mềm dẻo hơn.
Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện chủ yếu là nông dân và lao động tự do, thường không có quan hệ lao động chính thức Những người này thường có trình độ học vấn và năng lực chuyên môn thấp, dẫn đến việc làm bấp bênh và thu nhập không ổn định Do đó, quyết định tham gia BHXH tự nguyện của họ phụ thuộc vào nhu cầu và khả năng tài chính cá nhân.
- Nguồn tài chính để hình thành quỹBHXH tự nguyện chủ yếu từ các mức đóng góp của người LĐ, với một phần hỗ trợ của nhà nước.
-Người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng hai chế độ: hưu trí, tử tuất. Chi phí cho các chế độ được chi trả bởi nguồn quỹBHXH tự nguyện.
1.1.3 Tính chất của BHXH tự nguyện
Tính tất yếu khách quan của bảo hiểm xã hội tự nguyện xuất phát từ những yếu tố bên ngoài không phụ thuộc vào con người Khi nền sản xuất phát triển, các rủi ro trong lao động ngày càng gia tăng và trở nên phức tạp, dẫn đến nhu cầu bảo vệ người lao động Nhu cầu an toàn là một trong những nhu cầu thiết yếu của người lao động, và điều này được thể hiện qua việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG SỰ THAM GIA
ĐỊA BÀN HUYỆN GIO LINH TỈNH QUẢNG TRỊ
2.1 ĐẶC ĐIỂM HUYỆN GIO LINH VÀ BHXH HUYỆN GIO LINH
2.1.1 Vị trí địa lý huyện Gio Linh
Gio Linh nằm trên tọa độ địa lý từ 1609’ đến 170 vĩ Bắc và 106052’40” đến 107010’ độ kinh Đông, được giới hạn bởi ranh giới hành chính như sau:
Phía Bắc giáp huyện Vĩnh Linh
Phía Nam giáp huyện Triệu Phong, Cam Lộ và thành phố Đông Hà.
Phía Đông giáp Biển Đông.
Phía Tây giáp huyện Cam Lộ, ĐaKrông, Hướng Hóa.
Diện tích đất tự nhiên: 47.289,56 ha.
Gio Linh có hệ thống giao thông thuận lợi với Quốc lộ 1A, tuyến đường sắt Bắc-Nam và đường Hồ Chí Minh, cùng với cảng Cửa Việt, tạo thành một nút giao thông quan trọng trong hành lang kinh tế Đông-Tây Mạng lưới Tỉnh lộ dày đặc và các dự án như đường ven biển Cửa Việt-Cửa Tùng cùng hai cầu Cửa Tùng, Cửa Việt giúp mở rộng lưu thông hàng hóa và kết nối với các huyện lân cận Ngoài ra, Gio Linh giáp ranh với Thành phố Đông Hà, trung tâm phát triển của tỉnh, nơi đã hình thành các vùng kinh tế trọng điểm như khu Công nghiệp Quán Ngang và khu dịch vụ - du lịch Cửa Việt, đang thu hút đầu tư mạnh mẽ Hệ thống hạ tầng như điện, nước, và viễn thông cũng được chú trọng phát triển.
Trường Đại học Kinh tế Huế đang tích cực đầu tư nâng cấp và mở rộng cơ sở hạ tầng xã hội, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện.
Vị trí địa lý và kinh tế của Gio Linh mang lại nhiều lợi thế vượt trội so với một số huyện khác trong tỉnh, tạo nền tảng vững chắc cho việc mở rộng giao lưu và hợp tác kinh tế trong tỉnh cũng như toàn quốc Điều này cũng thúc đẩy liên kết và hội nhập với các quốc gia trong khu vực và quốc tế, góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới.
Sơ đồ 2.1: Bản đồ hành chính huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị
Trường Đại học Kinh tế Huế
Huyện Gio Linh hiện nay bao gồm 19 xã và 2 thị trấn Các xã gồm Trung Giang, Trung Hải, Trung Sơn, Vĩnh Trường, Linh Thượng, Gio An, Gio Bình, Gio Sơn, Gio Hòa, Hải Thái, Linh Hải, Gio Phong, Gio Châu, Gio Mỹ, Gio Thành, Gio Hải, Gio Việt, Gio Mai và Gio Quang Thị trấn Gio Linh và thị trấn Cửa Việt được thành lập theo Nghị định số 103/NĐ-CP ngày 09/08/2005, với tổng diện tích 416,74 ha từ 3 thôn của xã Gio Việt và 318,54 ha từ 2 thôn của xã Gio Hải.
2.1.2 Tình hình KT-XH huyện Gio Linh
Nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng, tập trung vào việc cải cách ngành nông nghiệp và phát triển các chương trình kinh tế vùng biển, gò đồi và miền núi Chúng tôi khai thác tiềm năng của các tiểu vùng, phát huy nội lực và thu hút nguồn lực bên ngoài để xây dựng cơ sở hạ tầng, thực hiện chương trình nông thôn mới và đô thị văn minh, cùng với phát triển khoa học công nghệ Quản lý tài nguyên thiên nhiên hiệu quả, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu là ưu tiên hàng đầu Chúng tôi cam kết thực hiện các mục tiêu an ninh xã hội và nâng cao đời sống nhân dân, đồng thời tăng cường quốc phòng - an ninh, đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
Huyện Gio Linh đã nỗ lực chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng nhanh tỷ trọng thương mại - dịch vụ và công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, đồng thời giảm dần tỷ trọng nông - lâm - ngư nghiệp Để đạt được mục tiêu này, huyện đã khai thác hiệu quả tiềm năng và thế mạnh của mình trong phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp (CN-TTCN) Huyện chú trọng quy hoạch phát triển CN-TTCN và chủ động điều chỉnh quy hoạch phù hợp với tình hình thực tế, bổ sung các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển CN-TTCN, góp phần vào tăng trưởng kinh tế nhanh chóng Các quy hoạch và đề án của tỉnh như Đề án tái cơ cấu ngành Công thương tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2016-2020 và Chương trình khuyến công tỉnh giai đoạn 2016-2020 đã được huyện triển khai thực hiện tích cực.
Trường Đại học Kinh tế Huế và huyện Gio Linh chú trọng phát triển các ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp (CN-TTCN) có khả năng cạnh tranh cao, nhằm phục vụ công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn Huyện hiện có 1.158 cơ sở sản xuất CN-TTCN với 2.485 lao động, đóng góp quan trọng vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp với tổng giá trị sản xuất đạt 2.635,361 tỷ đồng năm 2019 Hoạt động khuyến công được thực hiện tích cực, với hỗ trợ 100 triệu đồng cho 4 dự án trong năm 2017 và triển khai nhiều đề án khuyến công khác Huyện cũng tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp và cơ sở công nghiệp nông thôn mở rộng sản xuất, nâng cao chất lượng và phát triển sản phẩm mới trong lĩnh vực chế biến nông lâm thủy sản.
Nhờ vào việc sắp xếp hợp lý các ngành nghề công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp theo điều kiện từng vùng, miền, nhiều ngành nghề đã phát triển đúng hướng quy hoạch của tỉnh và huyện Đặc biệt, các ngành có thế mạnh về tài nguyên, nguyên liệu và nhân lực tại chỗ như chế biến thủy sản, sửa chữa cơ khí, và đóng mới tàu thuyền đã có sự phát triển đáng kể, mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng sản xuất Gần đây, nhiều ngành nghề mới như sản xuất chất đốt từ vỏ trấu và sản xuất tấm lợp cũng đã xuất hiện, góp phần giải quyết việc làm cho lao động địa phương Sản phẩm công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp tăng trưởng mạnh mẽ, với chế biến thủy sản đạt trên 15.000 tấn mỗi năm, cùng với việc nâng cấp 100 tàu cá xa bờ và 8-10 tàu vận tải Các ngành nghề truyền thống được khôi phục và duy trì, tạo ra việc làm và tăng thu nhập cho người dân.
LĐ như nghề đan lát ở Lan Đình, Phước Thị, chằm nón ở Linh Hải; hấp sấy cá, sản
Trường Đại học Kinh tế Huế đã xuất khẩu nước mắm và ruốc từ các xã ven biển Nhằm đáp ứng nguyện vọng của người dân, Trung tâm GDNN-GDTX huyện Gio Linh đã phối hợp với hai xã miền núi Vĩnh Trường và Linh Thượng tổ chức các lớp dạy nghề dệt thổ cẩm cho hơn 20 phụ nữ dân tộc Vân Kiều.
Sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp (CN-TTCN) đã đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm và nâng cao đời sống nhân dân tại huyện Gio Linh Để phát triển CN-TTCN theo yêu cầu mới, năm 2019, UBND huyện đã phê duyệt nhiệm vụ và dự toán quy hoạch chi tiết xây dựng Cụm công nghiệp Đông Gio Linh tại khu vực Cửa Việt, đồng thời nghiên cứu phương án triển khai quy hoạch đầm sinh thái.
An Trung điều chỉnh quy hoạch 13,8 ha đất tại Gio Hải nhằm ưu tiên phát triển công nghiệp, tập trung vào các ngành nghề có thế mạnh và sử dụng nguyên liệu, nhân lực tại chỗ của huyện Các lĩnh vực được duy trì bao gồm chế biến lương thực, thực phẩm, lâm sản, thủy sản, khai thác vật liệu xây dựng, và sửa chữa, gia công cơ khí Huyện sẽ phối hợp với các ngành cấp tỉnh, đặc biệt là Ban quản lý Khu kinh tế tỉnh, để thu hút đầu tư vào KCN Quán Ngang, nhằm giải quyết việc làm và phát triển các vùng nguyên liệu như gạo chất lượng cao và gỗ rừng trồng Đồng thời, huyện sẽ tăng cường khuyến công, khuyến khích phát triển các cơ sở tiểu thủ công nghiệp có nguồn nguyên liệu tại chỗ, củng cố và phát triển nghề truyền thống, tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm, và từng bước đưa công nghiệp tiểu thủ công nghiệp trở thành ngành kinh tế chủ lực của huyện.
Năm 2019, cơ cấu kinh tế huyện Gio Linh bao gồm khu vực nông, lâm, ngư nghiệp chiếm 4,47%, khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 14,23%, và khu vực dịch vụ chiếm 9,27% Các chỉ tiêu kinh tế - xã hội của huyện trong giai đoạn 2017-2019 được trình bày trong Bảng 2.1.
Trường Đại học Kinh tế Huế
Bảng 2.1: Các chỉ tiêu kinh tế - xã hội huyện Gio Linh giai đoạn 2017-2019
Chỉ tiêu Đơn vị Năm 2017 Năm 2018 Năm 2019
1 Diện tích tự nhiên Km2 47.067 47.067 47.067
2 Dân số trung bình Người 75.391 74.660 75.355
- Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên % 7,16 7,31 8,89
(Giá thực tế) Tỷ đồng 4.708,271 5.435,328 6.081.796
Công nghiệp- xây dựng Tỷ đồng 1.868,639 2.302,608 2.635,361 Nông, lâm, ngư nghiệp Tỷ đồng 1.465,308 1.595,920 1.760,985
4 Tăng trưởng kinh tế (GO)
6 Thu nhập/người/năm Triệu đồng 35,59 41,25 45,82
(Nguồn: Báo cáo kinh tế- xã hội huyện Gio Linh 2017, 2018, 2019)
Tổng giá trị sản xuất toàn vùng năm 2018 đạt 5435,328 triệu đồng, năm
Năm 2019, huyện đạt tổng sản phẩm 6081.796 triệu đồng, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng: N-L-TS tăng 28,95%, công nghiệp và xây dựng tăng 43,33%, thương mại và dịch vụ du lịch tăng 27,72% Những kết quả này chứng tỏ huyện đã tập trung khai thác mạnh mẽ ngành công nghiệp, cho thấy chiến lược chuyển dịch cơ cấu kinh tế đang đi đúng hướng và bắt đầu mang lại tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế.
Giá trị sản xuất N-L-T năm sau cao hơn năm trước, tuy nhiên tốc độ phát triển đang giảm dần Cụ thể, năm 2018 tăng 29,36% so với năm 2017 và năm 2019 tăng 28,95% so với năm 2018 Nguyên nhân chính là do cơ cấu sản xuất thiếu đồng bộ và sự gắn kết giữa các yếu tố sản xuất chưa chặt chẽ.
Trường Đại học Kinh tế Huế đang đối mặt với nhiều thách thức trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là mối liên kết giữa sản xuất, chế biến và tiêu dùng Mặc dù sản phẩm hàng hóa đa dạng, nhưng chất lượng chưa đạt yêu cầu Việc xây dựng và nhân rộng các mô hình sản xuất tiên tiến còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc tạo việc làm tại nông thôn Trong lĩnh vực thủy sản, mặc dù có sự cải thiện trong nuôi trồng, nhưng công tác phòng dịch chưa hiệu quả dẫn đến sản lượng không ổn định, và chất lượng tôm giống chưa cao Tiến độ triển khai các dự án công nghiệp chậm, với quy mô sản xuất nhỏ trong khu vực ngoài nhà nước, gây khó khăn trong việc tiêu thụ hàng hóa Hiệu quả của công tác khuyến công và các chương trình phát triển tiểu thủ công nghiệp cũng chưa cao, cho thấy cần có chiến lược phát triển rõ ràng hơn.
2.1.3 Khái quát BHXH huyện Gio Linh
2.1.3.1 Quá trình hình thành và phát triển
Tên đơn vị: Bảo hiểm xã hội HuyệnGio Linh
Trụ sở: Số 01 Lương Thế Vinh, Thị trấn Gio Linh, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị.