NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1 Lý luận chung về ngân sách nhà nước và hoạt động quản lý thu chi ngân sách nhà nước
1.1.1 Khái niệm ngân sách nhà nước
Xét vềbiểu hiện bên ngoài, NSNN là một bản dựtoán thu, chi bằng tiền của nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm.
Bản chất kinh tế của ngân sách nhà nước (NSNN) thể hiện mối quan hệ lợi ích giữa nhà nước và các chủ thể trong nền kinh tế, thông qua quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ NSNN Để đảm bảo một NSNN bền vững, các cơ quan quản lý tài chính công cần phải cân nhắc và điều chỉnh mối quan hệ lợi ích này một cách hài hòa.
Ngân sách nhà nước là tổng hợp các khoản thu chi của nhà nước, được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước Điều này được quy định tại Điều 1 của Luật Ngân sách Nhà nước, được Quốc hội khóa XIII thông qua vào năm 2015.
Theo Điều 6 của Luật Ngân sách Nhà nước số 83/QH13 năm 2015, ngân sách nhà nước Việt Nam bao gồm ngân sách Trung ương (NSTW) và ngân sách địa phương (NSĐP) NSĐP được cấu thành từ ngân sách của các đơn vị hành chính có Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) theo quy định của Luật Tổ chức HĐND và UBND.
+ Ngân sách tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là NS tỉnh), bao gồm NS cấp tỉnh và NS các huyện, thịxã, thành phốtrực thuộc tỉnh;
+ Ngân sách huyện, thịxã, thành phốthuộc tỉnh (gọi chung là NS huyện) bao gồm NS cấp huyện và NS các xã, phường, thịtrấn.
+ Ngân sách xã, phường thị trấn (gọi chung là NS cấp xã).
Trường Đại học Kinh tế Huế
1.1.2 Quản lý ngân sách nhà nước
Quá trình Nhà nước áp dụng các chức năng của ngân sách nhà nước (NSNN) để xây dựng chính sách và chế độ, đồng thời sử dụng các phương pháp phù hợp nhằm tác động đến hoạt động thu - chi của NSNN Mục tiêu là điều chỉnh các hoạt động này theo yêu cầu của nền kinh tế - xã hội, phục vụ hiệu quả cho các chức năng mà Nhà nước đảm nhận.
Quản lý ngân sách nhà nước là quá trình lập, phân bổ, chấp hành và quyết toán ngân sách, dựa trên việc xác định rõ kinh phí liên quan đến các nhiệm vụ, dịch vụ và sản phẩm cần hoàn thành Các yếu tố này phải được định lượng về khối lượng, số lượng, chất lượng và tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định tại Điều 11, Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 của Chính phủ.
Quản lý hiệu quả cần áp dụng các hệ thống và biện pháp phù hợp với đặc điểm và quy luật vận động của đối tượng quản lý, đồng thời thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau.
Ngân sách nhà nước cần được quản lý theo quy định của pháp luật và kế hoạch, với hoạt động thu chi được xác định rõ ràng từ khâu lập kế hoạch đến thực hiện Cần làm rõ nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan nhà nước cũng như cán bộ trong quản lý ngân sách Việc lập, chấp hành, quyết toán và kiểm tra ngân sách hàng năm thể hiện sự kết hợp chặt chẽ giữa việc sử dụng luật và kế hoạch trong quản lý ngân sách.
Quản lý ngân sách nhà nước là một quá trình phức tạp, trong đó biện pháp tổ chức - hành chính đóng vai trò quan trọng Biện pháp này không chỉ đảm bảo tính thống nhất chỉ huy và quyền lực mà còn thể hiện tính pháp lý trong quản lý ngân sách, bảo vệ lợi ích của cộng đồng.
Quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) là sự kết hợp giữa yếu tố con người và tài chính, trong đó các cơ quan nhà nước vừa là người thụ hưởng ngân sách, vừa là tổ chức các hoạt động ngân sách Do đó, việc quản lý con người là rất quan trọng Hoạt động NSNN liên quan đến tất cả các chủ thể kinh tế - xã hội, nhằm phục vụ cho việc điều hành của cơ quan nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội Hoạt động ngân sách bao gồm việc thu và chi quỹ NSNN, và để đảm bảo hiệu quả của các hoạt động này, cần có sự quản lý chặt chẽ và minh bạch.
Để Trường Đại học Kinh tế Huế hoạt động hiệu quả, cần có chính sách và cơ chế quản lý ngân sách đồng bộ, với Luật Ngân sách Nhà nước là công cụ pháp lý quan trọng Cần nhận thức rõ sự biến động của cơ chế quản lý ngân sách trong bối cảnh kinh tế, xã hội và chính sách ngân sách Do đó, việc hoàn thiện cơ chế quản lý ngân sách là cần thiết để phù hợp với những biến động này Một cơ chế quản lý ngân sách hợp lý phải đảm bảo tính hệ thống đồng bộ giữa các bộ phận, tránh sự triệt tiêu lẫn nhau và hạn chế tác động tích cực của cơ chế.
Hệ thống các phương pháp quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm các chính sách động viên, chi đầu tư phát triển, phân cấp ngân sách, cân đối ngân sách và quy trình ngân sách, tất cả đều tác động và hỗ trợ lẫn nhau Trong đó, quy trình ngân sách và phân cấp quản lý NSNN đóng vai trò quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả trong hệ thống quản lý ngân sách.
1.1.3 Thu ngân sách nhà nước
Thu NSNN là quá trình huy động nguồn tài chính để tập trung vào ngân sách Nhà nước, nhằm đảm bảo sự ổn định và phát triển kinh tế.
Thu ngân sách nhà nước là số tiền mà Nhà nước thu vào ngân sách mà không cần phải hoàn trả cho người nộp Phần lớn các khoản thu này mang tính bắt buộc, trong khi phần còn lại là các khoản thu khác từ Nhà nước.
Thu ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu từ thuế và lệ phí, cũng như các khoản phí từ dịch vụ do cơ quan nhà nước thực hiện Nếu có khoán chi phí hoạt động, các khoản này sẽ được khấu trừ Ngoài ra, các khoản phí từ dịch vụ của đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước cũng được nộp vào ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật Bên cạnh đó, ngân sách còn nhận các khoản viện trợ không hoàn lại từ chính phủ nước ngoài, tổ chức và cá nhân quốc tế cho Chính phủ Việt Nam và chính quyền địa phương, cùng với các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
[11] (Điều 5, Luật NSNN số 83/QH13 năm 2015)
Trường Đại học Kinh tế Huế
1.1.4 Chi ngân sách nhà nước
Chi NSNN là quá trình phân phối và sử dụng nguồn vốn của ngân sách nhà nước để đáp ứng các nhu cầu liên quan đến việc thực hiện chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI PHÒNG TÀI CHÍNH – KẾ HOẠCH THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ
TỈNH QUẢNG TRỊ 2.1 Tổng quan về thành phố Đông Hà và Phòng Tài chính - Kế hoạch
2.1.1 Giới thiệu về thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị
Quảng Trị là một tỉnh ven biển thuộc vùng Bắc Trung Bộ, Việt Nam, nằm giữa tỉnh Quảng Bình ở phía Bắc và tỉnh Thừa Thiên-Huế ở phía Nam Tỉnh này giáp biên giới với các tỉnh Savannakhet và Saravane của Lào ở phía Tây, trong khi phía Đông giáp biển Đông với bờ biển dài 75 km Đặc biệt, đảo Cồn Cỏ, cách Mũi Lay 25 km, có diện tích khoảng 4 km², là một điểm nhấn nổi bật của tỉnh.
Tỉnh Quảng Trị có chiều ngang trung bình 63,9 km, với chiều ngang rộng nhất 75,4 km và hẹp nhất 52,5 km Tỉnh lỵ Đông Hà cách Hà Nội 593 km về phía Nam và TP Hồ Chí Minh 1.120 km về phía Bắc theo Quốc lộ 1A Đông Hà nằm ở vị trí giao thông quan trọng, kết nối Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, đồng thời là điểm khởi đầu cho trục Hành lang kinh tế Đông - Tây Với lợi thế về giao lưu đối ngoại, Đông Hà có tiềm năng phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội, trở thành trung tâm kết nối các mối quan hệ kinh tế trong khu vực và quốc tế Thành phố Đông Hà bao gồm 9 phường, diện tích 72,95 km² (7.295,87 ha) và dân số 84.157 người, với mật độ dân số 1.153 người/km².
Hà cách Huế 66 km, cách Đồng Hới 100 km, cách thị xã Quảng Trị 12 km.
Sự thay đổi nhanh chóng của đô thị đã dẫn đến những tiến bộ đáng kể trong các lĩnh vực văn hóa - xã hội Giáo dục và đào tạo không ngừng phát triển về quy mô lẫn chất lượng, góp phần nâng cao dân trí Hoạt động văn hóa thông tin và thể dục thể thao ngày càng phát triển sâu rộng, trong khi công tác an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cũng được chú trọng hơn.
Trường Đại học Kinh tế Huế khỏe nhân dân có nhiều tiến bộ An ninh quốc phòng được giữvững, an toàn - trật tựxã hội được đảm bảo.
Đông Hà, với vai trò là trung tâm thương mại, dịch vụ và công nghiệp của tỉnh, đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc về cơ sở vật chất và hạ tầng kỹ thuật trong những năm qua Sự đầu tư mạnh mẽ này đã làm thay đổi bộ mặt đô thị, đồng thời Đông Hà còn là nơi tập trung các cơ quan hành chính của tỉnh và Trung ương, cùng với sự hiện diện của nhiều doanh nghiệp Nhà nước Lực lượng lao động tại đây không ngừng gia tăng về quy mô và chất lượng, với đội ngũ cán bộ khoa học, kỹ thuật ngày càng lớn mạnh, tạo động lực quan trọng cho sự phát triển bền vững của thành phố.
Giai đoạn 2015-2020, Đảng bộ thành phố Đông Hà quyết tâm thực hiện thắng lợi các mục tiêu: Nâng cao năng lực lãnhđạo và sức chiến đấu của Đảng bộ;
Để xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị, cần huy động mọi nguồn lực và đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế theo hướng dịch vụ, công nghiệp, xây dựng và nông nghiệp Cần thực hiện đồng bộ giữa phát triển kinh tế với nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội Đồng thời, ưu tiên phát triển nguồn lực con người và xây dựng nếp sống văn minh đô thị, đảm bảo quốc phòng - an ninh, hướng tới mục tiêu xây dựng thành phố Đông Hà đạt tiêu chuẩn đô thị loại II.
2.1.2 Giới thiệu Phòng Tài chính - Kế hoạch và các đơn vị sử dụng ngân sách do Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố Đông Hà quản lý
2.1.2.1 V ị trí v à ch ức năng c ủa Phòng Tài chính - K ế hoạch
Phòng Tài chính - Kế hoạch thuộc UBND thành phố có nhiệm vụ tham mưu và hỗ trợ UBND trong việc quản lý nhà nước về tài chính, tài sản, quy hoạch, kế hoạch và đầu tư Ngoài ra, phòng còn thực hiện đăng ký kinh doanh, đăng ký doanh nghiệp, và tổng hợp quản lý các vấn đề liên quan đến doanh nghiệp, kinh tế tập thể, hợp tác xã, và kinh tế tư nhân theo quy định pháp luật.
Phòng Tài chính - Kế hoạch có con dấu và tài khoản riêng, chịu sự chỉ đạo và quản lý của UBND thành phố về tổ chức, vị trí việc làm, biên chế công chức và cơ cấu ngạch công chức Đồng thời, phòng này cũng chịu sự chỉ đạo, kiểm tra và hướng dẫn chuyên môn thuộc lĩnh vực kế hoạch và đầu tư của Sở Kế hoạch và Đầu tư cũng như lĩnh vực tài chính của Sở Tài chính.
Trường Đại học Kinh tế Huế
2.1.2.2 Nhi ệm vụ v à quy ền hạn c ủa Phòng Tài chính - K ế hoạch
*/ Đối với lĩnh vực tài chính
UBND thành phố cần ban hành các quyết định và chỉ thị liên quan đến quy hoạch và kế hoạch tài chính dài hạn, 5 năm và hàng năm Đồng thời, cần triển khai chương trình và biện pháp để thực hiện nhiệm vụ cải cách hành chính nhà nước trong lĩnh vực tài chính, thuộc trách nhiệm quản lý của Phòng.
Tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật, quy hoạch và kế hoạch đã được phê duyệt; đồng thời thông tin, tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật Ngoài ra, tổ chức còn tham mưu, hỗ trợ UBND thành phố trong việc theo dõi thi hành pháp luật liên quan đến lĩnh vực tài chính và đầu tư trên địa bàn.
Hướng dẫn các cơ quan, đơn vị dự toán thuộc thành phố và Ủy ban nhân dân phường trong việc xây dựng dự toán ngân sách hàng năm; đồng thời, hướng dẫn xây dựng dự toán ngân sách thành phố trình Ủy ban nhân dân thành phố theo chỉ đạo của Sở Tài chính.
Tổng hợp và lập dự toán thu ngân sách nhà nước cho các khoản thu được phân cấp quản lý, đồng thời dự toán chi ngân sách thành phố và tổng hợp dự toán ngân sách cấp xã Phương án phân bổ ngân sách thành phố sẽ được trình UBND thành phố; trong trường hợp cần thiết, sẽ lập dự toán ngân sách điều chỉnh để trình UBND thành phố Cuối cùng, tổ chức thực hiện dự toán ngân sách đã được quyết định.
Hướng dẫn và kiểm tra việc quản lý tài chính, ngân sách, giá cả, cũng như thực hiện chế độ kế toán của chính quyền cấp xã, tài chính hợp tác xã, tài chính kinh tế tập thể, và các cơ quan, đơn vị hành chính sự nghiệp thuộc thành phố là rất quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công.
- Phối hợp với cơ quan có liên quan trong việc quản lý công tác thu ngân sách nhà nước trên địa bàn theo quy định của pháp luật.
Thẩm tra quyết toán các dự án đầu tư và ngân sách do thành phố quản lý là nhiệm vụ quan trọng, bao gồm thẩm định quyết toán thu, chi ngân sách xã và lập quyết toán thu, chi ngân sách thành phố Đồng thời, cần tổng hợp và lập báo cáo quyết toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Cuối cùng, báo cáo quyết toán thu, chi ngân sách thành phố sẽ được trình lên UBND thành phố để xin phê chuẩn từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Tổchức thẩm tra, trình Chủtịch UBND thành phốphê duyệt quyết toán đối với dự án thuộc thẩm quyền phê duyệt của Chủ tịch UBND thành phố Thẩm tra,
Trường Đại học Kinh tế Huế đã phê duyệt quyết toán cho các dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn sự nghiệp, có tính chất đầu tư xây dựng cơ bản, thuộc sự quản lý của ngân sách thành phố.
Quản lý tài sản nhà nước tại các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp thuộc thành phố được thực hiện theo quy định của Chính phủ và hướng dẫn của Bộ Tài chính Các hoạt động như thẩm định, trình UBND thành phố quyết định về mua sắm, thuê, thu hồi, điều chuyển, thanh lý, bán, và tiêu hủy tài sản nhà nước đều phải tuân thủ theo thẩm quyền quy định.
- Quản lý nguồn kinh phí đượcủy quyền của cấp trên; quản lý các dịch vụtài chính theo quy định của pháp luật.