M Ộ T S Ố CƠ SỞ LÝ LUẬ N V Ề DI S ẢN VĂN HÓA VÀ DU
Di sản văn hóa
1.1.1 Khái niệ m ,đặc điểm,phân loạ i di s ản văn hóa
Di sản (Heritage) được định nghĩa là những tài sản do người đã khuất để lại, bao gồm di sản thừa kế, cũng như các tài sản tinh thần và vật chất từ lịch sử hoặc thiên nhiên, như di sản văn hóa, di sản thiên nhiên, di sản phi vật thể và di sản vật thể.
Di sản văn hóa được định nghĩa là những tài sản văn hóa quý giá từ thời kỳ trước để lại, có giá trị tồn tại trong cuộc sống hiện tại và tương lai Từ "di" mang ý nghĩa để lại và chuyển giao, trong khi "sản" chỉ những tài sản quý báu Tổng hợp lại, di sản văn hóa phản ánh sự kế thừa và giá trị của những gì đã tồn tại trong quá khứ.
Di sản văn hóa là tài sản quý báu mà các thế hệ trước để lại cho thế hệ sau, bao gồm cả sản phẩm vật chất và tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học Nó bao gồm các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, lễ hội, nếp sống truyền thống, tri thức dân gian và văn hóa cộng đồng Đối với mỗi dân tộc và quốc gia, di sản văn hóa được coi là báu vật thiêng liêng, đòi hỏi mỗi thế hệ phải có trách nhiệm bảo tồn và phát huy cho các thế hệ tiếp theo Một xã hội không thể phát triển bền vững nếu thiếu nền tảng các giá trị văn hóa.
1.1.1.2 Phân loại và đặc điể m a Phân loại
Theo Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) tại Việt Nam, di sản văn hóa được chia thành hai loại: di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể Những di sản này là sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị về lịch sử, văn hóa và khoa học, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác trong nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Di sản văn hóa vật thể là những sản phẩm vật chất có giá trị về lịch sử, văn hóa và khoa học, bao gồm các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật và bảo vật quốc gia Những di sản này có thể được cảm nhận và chạm vào, thể hiện rõ nét bản sắc văn hóa của một dân tộc.
Theo Hiến chương Lausanne 1990, di sản khảo cổ học là phần di sản vật chất mà các phương pháp khảo cổ học giúp chúng ta hiểu biết cơ bản về nó Công ước Châu Âu về Bảo vệ di sản khảo cổ học (Công ước Valleta 1992) định nghĩa di sản khảo cổ học là nguồn dữ liệu ký ức của Châu Âu và là phương tiện nghiên cứu của khoa học lịch sử.
Di sản khảo cổ học bao gồm các công trình, kiến trúc, di tích, di chỉ và hiện vật được phát hiện qua hoạt động khai quật và nghiên cứu, cả trên mặt đất lẫn dưới nước Đây được xem là một loại hình di sản văn hóa vật thể, nhưng là “một nguồn văn hóa mong manh và không tái sinh được” Di sản này dễ bị tổn thương bởi tác động của môi trường và xã hội, vì phần lớn là những vết tích, phế tích và cấu trúc không còn giữ được công năng sử dụng ban đầu.
Di sản văn hoá phi vật thể là những sản phẩm tinh thần mang giá trị lịch sử, văn hoá và khoa học, được bảo tồn qua trí nhớ và chữ viết Chúng được truyền lại bằng hình thức truyền miệng, truyền nghề và trình diễn, bao gồm tiếng nói, tác phẩm văn học, nghệ thuật, ngữ văn truyền miệng, diễn xướng dân gian, cũng như lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết nghề thủ công truyền thống, tri thức về dược học cổ truyền, văn hoá ẩm thực, trang phục truyền thống và các tri thức dân gian khác.
Sự phân loại giữa di sản văn hóa vật thể và phi vật thể chỉ mang tính tương đối, vì chúng luôn gắn kết và tạo thành những thực thể sống Chẳng hạn, đồ gốm là di sản vật thể nhưng lại chứa đựng các yếu tố văn hóa phi vật thể như kỹ năng chế tác, cách nung và các món ăn truyền thống Tương tự, đình chùa không chỉ là di sản văn hóa vật thể mà còn là nơi thực hành các nghi lễ, tín ngưỡng và tập tục.
Di sản văn hóa vật thể là những biểu hiện văn hóa tồn tại dưới dạng các đối tượng vật lý có hình khối, kích thước, trọng lượng, màu sắc và kiểu dáng cụ thể, được xác định trong không gian và thời gian nhất định.
Di sản văn hóa phi vật thể là hình thức tồn tại của văn hóa không chỉ dựa vào các yếu tố vật thể, mà chủ yếu nằm trong trí nhớ và ký ức của cộng đồng Nó được thể hiện qua các tập tính, hành vi ứng xử của con người trong sản xuất và giao tiếp xã hội Đặc trưng nổi bật của văn hóa phi vật thể là sự hiện diện tiềm ẩn trong tâm thức cộng đồng, chỉ được bộc lộ qua hành động và hoạt động của con người Văn hóa phi vật thể được gìn giữ trong thế giới tinh thần và được thể hiện sinh động qua các hình thức diễn xướng, tạo nên những hiện tượng văn hóa phong phú.
Cũng giống như di sản văn hóa vật thể, văn hóa phi vật thể có thể bị mai một, biến dạng hoặc mất đi vĩnh viễn do thời gian và sự vô ý thức của con người Trong quá trình bảo tồn, con người thường có xu hướng thêm bớt hoặc lãng quên những giá trị này Vì vậy, văn hóa phi vật thể vừa bền vững trong ký ức cộng đồng, vừa mong manh và dễ bị tổn thương, phụ thuộc vào cuộc sống cá nhân và những may rủi bất ngờ Hơn nữa, sự can thiệp của các nhóm xã hội qua các thời đại làm tăng nguy cơ biến dạng cho văn hóa phi vật thể.
1.1.2 Vai trò củ a di s ản văn hóa đố i v ớ i s ự phát triể n du l ị ch
Du lịch là một ngành kinh tế phụ thuộc rõ rệt vào tài nguyên, trong đó di sản văn hóa đóng vai trò quan trọng như một nguồn tài nguyên du lịch Việc khai thác các giá trị văn hóa không chỉ tạo ra sản phẩm du lịch hấp dẫn và khác biệt, mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh giữa các địa phương trong nước và với các quốc gia trong khu vực và quốc tế Do đó, di sản văn hóa là yếu tố then chốt trong sự phát triển bền vững của ngành du lịch Việt Nam.
Việc UNESCO công nhận các di sản văn hóa Việt Nam không chỉ nâng cao danh tiếng cho những di sản này mà còn thu hút nhiều khách du lịch quốc tế Khi các di sản văn hóa được đưa vào tour du lịch, không chỉ du khách trong nước mà còn hàng triệu khách quốc tế quan tâm Công tác quảng bá di sản văn hóa ngày càng được chú trọng, và việc bảo tồn các di sản này đang được gắn liền với phát triển du lịch bền vững.
Khi di sản văn hóa được tu bổ và tôn tạo, các hoạt động nhằm phát huy giá trị di sản sẽ được mở rộng, như các sự kiện Năm Du lịch tại Hạ Long, Quảng Nam, Hà Nội, Festival Huế, và Đêm rằm phố cổ ở Hội An Việc bảo tồn di sản không chỉ thúc đẩy du lịch mà còn tạo ra sự chuyển đổi trong cơ cấu kinh tế địa phương, giúp người dân hưởng lợi nhiều hơn thông qua việc tham gia vào dịch vụ du lịch và các ngành nghề thủ công truyền thống quanh khu vực di sản.
Du lịch văn hóa
1 2.1.Khái niệ m và đặc trưng củ a du l ịch văn hóa a Khái niệm
Theo Tổng cục Du lịch Việt Nam, du lịch bao gồm những hoạt động liên quan đến việc di chuyển của con người ra khỏi nơi cư trú thường xuyên Mục đích của du lịch là để đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí và nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định.
Theo Tiến sĩ Trần Đức Thanh trong cuốn nhập môn khoa học du lịch thì:
Du lịch văn hóa là hoạt động chủ yếu diễn ra trong môi trường nhân văn, tập trung vào việc khai thác và phát huy tài nguyên văn hóa đặc sắc của địa phương.
Du lịch văn hóa, theo Luật du lịch Việt Nam năm 2005, là hình thức du lịch dựa vào bản sắc văn hóa dân tộc và sự tham gia của cộng đồng nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống Những yếu tố thu hút khách du lịch đến với du lịch văn hóa bao gồm các bản sắc văn hóa, lễ hội truyền thống, phong tục tập quán, lịch sử, nghệ thuật và kiến trúc của địa phương Khách du lịch tìm kiếm cơ hội để thu thập thông tin mới và trải nghiệm các nền văn hóa khác nhau Do đó, du lịch văn hóa không chỉ là một hình thức du lịch mà còn gắn liền với các loại hình văn hóa đặc trưng của địa phương nơi diễn ra hoạt động du lịch.
Du lịch văn hóa gắn liền với các hoạt động du lịch và hoạt động văn hóa và bao gồm những đặc trưng cơ bản như:
Du lịch văn hóa chất lượng cao được hình thành từ sự đa dạng của đối tượng phục vụ, mục đích và điểm đến, bao gồm các cảnh quan thiên nhiên, kỳ quan thế giới, di tích lịch sử - văn hóa, lễ hội truyền thống, phong tục tập quán lâu đời và các loại hình nghệ thuật dân gian mang bản sắc dân tộc Bên cạnh đó, cơ sở vật chất và dịch vụ kèm theo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao trải nghiệm du khách.
Du lịch văn hóa thu hút một loạt đối tượng đa dạng, từ du khách, tổ chức Nhà nước và tư nhân, đến các doanh nhân trong và ngoài nước Những người hoạt động trong lĩnh vực du lịch, bao gồm nhân viên và hướng dẫn viên, cùng với cộng đồng địa phương, đều góp mặt trong các hoạt động này Tính đa thành phần trong du lịch văn hóa không chỉ thể hiện sự phong phú về các thành phần xã hội mà còn cho thấy mức độ xã hội hóa cao trong lĩnh vực này.
Du lịch văn hóa mang lại nhiều lợi ích đa mục tiêu, bao gồm bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và di tích lịch sử - văn hóa, phát triển văn hóa phi vật thể, và nâng cao chất lượng phục vụ du khách Đồng thời, nó cải thiện đời sống của người làm du lịch, mở rộng cơ hội học hỏi và giao lưu văn hóa, kinh tế, và nâng cao ý thức trách nhiệm trong cộng đồng.
Du lịch văn hóa không chỉ nâng cao ý thức của du khách về văn hóa và thẩm mỹ, mà còn tạo ra sự liên kết giữa các cơ sở du lịch và vùng văn hóa Việc hoạch định các tuyến và điểm du lịch văn hóa cần được thực hiện một cách đồng bộ để phục vụ tốt nhất cho nhu cầu của du khách.
Du lịch có tính mùa vụ rõ rệt, đặc biệt là du lịch văn hóa, khi lượng du khách thường tăng cao vào các dịp nghỉ lễ, cuối tuần hoặc mùa hè Các sự kiện đặc biệt như lễ hội và kỷ niệm cũng thu hút đông đảo du khách, ví dụ như sự kiện 1000 năm Thăng Long tại Hà Nội hay lễ giỗ Tổ tại Đền Hùng.
1.2.2 Đ i ề u ki ện phát triể n du l ịch văn hóa a Điều kiện về tài nguyên du lịch Để phát triển du lịch văn hóa thì cần phải có tài nguyên du lịch nhân văn, đây sẽ là yếu tố quyết định Tài nguyên du lịch nhân văn với đặc điểm kỳ diệu, thú vị, đa dạng, độc đáo sẽ ngày càng thu hút đông đảo du khách đến tham quan nhằm thỏa mãn trí tò mò cũng như phần nào đó đáp ứng được nhu cầu mong muốn hiểu biết sâu rộng về cái hay, cái đẹp của mỗi vùng, mỗi địa phương Điểm đến của du lịch văn hóa thường bao gồm những danh lam thắng cảnh có sự kết hợp giữa thiên nhiên và văn hóa, những di tích lịch sử, những thành phố lớn với các cơ sở văn hóa như bảo tàng, nhà hát, khu khảo cổ học hoặc những vùng nông thôn nơi trưng bày hiện vật truyền thống văn hóa của cộng đồng dân cư như các lễ hội, các nghi thức thể hiện lối sống, giá trị và văn hóa của họ Song song với việc khai thác tài nguyên văn hóa chúng ta phải biết duy trì, tôn tạo, bảo vệvà phát triển không để suy thoái theo thời gian và không gian, khai thác hợp lý nguồn tài nguyên văn hóa cho phát triển du lịch là một hướng đi đúng đắn hiện nay và trong tương lai. b Điều kiện về nhân lực du lịch
Nguồn nhân lực là yếu tố then chốt trong phát triển du lịch văn hóa Dù điểm du lịch có điều kiện tốt và hấp dẫn, nếu thiếu sự quản lý và tổ chức từ các nhà làm dịch vụ du lịch, hoạt động tại đó sẽ không chuyên nghiệp Do đó, nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng du lịch văn hóa Bên cạnh đó, điều kiện về an ninh chính trị và an toàn xã hội cũng là yếu tố cần thiết để thu hút du khách và đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành du lịch.
Du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa, chỉ có thể phát triển mạnh mẽ khi có môi trường hòa bình và ổn định, cùng với tình hữu nghị giữa các dân tộc.
Khi một quốc gia đang trải qua xung đột và chiến tranh, cuộc sống của người dân sẽ trở nên hỗn loạn, và điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng phát triển du lịch Khách du lịch thường ưu tiên những điểm đến có môi trường chính trị hòa bình, vì điều này mang lại cảm giác an toàn và thoải mái cho họ Khi cảm thấy yên tâm, du khách có thể tự do khám phá, giao lưu với người dân địa phương và tìm hiểu về phong tục tập quán của vùng đất mà họ đến Do đó, hòa bình, ổn định và an toàn xã hội là những yếu tố cần thiết để thúc đẩy du lịch văn hóa tại mỗi quốc gia.
Du lịch là ngành dịch vụ đa ngành, phụ thuộc vào thành quả của các lĩnh vực kinh tế khác Để phát triển du lịch văn hóa, cần có sự liên kết và tổng hòa giữa các ngành trong cơ cấu kinh tế quốc gia Khi nền kinh tế phát triển, năng suất lao động và thu nhập người dân tăng, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần Khi có dư thừa kinh tế và thời gian rảnh rỗi, người dân sẽ tìm đến du lịch để khám phá các giá trị văn hóa và lịch sử Lúc này, nhu cầu về sản phẩm từ các ngành như nông nghiệp, công nghiệp, giao thông vận tải và thông tin liên lạc sẽ gia tăng trong các chuyến đi du lịch.
Khi nền kinh tế phát triển, cơ hội đầu tư vào cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật của điểm đến sẽ gia tăng, dẫn đến việc cải thiện chất lượng dịch vụ du lịch Điều này giúp đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách du lịch, từ đó tạo ra những trải nghiệm hoàn hảo và bổ ích cho du khách.
Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa Hệ thống mạng lưới giao thông cần được xây dựng thuận tiện và nhanh chóng, với sự đa dạng trong các phương tiện giao thông du lịch để đảm bảo an toàn cho du khách.
Kinh nghi ệm phát triể n lo ại hình du lịch văn hóa gắ n v ới các di sản văn hóa
Khu lăng mộ Tần Thủy Hoàng tại Tây An, tỉnh Thiểm Tây, là một trong những điểm du lịch khảo cổ học độc đáo và hấp dẫn nhất Trung Quốc Ngay từ khi lên ngôi ở tuổi 12, Tần Thủy Hoàng đã bắt đầu xây dựng lăng mộ cho mình, với quy mô rộng gần 1 dặm và sự tham gia của 720 nghìn công nhân và thợ thủ công Lo sợ bị trả thù sau khi chết bởi những linh hồn kẻ thù, ông đã cho xây dựng khu lăng mộ với đầy đủ công trình và đội quân bảo vệ để an nghỉ sau khi qua đời.
Hàng năm, khu lăng mộ Tần Thủy Hoàng thu hút khoảng 2 triệu lượt khách tham quan, trong đó có một phần tư là khách du lịch quốc tế Nhà nước đã đầu tư vào quy hoạch để bảo tồn và phát triển dịch vụ du lịch, nhằm nâng cao khả năng chi tiêu của du khách Khu di tích đã được bảo tồn nguyên trạng sau nhiều năm khai quật, với sự hỗ trợ của các biện pháp nghiệp vụ và công nghệ hiện đại Mục tiêu quy hoạch tổng thể là bảo tồn lâu dài các di tích và giới thiệu chúng rộng rãi với công chúng, nhằm phát huy giá trị di sản văn hóa.
Trước khi tham quan khu di tích chính, du khách sẽ được trải nghiệm khu vực giới thiệu với các phòng trưng bày về nhà Tần, bao gồm những hiện vật quý giá từ quá trình khai quật Một điểm nhấn đặc biệt là phòng chiếu phim panorama, nơi tái hiện những sự kiện lịch sử quan trọng của thời Tần Thủy Hoàng qua các trận chiến lớn và hình ảnh chiến binh trong trang phục thời đó Du khách sẽ cảm thấy như đang sống trong những khoảnh khắc lịch sử nhờ vào hiệu ứng của màn hình tròn Sau khi xem phim và trưng bày, du khách sẽ được tham quan khu mộ với hàng trăm tượng chiến binh và xe ngựa Ngoài những công trình chính, không gian dịch vụ xung quanh cũng được thiết kế hài hòa, mang lại cảm giác về lịch sử hơn hai ngàn năm trước Bên cạnh đó, du khách còn có cơ hội ghé thăm trung tâm sản xuất đồ lưu niệm, nơi có thể mua các sản phẩm mang tính lịch sử, đặc biệt là tượng chiến binh bằng đất, và chứng kiến quy trình chế tác độc đáo từ khâu nhào đất đến nung.
Tour du lịch khảo cổ học này mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo, giúp họ hiểu rõ hơn về giá trị của khu di tích khảo cổ Trong hành trình, du khách có cơ hội tham quan Viện nghiên cứu khảo cổ học thành phố Tây An, nơi họ được trải nghiệm cảm giác đặc biệt khi ngồi quanh bàn với những đôi găng tay, trực tiếp chạm vào và ngắm nhìn các báu vật từ các cuộc khai quật Trải nghiệm này tạo ấn tượng sâu sắc, giúp du khách cảm nhận được lịch sử và sự tinh xảo của nền văn minh Trung Hoa cổ đại.
Thông qua những phương pháp tiếp cận này, giá trị khảo cổ học được làm nổi bật, tạo ấn tượng sâu sắc với du khách Thông tin được truyền tải hiệu quả khiến các tour du lịch khảo cổ học trở nên hấp dẫn hơn đối với du khách.
1.3.2 Kinh nghi ệ m c ủa Pê -ru
Peru là điểm đến hấp dẫn cho du khách yêu thích di sản và văn hóa, với văn hóa Inca (Incaismo) là yếu tố chính thu hút Ngôi đền thiêng Machu Picchu và khu vực xung quanh là nơi diễn ra nhiều nghi thức bí ẩn, trở thành điểm du lịch khảo cổ quan trọng tại Cusco Tour “Tìm lại thành phố đã mất của người Inca” là một trong những trải nghiệm khảo cổ nổi bật tại Peru.
Tham gia vào các tour du lịch tâm linh, du khách trải nghiệm sự huyền bí và tìm kiếm bằng chứng khoa học để lý giải những điều kỳ diệu Sự hấp dẫn của những chuyến đi này nằm ở mối liên hệ sâu sắc với thế giới thần thánh và truyền thuyết Tuy nhiên, để cảm nhận được giá trị thực sự của trải nghiệm, vai trò của hướng dẫn viên là rất quan trọng, giúp du khách hiểu rõ hơn về nội dung và ý nghĩa của những điều họ khám phá, đặc biệt khi có hạn chế về ngôn ngữ và kiến thức.
Việc phát triển du lịch khảo cổ học ở Peru thành công nhờ vào sự kết hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý du lịch và di sản văn hóa Điều này thể hiện qua việc đánh giá và khai thác giá trị của các tài nguyên khảo cổ học nhằm thúc đẩy du lịch Peru đặc biệt chú trọng đến công tác đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ hướng dẫn viên chuyên nghiệp cho loại hình du lịch này, từ đó nâng cao chất lượng trải nghiệm cho du khách.
Hướng dẫn viên du lịch đóng vai trò quan trọng như cầu nối giữa điểm đến và du khách, đặc biệt trong lĩnh vực khảo cổ học Họ không chỉ chuyển tải các giá trị vô hình từ các di sản văn hóa đến tay du khách, mà còn là người đại diện cho hình ảnh quốc gia, góp phần nâng cao nhận thức và bảo tồn di sản.
1 3.3.Bài họ c v ậ n d ụ ng cho Vi ệ t Nam
Hoàng thành Thăng Long của Việt Nam là một điểm du lịch nổi bật với kiến trúc và khảo cổ học tương đồng với khu Lăng mộ Tần Thủy Hoàng của Trung Quốc và ngôi đền Machu Pichu Để phát triển du lịch văn hóa hiệu quả, cần chú trọng quy hoạch và xây dựng sản phẩm du lịch đặc trưng Các điểm khảo cổ học cần được đầu tư tôn tạo bài bản, bảo tồn giá trị lịch sử, đồng thời thiết kế kiến trúc hài hòa với đặc trưng khảo cổ học, tạo điều kiện cho du khách trải nghiệm sâu sắc về thời gian và không gian lịch sử.
Đầu tư cho công tác trưng bày và tái hiện giá trị lịch sử là rất quan trọng, đặc biệt tại các điểm di tích khảo cổ học Việc ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại để tạo ra các thước phim giới thiệu về giá trị của các di tích này sẽ giúp truyền tải thông tin hiệu quả hơn, rút ngắn khoảng cách không gian và thời gian cho du khách Những phương tiện này không chỉ tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ mà còn tạo sự khác biệt giữa du lịch văn hóa lịch sử thông thường và du lịch khảo cổ học.
Việc phát triển du lịch văn hóa và khảo cổ học đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa cơ quan quản lý du lịch và các cơ sở khảo cổ học Cần gắn kết du lịch khảo cổ với các viện nghiên cứu và bảo tàng để khai thác giá trị di sản hiệu quả, phát triển đa dạng sản phẩm du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách Thông tin về du lịch văn hóa và khảo cổ học cần được cập nhật thường xuyên và chính xác từ các chuyên gia, giúp tăng tính hấp dẫn của loại hình du lịch này Đầu tư vào đội ngũ hướng dẫn viên có kiến thức về văn hóa và khảo cổ học là cần thiết để truyền tải giá trị di sản đến du khách Để phát triển du lịch văn hóa bền vững, cần có các biện pháp bảo vệ môi trường và tài nguyên, đặc biệt là di sản, qua đó nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của di sản khảo cổ học trong phát triển du lịch.
Tiêu kêt chương 1
Chương 1 của khóa luận đã đề cập tới những vấn đề, lý luận cơ bản về du lịch văn hóa, di sản văn hóa và các điều kiện để phát triển du lịch Đây sẽ là cơ sở cho việc tìm hiểu, phân tích và đánh giá hoạt động du lịch văn hóa của Hoàng Thành Thăng Long trong chương 2.
TH Ự C TR ẠNG KHAI THÁC CÁC GIÁ TRỊ C ỦA HOÀNG THÀNH THĂNG LONG PHỤ C V Ụ PHÁT TRIỂ N DU L ỊCH VĂN HÓA
Khái quát về Hoàng Thành Thăng Long
2.1.1 V ị trí địa lý, diện tích
Khu di tích Hoàng thành Thăng Long tọa lạc tại trung tâm Hà Nội, bên bờ Đông sông Hồng, sở hữu vị trí và địa thế đẹp Cụm di tích này nằm trong Quận Ba Đình và được bao quanh bởi bốn con đường: phía bắc là đường Phan Đình Phùng, phía nam là đường Điện Biên Phủ, phía đông là đường Nguyễn Tri Phương và phía tây là đường Hoàng Diệu.
Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội có tổng diện tích là
Vùng lõi di sản có diện tích 18.395 ha bao gồm khu khảo cổ học 18 Hoàng
Khu di tích Thành cổ Hà Nội có diện tích 13.863 ha, bao gồm nhiều di tích lịch sử quan trọng như Bắc Môn, Đoan Môn, Hậu Lâu, rồng đá điện Kính Thiên, nhà con rồng, nhà D67, cột cờ Hà Nội, tường bao và 8 cổng hành cung thời Nguyễn Diện tích khu vực này, cùng với các di sản văn hóa, thể hiện giá trị lịch sử và kiến trúc độc đáo của Thủ đô.
Vùng đệm có diện tích 108 ha, được giới hạn bởi các địa giới cụ thể: phía Bắc giáp đường Phan Đình Phùng và Hoàng Hoa Thám, phía Nam giáp đường Trần Phú, Ông Ích Khiêm, Sơn Tây, phía Đông giáp đường Nguyễn Tri Phương tiếp giáp Bộ Quốc phòng, và phía Tây giáp đường Ngọc Hà.
Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long là một phần quan trọng của kinh thành Thăng Long, cùng với khu phố cổ và khu phố Pháp, tạo nên đô thị Hà Nội thời cận đại Khu Di sản này bao gồm quần thể di tích gắn liền với lịch sử kinh thành Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội, bắt đầu từ thời Tiền Thăng Long (thế kỷ 7-9), qua thời Đinh - Tiền Lê (thế kỷ 10) và phát triển mạnh mẽ dưới thời Lý.
Trần, Lê và thành Hà Nội dưới triều Nguyễn là trung tâm chính trị quan trọng của Việt Nam, được xây dựng qua nhiều giai đoạn lịch sử Thành Hà Nội đã trở thành một di tích quan trọng trong hệ thống các di tích quốc gia.
Thời kỳ nhà Đường đánh dấu An Nam đô hộ phủ trở thành trung tâm quyền lực chính trị Năm 886, Cao Biền đã xây dựng một thành trì mới, đổi tên Tống Bình thành Đại La.
Năm 1009, Lý Công Uẩn lên ngôi vua và sáng lập vương triều Lý Đến tháng 7 năm 1010, ông công bố thiên đô chiếu, quyết định dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về thành Đại La Truyền thuyết kể rằng khi rời kinh đô, vua Lý Công Uẩn thấy rồng bay lên, vì vậy ông đã đổi tên kinh đô mới thành Thăng Long.
"Rồng bay lên" theo nghĩa Hán Việt, phản ánh sự thịnh vượng và sức mạnh của Kinh thành Thăng Long Sau khi dời đô, Lý Công Uẩn đã nhanh chóng xây dựng Kinh thành Thăng Long, hoàn thành vào đầu năm 1011 Kinh thành được thiết kế theo mô hình tam trùng thành quách, với vòng ngoài cùng gọi là La thành hay Kinh thành, bao quanh kinh đô và men theo dòng nước của ba con sông: sông Hồng và sông Tô.
Lịch sử và sông Kim Ngưu là những yếu tố quan trọng trong việc hình thành kinh thành, nơi cư trú của dân cư Vòng thành thứ hai, gọi là Hoàng thành, là khu vực chính trị, nơi ở và làm việc của các quan lại triều đình Cấm thành, vòng thành nhỏ nhất ở trung tâm, chỉ dành riêng cho vua, hoàng hậu và một số ít cung tần mỹ nữ.
Sau khi lên ngôi, nhà Trần đã tiếp quản và tu bổ Kinh thành Thăng Long, xây dựng nhiều công trình mới Đến thời Lê sơ, Hoàng thành và Kinh thành được mở rộng hơn nữa Tuy nhiên, từ năm 1516 đến 1788, Kinh thành Thăng Long đã bị tàn phá nhiều lần dưới triều đại nhà Mạc và Lê trung hưng Đầu năm 1789, vua Quang Trung đã dời đô về Phú Xuân, khiến Thăng Long chỉ còn là Bắc thành Thời Nguyễn, các di tích còn lại của Hoàng thành Thăng Long dần được chuyển về Phú Xuân để phục vụ cho việc xây dựng kinh thành mới, chỉ còn lại điện Kính Thiên và Hậu Lâu được giữ lại làm hành cung cho các vua Nguyễn khi họ ngự giá Bắc thành.
Năm 1805, vua Gia Long đã cho phá bỏ tường thành cũ và xây dựng Thành Hà Nội theo kiểu Vauban của Pháp, tuy quy mô nhỏ hơn Đến năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính lớn, vua Minh Mạng đã quyết định đổi tên thành phố.
Thăng Long thành tỉnh Hà Nội đã trải qua nhiều biến động lịch sử Sau khi chiếm toàn Đông Dương, thực dân Pháp chọn Hà Nội làm thủ đô của liên bang Đông Dương và đã phá hủy Thành Hà Nội để xây dựng công sở và trại lính Tuy nhiên, từ năm 1954, khi bộ đội ta tiếp quản và giải phóng thủ đô, khu vực Thành Hà Nội đã trở thành trụ sở quan trọng.
Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội được coi là một "bộ lịch sử sống", phản ánh hơn 10 thế kỷ phát triển của Thăng Long – Hà Nội Từ thành Đại La trong thời kỳ tiền Thăng Long cho đến ngày nay, giá trị lịch sử của khu vực này thể hiện rõ nét qua từng giai đoạn phát triển của thành phố.
2.1.3 Vai trò, ý nghĩa c ủa Hoàng Thành Thăng Long đố i v ớ i s ự phát triển đất nướ c
Nước Đại Việt từ thời vua Hùng đã trải qua nhiều lần định đô và dời đô, mỗi lần phản ánh những yêu cầu khác nhau của từng giai đoạn lịch sử hoặc vùng ảnh hưởng của vị vua triều đại Điều này dẫn đến sự hình thành các vùng đất như Phong Châu của vua Hùng, Cổ Loa của Thục Phán và Mê.
Linh của Hai Bà Trưng và Hoa Lư của Đinh Bộ Lĩnh là những biểu tượng quan trọng trong lịch sử Việt Nam Tuy nhiên, khi đến thời Lý Công Uẩn, ông đã quyết định không chọn quê hương Kinh Bắc mà thay vào đó là Đại La để xây dựng kinh đô mới.
Điều kiên phát triển du lịch văn hóa taị Hoàng Thành Thăng Long
2.2.1 Giá trị cu ả Hoàng Thành Thăng Long
Hoàng thành Thăng Long là một di tích lịch sử độc đáo, mang giá trị lớn về lịch sử và văn hóa Đây là trung tâm quyền lực chính trị quan trọng, vẫn giữ vai trò trung tâm của Việt Nam hiện đại Khu di sản này bao gồm Cấm thành và Hoàng thành, nơi ở và làm việc của vua và Hoàng gia, gắn liền với các triều đại Lý, Trần, Lê sơ, Mạc, Lê Trung Hưng và lịch sử thăng trầm của Kinh đô Thăng Long, kinh đô của quốc gia Đại Việt từ thế kỷ trước.
XI đến thế kỷ XVIII
Thủ đô Hà Nội, với gần 13 thế kỷ giữ vai trò trung tâm quyền lực và gần 1.000 năm là quốc đô, là một trong những kinh thành hiếm hoi trên thế giới có bề dày lịch sử như vậy Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long không chỉ nổi bật với tính liên tục và lâu dài mà còn mang giá trị lịch sử to lớn, tạo điều kiện cho việc phát triển đa dạng các loại hình du lịch như nghiên cứu, học tập và tham quan Qua đó, nơi đây còn góp phần giáo dục truyền thống yêu nước và lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ người Việt Nam.
Hoàng thành Thăng Long nổi bật với kiến trúc đa tầng, phản ánh sự giao thoa của nhiều triều đại lịch sử khác nhau Khác với các cung điện của nhà Minh, nhà Thanh hay Tử Cấm Thành, di tích này thể hiện nét đặc sắc trong nghệ thuật kiến trúc Việt Nam qua các di vật và cách xử lý không gian đô thị Nghiên cứu khảo cổ học tại đây giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cuộc sống cung đình và sự phát triển văn hóa qua các thời kỳ Hoàng thành không chỉ là di sản của hiện tại mà còn là giá trị văn hóa quý báu cho các thế hệ tương lai.
Khu Di sản Văn hóa Thế giới Hoàng thành Thăng Long không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn sở hữu giá trị văn hóa to lớn, điều hiếm thấy ở các thủ đô khác trên thế giới Di sản này đã đáp ứng ba trong số sáu tiêu chí đánh giá của UNESCO về Di sản Văn hóa Thế giới, thể hiện sự độc đáo và quan trọng của nó trong bối cảnh văn hóa toàn cầu.
Tại khu vực này, có nhiều di tích lịch sử quan trọng như nền điện Kính Thiên, Đoan Môn, Bắc Môn, cột cờ Hà Nội và Tổng hành dinh của Quân đội nhân dân Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh Hệ thống di tích và hiện vật được khai quật tại di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu cho thấy lòng đất ở đây chứa đựng dòng chảy văn hóa phong phú của lịch sử Thăng Long Hà Nội, bao gồm cả thời kỳ tiền Thăng Long.
La thế kỷ thứ VII cho đến thế kỷ thứ VIII, thứ IX, đặc biệt từ khi Vua Lý Thái
Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội giữ giá trị lịch sử đặc biệt từ thời kỳ định đô Thăng Long cho đến nay, thể hiện sự liên kết sâu sắc với văn hóa và lịch sử của thủ đô.
"bộ lịch sử sống" chảy suốt theo cả chiều dài lịch sử Thăng Long- Hà Nội
Thành phố này không chỉ là kinh thành mà còn là nơi hội tụ các di sản văn hóa tiêu biểu của Việt Nam, thể hiện tinh hoa văn hóa dân tộc Nó không chỉ phát huy giá trị văn hóa nội địa mà còn tiếp nhận và hòa nhập các giá trị văn hóa từ khu vực và thế giới Đây là nơi kết tinh và tỏa sáng nền văn hóa lâu đời của Đại Việt, đồng thời biến đổi các yếu tố văn hóa ngoại sinh thành nội sinh, làm phong phú và đa dạng thêm cho nền văn hóa dân tộc.
Giá trị thứ ba của nơi đây chính là vai trò là trung tâm quyền lực và chính trị của đất nước, nơi các vương triều trước đây cùng Đảng và Nhà nước hiện đại đã đưa ra những quyết sách quan trọng cho sự phát triển và bảo vệ đất nước, góp phần tạo nên những thời kỳ huy hoàng trong lịch sử, vượt qua nhiều khó khăn và thử thách.
Giá trị phát triển du lịch của hệ thống di sản Hoàng thành Thăng Long sẽ đưa Hà Nội trở thành một điểm đến du lịch quan trọng trong thế kỷ XXI Với các yếu tố thuận lợi cho sự phát triển bền vững, Hoàng thành Thăng Long vượt trội hơn so với các kinh thành khác như Huế hay Hoa Lư, nhờ vị trí nằm ngay trung tâm Thủ đô Hà Nội - trung tâm văn hóa và chính trị của cả nước Khu vực này còn có nhiều điểm du lịch lân cận hấp dẫn như Văn Miếu, góp phần thu hút du khách.
Quốc Tử Giám, Lăng Chủ Tịch Hồ Chí Minh, Viện Bảo Tàng, Hồ Gươm, Đền
Ngọc Sơn là một điểm đến lý tưởng cho các tour du lịch ý nghĩa và đặc sắc, giúp du khách dễ dàng tham quan nhiều địa điểm trong ngày nhờ khoảng cách hợp lý giữa các điểm đến Hoàng thành Thăng Long, với những tài liệu lịch sử và phát hiện khảo cổ học quý giá, không chỉ là một điểm du lịch văn hóa nổi bật giữa lòng Hà Nội mà còn gắn liền với bề dày lịch sử của kinh đô ngàn năm văn hiến, mang lại tiềm năng phát triển du lịch đặc biệt.
Giá trị phát triển giáo dục từ việc gìn giữ và bảo vệ di tích Thăng Long rất quan trọng, vì nó cung cấp công cụ giáo dục truyền thống sinh động, hỗ trợ cho việc tuyên truyền và giảng dạy tại các trường học và đại học Việc này không chỉ nâng cao hiểu biết và lòng tự hào về lịch sử Thăng Long – Hà Nội mà còn góp phần hun đúc lòng tự hào dân tộc, từ điểm tựa của quá khứ củng cố niềm tin cho các thế hệ hôm nay trong việc xây dựng và bảo vệ tổ quốc, nhằm phát huy những giá trị của khu di sản.
2.2.2 Cơ sở h ạ t ầng và cơ sở v ậ t ch ất kĩ thuậ t ph ụ c v ụ phát triể n du l ịch văn hóa
Khu di sản Hoàng thành Thăng Long hiện có số lượng cơ sở dịch vụ phục vụ khách tham quan còn hạn chế, với chỉ một vài quầy lưu niệm bán nước uống và đồ lưu niệm Nước uống chủ yếu được cung cấp qua máy bán tự động, trong khi đồ lưu niệm chưa phong phú và thiếu các sản phẩm mang hình ảnh đặc trưng của Thăng Long Hà Nội Bên cạnh đó, khu di tích cũng có căng tin, khu bệnh xá và khu dịch vụ ở phía Bắc để đáp ứng nhu cầu ăn uống và nghỉ ngơi của du khách.
Dịch vụ phục vụ nhu cầu khách tham quan tại Hoàng thành Thăng Long hiện còn hạn chế, với chỉ một nhà hàng Ngự Viên tại cổng 19C phục vụ ăn uống Bãi đỗ xe thường tận dụng khoảng trống bên đường Hoàng Diệu, dẫn đến sức chứa không đủ và thiếu mái che Tuy nhiên, các phòng trưng bày tại đây được trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại như máy chiếu phim, hệ thống tủ kính và ánh sáng điện, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách trong việc tìm hiểu thông tin và giá trị của các di tích, di vật, khảo cổ học.
2.2.3 Các điểm thăm quan tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long
Kỳ Đài, hay còn gọi là cột cờ Hà Nội, là điểm đến nổi bật tại khu trung tâm Hoàng Thành Thăng Long, được xây dựng từ năm 1805 và hoàn thành vào năm 1812 dưới triều vua Gia Long Công trình này là kiến trúc hoành tráng và nguyên vẹn nhất trong quần thể di tích Hoàng Thành Cột cờ có cấu trúc tháp với ba tầng đế, thân cột hình trụ 8 cạnh, và đỉnh cột hình khối bát giác, cao tổng cộng hơn 41m Từ đỉnh cột, du khách có thể quan sát một vùng rộng lớn, và trong thời kỳ nhà Nguyễn, Kỳ Đài còn được sử dụng làm vọng canh Thực Dân Pháp đã bảo tồn công trình này và sử dụng làm đài quan sát trong thời gian chiếm đóng Hơn 200 năm sau khi xây dựng, cột cờ Hà Nội vẫn hiên ngang, là biểu tượng văn hóa sâu sắc trong lòng người Việt Nam, xuất hiện trên pano, tem, và bìa sách.
Theo trục chính tâm của Hoàng Thành, du khách sẽ gặp cổng Đoan Môn, di tích nổi bật nằm thẳng hàng với Cột Cờ Hà Nội Là cổng chính phía Nam dẫn vào Cấm Thành, Đoan Môn được xây dựng vào thời Lê và được tu bổ vào thời Nguyễn Cấu trúc hình chữ U với 5 cổng thành cuốn vòm cân xứng, trong đó cổng giữa lớn nhất dành cho nhà vua, hai bên là 4 cổng nhỏ cho quan lại và hoàng thân Vật liệu xây dựng chủ yếu là gạch vồ và đá, với cầu thang gạch hai bên dẫn lên tầng hai Trên nóc Đoan Môn có nhà Phương Đình nhỏ hai tầng 8 mái, mái lợp ngói ta, với hai con rồng ở đầu nóc Mặc dù kiến trúc đã được cải tạo, nhưng không gian rộng rãi này vẫn là nơi nhà vua ngự giá, theo dõi binh sĩ và các hoạt động văn hóa dân gian.
* Con đường lát gạch hoa chanh thời Trần:
Thực trạng hoạt động du lịch văn hóa tại Hoàng thành Thăng Long
Trong những năm qua, lượng khách tham quan khu di sản Thăng Long Hà Nội vẫn còn khiêm tốn, với đỉnh điểm vào năm 2010, kỷ niệm nghìn năm Thăng Long Kể từ sau Đại lễ, Hoàng Thành đã trở lại vẻ yên tĩnh do sự vắng vẻ của du khách Số lượng khách tham quan có sự biến động qua các năm và tháng, điều này dễ hiểu vì giá trị của di sản nằm sâu 2-4 mét dưới lòng đất, đòi hỏi hướng dẫn viên có trình độ và chương trình tham quan đa dạng để thu hút du khách.
Sau khi được công nhận là Di sản Thế giới, khu di sản Hoàng thành Thăng Long đã nhanh chóng tiến hành chỉnh trang để thu hút du khách, với hệ thống cầu dẫn được xây dựng và mở cửa từ tháng 10/2010 Lượng khách tham quan đã đạt 300.000 lượt mỗi tháng, dự kiến sẽ tăng lên 1,5 triệu lượt/năm, với khả năng tối đa lên tới 2,4 triệu người/năm theo các chuyên gia Pháp Tuy nhiên, thống kê cho thấy lượng khách thực tế chỉ đạt khoảng 1/10 so với dự báo, với 44.829 lượt khách trong ba tháng cuối năm 2012, và con số này lần lượt là 120.000 và 160.000 trong các năm 2013 và 2014 Đến tháng 11/2015, có khoảng 150.000 lượt khách, chủ yếu là người cao tuổi và sinh viên trong nước, trong khi khách quốc tế chỉ chiếm 20%, chủ yếu là từ Nhật Bản Lượng khách đi theo đoàn chiếm đa số, nhưng khách lẻ cũng đang tăng lên Thời điểm cuối năm thường chứng kiến sự gia tăng đột biến lượng khách do nhu cầu tham quan của giới trẻ, trong khi các tháng khác trong năm khu di sản chưa thu hút được nhiều sự quan tâm.
2.3.2.Các dị ch v ụ du l ịch và doanh thu Để thu hút số lượng khách du lịch đến với di sản, trong những năm gần đây, Trung tâm quản lý và bảo tồn di sản Thăng Long-Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc đa dạng hóa các hoạt động dịch vụ phục vụ khách Tổ chức những hoạt động du lịch hấp dẫn, xây dựng các tour du lịch phù hợp với nhu cầu của từng đối tượng khách và thời gian tham quan, cụ thể: tour tham quan tổng thể Hoàng thành giúp cho khách có cái nhìn khái quát về di sản; tour tâm linh về nguồn, tham quan thềm điện Kính Thiên, Hậu Lâu và Bắc Môn, dâng hương tưởng nhớ 52 vị vua các triều đại dành cho du khách phụ nữ, người trung niên và người cao tuổi; tour tham quan cho đối tượng học sinh cấp 2-3 xem phim, chương trình tương tác dán quạt, vẽ gốm; tour dành cho trẻ em tiểu học, cho các em tham gia trò chơi, tham quan di tích khảo cổ, tham gia chương trình tương tác em làm nhà khảo cổ; tour đặc thù khám phá Hoàng thành về đêm, kết hợp với tổ chức các sự kiện văn hóa, ngoại giao tại khu khảo cổ18 Hoàng Diệu; tour ngoài giờ phục vụ du khách… Hiện tại Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long-
Số lượng khách thăm quan khu trung tâm hoàng thành Thăng Long (Nguồn: Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng
Hà Nội mở cửa tham quan Hoàng thành Thăng Long cả buổi trưa, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức nhiều hoạt động văn hóa và lễ hội thường niên, như lễ dâng hương tưởng nhớ các bậc tiên đế vào đầu xuân, chương trình vui Tết Trung Thu, lễ trồng cây nêu và thả cá chép vào Tết ông Công ông Táo, cùng với các triển lãm, hội sách, festival áo dài và liên hoan âm nhạc quốc tế Gió mùa.
Mặc dù khu di sản Hoàng thành Thăng Long đã tổ chức nhiều hoạt động để thu hút khách, đặc biệt là giới trẻ, nhưng phần lớn chỉ đến chụp ảnh và tham gia sự kiện mà không tìm hiểu giá trị văn hóa - lịch sử của di tích Hơn nữa, các sự kiện chủ yếu diễn ra tại cổng Đoan Môn, dẫn đến lượng khách tham quan khu khảo cổ học 18 Hoàng Diệu không tăng và giá trị khảo cổ học của khu này vẫn chưa được nhiều người biết đến.
Giá vé vào cổng Hoàng thành Thăng Long là 30.000 đồng cho người lớn Đối với học sinh, sinh viên từ 15 tuổi trở lên có thẻ, và người cao tuổi từ 60 tuổi trở lên là công dân Việt Nam, giá vé là 15.000 đồng Trẻ em dưới 15 tuổi và người có công với cách mạng được miễn phí tham quan.
Mặc dù khu di sản đã nỗ lực đa dạng hóa các dịch vụ du lịch, doanh thu vẫn khiêm tốn do số lượng khách hạn chế, chủ yếu phụ thuộc vào nguồn thu từ vé vào cổng.
2.3.3 Hướ ng d ẫn viên và nhân viên phụ c v ụ khách tại điể m Để phát triển du lịch tại Hoàng thành thì đội ngũ hướng dẫn viên và tình nguyện viên đóng vai trò rất quan trọng Hiện nay khu di tích có khoảng 30 hương dẫn viên và tình nguyện viên Tuy nhiên, những ngày cao điểm, đơn vị quản lý khu di tích đã phải huy động toàn bộ lực lượng cán bộ, nhân viên lên đến cả trăm người, cùng với khoảng 30 tình nguyện viên để hướng dẫn, thuyết minh cho các đoàn tham quan tại các di tích Kỳ Đài, nhà D67, khu khảo cổ học
18 Hoàng Diệu Tuy nhiên phần đông trong số đó chưa có nhiều kinh nghiệm nghiệp vụ về loại hình di tích khảo cổ học
Các doanh nghiệp lữ hành nhận định rằng, giá trị khảo cổ học và lịch sử hàng nghìn năm của Khu trung tâm Hoàng thành chỉ trở nên hấp dẫn khi được giới thiệu và tìm hiểu một cách thấu đáo Tuy nhiên, phần lớn khách tham quan không có hướng dẫn và hệ thống chỉ dẫn còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc khám phá và dễ bỏ sót các điểm tham quan quan trọng.
Khi tham quan di sản, nhiều du khách cảm nhận rằng đội ngũ cán bộ và nhân viên thiếu tính chuyên nghiệp và sự nhiệt tình Nhân viên bán vé không chỉ đơn thuần đưa vé và phát tờ rơi giới thiệu mà còn thiếu sự hướng dẫn và giải thích về lộ trình tham quan Thậm chí, các cán bộ trong khu trưng bày thường chỉ tập trung vào công việc riêng và không quan tâm đến khách tham quan, điều này gây ra cảm giác không thoải mái cho du khách.
2.3.4 C ông tác xúc tiến, tuyên truyền và quảng bá du lị ch
Để phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa tại Hoàng thành Thăng Long, công tác xúc tiến, tuyên truyền và quảng bá là rất quan trọng nhằm thu hút khách du lịch Nhận thức được điều này, Ban quản lý Di sản đã chú trọng đến các hoạt động quảng bá trong những năm qua Năm 2010, Hà Nội kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, tạo cơ hội để ngành du lịch đẩy mạnh hoạt động giới thiệu điểm đến tới bạn bè quốc tế Theo thông tin từ Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, vào tháng 3/2009, số lượng khách du lịch quốc tế đã tăng đáng kể.
Hà Nội ghi nhận khoảng 100.000 khách du lịch, giảm 27,6% so với cùng kỳ năm 2008 do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế toàn cầu Hơn nữa, hoạt động xúc tiến du lịch còn yếu, dẫn đến hiệu quả thu hút khách đến Hà Nội ngày càng giảm.
Ban quản lý khu di sản Hoàng thành Thăng Long đã hợp tác với Sở Du lịch Hà Nội để quảng bá giá trị di sản và thu hút du khách Vào ngày 22/9/2017, Sở Du lịch phối hợp với Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm “Xây dựng sản phẩm và kết nối phát triển du lịch tại khu di sản Hoàng thành Thăng Long”, thu hút sự tham gia của nhiều doanh nghiệp du lịch.
Hội chợ Du lịch quốc tế Việt Nam VITM – Hà Nội 2018 diễn ra từ 29/3 đến 1/4 tại Cung Văn hóa Hữu Nghị Hà Nội, quy tụ 536 gian hàng và hàng trăm cơ quan, doanh nghiệp du lịch trong nước và quốc tế Sự kiện bao gồm trưng bày, bán hàng, ký kết thỏa thuận phát triển thị trường du lịch, tổ chức hội thảo và giới thiệu sản phẩm du lịch, cùng với biểu diễn văn hóa và ẩm thực truyền thống Đây là cơ hội để Hoàng thành Thăng Long trở thành điểm du lịch văn hóa hấp dẫn trong mắt bạn bè quốc tế.
Để chuẩn bị cho Đại lễ, các hoạt động quảng bá du lịch đã được triển khai mạnh mẽ với sự ra mắt của bộ phim khoa học “Hoàng thành Thăng Long – lịch sử nghìn năm từ lòng đất” và sách ảnh “Hoàng thành Thăng Long – dấu ấn ngàn năm”, thể hiện sự đầu tư công phu Trung tâm cũng đã hợp tác với đoàn làm phim Nhật Bản để sản xuất bộ phim "Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Di sản Văn hóa thế giới", mang lại thành công và tiếng vang lớn cả trong nước lẫn quốc tế Tuy nhiên, từ sau Đại lễ, các hoạt động xúc tiến du lịch vẫn chưa có sự nổi bật và hiệu quả cao.
Đánh giá về hoạt động du lịch văn hóa tại Hoàng thành Thăng Long
Khu Hoàng thành Thăng Long là một di sản văn hóa thế giới, thu hút du khách nhờ vị trí trung tâm Hà Nội và khả năng tiếp cận dễ dàng Nơi đây sở hữu tài nguyên du lịch phong phú và đa dạng, bao gồm nhiều giá trị đặc biệt được quốc tế công nhận Hơn nữa, khu di tích này phản ánh lịch sử của nhiều triều đại và thể hiện bản sắc văn hóa đậm nét.
Việt Nam, đặc biệt là Hà Nội, nổi bật với sự hiếu khách và môi trường an ninh ổn định, tạo ấn tượng tốt cho du khách Hệ thống cơ sở hạ tầng, bao gồm sân bay Nội Bài, đang được nâng cấp và hoàn thiện, cùng với việc cải thiện chất lượng dịch vụ du lịch Ngoài Hoàng thành Thăng Long, Hà Nội còn có nhiều điểm du lịch hấp dẫn như Lăng Bác và Văn Miếu – Quốc Tử Giám, thu hút du khách đến khám phá.
Hồ Tây là một điểm đến hấp dẫn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc kết nối các điểm du lịch trong tour của các công ty lữ hành, nhằm mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị và bổ ích nhất.
2.4.2 Khó khăn - Nh ượ c điể m Ở Việt Nam, du lịch văn hóa là một loại hình du lịch tuy đã có từ lâu nhưng nhà nước chưa thực sự đầu tư phát triển loại hình du lịch này Có lẽ vì thế mà du lịch văn hóa vẫn chưa len được vào nhận thức của các nhà làm du lịch Việt Nam nên các công ty du lịch chưa có những sản phẩm du lịch đặc thù, việc phân khúc thị trường du lịch văn hóa cũng còn rất mờ nhạt Trong thực tế, các di sản văn hóa ở
Việt Nam hiện nay vẫn là những điểm chủ yếu thu hút khách du lịch quốc tế
Cơ sở vật chất và kỹ thuật phục vụ du lịch hiện còn nhiều hạn chế, với khu dịch vụ cho khách du lịch còn ít và việc trưng bày hiện vật chưa hấp dẫn Du lịch văn hóa, đặc biệt là du lịch khảo cổ học, vẫn là loại hình kén khách, trong khi số lượng người hiểu biết về khảo cổ học còn hạn chế Hơn nữa, công tác xúc tiến du lịch thiếu chuyên nghiệp, manh mún và chưa có sự phối hợp hiệu quả giữa các chủ thể quản lý trong việc quảng bá di sản và tài nguyên du lịch.
Đầu tư cho bảo tồn và phát triển du lịch hiện chưa hiệu quả do thiếu sự gắn kết trong việc sử dụng nguồn lực Sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng đầu tư dàn trải và thiếu quy hoạch cụ thể Nhiều hạng mục đã được triển khai mà không có sự phê duyệt từ các cơ quan quản lý, gây ra hiệu quả kém và tiềm ẩn nguy cơ xuống cấp, suy giảm giá trị của tài nguyên và di sản.
Hơn thế nữa nguồn nhân lực phục vụ du lịch tại đây còn mỏng và trình độ chuyên môn nghiệp vụ còn nhiều hạn chế.
Tiểu kết chương 2
Chương 2 của khóa luận tác giả đã tìm hiểu, phân tích, đánh giá về hiện trạng hoạt động du lịch văn hóa tại khu di sản từ đó rút ra một sốưu điểm và hạn chế trong công tác phát triển các hoạt động du lịch tại đây Đây sẽ là tiền đề để đề xuất các giải pháp, cho việc phát triển các hoạt động du lịch văn hóa tại khu di sản Hoàng thành Thăng Long mà tác giả sẽ trình bày trong chương 3.