ðẶT VẤN ðỀ 1
TÍNH CẤP THIẾT CỦA ðỀ TÀI 1
Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường được quản lý bởi Nhà nước, trong đó mọi hoạt động kinh tế và văn hóa xã hội đều chịu sự điều tiết của Nhà nước Vì vậy, vấn đề ngân sách nhà nước là rất quan trọng, giúp Nhà nước thực hiện hiệu quả vai trò quản lý và điều tiết của mình.
Ngân sách nhà nước là công cụ quan trọng để phân bổ nguồn tài chính quốc gia, thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh và ổn định kinh tế Nó không chỉ giúp hình thành cơ cấu kinh tế mới mà còn điều tiết thị trường, bình ổn giá và kiềm chế lạm phát Bên cạnh đó, ngân sách nhà nước cũng là công cụ hiệu quả để Nhà nước điều chỉnh thu nhập, góp phần giải quyết các vấn đề văn hóa - xã hội Để đảm bảo việc sử dụng và quản lý ngân sách hiệu quả, Nhà nước phân bổ ngân sách cho các cấp tự quản lý, trong đó cấp xã và huyện là đơn vị cơ sở thấp nhất có quyền sử dụng và quản lý ngân sách nhà nước.
Ngân sách nhà nước cấp huyện là nguồn tài chính mà huyện quản lý, bao gồm việc thu chi ngân sách trên địa bàn Huyện có trách nhiệm lập quyết toán ngân sách cấp huyện và tổng quyết toán ngân sách nhà nước, đồng thời báo cáo ngân sách theo quy định.
Ngân sách nhà nước, đặc biệt là ngân sách cấp huyện Núi Riềng, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách kinh tế và văn hóa xã hội Lĩnh vực văn hóa - xã hội luôn được Đảng và Nhà nước chú trọng, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi phát triển khu vực nông thôn là một ưu tiên hàng đầu Mặc dù nhiều vùng nông thôn vẫn đang phải đối mặt với khó khăn, nhưng việc cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người dân là mục tiêu chính mà chính phủ hướng tới.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội nhấn mạnh rằng để phát triển kinh tế nông thôn, cần có sự hỗ trợ tích cực từ Nhà nước và các cấp chính quyền địa phương Vai trò của ngân sách nhà nước là rất quan trọng, không chỉ cho phát triển kinh tế mà còn cho sự tồn tại và phát triển văn hóa xã hội nông thôn Trong những năm gần đây, nhiều văn bản pháp lý như Nghị định 10CP và Luật ngân sách nhà nước số 01/2002/QH11 đã được ban hành và sửa đổi để phù hợp với thực tiễn Chính sách thu – chi về văn hóa xã hội cũng đã có sự thay đổi đáng kể, đòi hỏi công tác quản lý ngân sách nhà nước phải linh hoạt nhằm khai thác nguồn thu, đảm bảo chi tiêu hiệu quả và duy trì trật tự, công bằng xã hội.
Gia Lâm là một huyện ngoại thành phía Bắc Hà Nội, có nền kinh tế phát triển nhưng văn hóa xã hội chưa được chú trọng Nguyên nhân có thể do lãnh đạo các cấp chưa quan tâm đến việc nâng cao đời sống tinh thần của người dân Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu tình hình quản lý và phân bổ ngân sách nhà nước cấp huyện, nhằm xem xét việc sử dụng ngân sách cho lĩnh vực văn hóa - xã hội tại từng xã.
Xuất phát từ thực tiễn, nhóm nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu về đề tài "Thực hiện quản lý ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách nhà nước về văn hóa - xã hội trên địa bàn huyện Gia Lâm - Hà Nội".
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 2
- Làm rừ một số vấn ủề lý luận liờn quan ủến ngõn sỏch nhà nước và phân bổ ngân sách nhà nước trong lĩnh vực văn hoá - xã hội
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ……… 3
Nghiên cứu thực trạng quản lý ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách nhà nước cho lĩnh vực văn hóa - xã hội ở huyện Gia Lâm trong thời gian qua cho thấy những thách thức và cơ hội trong việc phát triển văn hóa - xã hội trên địa bàn Phân tích tác động của ngân sách đến sự phát triển này sẽ giúp cải thiện hiệu quả sử dụng nguồn lực và nâng cao chất lượng đời sống cộng đồng.
Để tăng cường quản lý ngân sách và phân bổ ngân sách nhà nước cho lĩnh vực văn hóa xã hội huyện Gia Lâm trong thời gian tới, cần đề xuất một số giải pháp chủ yếu Trước hết, cần cải thiện quy trình lập kế hoạch ngân sách để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả Thứ hai, tăng cường công tác giám sát và đánh giá việc sử dụng ngân sách nhằm phát hiện kịp thời những bất cập Cuối cùng, cần khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc đóng góp ý kiến và giám sát các hoạt động văn hóa xã hội để nâng cao trách nhiệm và tính hiệu quả trong quản lý ngân sách.
ðỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3 2 QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ NỘI DUNG CỦA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HOÁ XÃ HỘI TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN 4
- ðề tài tập trung nghiên cứu quản lý ngân sách nhà nước nói chung trờn ủịa bàn huyện Gia Lõm
- Nghiên cứu việc quản lý ngân sách nhà nước về văn hoá - xã hội ở một số xó trờn ủịa bàn huyện
- Phạm vi khụng gian: ủề tài tập trung nghiờn cứu ủịa bàn huyện Gia Lõm
Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá kết quả quản lý ngân sách nhà nước trong lĩnh vực văn hóa - xã hội tại huyện Gia Lâm, đặc biệt trong khoảng thời gian từ năm 2005 đến năm 2007.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ……… 4
2 QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ NỘI DUNG CỦA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HOÁ XÃ HỘI TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN
2.1 NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
2.1.1 Những vấn ủề chung về ngõn sỏch nhà nước
2.1.1.1 Vai trò c ủ a ngân sách nhà n ướ c
Thuật ngữ “ngõn sỏch nhà nước” đã xuất hiện từ lâu và hiện nay ngày càng trở nên phổ biến trong đời sống kinh tế - xã hội Từ trước tới nay, có hai quan điểm chủ yếu liên quan đến ngõn sỏch nhà nước.
Ngân sách nhà nước được định nghĩa là bản dự toán thu chi tài chính của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm.
- Quan ủiểm thứ hai cho rằng: ngõn sỏch nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà nước
Các quan điểm về ngân sách nhà nước mô tả mặt cụ thể và vật chất của ngân sách, nhưng chưa thể hiện nội dung kinh tế xã hội Thực tế, hoạt động của ngân sách nhà nước chủ yếu liên quan đến thu – chi tài chính Hoạt động này rất phong phú và được thực hiện ở hầu hết các lĩnh vực, tác động đến mọi chủ thể kinh tế – xã hội.
Luật ngân sách nhà nước năm 2002 quy định rằng ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm để đảm bảo các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước Để quản lý ngân sách nhà nước hiệu quả hơn, Nhà nước đã phân bổ ngân sách cho các cơ sở và cấp quản lý khác nhau Các cấp, ngành cần tự cân đối thu chi theo quy định và thường xuyên báo cáo về việc sử dụng ngân sách lên cấp trên.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội cung cấp luận văn thạc sĩ khoa học Kinh tế, trong đó ngân sách được phân chia theo các cấp quản lý hành chính như cấp tỉnh thành phố, cấp huyện và cấp xã Ngân sách Nhà nước được quản lý theo các cấp này, được gọi là ngân sách nhà nước các cấp.
Từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 4, vai trò kinh tế - xã hội của chính quyền cấp huyện đã được nâng cao đáng kể Do đó, bên cạnh ngân sách Trung ương, ngân sách huyện (quận) và ngân sách xã (phường) cũng được hình thành và nằm trong hệ thống ngân sách nhà nước.
Hiện nay, theo Luật ngân sách nhà nước, hệ thống ngân sách nhà nước gồm ngõn sỏch trung ương và ngõn sỏch ủịa phương theo Hỡnh 2.1
Hỡnh 2.1: Sơ ủồ tổ chức ngõn sỏch nhà nước
Ngân sách trung ương bao gồm các đơn vị dự toán thuộc cấp trung ương, trong đó mỗi bộ và cơ quan trung ương đều là một đơn vị dự toán của ngân sách này.
Ngân sách địa phương là thuật ngữ chung để chỉ các cấp ngân sách của chính quyền địa phương, phù hợp với địa giới hành chính của từng cấp.
Ngân sách xã, phường, thị trấn vừa là một cấp ngân sách, vừa là một bộ phận cấu thành của ngân sách huyện và quận
Ngân sách tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương
Ngân sách xã, phường, thị trấn
Ngân sách huyện, quận, thị xã trực thuộc tỉnh
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ……… 6
Ngân sách huyện, quận vừa là một cấp ngân sách, vừa là một bộ phận cấu thành của ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
Ngoài ngân sách xã, phường và thị trấn chưa có các đơn vị dự toán riêng, các cấp ngân sách khác đều bao gồm một số đơn vị dự toán thuộc cấp ngân sách đó.
Ngân sách trung ương đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp tài chính cho các nhiệm vụ và mục tiêu chung của cả nước, bao gồm các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, và đối ngoại Đồng thời, ngân sách này cũng hỗ trợ chuyển giao nguồn tài chính cho ngân sách của các tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương.
Ngân sách địa phương cung cấp nguồn tài chính cho các nhiệm vụ của chính quyền nhà nước tại địa phương và hỗ trợ việc chuyển giao nguồn tài chính cho chính quyền cấp dưới.
Công cuộc đổi mới kinh tế tại huyện đang diễn ra mạnh mẽ và toàn diện, tác động sâu rộng đến các lĩnh vực kinh tế, chính trị và xã hội Việc cải cách nền hành chính quốc gia đã thúc đẩy cải cách chính quyền cấp huyện, giúp bộ máy chính quyền hoạt động hiệu quả hơn, tinh gọn hơn Cùng với những đổi mới này, đời sống vật chất và văn hóa của người dân huyện ngày càng được nâng cao, tương đương với cư dân tại các đô thị, đòi hỏi chính quyền cấp huyện phải tiếp tục đổi mới để đáp ứng nhu cầu của cộng đồng.
Thực hiện những đổi mới mạnh mẽ trong quản lý ngân sách nhà nước đặt ra những yêu cầu quan trọng, đòi hỏi phải phát huy vai trò tích cực của ngân sách trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế.
Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phân bổ nguồn tài chính quốc gia, đồng thời định hướng phát triển sản xuất và hình thành cơ cấu kinh tế mới Qua đó, ngân sách nhà nước góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn định và bền vững.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ……… 7