MỞ ðẦU
Tớnh cấp thiết của ủề tài
Đất đai là tài nguyên quý giá của con người, đóng vai trò thiết yếu trong sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia, không thể thay thế Tất cả các quốc gia trên thế giới đều nhận thức rõ tầm quan trọng của đất đai và nỗ lực bảo vệ nguồn tài nguyên này bằng sức mạnh của dân tộc và hệ thống chính trị Điều này được thể hiện trong Hiến pháp và pháp luật của nhiều quốc gia Tại Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992, có quy định rõ ràng rằng “Nhà nước thống nhất quản lý đất đai theo quy hoạch và pháp luật, đảm bảo sử dụng đất đúng mục đích và có hiệu quả.”
Kể từ năm 1993, Nhà nước ta đã ban hành, sửa đổi và điều chỉnh Luật tài nguyên và các văn bản hướng dẫn nhằm phù hợp với sự phát triển của xã hội, đồng thời đảm bảo việc sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên Hiện nay, Quốc hội đang xem xét việc sửa đổi một số điều của Luật tài nguyên để đáp ứng nhu cầu thực tiễn.
2003 trong ủú Quy hoạch sử dụng ủất là một trong những vấn ủề núng cần phải sửa ủổi lần này
Huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đã được phê duyệt quy hoạch sử dụng đất theo quyết định số 1664/QĐ-UB ngày 05 tháng 7 năm 2006 của UBND tỉnh Hà Tĩnh, liên quan đến quy hoạch sử dụng đất đến năm 2015 và kế hoạch sử dụng đất kỳ đầu của huyện Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng kế hoạch sử dụng đất hàng năm, nhằm quản lý và sử dụng đất hiệu quả, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện quy hoạch, vẫn còn nhiều vấn đề bất cập, như tình trạng quy hoạch treo phổ biến và việc chưa cập nhật, điều chỉnh những biến động trong thực hiện quy hoạch tại địa phương.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội thực hiện luận văn thạc sĩ nông nghiệp nhằm đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006 – 2015 Nghiên cứu này phân tích những kết quả đạt được và những tồn tại trong quá trình thực hiện phương án quy hoạch Đồng thời, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao tính khả thi của phương án quy hoạch và khắc phục những nội dung bất cập Từ đó, nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất tại huyện Nghi.
Xuõn - tỉnh Hà Tĩnh giai ủoạn 2006-2015”.
Mục ủớch, yờu cầu của ủề tài
- đánh giá mức ựộ thực hiện phương án quy hoạch sử dụng ựất của huyện Nghi Xuõn, tỉnh Hà Tĩnh giai ủoạn 2005 – 2010
- ðề xuất phương ỏn thực hiện quy hoạch sử dụng ủất trong những năm tới
- Số liệu ủiều tra, thu thập ủược khỏch quan, trung thực chớnh xỏc
- Những ủề xuất, giải phỏp ủưa ra phải ủảm bảo kịp thời và cú giỏ trị thực tiễn
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp 3
TỔNG QUAN CÁC VẤN ðỀ NGHIÊN CỨU
Một số lý luận về sử dụng ủất
2.1.1 Khỏi niệm về ủất ủai và chức năng của ủất ủai ðất ủai là sản phẩm tự nhiờn ban tặng cho con người Nú cú tầm quan trọng ủặc biệt, là một trong những tài nguyờn quý bỏu nhất của thế giới ðất ủai là ủiều kiện vật chất cần thiết ủể thực hiện mọi quỏ trỡnh sản xuất, vừa là chỗ ủứng, vừa là ủịa bàn hoạt ủộng cho tất cả cỏc ngành nụng - lõm nghiệp, cụng nghiệp, khai khoáng, giao thông vận tải, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng
Theo Viện Điều tra Quy hoạch đất đai, đất đai được hiểu rộng rãi là một diện tích cụ thể của bề mặt trái đất, bao gồm tất cả các thành phần của môi trường sinh thái ngay trên và dưới bề mặt đất Các thành phần này bao gồm khí hậu, bề mặt thổ nhưỡng, địa hình, mặt nước, các lớp trầm tích gần bề mặt, nước ngầm, khoáng sản trong lòng đất, cùng với sự đa dạng của thực vật và động vật.
Theo định nghĩa của FAO, đất được nhận diện là một nhân tố sinh thái, bao gồm tất cả các thuộc tính sinh học và tự nhiên của bề mặt trỗi đất, có ảnh hưởng quan trọng đến tiềm năng và hiện trạng sử dụng đất Những yếu tố này bao gồm khí hậu, địa hình, thổ nhưỡng, thủy văn, thảm thực vật, cỏ dại, động vật tự nhiên, cùng với những biến đổi của đất do hoạt động của con người.
Khái niệm "đất" và "thổ nhưỡng" không đồng nghĩa Đất là mặt bằng lớn để sử dụng cho toàn bộ ngành kinh tế quốc dân, không chỉ riêng cho sinh vật, trong khi thổ nhưỡng chỉ là lớp phủ do tác động của các yếu tố sinh vật lên mẹ đất, tạo ra độ tơi xốp và được hình thành qua quá trình tác động lâu dài của năm yếu tố hình thành đất Do đó, thổ nhưỡng ở mỗi quốc gia và mỗi vùng địa lý có những đặc trưng khác nhau, tính chất và chức năng của đất cũng khác nhau.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp 4 nên phương cách sử dụng cũng khác nhau
Dựa vào điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của địa phương, cần áp dụng phương pháp sử dụng đất hợp lý nhằm phát huy và tận dụng tối đa các tiềm năng đất đai để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
Khái niệm về ủất ủai liên quan chặt chẽ đến nhận thức của con người về thế giới tự nhiên, và sự nhận thức này không ngừng thay đổi theo thời gian.
30 năm trở lại ủõy, trờn nhiều diễn ủàn người ta ủó thừa nhận, ủối với con người ủất ủai cú những chức năng chủ yếu sau ủõy [1]:
Đất ủai đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra môi trường sống cho mọi hình thái sinh vật trên lục địa Nó cung cấp các điều kiện cần thiết cho thực vật, động vật và các sinh vật sống khác, cả trên bề mặt và dưới lòng đất, đồng thời bảo tồn nguồn gen di truyền quý giá cho sự phát triển bền vững của hệ sinh thái.
Đất ủai đóng vai trò quan trọng trong sản xuất, là nền tảng cho nhiều hệ thống cung cấp lương thực và thực phẩm Nó hỗ trợ việc sản xuất các sản phẩm sinh vật phục vụ cho con người, bao gồm cả việc chăn nuôi gia súc, gia cầm và khai thác thuỷ hải sản.
Chức năng của cồn bằng sinh thỏi là tạo ra một môi trường xanh, nơi đất ủai và nú là nguồn tài nguyên quan trọng Nó hình thành một hệ thống năng lượng bền vững thông qua quá trình phản xạ, hấp thụ và chuyển đổi năng lượng mặt trời, đồng thời góp phần vào chu trình khối quyển của trái đất.
Đất ủai đóng vai trò quan trọng trong việc tàng trữ và cung cấp nguồn nước, bao gồm cả nước mặt và nước ngầm Nó ảnh hưởng mạnh mẽ đến chu trình tuần hoàn nước trong tự nhiên và có vai trò điều tiết nước rất lớn.
+ Chức năng dự trữ: ðất ủai là kho tài nguyờn khoỏng sản cung cấp cho mọi nhu cầu sử dụng của con người
Đất có chức năng khụng gian sự sống, đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp thu và gạn lọc chất thải Nó không chỉ là môi trường ủêm mà còn giúp thay đổi hình thái và tính chất của các chất thải, góp phần bảo vệ môi trường.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp 5 ủộc hại
Chức năng bảo tồn và bảo tàng lịch sử của đất ủai là rất quan trọng, vì nó giúp bảo vệ và lưu giữ các chứng cứ lịch sử, văn hóa của nhân loại Đất ủai không chỉ cung cấp thông tin về các điều kiện khí hậu và thời tiết trong quá khứ mà còn cho thấy cách thức sử dụng đất trong thời gian trước đây.
Đất ủai đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống, là không gian cho sự di chuyển của con người, đầu tư và sản xuất, cũng như cho sự di chuyển của động vật và thực vật giữa các vùng khác nhau trong hệ sinh thái tự nhiên.
Ủất ủai là một không gian mang giá trị theo quan niệm của con người, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất và đời sống xã hội Khái niệm và chức năng của ủất ủai gắn liền với nhận thức về thế giới tự nhiên, sự nhận thức này không ngừng phát triển theo thời gian Hiện nay, các chức năng của ủất ủai bao gồm sản xuất, môi trường sống, cân bằng sinh thái, lưu trữ và cung cấp nguồn nước, bảo tồn, bảo tàng lịch sử, vật mang sự sống và phân bố lãnh thổ.
2.1.2 Những nhõn tố ảnh hưởng ủến sử dụng ủất
Sử dụng đất là hệ thống các biện pháp nhằm điều hòa mối quan hệ giữa con người và đất, kết hợp với các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác và môi trường Dựa vào nhu cầu thị trường, cần phát hiện và quyết định phương hướng chung, mục tiêu sử dụng hợp lý tài nguyên, phát huy tối đa tiềm năng đất đai để đạt hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường và sự phát triển bền vững Do đó, phạm vi, cơ cấu và phương thức sử dụng đất bị chi phối bởi các điều kiện và quy luật sinh thái tự nhiên cũng như các điều kiện, quy luật kinh tế - xã hội và các yếu tố kỹ thuật Theo nghiên cứu của Viện Điều tra Quy hoạch đất đai, có ba nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất.
* Nhõn tố ủiều kiện tự nhiờn
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp 6
Cơ sở khoa học của quy hoạch sử dụng ủất
2.2.1 Khỏi niệm về quy hoạch sử dụng ủất
Quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất là một trong 13 nội dung quản lý Nhà nước về đất đai được quy định tại Điều 16, Luật Đất đai 2003 Theo FAO, quy hoạch sử dụng đất là quá trình đánh giá tiềm năng đất và nước một cách có hệ thống nhằm lựa chọn phương án sử dụng đất tối ưu Mục tiêu của quy hoạch sử dụng đất là lựa chọn và đưa phương án đã chọn vào thực tiễn để đáp ứng nhu cầu của con người một cách hiệu quả, đồng thời bảo vệ nguồn tài nguyên cho tương lai Sự cần thiết phải thực hiện quy hoạch xuất phát từ nhu cầu của con người và điều kiện thực tế sử dụng đất đang thay đổi, do đó cần nâng cao kỹ năng quản lý sử dụng đất.
Bằng cỏch khỏc, Viện ðiều tra Quy hoạch ðất ủai ủó ủịnh nghĩa [20]:
Quy hoạch sử dụng đất là hệ thống các biện pháp quản lý và kỹ thuật của Nhà nước nhằm tổ chức sử dụng đất một cách hợp lý và hiệu quả Điều này bao gồm việc phân phối và tổ chức sử dụng quỹ đất toàn quốc, kết hợp đất đai với các tư liệu sản xuất khác để nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội, đồng thời bảo vệ đất và môi trường.
Phương án quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và xét duyệt là căn cứ quan trọng để bố trí sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất, và chuyển đổi mục đích sử dụng đất Đặc biệt, việc chuyển diện tích trồng lúa có hiệu quả cao sang các mục đích phi nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản hoặc trồng cây lâu năm, và chuyển đất trồng cây lâu năm sang trồng cây hàng năm, đều nằm trong mục đích của quy hoạch sử dụng đất.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội đang tập trung vào việc tạo ra các điều kiện thuận lợi về tổ chức lãnh thổ và thúc đẩy các đơn vị sản xuất nhằm thực hiện và vượt mức kế hoạch Nhà nước giao.
Quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý đất đai một cách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả Quy hoạch này được xây dựng dựa trên định hướng phát triển kinh tế - xã hội, yêu cầu bảo vệ môi trường, bảo tồn di sản văn hóa, và hiện trạng quỹ đất cùng nhu cầu sử dụng Trong những năm gần đây, quy hoạch sử dụng đất đã góp phần đáng kể vào việc khai thác và sử dụng đất hiệu quả, phát huy tiềm năng và nguồn lực đất đai, mở rộng diện tích đất canh tác, nâng cao chất lượng đất, đồng thời đảm bảo an toàn lương thực Khái niệm về quy hoạch sử dụng đất được xác định theo những quan điểm cụ thể.
Quy hoạch sử dụng đất là một quá trình quản lý và tổ chức sử dụng đất đai hợp lý, hiệu quả nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội Nó bao gồm việc phân bổ đất đai cho các mục đích sử dụng khác nhau và định hướng tổ chức sử dụng đất trong các cấp lãnh thổ, ngành nghề và đơn vị, dựa trên cơ sở dự báo sinh thái và bền vững Quy hoạch này không chỉ gắn liền với quy hoạch sản xuất mà còn phải tuân thủ các nguyên tắc kinh tế - xã hội, đảm bảo sự phát triển bền vững trong quá trình sử dụng tài nguyên đất.
Xột trờn quan ủiểm ủất ủai được xem là tài nguyên quốc gia và là yếu tố cơ bản của sản xuất xã hội Đây là nguồn lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội, do đó, quy hoạch sử dụng ủất cần phải được thực hiện một cách hệ thống và hiệu quả để khai thác tiềm năng của ủất ủai.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội nghiên cứu 15 loại hình sử dụng đất và các dữ kiện kinh tế - xã hội để đề xuất giải pháp sử dụng đất tối ưu, nhằm đáp ứng nhu cầu của con người và bảo vệ các nguồn tài nguyên bền vững.
Quy hoạch sử dụng đất là một phần quan trọng trong chức năng quản lý kinh tế của Nhà nước, nhằm đảm bảo tài sản quốc gia được sử dụng hiệu quả Điều này bao gồm việc áp dụng các biện pháp bố trí và sử dụng đất, thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội theo từng cấp lãnh thổ và các ngành kinh tế - xã hội.
2.2.2 Nguyờn tắc của quy hoạch sử dụng ủất ủai
Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối và sử dụng tài nguyên đất, theo quy luật phát triển kinh tế khách quan Quyền sở hữu nhà nước về đất đai là nền tảng để phát triển các ngành kinh tế, giúp thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu, đồng thời thúc đẩy sản xuất Chức năng phân phối và tái phân phối quỹ đất của nhà nước nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng đất cho các ngành, đơn vị và cá nhân, đồng thời điều chỉnh các mối quan hệ đất đai thông qua quy hoạch Quy hoạch sử dụng đất thực hiện hai chức năng chính: điều chỉnh mối quan hệ đất đai và tổ chức sử dụng đất như tư liệu sản xuất, dựa trên những nguyên tắc cơ bản.
Theo quy định của Luật Đất đai năm 2003, đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước thống nhất quản lý Nguyên tắc này thể hiện quyền quản lý tập trung của Nhà nước, bao gồm việc đại diện cho chủ quyền quốc gia về lãnh thổ, quyền giao đất sử dụng lâu dài cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, quyền cho tổ chức nước ngoài thuê đất, xác định khung giá đất, và quyền giám sát, xử lý vi phạm Luật Đất đai.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội cung cấp chương trình thạc sĩ nông nghiệp, nhấn mạnh quyền quản lý tập trung và thống nhất của Nhà nước Để thực hiện hiệu quả quyền lực này, Nhà nước cần nắm vững và sử dụng hiệu quả các công cụ quản lý cơ bản, bao gồm quy hoạch sử dụng đất, công cụ tài chính, pháp luật và các chính sách kinh tế khác.
Quy hoạch sử dụng đất ở Việt Nam là hệ thống biện pháp của Nhà nước nhằm quản lý và sử dụng đất đai một cách hợp lý và hiệu quả, gắn liền với các chính sách phát triển kinh tế - xã hội Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quản lý chặt chẽ và thực hiện các chỉ tiêu của Nhà nước Ý chí của toàn Đảng và nhân dân về vấn đề sử dụng đất được thể hiện qua hệ thống văn bản pháp luật, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác lập quy hoạch Quy hoạch sử dụng đất còn có vai trò ngăn ngừa các hành vi xâm phạm đất đai, với việc mỗi chủ sử dụng đất chỉ có quyền sử dụng theo quy định của Nhà nước, không có quyền sở hữu đất Các mối quan hệ liên quan đến sử dụng đất đều phải tuân theo sự quản lý của Nhà nước.
Đất đai là tài nguyên sản xuất đặc biệt, gắn liền với hoạt động của con người và các tổ chức kinh tế, chính trị, xã hội Đất không bị phá hủy theo thời gian và nếu được sử dụng đúng cách, chất lượng đất sẽ ngày càng tốt lên Tuy nhiên, diện tích đất có hạn trong khi dân số ngày càng tăng, tạo áp lực lớn lên nguồn tài nguyên này Do đó, việc sử dụng đất phải tiết kiệm và hiệu quả, đảm bảo hài hòa giữa nhu cầu của các ngành và hạn chế tối đa việc sử dụng lãng phí.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội nhấn mạnh tầm quan trọng của quy hoạch sử dụng đất trong việc đảm bảo an toàn lương thực quốc gia và đáp ứng nhu cầu nông sản cho xã hội Quy hoạch cần được thực hiện một cách tổng thể và chi tiết, gắn liền với các ngành công nghiệp và dịch vụ như du lịch và chế biến nông sản Đồng thời, việc phát triển ngành nghề thủ công cần phải phù hợp với yêu cầu của thị trường Để bảo vệ đất và đảm bảo sử dụng bền vững, các biện pháp chống suy thoái và ô nhiễm đất là rất cần thiết.
ðịa ủiểm nghiờn cứu
ðề tài ủược tiến hành nghiờn cứu trờn ủịa bàn huyện Nghi Xuõn, tỉnh
ðối tượng nghiên cứu
đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng ựất cấp huyện ủó ủược phờ duyệt trờn ủịa bàn nghiờn cứu.
Nội dung nghiên cứu
- ðiều tra ủiều kiện tự nhiờn, kinh tế, xó hội tỏc ủộng ủến phương ỏn Quy hoạch sử dụng ủất của huyện
+ ðiều tra về vị trớ ủịa lý, ủịa hỡnh, khớ hậu, thủy văn, tài nguyờn nước, tài nguyờn ủất, tài nguyờn nhõn văn, cảnh quan mụi trường của huyện
Điều tra thực trạng phát triển kinh tế các ngành như nông nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng cơ bản, dịch vụ và các lĩnh vực xã hội là rất quan trọng Việc phân tích này giúp đánh giá hiệu quả hoạt động của từng ngành, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững cho nền kinh tế.
+ ðiều tra về hệ thống cụng trỡnh, hạ tầng kỹ thuật của huyện như ủường giao thụng, hệ thống thủy lợi, lưới ủiện, bưu chớnh viễn thụng, cấp nước
- đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng ựất của huyện từ năm 2005 - 2010
Đánh giá tình hình thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất theo từng nhóm đất của Luật Đất đai 2003 là rất quan trọng Cần xem xét cụ thể việc áp dụng quy hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt Đặc biệt, cần đánh giá tình hình sử dụng đất nông nghiệp và đất phi nông nghiệp để đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả trong quản lý tài nguyên đất.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội đã thực hiện nghiên cứu về tình hình sử dụng đất, đặc biệt là việc đánh giá các chỉ tiêu sử dụng đất đối với những khu vực chưa được khai thác Luận văn thạc sĩ nông nghiệp tại trường tập trung vào việc phân tích và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất trong lĩnh vực nông nghiệp.
+ đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch theo từng hạng mục, cụng trỡnh theo vị trớ khụng gian so với phương ỏn quy hoạch ủược duyệt
- ðề xuất cỏc giải phỏp ủể thực hiện quy hoạch sử dụng ủất từ năm
+ Giải pháp về hành chính
+ Giải pháp về quản lý nhà nước
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp điều tra và thu thập thông tin được áp dụng để thu thập số liệu về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội của huyện Nghi Xuân Việc điều tra thực địa nhằm chỉnh lý bản đồ hiện trạng sử dụng đất của huyện năm 2010.
- Phương pháp thống kê, so sánh
Xử lý số liệu ủiều tra bằng phương phỏp thống kờ và sử dụng phần mềm Excel thông qua máy vi tính
- Phương pháp tham khảo, thừa kế các tài liệu có liên quan
Dựa vào các số liệu thống kê hàng năm, tổng kiểm kê năm 2010
Xõy dựng bản ủồ hiện trạng sử dụng ủất năm 2010, xử lý bằng phần mềm Microstation và phần mềm Mapinfo
- Tham khảo ý kiến chuyên gia
Xin ý kiến của các chuyên gia có kinh nghiệm lâu năm trong việc lập và triển khai thực hiện phương ỏn quy hoạch trước khi ủưa ra kết luận.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp 34