bộ giáo dục đào tạo trờng đại học vinh - trần trung tình Khai thác phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad vào việc thiết kế giảng môn to¸n THPT (thĨ hiƯn qua néi dung c¸c phÐp biÕn hình mặt phẳng) Chuyên ngành: Lý luận phơng pháp dạy học môn toán Mà số: 60 14 10 luận văn thạc sĩ giáo dục học a học: TS Chu Träng Thanh Vinh – 2006 Môc lôc Trang Mở đầu . Chơng Cơ sở lý luận thực tiễn.6 1.1 Định hớng đổi phơng pháp dạy học.6 1.2 Mối liên hệ tính trừu tợng trực quan dạy học.9 1.3 ứng dụng tin học nhà trờng THPT13 1.4 Đặc điểm yêu cầu thực trạng dạy học..19 1.5 Kết luận chơng 127 Chơng Khai thác phần mềm28 2.1 Một số nguyên tắc sử dụng PMDH 28 2.2 Quy trình thiết kế Bài giảng cã sư dơng trỵ gióp cđa PMDH ….38 2.3 Sư dơng PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad thiÕt kÕ….42 2.3.1 Sư dụng PowerPoint Geometers Sketchpad dạy học khái niệm. ………… 44 2.3.2 Sư dơng PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad dạy học định lí chứng minh định lí57 2.3.3 Sử dụng PowerPoint Geometers Sketchpad dạy học giải tập toán liên quan.65 2.4 Kết luận chơng 284 Chơng Thực nghiệm s phạm85 3.1 Mục đích thực nghiƯm………… .…………………………… 85 3.2 Tỉ chøc thùc nghiƯm………………………… ……………….85 3.3 Đánh giá kết thực nghiệm.88 3.4 Kết luận chơng 389 Kết luận chung luận văn 91 Phụ lục 92 Tài liệu tham khảo 110 Mở đầu Lý chọn đề tài Trong năm qua, phơng pháp dạy học (PPDH) truyền thống đà đợc điều chỉnh phù hợp với nhu cầu dạy học Một số xu hớng dạy học không truyền thống đà đợc đa vào nhà trờng phổ thông nh: Dạy học phát giải vấn đề; Dạy học phân hóa; Dạy học vận dụng Lí thuyết tình Các PPDH đà đáp ứng đợc phần lớn yêu cầu đợc đặt Tuy nhiên PPDH nói có hạn chế nh khả cá biệt hóa, thiếu kiểm tra thờng xuyên, thiếu phản hồi điều chỉnh kịp thời Vì thế, việc đổi PPDH mà khắc phục đợc hạn chế thực cần thiết Đổi PPDH gắn liền với việc áp dụng phơng tiện dạy học Công nghệ thông tin, với t cách mũi nhọn khoa học công nghệ thời đại, tất yếu góp phần đổi sâu sắc tới PPDH nói chung PPDH môn Toán trờng trung học phổ thông (THPT) nói riêng Hiện việc trang bị kĩ thuật đại cho cấp học địa phơng cha đồng bộ, cha nhiều Việc xây dựng, ứng dụng phần mềm dạy học (PMDH) nói chung phần mềm ứng dụng dạy học Toán nói riêng nghèo nàn, việc sử dụng máy vi tính nh công cụ dạy học cha đợc khai thác hởng ứng rộng rÃi Việc sử dụng phơng tiện dạy học môn Toán nớc ta cần đợc đặt cách khẩn trơng nội dung chơng trình môn Toán đòi hỏi bổ sung, hoàn thiện, thay đổi phơng tiện dạy học cho phù hợp Xu chung PPDH môn Toán mà nhiều nớc đà khẳng định phải sử dụng nhiều loại hình phơng tiện dạy học nhằm hỗ trợ lẫn nhau, thúc đẩy hoạt động (HĐ) nhËn thøc tÝch cùc cđa häc sinh (HS), gãp phÇn nâng cao chất lợng dạy học môn Toán Thực trạng dạy học nhà trờng THPT nớc ta theo sách giáo khoa (SGK) cho thấy HS thờng gặp không khó khăn Chẳng hạn phần hình học lớp 10 (SGK chỉnh lí hợp năm 2000) chơng phép biến hình mặt phẳng, khó khăn có nhiều nguyên nhân nh : Vẽ hình thiếu xác, quan sát hình ảnh bất động dẫn đến gặp khó khăn tìm mối liên hệ đối tợng hình Truyền thụ nội dung cha thật hợp lí Do việc thiết kế Bài giảng có sử dụng phơng tiện nh máy tính PMDH hỗ trợ vào trình dạy học việc làm cần thiết phù hợp với xu đổi PPDH trờng phổ thông, góp phần nâng cao nâng cao chất lợng dạy học môn toán trờng THPT Từ nhận thức ấy, chọn đề tài nghiên cứu Luận văn là: Khai thác phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad vào việc thiết kế Bài giảng môn To¸n THPT (thĨ hiƯn qua néi dung c¸c phÐp biÕn hình mặt phẳng) Mục đích nghiên cứu Luận văn khai thác số ứng dụng phần mềm PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad vµo viƯc thiÕt kÕ mét sè Bài giảng nhằm tích cực hoá HĐ học tập HS, nâng cao hiệu dạy học môn Toán NhiƯm vơ nghiªn cøu 3.1 HƯ thèng hãa sở lý luận thực tiễn việc khai thác ứng dụng phần mềm vi tính vào nâng cao hiệu dạy học môn toán 3.2 Thiết kế số Bài giảng nội dung phép biến hình mặt phẳng với ứng dụng hai phần mềm nói 3.3 Tiến hành thực nghiệm s phạm, kiểm tra tính khả thi hiệu việc sử dụng phần mềm Giả thuyết khoa học Trên sở chơng trình SGK thiết kế Bài giảng có sử dụng hỗ trợ phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad cách hợp lý góp phần nâng cao chất lợng dạy học môn Toán trờng THPT Phơng pháp nghiên cứu 5.1 Nghiên cứu lý luận Nghiên cứu tài liệu tâm lý học, giáo dục học, PPDH Toán SGK, sách giáo viên, sách tham khảo có liên quan đến đề tài nghiên cứu Nghiên cứu tài liệu hớng dẫn sử dụng phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad vào thiết kế Bài giảng Nghiên cứu báo khoa học Toán học, Luận văn, Luận án, công trình liên quan trực tiếp đến đề tài 5.2 Quan sát Dự giờ, quan sát việc dạy GV việc học HS phép biến hình mặt phẳng Quan sát giảng môn toán có sử dụng phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad 5.3 Thùc nghiƯm s ph¹m B»ng thùc nghiƯm s ph¹m kiểm chứng tính hiệu việc sử dụng phần mền hỗ trợ trình dạy học môn toán Xử lí số liệu thực nghiệm phơng pháp thống kê Toán học Đóng góp luận văn 6.1 Góp phần xác định sở khoa học việc sử dụng phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad vào dạy học môn Toán Xác định đợc nguyên tắc, quy trình thiết kế sử dụng Bài giảng môn Toán với trợ phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad 6.2 Xây dựng số Bài giảng phần phép biến hình mặt phẳng với trợ giúp PowerPoint Geometers Sketchpad Xây dựng tài liệu tham khảo cho GV Toán trờng THPT sinh viên ngành s phạm Toán lý luận dạy học môn Toán Cấu trúc luận văn Mục lục Mở đầu Lý chọn đề tài Mục đích nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu Giả thuyết khoa học Phơng pháp nghiên cứu Đóng góp luận văn Chơng Cơ sở lý luận thực tiễn đề tài 1.1 Định hớng đổi phơng pháp dạy học 1.2 Mối liên hệ tính trừu tợng trực quan dạy học 1.3 øng dơng tin häc nhµ trêng THPT 1.4 Đặc điểm yêu cầu thực trạng dạy học phần phép biến hình mặt phẳng 1.5 Kết luận chơng Chơng Khai thác phần mềm PowerPoint Geometers Sketchpad vào việc thiết kế giảng môn toán phần phép biến hình mặt phẳng 2.1 Một số nguyên tắc sử dụng PMDH môn toán 2.2 Quy trình thiết kế giảng có sử dụng trợ giúp PMDH 2.3 Sử dơng PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad thiÕt kÕ mét sè Bài giảng phần phép biến hình mặt phẳng 2.3.1 Sử dụng PowerPoint Geometers Sketchpad dạy học khái niệm số phép biến hình 2.3.2 Sử dụng PowerPoint Geometers Sketchpad dạy học định lí chứng minh định lí 2.3.3 Sử dụng PowerPoint Geometers Sketchpad dạy học giải tập toán liên quan đến phép biến hình 2.4 Kết luận chơng Chơng Thực nghiệm s phạm 3.1 Mục đích thực nghiƯm 3.2 Tỉ chøc thùc nghiƯm 3.3 Néi dung thùc nghiệm 3.4 Đánh giá kết thực nghiệm 3.5 Kết ln ch¬ng KÕt ln Phơ lơc Giíi thiƯu hai phần mềm sử dụng PowerPoint Geometers Sketchpad Tài liệu tham khảo Chơng Cơ sở lý luận thực tiễn đề tài 1.1 Định hớng đổi phơng pháp dạy học 1.1.1 Đặt vấn đề Luật giáo dục Nớc cộng hoà xà hội chủ nghĩa Việt Nam đà quy định: Phơng pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, t sáng tạo ngời học; Bồi dỡng cho ngời học lực tự học, khả thực hành, lòng say mê học tập ý chí vơn lên (Luật giáo dục 2005, chơng 1, điều 5) Định hớng đổi phơng pháp dạy học đà đợc xác định Nghị Trung ơng khóa VII (1-1993), Nghị Trung ơng khóa VII (121996), đợc thể chế hóa luật giáo dục (2005), đợc cụ thể hóa thị Bộ Giáo dục Đào tạo, đặc biệt thị số 14 (4-1999) Luật Giáo dục, điều 28.2, đà ghi phơng pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo HS; phù hợp với đặc điểm lớp học, môn học; bồi dỡng phơng pháp tự học, rèn luyện kĩ vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS Những quy định phản ánh nhu cầu đổi phơng pháp giáo dục để giải mâu thuẫn yêu nhu cầu đào tạo ngời với thực trạng lạc hËu PPDH ë níc ta hiƯn Sù ph¸t triĨn xà hội đòi hỏi phải nâng cao chất lợng giáo dục đào tạo Nền kinh tế nớc ta chuyển từ chế kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trờng có quản lí nhà nớc Công đổi đề yêu cầu đổi hệ thống giáo dục đồi hỏi chúng ta, với thay đổi nội dung, cần có thay đổi PPDH Trong tình hình việc dạy học theo kiểu thuyết trình tràn lan ngự trị, nhiều thầy giáo cha từ bỏ lối dạy cũ: Thầy nói nhiều mà không kiểm soát đợc việc học học trò, làm trò trở thành bị động, hoàn toàn lệ thuộc ngời thầy trình học tập Mâu thuẫn yêu cầu đào tạo ngời xây dựng xà hội công nghiệp hoá, đại hoá, với thực trạng lạc hậu PPDH đà làm nảy sinh thúc đẩy vận động đổi PPDH tấp cấp nghành giáo dục đào tạo từ nhiều năm với t tởng chủ đạo Tích cực HĐ học tập; HĐ hoá ngời học; Dạy học tích cực Những ý tởng bao hàm yếu tố tích cực, có tác dụng thúc đẩy đổi PPDH nhằm nâng cao hiệu giáo dục đào tạo, tạo tiền đề cho Việt Nam hoà nhập vào cộng đồng quốc tế 1.1.2 Dạy học tích cực hoá ngời học Dạy học tích cực hãa ngêi häc lµ PPDH híng vµo viƯc tỉ chøc cho ngời học học tập HĐ HĐ tự giác, tích cực sáng tạo, đợc thể độc lập giao lu Định hớng gọi học tập HĐ HĐ, hay là: HĐ hoá ngời học Quan điểm thể rõ nét mối liên hệ mục đích, nội dung PPDH Nó phù hợp với luận điểm giáo dục học cho rằng: Con ngòi phát triển HĐ học tập diễn HĐ [10, tr 113] Định hớng HĐ hoá ngời học có đặc trng PPDH đại Bởi HĐ hoá ngời học: Xác lập vị trí chủ thể ngòi học, bảo đảm tính tự giác, tích cực sáng tạo HĐ học tập HS phát huy đợc sáng tạo họ đợc học tập HĐ HĐ Xây dựng dụng ý s phạm cho HS học tập HĐ HĐ đợc thực độc lập giao lu Dạy việc học, dạy tự học thông qua toàn trình dạy học Để đạt đợc điều GV cần biết cách sử dụng phơng tiện hỗ trợ dạy học chỗ, lúc cách, điều kiện công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, biết tự học biết tra cứu thông tin cần thiết, biết khai thác ngân hàng liệu trung tâm lớn, kể Internet để hỗ trợ cho việc học tập Chế tạo khai thác phơng tiện phục vụ trình dạy học: Từ tài liệu in ấn đồ dùng dạy học đơn giản tới phơng tiện kỹ thuật tinh vi, đặc biệt CNTT, với kĩ thuật đồ họa nâng cao mô nhiều trình, tợng tự nhiên, xà hội mà ngời mà không nên để xảy điều kiện nhà trờng Tất đợc khai thác tạo nên điều kiện thuận lợi cho HS học tập HĐ HĐ tự giác tích cực chủ động sáng tạo, đợc thực độc lập giao lu Tạo niềm lạc quan học tập dựa lao động thành thân ngời học Xác định đợc vai trò ngời thầy với t cách ngời thiết kế, uỷ thác, điều kiện thể chế hoá Nh dạy học tích cực hoá ngời học phơng pháp đáp ứng đợc yêu cầu mục tiêu giáo dục thời kỳ đổi theo định hớng XHCN Đó kết hợp t tởng thành tựu giáo dục đại giới với truyền thống hiếu học, tôn s trọng đạo t tởng giáo dục tiến dân tộc 1.1.3 Đổi phơng pháp dạy học trờng THPT Với định hớng tích cực hoá ngời học, đổi PPDH thiết thực góp phần thực mục tiêu giáo dục nói chung hay giáo dục THPT nói riêng, tạo điều kiện để cá thể hoá dạy học khuyến khích dạy học phát kiến thức học Từ phát triển đợc lực, sở trờng HS Rèn luyện, đào tạo HS trở thành hệ thông minh, lao động sáng tạo Để đảm bảo thành công việc đổi PPDH trờng THPT ta cần ý tới giải pháp sau đây: - Đổi nhận thức, cần trân trọng khả chủ động, sáng tạo cđa GV vµ HS 10 Trong thùc tÕ cã rÊt nhiều trờng hợp mà cần vận dụng công cụ Toán học vào để giải Ta gọi Bài toán thực tiễn Đối với công cụ phép biến hình đà giải đợc nhiều Bài toán thực tiễn Chẳng hạn ta xét số Bài toán sau: Bài toán 2.18 Có hai làng A, B nằm phía đoạn đờng thẳng (coi bề rộng đờng không đáng kể so với khoảng cách từ A, B đến đờng) Tìm vị trí đoạn đờng để đặt trạm xe Bút, cho tổng khoảng cách từ A đến trạm từ B đến trạm nhỏ (hình vẽ bên) Hớng dẫn giải - HĐ Sử dụng Sketchpad vẽ hình đo độ dài Sử dụng công cụ Làng B Straightedge tool vẽ đờng ; Dùng công cụ Làng A Point tool đánh Đường xe Bút dấu hai vị trí làng A, B M Trạm xe Bút phía , lấy điểm M ; Đánh dấu A, M vào Hình 41a Construct\Segment để vẽ đoạn AM; tơng tự vẽ đoạn BM; Sử dụng thc tÝnh Length Measure ®Ĩ thùc hiƯn ®o ®é dài đoạn thẳng AM, BM vào Graph\ New Function xây dựng hàm P( x ) = x Vào Measure\Calculate Gán cho x AM + BM , tổng độ dài đoạn AM BM đợc Sketchpad đo hình - HĐ Thay đổi vị trí M quan sát Dùng chuột cho di chuyển điểm M đờng thẳng (về hai phía) Quan sát hình kết đo tổng độ dài AM + BM thấy có vị trí mà tổng nhỏ - HĐ Thực phép đối xứng trơc ∆ 80 GV cã thĨ híng dÉn HS lÊy ®iĨm B’ ®èi xøng víi B qua ∆ Khi ®ã HS suy AM + BM = AM + MB ' Do vËy AM + BM nhá nhÊt AM + MB ' nhá nhÊt hay A, M, B thẳng hàng - HĐ Xác định vị trí M Sử dụng Sketchpad Kích đúp vào đờng thẳng ; Đánh dấu điểm B vào Làng B Làng A Transform\Reflect để vẽ điểm B; Đánh dấu điểm A, B vào Construct\Segment vẽ đờng Đường xe Bút M' Trạm xe Bút M B' thẳng AB; sử dụng công cụ Hình 41b Point tool xác định điểm M giao AB (hình 41b) - HĐ Thực đo độ dài AM + BM Sư dơng Sketchpad víi c¸c thao t¸c nh HĐ để đo độ dài AM + BM (với vị trí M tìm đợc) Kết thu đợc đem so sánh với kết bé HĐ thấy hai kết Khi làm Bài toán 2.1 xong GV cho HS áp dụng làm Bài toán sau: Bài toán 2.19 Có hai làng n»m vỊ hai phÝa cđa mét s«ng víi bê sông coi hai đờng thẳng a, b song song A với HÃy tìm vị trí để xây dựng cầu qua sông (cầu vuông góc với bờ M sông) để cho khoảng cách từ làng Cầu A qua cầu đến làng B ngắn (Hình a Sông N 42a) b B Hớng dẫn giải Hình 42a 81 - HĐ Chuyển toán đà biết Nếu nh dòng sông có bề rộng không đáng kể so với độ dài từ làng A, B đến bờ ta áp dụng trực tiếp đợc Bài toán 2.1 HS nhận thấy chiều dài cầu không đổi, tìm vị trí xây cầu để tổng khoảng cách từ làng A qua cầu đến làng B nhỏ trở thành tìm vị trí đầu cầu, chẳng hạn vị trí N đầu cầu bên bờ b cho tổng khoảng cách từ làng A đến M với khoảng cách từ làng B đến N ngắn GV gợi ý chuyển đoạn AM thành đoạn khác để Bài toán gần với Bài toán 2.1 Từ gợi ý HS tìm lời u ur uu giải cách thức phép tịnh tiến theo véc tơ tịnh tiến MN Khi đoạn AM đợc thay đoạn AN Bài toán trở thành Bài toán quen thuộc đà biết cách giải - HĐ HS nêu cách dựng chứng minh u r Thực hiƯn phÐp tÞnh tiÕn Tuuuu : AM a A ' N ; Nối A với B cắt đờng thẳng b MN N0; Từ N0 dựng đờng thẳng vuông góc với b cắt a M0 Thì M0N0 vị trí cầu cần dựng Từ cách dựng HS suy chøng minh - H§ sư dơng Sketchpad kiĨm tra kÕt qu¶ Sư dơng Sketchpad thùc hiƯn A đo khoảng cách hai trờng hợp Trờng hợp thứ đo độ A' dài AM0 + M0 N0 + N0 B , trờng hợp thứ hai khoảng M M0 cách a Sông AM + MN + NB với M vị trí N a Thùc hiƯn c¸c thao t¸c sau: N0 b B Sử dụng thuộc tính Length Hình 42b Measure để thực đo độ dài đoạn thẳng AM0, M0N0 BN vào Graph\New Function xây dựng 82 hàm P( x ) = x Vào Measure\Calculate Gán cho x lµ AM0 + M0 N0 + N0 B , tổng độ dài AM0 + M0 N0 + N0 B đợc Sketchpad đo hình Lập lại số thao tác nh ta đợc kết AM + MN + NB hình HS nhìn thấy độ dài quÃng đờng trờng hợp thứ ngắn trờng hợp thứ hai GV thực cho thay đổi vị trí cầu cách dùng chuột cho thay đổi vị trí M a HS quan sát thấy độ dài trờng hợp thứ ngắn M M0 Một số Bài toán thực tiễn tơng tự Bài toán 2.20 Trên bàn bi a có hai cầu A, B Hỏi phải đẩy cầu A theo hớng để (hình 43) a) A đập vào cạnh bàn đập vào B b) A đập vào cạnh bàn liên tiếp đập vào B A B b) A đập vào cạnh bàn liên tiếp đập vào Hình 43 B c) A đập vào cạnh bàn liên tiếp đập vào B Minh họa cách giải câu a, b hình vÏ A ’ A A B B H×nh 44a H×nh 44b 83 Bài toán 2.21 Trên bàn bi a có cầu A Hỏi phải đẩy cầu A theo hớng để sau đập vào cạnh bàn liên tiếp qua A vị trí ban đầu (Hình 45) Bài toán 2.22 Trên bàn bi a có hai cầu A, B có vật cản Hỏi phải đẩy cầu A theo Hình 45 hớng để sau phản xạ vào cạnh bàn bật trúng vào cầu B (Hình 46) (Biết Bài toán có B bàn hình chữ nhật, cầu đập vào cạnh bàn bắn theo nguyên lý phản xạ gơng) 84 Hình 46 A 2.4 Kết luận chơng Nội dung chủ yếu chơng lập luận số nguyên tắc bản, quy trình thiết kế Bài giảng có trợ giúp PMDH Nhằm góp phần nâng cao chất lợng dạy học phần phép biến hình mặt phẳng Tiếp theo, thể cụ thể ý tởng vào việc xây dựng sử dụng hợp lý phần mềm PowerPoint Sketchpad cho việc dạy học số khái niệm, định lý giải toán phần phép biến hình mặt phẳng 85 Chơng Thực nghiệm s phạm 3.1 Mục đích thực nghiệm Thực nghiệm s phạm đợc tiến hành nhằm mục đích kiểm nghiệm tính khả thi hiệu Bài giảng môn Toán có trợ giúp PMDH nhằm giúp HS dự đoán, suy luận, kiểm tra ; kiểm nghiệm tính đắn Giả thut khoa häc 3.2 Tỉ chøc vµ néi dung thùc nghiƯm 3.2.1 Tỉ chøc thùc nghiƯm Thùc nghiƯm s ph¹m đợc tiến hành trờng THPT Hà Trung, Thanh Hóa Đợc đồng ý ban giám hiệu, tổ Toán trờng thực nghiệm đợc tiến hành lớp 10A5 thầy Nguyễn thiên LÃng giảng dạy, lớp đối chứng lớp 10A6 thấy Nguyễn Thiên LÃng giảng dạy (chúng đà tìm hiểu kết học tập lớp khối 10 trờng nhận thấy trình độ chung môn Toán hai lớp 10A5 10ê6 tơng đơng) Vì yếu tố khách quan SGK có thay đổi, chơng Phép dời hình phép đồng dạng đợc đa lên chơng SGK Hình học 11 Do thời gian thực nghiệm đợc nhà trờng THPT Hà Trung, tổ Toán xem xét chơng trình nhận thấy tiến hành đợc thực nghiệm nÕu cã bỉ sung lỵng kiÕn thøc cho hai líp 10A5, 10A6 trớc học tự chọn Thời gian thực nghiệm đợc tiến hành từ tháng đến tháng 10 năm 2006 3.2.2 Nội dung thực nghiệm Thực nghiệm đợc tiến hành 16 tiết Chơng Các phép dời hình đồng dạng Sau dạy thực nghiệm, cho HS làm kiểm tra 86 §Ị kiĨm tra (thêi gian 60 phót) C©u Cho ba đờng tròn đôi tiếp xúc với tạo thành hình H (Hình 47) Hỏi hình H cã mÊy trơc ®èi xøng? a) 0; b) 1; c) 2; d) 3; Câu Cho hai đờng tròn có tâm lần lợt O O Chỉ phép quay biến đờng tròn thành đờng tròn phép Hình 47 sau: a) QI180 (với I trung điểm đoạn OO) b) QI90 (với I trung điểm đoạn OO’) c) QIα' (víi I’ thc trơc ®èi xøng cđa hình gồm hai đờng tròn (O) à (O), = OI ' O ' ) Câu Cho tính chất sau: a) Bảo toàn khoảng cách b) Bảo toàn tỉ số khoảng cách c) Bảo toàn tính thẳng hàng thứ tự điểm đờng thẳng d) Bảo toàn tính song song hai đờng thẳng e) Bảo toàn độ lớn góc f) Biến hình H thành hình H đồng dạng với Hỏi phép vị tự có tính chất nào? Hỏi phép tịnh tiến có tính chất nào? Câu Cho đờng tròn (O) có đờng kính AB Gọi C ®iĨm ®èi xøng víi A qua B, PQ lµ mét đờng kính thay đổi (O) Đờng thẳng CQ cắt PA PB lần lợt M N a) Chứng minh Q trung điểm CM, N trung điểm CQ 87 b) Tìm quỹ tích điểm M N đờng kính PQ thay đổi Việc đề nh hàm chứa dụng ý s phạm Xin đợc phân tích rõ điều đồng thời đánh giá sơ chất lợng làm HS hai lớp thực nghiệm đối chứng Trớc hết, phải nói câu đề kiểm tra vừa sức nội dung gần với lí thuyết, tập vận dụng không khó hay mang tính chất đánh đố Nừu HS nắm vững kiến thức tìm đợc câu trả lời xác định đợc hớng giải để dẫn đến kết Bài toán Câu cần có trục đối xứng hình đờng thẳng qua tâm đờng tròn vuông góc với đờng nối tâm đờng tròn lại Dụng ý câu thử xem HS có nắm đợc phép đối xứng trục trục đối xứng hình Thực ra, câu không khó, thực tế 100% HS hai lớp thực nghiệm đối chứng giải Câu thực chất đánh giá xem HS hiểu rõ khái niệm phép quay góc quay nh Hầu hết HS phát đợc câu a) phép quay QI180 biến đờng tròn thành đờng tròn Tuy nhiên hầu hết HS lớp thực nghiệm phát câu a) trờng hợp câu c) dẫn đến phần lớn HS lớp thực nghiệm trả lời đáp án hai câu a) c) Câu chủ u lµ nh»m kiĨm tra kiÕn thøc cđa HS vỊ tính chất hai phép biến hình Điểm mà HS dễ sai lầm câu nhầm lẫn tính chất phép Cụ thể phép tịnh tiến có đầy đủ tính chất trên, nhng tính chất a) không cho phép vị tự Kết kiểm tra cho thấy HS lớp đối chứng gần 30% trả lời thiếu phơng án c), lớp thực nghiệm gần 100% trả lời Câu 4a thực tế gần 100% HS hai lớp chứng minh đợc, thực chất cần ý BQ đờng trung bình tam giác CAM BN đờng trung bình tam giác CAQ Từ suy điều phải chứng minh Đối với Câu 4b không hẳn đà khã V× thùc chÊt VC2 : Q a M , mà Q (O) nên M (O ') = VC [ (O )] Tơng tự đối víi ®iĨm N ∈ (O '') = VC2 [ (O)] 88 Nhng HS lại dễ nhầm nh P nhìn nhận tơng ứng B O A vận động đối tợng Đối với N Q qũy tích M đầu vào điểm P đầu C M điểm M Còn Hình 48 qũy tích N đầu vào điểm Q đầu điểm N Tuy nhiên việc lựa chọn phép biến hình tơng ứng vấn đề HS sai Kết kiểm tra cho thấy với lớp đối chứng HS hầu nh sử dụng sai phép biến hình nên có kết sai, lớp thực nghiệm phần lớn làm 3.3 Đánh giá kết thực nghiệm 3.3.1 Đánh giá định tính Việc phân tích dụng ý đề kiểm tra nh đánh giá sơ kết làm bài, thêm lần cho thÊy r»ng viƯc HS tiÕp nhËn kiÕn thøc míi với Bài giảng thông thờng cha áp dụng PMDH hỗ trợ gặp nhiều khó khăn hạn chế Nhận định đợc rút từ nhiều giáo viên Toán Trờng phổ thông Khi trình thực nghiệm đợc bắt đầu, quan sát chất lợng trả lời câu hỏi nh giải tập, nhận thấy nhìn chung HS lớp đối chứng lớp thực nghiệm rơi vào tình trạng nh Chẳng hạn, đứng trớc Bài toán dựng hình HS mau tróng tìm đợc cách dựng mà quên phần quan trọng Bài toán dựng hình xem xét có nghiệm hình số nghiệm hình nên, thông thờng Bài toán dựng hình HS có kết không hay không đầy đủ thiếu chặt chẽ; Hay với Bài toán Quỹ tích gặp vấn đề tơng tự Với giáo viên, họ ngại dạy Bài toán liên quan đến vậnđộng đối tợng, xem xét đối tợng quan hệ tợng ứng vận động 89 Vì phấn bẳng cha thật công cụ tốt thực vẽ hình hay dự đoán tính chất có vận động Sau nghiên cứu sử dụng Bài giảng kiều có sử dụng PMDH Chẳng hạn sử dụng PowerPoint Sketchpad dạy học phần phép biến hình, đợc thể phần Chơng Luận văn Các GV dạy thực nghiệm có ý kiến rằng: Không có khó khả thi việc sử dụng Bài giảng có sử dụng PMDH; Đặc biệt cách kết hợp PPDH truyền thống không truyền thống nh sử dụng PMDH Bài giảng dẫn dắt hợp lý, đà kích thích đợc tính tích cực độc lập, phát triển t HS, Giáo viên hứng thú dùng Bài giảng này, HS học tập cách tích cực Những khó khăn, sai lầm HS đợc hạn chế nhiều, đặc biệt đà hình thành cho HS mét phong c¸ch t kh¸c tríc HS đà bắt đầu ham thích dạng Toán mà trớc họ cho khó thờng gặp thiếu sót sai lầm 3.3.2 Đánh giá định lợng Điểm Líp §èi chøng Thùc nghiƯm 10 0 0 0 19 15 21 13 0 Líp §èi chøng: Tỉng sè bµi 50 54 Ỹu 22 %; Trung bình 68 %; Khá 10%; Giỏi 0% Lớp Thực nghiệm: Yếu 3,4 %; Trung bình 22.5 %; Khá 62%; Giỏi 11,1% Căn vào kết kiểm tra, bớc đầu thấy hiệu Bài giảng mà đà thiết kế trình thực nghiệm 3.4 Kết luận thực nghiệm Quá trình thực nghiệm kết rút sau thực nghiệm cho thấy: Mục đích thực nghiệm đà đợc hoàn thành, tính khả thi tính hiệu Bài giảng có trợ giúp PMDH đà đợc khẳng định Thực Bài giảng 90 góp phần phát triển lực t HS , góp phần nâng cao hiệu dạy học môn Toán cho HS phổ thông 91 Kết luận chung luận văn Quá trình nghiên cứu đề tài Luận văn, đà rút đợc số kết sau: Hệ thống hóa sở lý luận thực tiễn việc khai thác ứng dụng phần mềm vi tính vào nâng cao hiệu dạy học môn Toán Phân tích trình dạy học, đặc điểm, yêu cầu dạy học phần phép biến hình mặt phẳng trờng phổ thông Làm rõ đợc cần thiết việc vận dụng PMDH vào trình dạy học khái niệm, định lý, giải toán phần phép biến hình mặt phẳng Thiết kế số giảng nội dung phép biến hình mặt phẳng với ứng dụng hai phần mềm nói Đà bớc đầu kiểm nghiệm đợc thực nghiệm s phạm nhằm minh họa cho tính khả thi tính hiệu việc sử dụng PMDH đề xuất Luận văn đợc dùng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên Toán Trung học phổ thông Những kết thu đợc bớc đầu cho phép kết luận rằng: Nếu quan tâm đến việc xây dựng sử dụng hợp lý PMDH góp phần nâng cao chất lợng dạy học Toán trờng phổ thông, đáp ứng đợc yêu cầu đổi PPDH Toán Do vậy, giả thuyết khoa học Luận văn chấp nhận đợc, mục đích nhiệm vụ nghiên cứu luận văn đà hoàn thành 92 Phụ Lục 4.1 Giới thiệu chức hớng dẫn sử dụng phần mềm PowerPoint PowerPoint phần mềm đợc thiết kế sẵn trong phần mềm văn phòng Microsoft Office Hiện Microsoft đà cho thị trờng nhiều phiên nhằm hỗ trợ tối đa ngời sử dụng nh: Microsoft Office97, Microsoft Office 2000, Microsoft Office XP, Microsoft Office 2003 phiên Microsoft Office 2006 Trong luận văn sử dụng Microsoft Office 2000 phiên tơng đối dễ sử dụng đợc nhiều trờng phổ thông sử dụng 4.1.1 Chức phần mềm PowerPoint Chúng ta thờng thấy vô tuyến truyền hình, buổi thuyết trình hay giảng đợc trình bày trang trình diễn sinh động, lôi cuốn, Làm đợc việc ngời trình bày đà dùng công cụ chuyên dụng phần mềm PowerPoint Phần mềm đợc thiết kế với nhiều tính để ta giới thiệu chủ đề qua trang trình diễn (Slide), qua dòng chữ, bảng biểu, sơ đồ, công thức hình ảnh âm thanh, vấn đề trình bày Khi sử dụng PowerPoint ta khai thác thêm t liệu có sẵn PC nh Word, Excel, Sketchpad, Maple, khai thác kho tàng tài nguyên mạng Internet để tạo lập trang trình diễn theo ý định, Slide ta liên kết với phầm mềm khác nh Sketchpad, Maple, liên kết tới địa lu giữ thông tin nhằm phục vụ cho việc trình bày PowerPoint với hình ảnh minh họa sống động, với tính làm xuất hay ẩn đi, với phông trang trình diễn, làm cho ngời theo dõi hứng thú không thấy nhàm chán 4.1.2.Màn hình làm việc với Menu công cụ 93 Màn hình PowerPoint quen thuộc gần gũi gần giống nh hình làm việc Word, với Menu công cụ tay thân thiện với ngời sử dụng Trên Menu Bar chứa thực đơn giúp bạn thiết kế công việc từ A tới Z để tạo lập chơng trình trình diễn với PowerPoint Menu File New Open Close Save Save As Save As HTML… Pages Setup Print… Properties Ctrl + N Ctrl + O Ctrl + S Ctrl + P Tạo file trình chiếu Mở file trình chiếu đà có đĩa Đóng file trình chiếu Ghi lại thay đổi vừa thực Ghi nội dung với tên Ghi đặt tên file dạng *.html *.htm Định dạng trang cho Slide In Slide Xem thông số file Menu Edit Undo Last Repeat… Cut Ctrl + Z Ctrl + Y Ctrl + X Hñy bá mét sè lƯnh võa thùc hiƯn Phơc håi mét sè lƯnh liỊn trớc Cắt đối tợng ghi vào nhớ đệm 94 ... học môn Toán Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Hệ thống hóa sở lý luận thực tiễn việc khai thác ứng dụng phần mềm vi tính vào nâng cao hiệu dạy học môn toán 3.2 Thiết kế số Bài giảng nội dung phép biến hình. .. Sketchpad vào việc thiết kế giảng môn toán phần phép biến hình mặt phẳng 2.1 Một số nguyên tắc sử dụng PMDH môn toán 2.2 Quy trình thiết kế giảng có sử dụng trợ giúp PMDH 2.3 Sư dơng PowerPoint. .. nội dung Bài giảng 41 Chia nội dung kiến thức đặc điểm việc thiết kế Bài giảng có sử dụng PMDH Trong phần xem xét nên hay không nên sử dụng PMDH vào, sử dụng PMDH đợc thể giai đoạn phần nội dung