Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với
Cơ sở lý luận về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
Sự ra đời của thuế là một tất yếu khách quan gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của nhà nước
Trong kinh tế học, thuế được coi là một công cụ đặc biệt mà nhà nước sử dụng để chuyển giao một phần tài nguyên từ khu vực tư nhân sang khu vực công.
Thuế đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội cũng như thu nhập quốc dân Đối với người nộp thuế, đây là khoản đóng góp bắt buộc nhằm đảm bảo công bằng trong xã hội.
Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của cá nhân và tổ chức cho Nhà nước, theo quy định của pháp luật về mức độ và thời gian Khoản thu này không được hoàn trả trực tiếp và được sử dụng cho các mục đích chung của xã hội.
Thuế là công cụ quan trọng để Nhà nước huy động tài chính, giúp đảm bảo nguồn thu cho các chi tiêu công Khi Nhà nước ra đời, thuế trở thành phương tiện chính để tài trợ cho các hoạt động và dịch vụ công Thông qua quyền lực của mình, Nhà nước ban hành các luật thuế, yêu cầu cư dân và các đối tượng kinh tế khác đóng góp cho ngân sách Nhà nước.
Nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để ban hành thuế, tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước Các khoản thu này được phân bổ theo dự toán ngân sách đã phê duyệt, phục vụ cho tiêu dùng công cộng và đầu tư phát triển, nhằm thực hiện chức năng của nhà nước Do đó, thuế không chỉ phản ánh quá trình phân phối lại thu nhập trong xã hội mà còn thể hiện mối quan hệ tài chính giữa nhà nước và các chủ thể khác.
Thuế là hình thức bắt buộc theo quy định của pháp luật, được thể chế hóa trong hiến pháp mỗi quốc gia Nhà nước sử dụng quyền lực để ấn định thuế, buộc tổ chức và công dân thực hiện nghĩa vụ thuế nhằm tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách Việc không thực hiện nghĩa vụ nộp thuế là vi phạm pháp luật Điều này phân biệt thuế với các khoản đóng góp tự nguyện và các khoản vay mượn của Chính phủ.
Thuế là khoản đóng góp không hoàn trả trực tiếp, được sử dụng cho chi tiêu công cộng phục vụ nhu cầu của Nhà nước và cá nhân trong xã hội Số thuế mà các đối tượng phải nộp không phụ thuộc vào lợi ích công cộng mà họ nhận được, mà dựa trên hoạt động và thu nhập của họ Điều này phân biệt thuế với phí và lệ phí.
2.1.1.2 Khái niệm về quản lý thuế
Quản lý thuế là hoạt động tổ chức và giám sát của cơ quan thuế nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ nộp thuế theo quy định pháp luật Quá trình này bao gồm việc hoạch định kế hoạch thuế, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá kết quả, đồng thời phát hiện sai sót và gian lận để điều chỉnh trong các kỳ quản lý tiếp theo.
Tất cả các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong xã hội đều có trách nhiệm tham gia vào việc quản lý thuế, theo quy định của Luật quản lý thuế và các văn bản pháp luật liên quan Quá trình này cần đảm bảo tính công khai, minh bạch và bình đẳng, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người nộp thuế.
Quy trình quản lý thuế liên quan chặt chẽ đến việc nhà quản lý thuế sử dụng các chức năng quản lý để tác động đến người nộp thuế nhằm đạt được mục tiêu quản lý Các chức năng này được chia thành bốn nhóm cơ bản: (i) Nhóm chức năng hoạch định, bao gồm lập kế hoạch thuế và chuẩn bị điều kiện thực hiện; (ii) Nhóm chức năng tổ chức, liên quan đến tổ chức bộ máy, nhân sự và ra quyết định; (iii) Nhóm chức năng chỉ đạo, tập trung vào hướng dẫn, phối hợp và điều chỉnh quá trình thực hiện kế hoạch thuế; và (iv) Nhóm chức năng kiểm tra, bao gồm đo lường, so sánh, đánh giá và cưỡng chế thi hành, đồng thời rút ra kinh nghiệm và chuẩn bị cho chu kỳ quản lý tiếp theo.
Quản lý thuế là hoạt động của Nhà nước, trong đó cơ quan thuế đóng vai trò đại diện để thu hút nguồn thu từ thuế vào ngân sách nhà nước, tuân theo các quy định pháp luật về thuế.
Quản lý thuế là các hoạt động có tổ chức trong bộ máy nhà nước, liên quan đến lĩnh vực hành pháp và tư pháp về thuế của cơ quan thuế các cấp Nó bao gồm việc thực hiện chính sách thuế đã được cơ quan có thẩm quyền thông qua, với các chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được luật định Quản lý thuế không chỉ là tổ chức thực hiện chính sách thuế mà còn là việc xây dựng một hệ thống tổ chức, phân công trách nhiệm rõ ràng và thiết lập mối quan hệ phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận để đạt được các mục tiêu đề ra trong bối cảnh môi trường quản lý luôn biến động.
Kể từ ngày 01/7/2007, Luật quản lý thuế đã nhấn mạnh vai trò và nghĩa vụ của người nộp thuế, yêu cầu họ tự tính toán, khai báo và nộp thuế vào ngân sách nhà nước (NSNN), đồng thời chịu trách nhiệm trước pháp luật về số liệu khai thuế Do đó, công tác kiểm tra, thanh tra và giám sát thuế đối với người nộp thuế trở nên rất quan trọng và cần thiết.
- Quản lý thuế bao gồm nhiều nội dung nhưng có thể phân chia thành 3 nhóm như sau:
Nhóm 1: Các thủ tục hành chính thuế bao gồm đăng ký, khai thuế, thủ tục hoàn thuế
Nhóm 2: Giám sát tuân thủ gồm quản lý thông tin, kiểm tra thuế, thanh tra thuế Nhóm 3: Chế tài xử lý vi phạm gồm cưỡng chế thuế, xử lý vi phạm pháp luật về thuế
- Nguyên tắc quản lý thuế: Tất cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội đều có trách nhiệm tham gia quản lý thuế
Việc quản lý thuế được thực hiện theo quy định của Luật quản lý thuế và các quy định khác của pháp luật có liên quan
Việc quản lý thuế phải bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người nộp thuế (Quốc hội, 2006)
Tổ chức quản lý thu thuế theo chức năng
+ Chức năng tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế
+ Chức năng xử lý hồ sơ khai thuế và kế toán thuế
+ Chức năng kiểm tra thuế, thanh tra thuế
+ Chức năng quản lý thu nợ và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế
Quyền của người nộp thuế
+ Được hướng dẫn thực hiện; cung cấp thông tin, tài liệu
Người nộp thuế có quyền được giải thích về quy trình tính thuế và ấn định thuế, đồng thời có quyền yêu cầu các cơ quan, tổ chức tiến hành giám định số lượng, chất lượng và chủng loại hàng hóa xuất nhập khẩu Họ cũng được bảo vệ thông tin cá nhân theo quy định của pháp luật.
+ Hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật
+ Ký hợp đồng với tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế
+ Được yêu cầu giải thích nội dung kết luận kiểm tra thuế, thanh tra thuế; bảo lưu ý kiến trong biên bản kiểm tra thuế, thanh tra thuế
+ Được bồi thường thiệt hại do cơ quan thuế, công chức thuế gây ra theo quy định của pháp luật
+ Yêu cầu cơ quan quản lý thuế xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mình
+ Khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình
+ Tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật của công chức quản lý thuế và tổ chức, cá nhân khác (Quốc hội, 2006)
- Nghĩa vụ của người nộp thuế
+ Đăng ký thuế, sử dụng mã số thuế
+ Khai thuế, nộp tiền thuế đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm
+ Chấp hành chế độ kế toán, thống kê, quản lý, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật
+ Ghi chép chính xác, trung thực,
Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
2.2.1 Kinh nghiệm quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số địa phương trong tỉnh Hà Tĩnh
2.2.1.1 Kinh nghiệm của Chi cục thuế huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh
Chi cục Thuế huyện Can Lộc là một trong 13 Chi cục thuế thuộc Cục thuế tỉnh Hà Tĩnh, chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Cục thuế Hà Tĩnh về nghiệp vụ và chỉ tiêu kế hoạch, đồng thời cũng nhận sự chỉ đạo từ UBND huyện Can Lộc.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc có nhiệm vụ quản lý các nguồn thu trên địa bàn, bao gồm thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế môn bài, thuế thu nhập cá nhân, thuế nhà đất, tiền thuê đất, cũng như các loại phí và lệ phí như lệ phí trước bạ.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc hiện có 34 cán bộ, bao gồm 1 Chi cục trưởng, 2 phó chi cục trưởng và 6 Đội Thuế Trong đó, Đội kiểm tra thuế và Đội Nghiệp vụ - Tuyên truyền hỗ trợ thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và kê khai thuế cho các doanh nghiệp, cũng như giải quyết các tố cáo liên quan đến người nộp thuế Chi cục cũng nhận dự toán thu trong phạm vi quản lý của mình.
Chi cục Huế huyện Can Lộc luôn coi trọng việc kê khai và kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp, xem đây là nghiệp vụ then chốt trong quản lý thuế GTGT Trong những năm qua, đơn vị đã tập trung vào công tác kiểm tra, giám sát và kê khai thuế của người nộp thuế (NNT) để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các sai phạm trong kê khai, tính thuế và nộp thuế GTGT Việc phát hiện sớm những dấu hiệu vi phạm luật thuế của NNT đã góp phần tích cực vào công tác chống thất thu thuế, đặc biệt là thuế GTGT trên địa bàn.
Trong những năm gần đây, công tác kiểm tra thuế đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã phát hiện ra nhiều trường hợp truy thu thuế giá trị gia tăng (GTGT) từ các doanh nghiệp được kiểm tra.
Trong năm 2016, có 56 doanh nghiệp được kiểm tra, tổng số tiền thuế và tiền phạt truy thu đạt 1.997 triệu đồng, trong đó thuế GTGT chiếm 861 triệu đồng Sang năm 2017, số doanh nghiệp được kiểm tra giảm xuống còn 50, với tổng số tiền thuế và tiền phạt truy thu là 1.874 triệu đồng, trong đó thuế GTGT là 781 triệu đồng.
Năm 2017, Chi cục đã tiến hành kiểm tra 846 hồ sơ khai thuế, yêu cầu điều chỉnh 21 hồ sơ Số thuế điều chỉnh tăng 76 triệu đồng thuế GTGT, đạt mức tăng 127% so với cùng kỳ năm 2016.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc đã tăng cường công tác quản lý nợ thuế thông qua việc áp dụng các biện pháp đôn đốc, thu nợ và cưỡng chế nợ theo quy trình Đặc biệt, việc phân loại doanh nghiệp nộp thuế và phối hợp hiệu quả với các ngành liên quan đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nợ Năm 2017, Chi cục đã thu được 12 tỷ đồng từ công tác cưỡng chế nợ, trong đó 8,5 tỷ đồng từ biện pháp quản lý nợ và 3,5 tỷ đồng từ biện pháp cưỡng chế Thành công này nhờ vào sự quan tâm của lãnh đạo Chi cục trong việc nâng cao năng lực chuyên môn và trang bị cơ sở vật chất, phương tiện thông tin hiện đại cho đội ngũ cán bộ thuế.
2.2.1.2 Kinh nghiệm của Chi cục thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh
Để nâng cao hiệu quả quản lý thuế và khả năng phát hiện gian lận thuế, Chi cục thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đã tăng cường công tác kiểm tra và giám sát kê khai nộp thuế, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa Điều này không chỉ giúp ngăn chặn hành vi trốn thuế mà còn khuyến khích ý thức tự giác chấp hành nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp, đảm bảo tính minh bạch của pháp luật thuế và công bằng giữa các người nộp thuế, từ đó tăng thu cho ngân sách địa phương.
Bộ phận phụ trách kê khai thuế và kiểm tra thuế sẽ phân tích dữ liệu doanh nghiệp từ báo cáo tài chính, tình hình kê khai và nộp thuế để đánh giá mức độ tuân thủ và phân loại rủi ro theo quy định của Luật Quản lý thuế Qua việc đối chiếu thông tin kê khai thuế với các tài liệu liên quan như hóa đơn và báo cáo tài chính, cơ quan thuế có thể phát hiện các doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường hoặc trốn thuế Dựa trên danh sách các doanh nghiệp nghi vấn, bộ phận kiểm tra sẽ lập kế hoạch kiểm tra cụ thể tại trụ sở cơ quan thuế hoặc tại doanh nghiệp theo quy trình hiện hành Cơ quan thuế sẽ tập trung kiểm tra các đơn vị có nguy cơ thất thu cao và những đơn vị không tuân thủ chính sách pháp luật về thuế.
Trong năm 2017, Chi cục thuế đã kiểm tra 56 doanh nghiệp nhỏ và vừa, phát hiện truy thu hơn 1.796 triệu đồng, trong đó thuế GTGT chiếm 869 triệu đồng Đồng thời, công tác kiểm tra sau hoàn thuế cũng được thực hiện thường xuyên, với 16 hồ sơ được kiểm tra và phát hiện 5 hồ sơ gian lận, từ đó thu hồi 546 triệu đồng do hoàn thuế không đúng.
Công tác giám sát hồ sơ khai thuế đã phát hiện và điều chỉnh tờ khai thuế GTGT của các doanh nghiệp, với tổng số tiền điều chỉnh và phạt lên đến hơn 48 triệu đồng, được nộp vào ngân sách nhà nước.
Chi cục Thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đang tích cực cải cách thủ tục hành chính và hiện đại hóa quản lý thuế trên mọi lĩnh vực Đồng thời, đơn vị cũng tăng cường kiểm tra, giám sát hồ sơ khai thuế nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, đảm bảo nguồn thu ngân sách và ngăn chặn thất thu Trong thời gian tới, Chi cục sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động này.
Hà Tĩnh đang tập trung tăng cường kiểm tra các doanh nghiệp theo từng ngành nghề và thời điểm cụ thể để phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, đồng thời ngăn chặn hành vi khai sai và trốn thuế Ngoài ra, việc đôn đốc và xử lý các vi phạm cũng được thực hiện để thu hồi số tiền truy thu vào ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật (Chi cục Thuế huyện Nghi Xuân, 2018).
2.2.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Chi cục thuế thị xã Hồng Lĩnh trong quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
Trong những năm gần đây, thu ngân sách tại thị xã Hồng Lĩnh gặp nhiều khó khăn chủ yếu do nguyên nhân khách quan Kinh tế địa phương phát triển chậm, doanh nghiệp đối mặt với thách thức do giảm đầu tư công và thị trường bất động sản trầm lắng.
