Cơ sở lý luận thực tiễn
Cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
2.1.1 Những quy định chung về chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
2.1.1.1 Các khái niệm về chi phí sản xuất và giá thành sản phầm
* Khái niệm về chi phí sản xuất
Chi phí sản xuất là thước đo giá trị tiền tệ của tất cả các yếu tố đầu vào cần thiết để tạo ra sản phẩm Hiện nay, chi phí sản xuất được đánh giá từ nhiều quan điểm khác nhau, tùy thuộc vào cách nhìn nhận của các nhà kinh tế.
- Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam số 01 - Chuẩn mực chung, tại đoạn 31
Chi phí là tổng giá trị các khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán, bao gồm tiền chi ra, khấu trừ tài sản và phát sinh nợ, dẫn đến giảm vốn chủ sở hữu, nhưng không bao gồm phân phối cho cổ đông hoặc chủ sở hữu.
Theo chế độ kế toán Việt Nam, chi phí sản xuất được định nghĩa là tổng hợp các hao phí lao động sống và lao động vật hóa mà doanh nghiệp đã chi ra để thực hiện hoạt động sản xuất trong một khoảng thời gian nhất định.
Chi phí lao động sống bao gồm tiền lương, các khoản trích theo lương và các khoản có tính chất lương như bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), kinh phí công đoàn (KPCĐ) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).
Lao động vật hóa bao gồm các yếu tố như chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhiên liệu và khấu hao tài sản cố định, tất cả đều cần thiết cho quá trình sản xuất sản phẩm.
Chi phí trong doanh nghiệp được chia thành hai loại chính: chi phí trong sản xuất và chi phí ngoài sản xuất Chi phí trong sản xuất bao gồm các hao phí liên quan đến yếu tố đầu vào trong quá trình sản xuất Thông thường, kế toán chỉ ghi nhận những chi phí đã phát sinh thực tế, nhưng có những hoạt động kinh tế chưa phát sinh đã được ghi nhận, và ngược lại, có những hoạt động đã phát sinh nhưng chưa được ghi nhận Lượng chi phí được đo bằng thước đo tiền tệ, và độ lớn của nó phụ thuộc vào số lượng yếu tố đầu vào cũng như giá cả của các yếu tố này.
Chi phí sản xuất bao gồm các khoản chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất và cung ứng dịch vụ, cụ thể là chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung.
Nghiên cứu cho thấy, bất kể góc độ nào xem xét về chi phí, bản chất của chi phí sản xuất đều có những đặc điểm chung.
- Chi phí sản xuất luôn được xem là sự kết tinh về hao phí sức lao động của con người.
Chi phí sản xuất luôn liên quan đến mục đích và đối tượng cụ thể, cho thấy mối liên hệ giữa chi phí với không gian, địa điểm và con người Điều này giúp xác định rõ ràng lý do phát sinh chi phí sản xuất nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Chi phí sản xuất được đánh giá và ghi nhận trong một khoảng thời gian cụ thể, thường được xác định bởi yêu cầu quản lý kinh tế của tổ chức Thời gian này thường liên quan đến việc lập báo cáo về tình hình sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp.
Trong quá trình sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp không chỉ phải chịu các hao phí về lao động sống và lao động vật hóa mà còn nhiều khoản chi phí khác Những khoản chi phí này có thể tạo ra giá trị mới hoặc khó xác định là hao phí nào Hiện nay, chi phí hoạt động của doanh nghiệp được hiểu là tổng hợp tất cả hao phí về lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí cần thiết khác, được tính bằng tiền trong một thời kỳ nhất định.
Khi nghiên cứu về chi phí ta nên xem xét và phân biệt được sự khác nhau giữa chi phí và chi tiêu của doanh nghiệp.
Chi phí là tổng hợp tất cả các khoản tiền mà doanh nghiệp chi ra để duy trì hoạt động, bao gồm cả những chi phí cần thiết và không cần thiết.
Chi tiêu của doanh nghiệp thể hiện sự giảm sút tài sản thuần túy mà không xem xét đến mục đích sử dụng hay cách thức chi tiêu.
* Khái niệm giá thành sản phẩm:
Giá thành sản phẩm phản ánh chi phí sản xuất liên quan đến một kết quả sản xuất cụ thể, thể hiện mối quan hệ giữa chi phí đã đầu tư và kết quả đạt được.
Giá thành sản phẩm là chỉ tiêu quan trọng phản ánh chất lượng hoạt động sản xuất và hiệu quả sử dụng tài sản, vật tư, và tiền vốn Nó thể hiện các giải pháp kinh tế kỹ thuật mà doanh nghiệp áp dụng để tối ưu hóa sản xuất, nhằm đạt được khối lượng sản phẩm lớn nhất với chi phí thấp nhất Hơn nữa, giá thành sản phẩm cũng là cơ sở để tính toán hiệu quả kinh tế trong doanh nghiệp sản xuất.
2.1.1.2 Các cách phân loại chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm
* Các cách phân loại chi phí sản xuất:
+ Phân loại chi phí sản xuất, kinh doanh theo đầu vào của quá trình sản xuất, kinh doanh ở doanh nghiệp