Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam đang hội nhập và phát triển kinh tế xã hội, dẫn đến sự gia tăng các mối quan hệ dân sự và tranh chấp tại Tòa án Sự gia tăng này đặc biệt rõ ràng trong các vụ án tranh chấp tài sản, yêu cầu xác định giá trị tài sản để Tòa án đưa ra phán quyết hợp lý và chính xác Để khắc phục những hạn chế trước đây, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 đã được ban hành, tạo khung pháp lý cho hoạt động tố tụng dân sự, nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án Bộ luật này quy định chặt chẽ hơn về thu thập chứng cứ và định giá tài sản, phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu của các bên liên quan, đảm bảo tính khách quan và chính xác trong quá trình giải quyết vụ án.
Sau 10 năm áp dụng các quy định về định giá tài sản trong giải quyết vụ án dân sự, các Tòa án địa phương vẫn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc do quy định pháp luật chưa cụ thể và không phù hợp với thực tế, dẫn đến sự không thống nhất trong áp dụng Ngoài ra, quá trình định giá còn bị cản trở bởi sự không hợp tác của đương sự và kết quả định giá không phản ánh đúng thực tế, làm kéo dài thời gian giải quyết vụ án và gây lãng phí cho Nhà nước Để khắc phục tình trạng này, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 đã được ban hành, bổ sung nhiều nội dung mới nhằm tháo gỡ những bất cập của BLTTDS 2004 Tuy nhiên, một số quy định trong BLTTDS 2015 vẫn chưa thực sự phù hợp, gây khó khăn trong thực tiễn áp dụng.
Trước tình hình hiện tại, việc nghiên cứu sâu rộng về hoạt động định giá tài sản và thực tiễn áp dụng trong giải quyết vụ án dân sự là rất cần thiết Điều này không chỉ giúp hoàn thiện các quy định về định giá tài sản mà còn đưa ra các đề xuất nhằm nâng cao chất lượng hoạt động này Vì lý do đó, tác giả đã chọn đề tài “Định giá tài sản trong giải quyết vụ án dân sự tại Tòa án” cho luận văn thạc sĩ chuyên ngành luật Dân sự và Tố tụng dân sự.
Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong thời gian qua, nhiều bài viết và nghiên cứu đã đề cập đến hoạt động thu thập chứng cứ trong tố tụng dân sự, đặc biệt là vấn đề định giá tài sản Các tài liệu này được công bố trên nhiều tạp chí và trong các luận văn tiêu biểu, như bài viết "Bàn về Điều 92 Bộ luật Tố tụng dân sự về định giá tài sản" của tác giả Phan Thanh Tùng, đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ II vào tháng 10/2012.
Bài viết "Cơ sở lý luận và thực tiễn hoàn thiện chế định về định giá trong tố tụng dân sự tại Tòa án nhân dân" của tác giả Bùi Thị Dung Huyền và Phùng Thị Hoàn (2014) phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến quy định định giá trong tố tụng dân sự Tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện chế định này nhằm đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong quá trình xét xử Nghiên cứu còn đưa ra các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả của công tác định giá, góp phần vào việc cải cách tư pháp và nâng cao chất lượng xét xử tại Tòa án nhân dân.
Viện Khoa học Xét xử thuộc Tòa án Nhân dân Tối cao đã tiến hành nhiều nghiên cứu về các biện pháp thu thập chứng cứ trong tố tụng dân sự Các luận văn tiêu biểu bao gồm đề tài “Các biện pháp thu thập chứng cứ của Tòa án trong tố tụng dân sự” của Nguyễn Văn Thành (2013) và “Hoạt động thu thập chứng cứ của Tòa án từ thực tiễn giải quyết các vụ án dân sự của Tòa án cấp huyện, thành phố Hải Phòng” của Nguyễn Thị Liên (2014), cả hai đều từ Trường Đại học Luật Hà Nội Ngoài ra, nghiên cứu về chế định chứng minh cũng được đề cập, như trong luận án tiến sĩ “Chế định chứng minh trong tố tụng dân sự Việt Nam” của Nguyễn Minh Hằng (2009).
Trường Đại học Luật Hà Nội
Mặc dù nhiều nghiên cứu đã phân tích lý luận về quy định pháp luật liên quan đến thu thập chứng cứ, nhưng chưa chú trọng đến những khó khăn và vướng mắc trong thực tiễn định giá tài sản Bài viết này không chỉ xem xét các quy định của pháp luật tố tụng dân sự mà còn đi sâu vào những thách thức và yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động định giá tài sản Qua đó, tác giả đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thu thập chứng cứ, góp phần cải thiện chất lượng giải quyết vụ án dân sự và bảo đảm quyền lợi cho các bên tham gia tố tụng.
Mục tiêu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Mục tiêu của nghiên cứu là phân tích lý luận và thực tiễn hoạt động định giá tài sản trong giải quyết vụ án dân sự tại Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk, nhằm xác định những vướng mắc và khó khăn trong việc áp dụng pháp luật Đối tượng nghiên cứu tập trung vào các quy định liên quan đến định giá tài sản, đồng thời phân tích quy định hiện hành và tài liệu liên quan để làm rõ nội dung cơ bản của hoạt động này Nghiên cứu sẽ xem xét sự hình thành và phát triển của hoạt động định giá tài sản trong lịch sử và thực tiễn áp dụng, từ đó đưa ra nhận định và biện pháp tháo gỡ những vấn đề còn tồn tại, góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về định giá tài sản trong giải quyết vụ án dân sự.
Trong nghiên cứu này, tác giả tập trung vào các khía cạnh pháp lý liên quan đến việc áp dụng định giá tài sản trong giải quyết vụ án dân sự, đồng thời phân tích thực tiễn áp dụng tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Đắk Lắk.
Phương pháp nghiên cứu
Trong nghiên cứu này, tác giả áp dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, kết hợp với các phương pháp tổng hợp, phân tích, thống kê và so sánh Luận văn được xây dựng dựa trên việc phân tích các văn bản pháp luật tố tụng dân sự, hướng dẫn áp dụng pháp luật, cùng với các bản án và quyết định của Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk Qua đó, tác giả rút ra những kết luận và đề xuất các biện pháp nhằm hoàn thiện hoạt động định giá tài sản trong giải quyết các vụ án dân sự, cả về lý luận và thực tiễn áp dụng.
Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu
Đề tài “Định giá tài sản trong giải quyết vụ án dân sự tại Tòa án” có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn
Đề tài đã nghiên cứu một cách có hệ thống quá trình hình thành và phát triển của hoạt động định giá tài sản Nội dung nghiên cứu tập trung vào các vấn đề quan trọng, nhằm nâng cao nhận thức và tạo tiền đề cho việc xây dựng và hoàn thiện chế định này.
Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn chính xác về hoạt động định giá tài sản, từ đó nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật Việc áp dụng đúng đắn giúp cải thiện chất lượng xét xử, giải quyết các vụ án một cách công bằng, giảm thiểu khiếu nại từ công dân và nâng cao uy tín của Tòa án nhân dân.
Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn g m 02 chương
Chương 1 trình bày những vấn đề lý luận cơ bản và các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến việc định giá tài sản trong quá trình giải quyết vụ án dân sự Việc định giá tài sản đóng vai trò quan trọng trong việc xác định giá trị tranh chấp và đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho các bên liên quan Các quy định pháp luật tố tụng dân sự hiện nay đã quy định rõ ràng về phương pháp và trình tự định giá tài sản, góp phần nâng cao tính minh bạch và công bằng trong quá trình xét xử.
Chương 2: Thực tiễn áp dụng pháp luật về định giá tài sản trong giải quyết vụ án dân sự và một số kiến nghị, đề xuất.
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VÀ CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ HIỆN HÀNH VỀ ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN
Những vấn đề lý luận chung về định giá tài sản
1.1.1 Khái niệm về định giá tài sản
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, định giá tài sản là một hoạt động quan trọng, đặc biệt trong các lĩnh vực như bất động sản và ngân hàng Hoạt động này không chỉ có vai trò then chốt trong nền kinh tế mà còn được pháp luật điều chỉnh tại mỗi quốc gia, bao gồm cả Việt Nam Để hiểu rõ hơn về định giá tài sản, việc phân tích các yếu tố liên quan sẽ mang lại cái nhìn tổng quan về khái niệm này.
Theo từ điển tiếng Việt, "Định giá" là quy định giá cả hàng hóa, trong khi "Tài sản" được định nghĩa là của cải vật chất phục vụ cho sản xuất hoặc tiêu dùng Như vậy, tài sản chỉ được xem xét dưới dạng vật chất cụ thể, liên quan đến hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng của con người.
Định giá tài sản được hiểu là quá trình xác định giá trị cuối cùng của một sản phẩm hoặc tài sản Nội dung này phản ánh bản chất của việc định giá, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ấn định giá cả chính xác trong các giao dịch tài chính và thương mại.
1 Viện ngôn ngữ học, Trung tâm từ điển học (1994), từ điển tiếng Việt, Nxb Giáo dục, Hà Nội, tr
2 Viện ngôn ngữ, Trung tâm từ điển học, tlđd chú thích 1, tr 853
Trường đại học Luật Hà Nội (1999) đã xuất bản "Từ điển giải thích thuật ngữ luật học" với nội dung liên quan đến luật dân sự, hôn nhân gia đình và luật tố tụng dân sự Theo đó, quyết định về giá cả của tài sản được coi là quyết định cuối cùng và có giá trị lâu dài đối với tài sản đó.
Còn dưới góc độ khoa học pháp lí thì tài sản được quy định cụ thể tại Điều
Theo Điều 105 của Bộ luật Dân sự năm 2015, tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản Điều này cho thấy tài sản rất đa dạng, không chỉ bao gồm tài sản hữu hình như đồ vật, tiền mặt, trái phiếu mà còn cả tài sản vô hình như quyền sở hữu công nghiệp và quyền tác giả.
Định giá tài sản là quá trình xác định giá trị của tài sản dựa trên thị trường tại một địa điểm và thời điểm cụ thể Trong khi đó, thẩm định giá là việc đánh giá hoặc đánh giá lại giá trị tài sản theo tiêu chuẩn Việt Nam hoặc thông lệ quốc tế, cũng tại một địa điểm và thời điểm nhất định.
Trong khoa học pháp lý, định giá được xác định là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh quy định giá cho hàng hóa, dịch vụ, theo Điều 4 của Luật Giá năm 2012 Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ trưởng có trách nhiệm định giá trong phạm vi chức năng của mình, như Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định giá dịch vụ hàng không, Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định giá điện, và Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp quy định giá rừng Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cũng quy định giá đất và các loại tài nguyên khác Như vậy, định giá đóng vai trò quan trọng trong việc xác định giá trị hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho các mục đích kinh tế xã hội.
Nhà nước chỉ định giá chủ yếu cho hàng hóa và dịch vụ độc quyền, cũng như hàng hóa, dịch vụ công nhằm khắc phục những tác động tiêu cực của cơ chế thị trường Việc này giúp hạn chế tình trạng tự phát điều tiết sản xuất, độc quyền giá cả và cạnh tranh không lành mạnh Tuy nhiên, cần đảm bảo rằng giá của những hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá vẫn phải tuân thủ nguyên tắc thị trường, chuyển từ cơ chế giá hành chính sang cơ chế thị trường với sự kiểm soát của Nhà nước.
Theo Nghị định quy định chi tiết về thành lập và hoạt động của Hội đồng định giá tài sản, tài sản cần định giá trong tố tụng hình sự là những tài sản mà cơ quan có thẩm quyền đã ra văn bản yêu cầu định giá nhằm giải quyết vụ án hình sự.
Định giá tài sản là quá trình đánh giá giá trị của tài sản tại một thời điểm cụ thể, được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc tổ chức, cá nhân.
1.1.2 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của định giá tài sản trong tố tụng dân sự
1.1.2.1 Khái niệm định giá tài sản trong tố tụng dân sự
Biện pháp thu thập chứng cứ định giá tài sản là một phương thức quan trọng trong quy trình tố tụng dân sự, được quy định rõ ràng trong các văn bản pháp luật Thực tế cho thấy, việc áp dụng biện pháp này đã mang lại hiệu quả trong giải quyết các vụ án Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu và bài viết về vấn đề này, nhưng vẫn thiếu tài liệu cung cấp khái niệm đầy đủ về định giá tài sản trong tố tụng dân sự.
Theo giáo trình Luật Tố tụng dân sự Việt Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội, Định giá tài sản được hiểu là việc Tòa án yêu cầu các cơ quan chuyên môn hoặc tổ chức thẩm định giá xác định giá trị của vụ việc dân sự Khái niệm này bao quát việc Tòa án thành lập Hội đồng định giá hoặc yêu cầu tổ chức thẩm định giá xác định giá trị tài sản, đồng thời xác định Tòa án là chủ thể có quyền yêu cầu thực hiện Tuy nhiên, khái niệm này chưa thể hiện rõ quyền tự định đoạt của đương sự trong việc yêu cầu Tòa án ra quyết định định giá tài sản hoặc quyền thỏa thuận lựa chọn tổ chức thẩm định giá tài sản.
Giáo trình Luật Tố tụng dân sự Việt Nam của tác giả Bùi Thị Thanh Hằng định nghĩa định giá tài sản và thẩm định giá tài sản là quá trình xác định giá trị của tài sản tranh chấp, từ đó giúp xác định quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan Khái niệm này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định tài sản tranh chấp để làm rõ quyền lợi và trách nhiệm của các đương sự.
Trong luận văn thạc sĩ Luật học của Nguyễn Văn Thành, định giá tài sản được định nghĩa là biện pháp thu thập chứng cứ của Tòa án, thực hiện theo yêu cầu của đương sự hoặc trong các trường hợp cần thiết.
4 Nguyễn Công Bình (chủ biên, 2011), Giáo trình Luật Tố tụng dân sự Việt Nam, Nxb giáo dục Việt Nam, Hà Nội, tr 123
Luật Tố tụng dân sự Việt Nam, theo Bùi Thị Thanh Hằng (2014), quy định việc xác định giá trị tài sản trong các vụ việc dân sự, từ đó làm căn cứ để giải quyết các quan hệ nội dung có tranh chấp.