ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - LUẬT NGUYỄN DUY NGUYÊN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU QUA THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÕA ÁN NHÂN DÂN •• TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC •••• TP HỒ CHÍ MINH - 2019 ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - LUẬT NGUYỄN DUY NGUYÊN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU QUA THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÕA ÁN NHÂN DÂN •• TỈNH ĐẮK LẮK Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: 60.38.01.07 LUẬN VĂN THẠC S LUẬT HỌC •••• NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS LÊ VŨ NAM TP HỒ CHÍ MINH - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan Luận văn cơng trình nghiên cứu riêng Các kết nêu Luận văn chưa cơng bố cơng trình khác Các số liệu, ví dụ trích dẫn Luận văn đảm bảo tính xác, tin cậy trung thực Tơi hồn thành tất mơn học tốn tất nghĩa vụ tài theo quy định Khoa Luật Kinh tế Vậy viết Lời cam đoan đề nghị Khoa Luật Kinh tế xem xét để tơi bảo vệ Luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn! TÁC GIẢ Nguyễn Duy Nguyên DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Diễn giải BLDS Bộ luật dân BLTTDS Bộ luật Tố tụng dân HĐ Hợp đồng HĐVH Hợp đồng vô hiệu QHPLDS Quan hệ pháp luật dân TAND Tòa án nhân dân GDDS Giao dịch dân MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU 1 Tính cấp thiết đề tài .1 Tình hình nghiên cứu Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu .3 3.1 Mục tiêu 3.2 Nhiệm vụ 4 Đối tượng nghiên cứu .4 Phạm vi nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Kết cấu luận văn CHƯƠNG LÝ LUẬN VỀ HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU 1.1 Khái quát hợp đồng vô hiệu 1.1.1 Khái niệm hợp đồng vô hiệu 1.1.2 Đặc điểm hợp đồng vô hiệu 10 1.1.3 Phân loại hợp đồng vô hiệu 13 1.1.4 Hậu pháp lý hợp đồng vô hiệu 17 1.2 Giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu 1.2.1 Khái niệm giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu .2 1.2.2 Đặc điểm giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu 22 1.2.3 Phương thức giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu 23 KẾT LUẬN CHƯƠNG .25 CHƯƠNG MỘT SỐ VƯỚNG MẮC QUA THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT ĐỂ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU TẠI TÕA ÁN QUA THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TÕA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN .26 2.1 Thực trạng áp dụng pháp luật để giải hợp đồng vơ hiệu Tịa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk 26 2.1.1 Thực trạng áp dụng pháp luật để giải hợp đồng vô hiệu vi phạm điều cấm luật, trái đạo đức xã hội 27 2.1.2 Thực trạng áp dụng pháp luật để giải hợp đồng vô hiệu giả tạo 39 2.1.3 Thực trạng áp dụng pháp luật để giải hợp đồng vô hiệu bị nhầm lẫn 47 2.1.4 Thực trạng áp dụng pháp luật để giải hợp đồng vô hiệu bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép 52 2.1.5 Thực trạng áp dụng pháp luật để giải hợp đồng vô hiệu không tuân thủ hình thức 55 2.1.6 Thực trạng áp dụng pháp luật để giải hợp đồng vô hiệu có đối tượng khơng thể thực 61 2.2 Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật dân hợp đồng vô hiệu 65 2.2.1 Sự cần thiết việc hoàn thiện quy định pháp luật hợp đồng vơ hiệu 65 2.2.2 Kiến nghị hồn thiện pháp luật dân hợp đồng vô hiệu .66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 72 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO LỜI NĨI ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Quan hệ hợp đồng QHPLDS quy định BLDS nước ta nước giới Trong hệ thống pháp luật quốc gia chế định HĐ chế định pháp lý quan trọng bậc HĐ tạo hành lang pháp lý an toàn bảo đảm giá trị vật chất xã hội Xuất phát từ ý nghĩa tầm quan trọng HĐ nên pháp luật dân Việt Nam hình thành quy định điều chỉnh quan hệ HĐ mà tiền thân Pháp lệnh HĐ năm 1991 BLDS năm 1995 đời có quy định cụ thể điều chỉnh quan hệ HĐ, trải qua BLDS năm 2005 BLDS 2015, quy định HĐ ngày phù hợp nhằm quy định cụ thể, chi tiết, chặt chẽ việc xác lập, thực điều kiện có hiệu lực HĐ, tạo nên ổn định quan hệ dân trình phát triển kinh tế xã hội, hội nhập kinh tế đất nước Khi xây dựng chế định HĐ, yêu cầu khách quan đặt phải xây dựng điều kiện để HĐ có hiệu lực, có bảo đảm ổn định xã hội, bảo đảm lợi ích chung cộng đồng quyền lợi ích hợp pháp bên tham gia quan hệ HĐ Việc vào yếu tố để tuyên bố HĐVH ảnh hưởng lớn đến quyền lợi ích bên tham gia HĐ Vì vậy, để định HĐVH phải phù hợp với thực tiễn sống, bảo đảm hài hòa quyền lợi bên lợi ích chung Trong bối cảnh nay, tranh chấp HĐ ngày gia tăng số lượng mức độ phức tạp Tuy nhiên, quy định pháp luật để tuyên bố HĐVH cịn nhiều vướng mắc, quy định có phần cứng nhắc gây cách hiểu không thống dẫn đến quyền lợi bên chủ thể bị ảnh hưởng lý mà HĐ bị tuyên vô hiệu Thực tiễn xét xử TAND tỉnh Đắk Lắk, giải tranh chấp HĐVH vấn đề khiến nhiều Thẩm phán phải băn khoăn, trăn trở lẽ việc công nhận hay không hiệu lực HĐ nhằm xác định quyền nghĩa vụ bên làm phát sinh hậu pháp lý khó lường, mà hậu đưa chủ thể tham gia vào quan hệ tới hoàn cảnh khó khăn khơng mong muốn Việc phát sinh vướng mắc trình xét xử phần nhận thức chủ quan người làm luật chưa thực xác, chưa thấy mục đích, tinh thần quy định pháp luật dẫn đến cách hiểu khác nhau; Mặt khác, quy định pháp luật dân HĐVH chưa thực rõ ràng khiến việc áp dụng thực tiễn xét xử gặp nhiều bất cập, gây khó khăn, lúng túng người áp dụng pháp luật Khơng trường hợp, bên tham gia quan hệ HĐ lợi dụng quy định pháp luật để trốn tránh thực nghĩa vụ Có vụ án xét xử nhiều lần gây nhiều tranh cãi, tồn nhiều quan điểm khác Đây lý mà tác giả lựa chọn đề tài “Giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu qua thực tiễn xét xử TAND tỉnh Đắk Lắk” nhằm nêu khó khăn, vướng mắc thực tiễn trình giải tranh chấp HĐVH, qua góp phần làm sáng tỏ quy định pháp luật dân yếu tố vô hiệu HĐ thực tiễn áp dụng TAND tỉnh Đắk Lắk để từ đưa số kiến nghị góp phần bổ sung quy định pháp luật Tình hình nghiên cứu Việc nghiên cứu HĐVH nói riêng hay GDDS vơ hiệu nói chung nhiều nhà khoa học pháp lý quan tâm qua thời kỳ với nhiều góc độ khác Một cách rộng rãi nhất, vấn đề đề cập tới giáo trình giảng dạy luật dân trường đại học luật lớn nước ta Đại học Luật Hà Nội, Khoa Luật Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh Các vấn đề liên quan đề cập số cơng trình nghiên cứu như: - “Hiệu lực hợp đồng”, sách TS Lê Minh Hùng biên soạn, dựa sở lý luận, khảo sát thực trạng pháp luật thực tiễn áp dụng pháp luật hiệu lực HĐ Việt Nam, đối chiếu với quy định hiệu lực HĐ số quốc gia giới, tác giả tập trung nghiên cứu khái niệm hiệu lực HĐ, đưa kiến nghị cụ thể để sửa đổi, bổ sung quy định cịn bất cập, thiếu sót pháp luật hành, hoàn thiện chế pháp lý điều chỉnh hiệu lực HĐ nhằm nâng cao hiệu điều chỉnh pháp luật Việt Nam hiệu lực HĐ - Luận văn tiến sĩ Nguyễn Văn Cường: "Giao dịch dân vô hiệu việc giải hậu pháp lý giao dịch dân vô hiệu" năm 2004 Đề tài tập trung nghiên cứu sở lý luận sở thực tiễn GDDS vô hiệu việc giải hậu pháp lý GDDS vô hiệu, qua số vướng mắc, bất cập quy định pháp luật GDDS vơ hiệu gây khó khăn, lúng túng trình áp dụng pháp luật để giải tranh chấp thực tế đề xuất số giải pháp nhằm hoàn thiện quy định pháp luật dân GDDS vơ hiệu Bên cạnh viết số tác giả góc độ hẹp như: - “Hình thức văn bản, văn có chứng thực điều kiện có hiệu lực hợp đồng - số vấn đề cần giải quyết”, TS Dương Anh Sơn Ths Lê Minh Hùng Qua phân tích khái niệm, đánh giá cần thiết hình thức HĐ tác giả đưa số kiến nghị, giải pháp nhằm xây dựng quy định pháp luật dân hình thức văn điều kiện có hiệu lực HĐ cách hợp lý, đắn - “Bàn hợp đồng vô hiệu giao kết người bị lực hành vi dân sự”, TS Đỗ Văn Đại Nội dung viết nêu lên số khó khăn việc xác định người bị lực hành vi dân giao kết HĐ, xác định thời hiệu khởi kiện quan điểm tác giả vấn đề liên quan Khó khăn, vướng mắc thực tiễn việc giải tranh chấp HĐVH vấn đề riêng Thẩm phán hay địa phương mà vấn đề chung phổ biến ngành Tòa án nước ta Cả mặt lý luận lẫn thực tiễn phát sinh nhiều bất cập nên việc nghiên cứu chuyên sâu yếu tố vô hiệu HĐ nhiều học người làm nghề luật thực Tuy nhiên học giả, cơng trình nghiên cứu dựa sở giai đoạn lịch sử khác nhau, góc nhìn riêng thực tiễn áp dụng địa phương nên việc nghiên cứu đề tài “Giải tranh chấp HĐVH qua thực tiễn xét xử TAND tỉnh Đắk Lắk” khơng bị trùng lặp với cơng trình khác Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục tiêu - Mục tiêu tổng quát đề tài nghiên cứu tìm luận khoa học thực tiễn cho việc xây dựng hoàn thiện quy định pháp luật dân tuyên bố HĐVH giai đoạn - Làm rõ sở lý luận, thực tiễn số quy định pháp luật dân tuyên bố HĐVH - Đánh giá thực trạng việc thực quy định pháp luật tuyên bố HĐVH từ đưa phương hướng, giải pháp, kiến nghị để hoàn thiện quy định pháp luật HĐVH 3.2 Nhiệm vụ Việc nghiên cứu hoàn thành luận văn cần thực nhiệm vụ: - Phân tích, lý giải nhằm làm rõ sở lý luận thực tiễn tuyên bố HĐVH - Nghiên cứu thực tiễn giải tranh chấp HĐVH, sở pháp lý để tuyên bố HĐVH, đánh giá hiệu quy định pháp luật hành tuyên bố HĐVH TAND tỉnh Đắk Lắk - Đề xuất số kiến nghị nhằm góp phần xây dựng quy định pháp lý tuyên bố HĐVH Đối tượng nghiên cứu Quá trình nghiên cứu thực sở vấn đề lý luận HĐVH thực tiễn áp dụng quy định pháp luật HĐVH qua thực tiễn xét xử Tòa án nhân tỉnh Đắk Lắk việc giải tranh chấp HĐVH quy định pháp luật có liên quan đến vơ hiệu HĐ Phạm vi nghiên cứu Tập trung nghiên cứu lý luận thực tiễn xét xử TAND tỉnh Đắk Lắk để tuyên bố HĐVH Vấn đề tiếp cận theo chiều sâu toàn diện hệ thống pháp luật dân Việt Nam vô hiệu HĐ Phương pháp nghiên cứu Việc nghiên cứu, đánh giá vấn đề luận văn dựa sở phương pháp luận chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh Nhà nước pháp luật Bên cạnh kết hợp với phương pháp nghiên cứu cụ thể phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu với thực tiễn Kết cấu luận văn Ngồi lời nói đầu, kết luận danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm chương: Chương 1: Lý luận hợp đồng vô hiệu giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu Chương 2: Một số vướng mắc qua thực trạng áp dụng pháp luật để giải tranh chấp hợp đồng vơ hiệu Tịa án qua thực tiễn áp dụng Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk kiến nghị hoàn thiện ... giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu Chương 2: Một số vướng mắc qua thực trạng áp dụng pháp luật để giải tranh chấp hợp đồng vô hiệu Tòa án qua thực tiễn áp dụng Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk kiến nghị... Kết cấu luận văn CHƯƠNG LÝ LUẬN VỀ HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU 1.1 Khái quát hợp đồng vô hiệu 1.1.1 Khái niệm hợp đồng vô hiệu ... VƯỚNG MẮC QUA THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT ĐỂ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU TẠI TÕA ÁN QUA THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TÕA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN .26 2.1 Thực trạng