Tính c ấ p thi ế t c ủa đề tài nghiên c ứ u
Kinh tế hợp tác là hình thức quan hệ tự nguyện giữa các chủ thể kinh tế, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và lợi ích cho từng thành viên Qua các giai đoạn lịch sử, kinh tế hợp tác đã thể hiện vai trò quan trọng và đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là ở Việt Nam.
Hiện nay, Việt Nam đang tập trung vào phát triển nông thôn theo hướng công nghiệp hóa và hiện đại hóa, trong đó hoạt động kinh tế hợp tác, đặc biệt là Hợp tác xã, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn Do đó, Đảng và Nhà nước coi việc thúc đẩy phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các Hợp tác xã là nhiệm vụ thiết yếu trong quá trình xây dựng nông thôn mới.
Thực tiễn phát triển nông thôn ở Việt Nam đã chứng minh rằng, nếu hợp tác xã (HTX) nông nghiệp phát triển đúng hướng, chúng sẽ trở thành động lực quan trọng để đổi mới tư duy và nâng cao trình độ sản xuất cho nông dân, từ đó mang lại hiệu quả kinh tế cao trong khu vực nông nghiệp nông thôn Điều này cũng tạo nền tảng vững chắc cho quá trình xây dựng nông thôn mới.
Huyện Thống Nhất tỉnh Đồng Nai đã chú trọng phát triển các hợp tác xã (HTX), đặc biệt là HTX nông nghiệp trong những năm gần đây Các chính sách và chủ trương của Nhà nước và địa phương đã được triển khai hiệu quả, nhờ sự tham gia tích cực của toàn bộ hệ thống chính trị.
Hiện nay trên địa bàn huyện đã có 30 HTX, trong đó có 14 HTX nông nghiệp đang hoạt động Các HTX nông nghiệp huyện thống Nhất đã có những bước
Hai phát triển quan trọng đã nâng cao hiệu quả kinh doanh, mang lại lợi ích thiết thực cho các thành viên và đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương.
Trong quá trình sản xuất kinh doanh, các hợp tác xã nông nghiệp đang đối mặt với nhiều khó khăn mới, bao gồm thiếu vốn, công nghệ và kỹ thuật sản xuất, đặc biệt là vấn đề về trình độ nguồn nhân lực, nhất là nhân lực quản lý Những thách thức này đang cản trở sự phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX nông nghiệp Để phát triển hợp tác xã một cách bền vững và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, cần có cái nhìn toàn diện hơn và áp dụng các giải pháp cụ thể cùng với các bước đi phù hợp.
Là cán bộ tại Phòng Nông nghiệp huyện Thống Nhất, tác giả nhận thức rõ tầm quan trọng của việc nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã nông nghiệp Do đó, tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai.”
M ụ c tiêu nghiên c ứ u
M ụ c tiêu t ổ ng quát
Bài viết này phân tích thực trạng phát triển và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã nông nghiệp tại huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển bền vững cho các hợp tác xã này.
M ụ c tiêu c ụ th ể
+ Hệ thống hóa được cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về phát triển và hiệu quả sản xuất kinh doanh của hợp tác xã nông nghiệp
+ Đánh giá được thực trạng phát triển và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các HTX nông nghiệp trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai
+ Phân tích được những yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển và hiệu quả SXKD của các HTX nông nghiệp trên địa bàn
Đề xuất giải pháp nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh tại các hợp tác xã nông nghiệp ở huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai, là cần thiết để thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao thu nhập cho nông dân Các hợp tác xã cần áp dụng công nghệ mới, cải tiến quy trình sản xuất và tăng cường liên kết giữa các thành viên để tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao chất lượng sản phẩm Đồng thời, việc đào tạo kỹ năng cho nông dân và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm cũng sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Đối tượ ng, ph ạ m vi nghiên c ứ u
Đối tượ ng nghiên c ứ u
Đề tài nghiên cứu tập trung vào thực trạng phát triển và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các Hợp tác xã nông nghiệp tại huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai.
Ph ạ m vi nghiên c ứ u
Luận văn chỉtập trung nghiên cứu những hợp tác xã nông nghiệp có hoạt động sản xuất nông nghiệp hoặc có hoạt động dịch vụsản xuất nông nghiệp.
- Về không gian: Trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai.
+ Các số liệu, thông tin thứ cấp được tổng hợp trong giai đoạn 2016- 2018.
+ Các sốliệu, thông tin sơ cấp được khảo sát từtháng 11/2018 đến tháng
N ộ i dung nghiên c ứ u
- Cơ sở lý luậnvà cơ sở thực tiễn về phát triển và hiệu quả sản xuất kinh doanh của hợp tác xã nông nghiệp
- Thực trạng phát triển và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn huyện THống Nhất, tỉnh đồng nai
- Giải pháp phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh các hợp tác xã nông nghiệptrên địa bàn huyện Thống Nhất tỉnh Đồng Nai.
CƠ SỞ LÝ LU Ậ N VÀ CƠ SỞ TH Ự C TI Ễ N V Ề H Ợ P TÁC XÃ VÀ HI Ệ U QU Ả S Ả N XU Ấ T KINH DOANH TRONG H Ợ P TÁC XÃ NÔNG NGHI Ệ P
Cơ sở lý lu ậ n v ề h ợ p tác xã và hi ệ u qu ả s ả n xu ấ t kinh doanh c ủ a h ợ p tác xã nông nghi ệ p
1.1.1 M ộ t s ố khái ni ệ m có liên quan
Trong quá trình phát triển xã hội, con người đã trải qua nhiều hình thái kinh tế xã hội, mỗi hình thái đều gắn liền với sự phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tương ứng Sự hợp tác giữa con người trong sản xuất là nhu cầu tất yếu, xuất phát từ yêu cầu của sản xuất và cuộc sống, nhằm hỗ trợ và bảo vệ lẫn nhau.
Thông qua hợp tác, sức mạnh và khả năng của từng cá nhân sẽ được kết hợp, tạo ra một lực lượng mạnh mẽ hơn để thực hiện những công việc mà một mình mỗi cá nhân hoặc đơn vị khó có thể hoàn thành.
Sự phát triển của xã hội loài người đã thúc đẩy phân công lao động và chuyên môn hoá trong sản xuất, từ đó làm gia tăng mức độ hợp tác giữa các cá nhân và tổ chức.
Cùng với sự phát triển của xã hội, hợp tác quốc tế đã mở rộng ra toàn cầu, không còn chỉ giới hạn trong các vùng hay quốc gia Quá trình này dẫn đến sự hội nhập sâu rộng giữa các quốc gia trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị và văn hóa - xã hội, tạo ra sức ép cạnh tranh ngày càng gia tăng.
Sự thay đổi trong chiến lược sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp không chỉ diễn ra trong phạm vi quốc gia mà còn lan rộng ra toàn cầu, buộc họ phải thích ứng với những xu thế mới.
Kinh tế hợp tác là hình thức quan hệ kinh tế tự nguyện, trong đó các chủ thể kinh tế phối hợp và hỗ trợ lẫn nhau nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và lợi ích cho từng thành viên.
Nội hàm của kinh tế hợp tác thể hiện chủyếu trên hai khía cạnh chính sau đây:
- Thứ nhất, kinh tế hợp tác là sự liên kết tự nguyện của những chủ thể độc lập trong sản xuất, lưu thông hoặc tiêu dùng;
Các chủ thể trong quá trình sản xuất hợp tác ở nhiều cấp độ khác nhau, bao gồm hợp tác trong từng công đoạn sản xuất, liên kết thành tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân tự chịu trách nhiệm về hoạt động sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, cũng như hợp tác trong các dịch vụ hỗ trợ sản xuất.
Kinh tế hợp tác phát triển theo trình tự từ đơn giản đến phức tạp, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện, phụ thuộc vào trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và mức độ phân công lao động.
Trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh ngày càng gia tăng ở Việt Nam, sự hợp tác giữa các hộ nông dân trở nên cần thiết để đảm bảo sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ.
Kinh tế hợp tác trong nông nghiệpở nước ta hiện nay cũng tồn tại dưới hai hình thức chính: Hợp tác giải đơn và Hợp tác xã.
Kinh tế hợp tác giản đơn là hình thức hợp tác tự nguyện giữa các tổ, hội, nhóm kinh tế độc lập với mục đích chung là hỗ trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất kinh doanh Các thành viên tham gia có những hoạt động kinh doanh tương tự và cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm để nâng cao hiệu quả làm việc.
Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tự chủ, được thành lập bởi những người lao động có nhu cầu và lợi ích chung, với sự tự nguyện góp vốn và công sức theo quy định pháp luật Mục tiêu của hợp tác xã là phát huy sức mạnh tập thể và của từng xã viên, giúp nhau thực hiện hiệu quả các hoạt động sản xuất kinh doanh.
Hợp tác xã (HTX) là một hình thức kinh tế hợp tác phát triển nâng cao hơn so với các loại hình kinh tế hợp tác đơn giản Trên thế giới, HTX đã có lịch sử hình thành và phát triển lâu dài, với HTX đầu tiên được ghi nhận xuất hiện vào thế kỷ XII tại khu vực núi Đông Nam nước Pháp.
Hiện tại cũng đang tồn tại khá nhiều định nghĩa khác nhau về HTX, có thể kể ra ở đây một sốtiếp cận khái niệm HTX như sau:
Liên minh hợp tác xã quốc tế (1995) định nghĩa hợp tác xã (HTX) là tổ chức chính trị do những người tự nguyện liên hiệp nhằm đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng chung về kinh tế, xã hội và văn hóa HTX được quản lý một cách dân chủ và sở hữu chung, dựa trên nguyên tắc tự cứu, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng, công bằng và đoàn kết Các xã viên HTX luôn tin tưởng vào giá trị đạo đức, sự trung thực, trách nhiệm xã hội và tinh thần chăm sóc lẫn nhau.
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế, hợp tác xã (HTX) là sự kết nối giữa những cá nhân gặp khó khăn kinh tế tương tự, tự nguyện hợp tác dựa trên nguyên tắc bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ Các thành viên sử dụng tài sản đã chuyển giao vào HTX để đáp ứng nhu cầu chung và giải quyết khó khăn thông qua sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm, đồng thời thực hiện các chức năng kinh doanh nhằm phục vụ lợi ích vật chất và tinh thần chung.
Những khái niệm quốc tế trên về HTX cho thấy một số đặc điểm cơ bản của HTX là:
- Thứ nhất, HTX là sựliên kết của những người cùng tham gia;
- Thứ hai, HTX là một tổchức kinh doanh;
- Thứ ba, HTX là một đơn vị kinh doanh được quản lý theo nguyên tắc dân chủ;
- Thứ tư, mục đích của HTX là phục vụ lợi ích chung của các xã viên và lợi ích cộng đồng.
Tại Việt Nam, hợp tác xã đã xuất hiện sớm sau cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ở miền Bắc, với phong trào hợp tác hóa được thúc đẩy mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là trong nông nghiệp.
Khái niệm Hợp tác xã ở Việt Nam được chính thức đưa vào luật về
Hợp tác xã qua 3 giai đoạn khác nhau vào các năm 1996; 2003 và 2012.
Cơ sở th ự c ti ễ n v ề phát tri ể n và nâng cao hi ệ u qu ả s ả n xu ấ t kinh doanh
1.2.1 Kinh nghi ệ m ở m ộ t s ố nướ c trên th ế gi ớ i
Kinh nghiệm phát triển Hợp tác xã nông nghiệp ở Mỹ cho thấy vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc thúc đẩy kinh tế nông nghiệp và HTX Nhà nước tổ chức các Hợp tác xã Nông nghiệp (HTXNN) nhằm phổ biến kiến thức nông nghiệp cho nông dân, tạo điều kiện cho sự phát triển tự nguyện và hiệu quả HTXNN không chỉ góp phần vào nền nông nghiệp phát triển cao mà còn mở rộng hoạt động từ buôn bán nông sản sang mua, chế biến thực phẩm, bán gia súc và các sản phẩm từ sữa.
Ba loại hình hoạt động có hiệu quả của các HTX tại Mỹlà: HTX tiếp thị nông nghiệp, HTX cung ứng nông nghiệp, HTX dịch vụ nông nghiệp Các
HTX này sẽ tập trung vào việc thu gom nông sản, mở rộng mạng lưới đại lý tiêu thụ trên toàn quốc, tham gia vào chế biến sản phẩm và cung cấp các yếu tố đầu vào như giống, phân bón, thuốc trừ sâu với số lượng lớn và giá cả hợp lý.
Các hệ thống hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) đã đóng góp quan trọng vào việc khôi phục cộng đồng nông thôn tại Mỹ, giúp đa dạng hóa sản phẩm hàng hóa và tăng thu nhập cho các hộ xã viên, đồng thời tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới.
Kinh nghiệm phát triển Hợp tác xã nông nghiệpở Nhật Bản
Nhật Bản đã nhận thức sớm về vai trò quan trọng của hợp tác xã (HTX), dẫn đến việc nông dân thành lập các hiệp hội hỗ trợ lẫn nhau trong sản xuất và đời sống Đây là nền tảng cho sự phát triển mô hình HTX trong nhiều lĩnh vực cụ thể Các HTX hoạt động dựa trên Luật HTX được ban hành từ đầu những năm 1900, với các chức năng thiết yếu nhằm hỗ trợ cộng đồng nông dân.
Chúng tôi cung cấp dịch vụ khoa học và kỹ thuật cho nông dân trong lĩnh vực trồng trọt và chăn nuôi, nhằm giúp họ nâng cao kỹ năng quản lý và điều hành hoạt động sản xuất hiệu quả hơn.
- Tiến hành kinh doanh, giúp nông dân tiêu thụ hàng hoá do chính xã viên sản xuất ra được nhanh chóng và hiệu quả hơn.
- HTX cung ứng hàng hoá cho xã viên theo đơn đặt hàng và theo mức giá cả hợp lý được thống nhất trên phạm vi vùng, miền.
- Cung cấp tín dụng cho xã viên với mức ưu đãi.
Diễn đàn này tạo điều kiện cho nông dân kiến nghị các chính sách hợp lý tới chính phủ, đồng thời thúc đẩy sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) và địa phương Mục tiêu là đảm bảo các chính sách này thực sự phù hợp, cần thiết và có tác động tích cực đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của HTXNN.
Sau hơn 100 năm phát triển, từ những hợp tác xã nông nghiệp nhỏ lẻ, các tổ chức này đã trở thành những doanh nghiệp đa ngành, vững mạnh, cung cấp đa dạng sản phẩm phục vụ đời sống nông dân.
Kinh nghiệm phát triển Hợp tác xã nông nghiệpởHàn Quốc
Hàn Quốc là một trong những quốc gia có sự chuyển dịch cơ cấu mạnh mẽ nhất, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp Sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế và cải thiện đời sống người dân Các chính sách hỗ trợ nông nghiệp và ứng dụng công nghệ cao đang góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm.
1960 nông nghiệp chiếm 50% GDP và 50% lực lượng lao động; năm 1999 chỉ còn chiếm 4,4% GDP và 11,6% lực lượng lao động) tuy nhiên chính phủHàn
Quốc rất chú trọng đến sự phát triển nông nghiệp, và vào năm 1961, đã thành lập Liên đoàn quốc gia các HTXNN với nhiều chức năng đa dạng nhằm hỗ trợ, tư vấn và định hướng cho các HTX thành viên Liên đoàn không chỉ cung cấp vật tư, hàng hóa tiêu dùng, dịch vụ tiếp thị, chế biến, tín dụng, bảo hiểm và vận tải, mà còn giúp nâng cao hiệu quả quản lý sản xuất kinh doanh của các HTX, từ đó tạo ra khả năng cạnh tranh cao hơn.
Hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) của Hàn Quốc nổi bật hơn so với các quốc gia khác nhờ vào hoạt động hiệu quả, không chỉ tập trung vào sản xuất mà còn chú trọng đến tiếp thị, cung ứng và chế biến Đây là những yếu tố quan trọng mà nền kinh tế thị trường yêu cầu phải được giải quyết.
Kinh nghiệm phát triển Hợp tác xã nông nghiệpởHà Lan
Hà Lan, mặc dù là một quốc gia nhỏ với bình quân ruộng đất trên đầu người thấp, đã nổi bật như một nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới, đặc biệt về hoa, rau, quả và sữa Điều này đạt được nhờ vào sự phát triển của các trang trại gia đình quy mô nhỏ, kết hợp chặt chẽ với hệ thống hợp tác xã dịch vụ.
Kinh tế hợp tác trong nông nghiệp ở Hà Lan phát triển mạnh mẽ, với mỗi trang trại thường tham gia nhiều hợp tác xã nông nghiệp Hoạt động này đóng góp hơn 60% giá trị thu nhập nông nghiệp chung và có tỷ trọng cao đối với các sản phẩm chủ yếu như sữa, hoa, và bột khoai tây.
Cũng giống như Mỹ, ở Hà Lan rất phát triển các loại hình HTX dịch vụ chuyên ngành phục vụnông nghiệp, như:
- HTX cung ứng: cung cấp phân hoá học, thức ăn gia súc cho các nông trại.
- HTX chếbiến và tiêu thụnông sản.
- HTX dịch vụvề giống cây trồng
Các HTXNN đã gia nhập Hội đồng HTX quốc gia về nông nghiệp và nghề làm vườn của Hà Lan (NCR), có trụ sở tại La Haye Hội đồng này có nhiệm vụ hỗ trợ và phát triển các hợp tác xã trong lĩnh vực nông nghiệp và nghề làm vườn.
- Thúc đẩy, khuyến khích các hình thức tổ chức hoạt động hợp tác kinh tếtrong nông nghiệp.
- Bảo vệ quyền lợi của HTXNN và xã viên [14].
Kinh nghiệm phát triển Hợp tác xã nông nghiệpởTrung Quốc
Sau thành công của cách mạng Trung Quốc năm 1949, đất nước đã tiến hành cải cách ruộng đất, phân chia ruộng cho nông dân Nhu cầu hợp tác trong nông nghiệp ngày càng tăng, với các hình thức đơn giản như tổ đổi công và hợp tác xã (HTX) nông nghiệp Từ năm 1955 đến 1957, phong trào hợp tác hóa diễn ra mạnh mẽ, với 87% hộ nông dân tham gia vào HTX nông nghiệp Khi phong trào đạt đỉnh cao, các HTX bậc cao được thành lập, kinh tế tập thể trở thành trụ cột, với sức kéo, súc vật và nông cụ được tập trung vào HTX, và việc thanh toán được thực hiện dần trong vòng 5 năm.
Năm 1958, Trung Quốc đã cải cách hệ thống nông nghiệp bằng cách chuyển đổi các hợp tác xã sản xuất nông nghiệp thành các công xã nhân dân, với mức độ công hữu hóa cao hơn Đồng thời, chính phủ đã áp đặt các biện pháp nghiêm ngặt nhằm cấm đoán và kiểm soát sự phát triển của kinh tế gia đình.