HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ PHƯƠNG GIANG ẢNH HƯỞNG CỦA PHƯƠNG THỨC CHĂN NUÔI LỢN ĐẾN CHẤT LƯỢNG PHÚC LỢI ĐỘNG VẬT VÀ NĂNG SUẤT CHĂN NUÔI Ở MỘT SỐ TỈNH VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG Chuyên ngành: Chăn nuôi Mã số: 62 01 05 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Đình Tơn NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận án trung thực, khách quan chưa dùng để bảo vệ lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận án cám ơn, thơng tin trích dẫn luận án rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng năm 2018 Tác giả luận án Nguyễn Thị Phương Giang i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu hồn thành luận án, tơi nhận hướng dẫn, bảo tận tình thầy cô giáo, giúp đỡ, động viên bạn bè, đồng nghiệp gia đình Nhân dịp hồn thành luận án, cho phép tơi bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Vũ Đình Tơn, tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian tạo điều kiện cho suốt trình học tập thực đề tài Tôi xin cảm ơn GS Marc Vandenheed, Khoa Thú y, Trường Đại học Liege bảo tận tình, giúp đỡ tơi có thêm nhiều kiến thức chun mơn thực tế trình thực đề tài Tôi xin cảm ơn ThS Vũ Tiến Việt Dũng, Oxford University Clinicl Research Unit-Hà Nội, người đưa giải pháp xử lý số liệu để kết luận án chặt chẽ có độ tin cậy cao Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Chăn nuôi Chuyên Khoa, Bộ môn Sinh lý - Tập tính động vật, Khoa Chăn Ni - Học viện Nơng nghiệp Việt Nam tạo điều kiện, giúp đỡ trình học tập, thực đề tài hồn thành luận án Tơi xin bày tỏ lời cảm ơn đến Chương trình Hợp tác Việt-Bỉ (VNUA-ARES CCD) cấp nguồn kinh phí thực đề tài nghiên cứu Cảm ơn tổ chức HSI (Humane Society International) tài trợ cho việc xây dựng chuồng trại thí nghiệm Xin chân thành cảm ơn cán Trung tâm Nghiên cứu Đào tạo nghề Chăn ni, Phịng thí nghiệm Trung tâm Khoa Chăn nuôi, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, nhóm sinh viên nghiên cứu khoa học tận tình giúp đỡ nhóm tác giả thực đề tài Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ mặt, động viên khuyến khích tơi hồn thành luận án./ Hà Nội, ngày tháng năm 2018 Tác giả luận án Nguyễn Thị Phương Giang ii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục hình viii Trích yếu luận án ix Thesis abstract xi Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu đề tài 1.3 Phạm vi nghiên cứu 1.4 Những đóng góp đề tài 1.5 Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Phúc lợi động vật 2.1.1 Khái niệm lịch sử phát triển 2.1.2 Vai trò phúc lợi động vật chăn nuôi 2.1.3 Luật pháp liên quan đến phúc lợi động vật giới 10 2.1.4 Luật pháp liên quan đến phúc lợi động vật Việt Nam 12 2.2 Các phương thức chăn nuôi lợn nái 13 2.2.1 Các phương thức chăn nuôi lợn nái giới 13 2.2.2 Các phương thức chăn nuôi lợn nái Việt Nam 17 2.3 Ảnh hưởng Stress đến phúc lợi lợn nái 19 2.3.1 Khái niệm stress mối liên hệ với phúc lợi động vật 19 2.3.2 Các giai đoạn chế phản ứng stress 19 2.3.3 Ảnh hưởng stress đến phúc lợi lợn nái 21 2.4 Các phương pháp đánh giá phúc lợi lợn nái 24 2.4.1 Đánh giá phúc lợi động vật dựa vào tiêu chí “5 khơng” 24 2.4.2 Đánh giá phúc lợi động vật dựa vào tiêu sinh lý 25 2.4.3 Đánh giá phúc lợi động vật dựa vào quan sát tập tính 26 2.4.4 Đánh giá phúc lợi động vật dựa vào thể chất 27 2.4.5 2.5 2.5.1 2.5.2 Đánh giá phúc lợi động vật dựa hướng dẫn Chất lượng Phúc lợi2009 27 Tình hình nghiên cứu phúc lợi động vật lợn nái mang thai 28 Tình hình nghiên cứu giới 28 Tình hình nghiên cứu Việt Nam 32 iii Phần Vật liệu phương pháp nghiên cứu 34 3.1 Nội dung nghiên cứu 34 3.1.1 Điều tra tình hình chăn ni lợn đánh giá thực trạng phúc lợi lợn nái theo quy mô chăn nuôi vùng nghiên cứu 34 3.1.2 Đánh giá phúc lợi lợn ni theo nhóm kiểu chuồng có sân khơng có sân 34 3.1.3 Đánh giá phúc lợi suất sinh sản lợn ni theo nhóm cũi cá thể 34 3.2 Vật liệu phương pháp nghiên cứu 34 3.2.1 Phương pháp điều tra tình hình chăn ni lợn đánh giá thực trạng phúc lợi lợn nái theo quy mô chăn nuôi vùng nghiên cứu 34 3.2.2 Phương pháp đánh giá phúc lợi lợn hậu bị ni theo nhóm kiểu chuồng có sân khơng có sân 38 3.2.3 Phương pháp đánh giá phúc lợi suất sinh sản lợn nái ni theo nhóm cũi cá thể 44 Phần Kết thảo luận 48 4.1 Tình hình chăn ni lợn thực trạng phúc lợi động vật lợn nái vùng nghiên cứu 48 4.1.1 Tình hình chăn ni lợn vùng nghiên cứu 48 4.1.2 Thực trạng phúc lợi lợn nái vùng nghiên cứu 51 4.2 Phúc lợi lợn ni theo nhóm có sân khơng có sân 58 4.2.1 Đánh giá phúc lợi lợn theo Chất lượng Phúc lợi®2009 58 4.2.2 Đánh giá mức độ Stress thông qua biến đổi nồng độ cortisol huyết tương nước bọt 62 4.3.3 Đánh giá phúc lợi lợn thông qua thể tập tính 66 4.3 Đánh giá phúc lợi suất sinh sản lợn nái ni nhóm ni cũi cá thể giai đoạn 69 4.3.1 Đánh giá phúc lợi lợn nái theo Chất lượng Phúc lợi® 2009 69 4.3.2 Đánh giá mức độ stress thông qua biến đổi nồng độ cortisol giai đoạn 78 4.3.3 Đánh giá phúc lợi lợn nái thông qua thể tập tính giai đoạn 82 4.3.4 Đánh giá suất sinh sản 89 Phần Kết luận kiến nghị 97 5.1 Kết luận 97 5.2 Kiến nghị 97 Danh mục cơng trình công bố liên quan đến luận án 98 Tài liệu tham khảo 100 Phụ lục 120 iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Viết đầy đủ ACTH Adrenocorticotropic Hormone Kích vỏ thượng thận tố CRH Corticotropin Releasing Hormone Hormone giải phóng corticotropin EC European Commission Ủy ban Châu Âu ELISA Enzyme Linked ImmunoSorbent Assay EU European Union Phân tích hấp phụ miễn dịch gắn enzym Liên minh Châu Âu F1(LxY) F1(LandracexYorkshire) Lợn lai Landrace Yorkshire HSUS Humane Society of the United States Tổ chức nhân đạo Mỹ HSI Humane Society International Tổ chức nhân đạo quốc tế OIE World Organisation for Animal Health Tổ chức thú y giới RSPCA Royal Society for Prevention of Cruelty to Animals Thai Society for the Prevention of Hiệp hội Hồng gia phịng chống ngược đãi động vật Hiệp hội phòng chống ngược đãi Cruetly to Animals động vật Thái Lan Universal Declaration on Aninmal Công ước quốc tế phúc lợi Welfare động vật WAP World Animal Protection Tổ chức bảo vệ động vật giới WF Welfare Quality Chất lượng phúc lợi TSPCA UDAW Nghĩa tiếng Việt v DANH MỤC BẢNG TT 2.1 3.1 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15a 4.15b 4.16a 4.16b 4.17a vi Tên bảng Trang Quy định liên quan đến phúc lợi động vật lợn nái Châu Âu (Chỉ thị số 2008/120/EC) 11 Các tiêu chí đánh giá chất lượng phúc lợi động vật theo Chất lượng Phúc lợi®2009 37 Đặc điểm quy mô chăn nuôi 48 Điều kiện chuồng trại thức ăn chăn nuôi lợn vùng nghiên cứu 49 Mối liên hệ quy mô tiêu đánh giá nuôi dưỡng chuồng trại 52 Ảnh hưởng quy mô đến tiêu đánh giá phúc lợi nuôi dưỡng chuồng trại 52 Mối liên hệ quy mô tiêu đánh giá phúc lợi sức khỏe 54 Ảnh hưởng quy mô đến tiêu đánh giá phúc lợi sức khỏe 55 Mối liên hệ quy mô tiêu đánh giá phúc lợi tập tính 56 Ảnh hưởng quy mơ đến tiêu chí đánh giá phúc lợi tập tính 57 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi nuôi dưỡng chuồng trại 59 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi sức khỏe tập tính 60 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến biến động nồng độ cortisol nước bọt lợn hậu bị 63 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến biến động nồng độ cortisol huyết tương lợn hậu bị 64 Ảnh hưởng kiểu chuồng có sân khơng có sân tới thời gian thể tập tính lợn hậu bị 67 Tỷ lệ thời gian hoạt động lợn hậu bị ngày đêm 69 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi lợn hậu bị 70 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi lợn hậu bị 72 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi lợn nái giai đoạn từ đến 30 ngày sau phối 73 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi lợn nái giai đoạn từ đến 30 ngày sau phối 74 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi lợn nái mang thai từ 31 đến 100 ngày 75 4.17b 4.18 4.19 4.20 4.21 4.22 4.23 4.24 4.25 4.26 4.27 4.28 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu đánh giá phúc lợi lợn nái mang thai từ 31 đến 100 ngày 76 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến biến động nồng độ cortisol nước bọt lợn hậu bị 78 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến biến động nồng độ cortisol nước bọt lợn nái qua ngày sau phối 80 Ảnh hưởng kiểu chuồng ni đến thời gian thể tập tính lợn giai đoạn hậu bị 83 Ảnh hưởng kiểu chuồng nuôi đến thời gian thể tập tính lợn nái giai đoạn sau phối từ đến 30 ngày 85 Ảnh hưởng kiểu chuồng nuôi đến thời gian thể tập tính lợn nái giai đoạn mang thai 31 đến 100 ngày 86 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến số tiêu sinh lý sinh dục 89 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến số tiêu suất sinh sản 90 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tiêu tốn thức ăn kg lợn cai sữa 93 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến tỷ lệ mắc số bệnh sinh sản đàn lợn nái 93 Ảnh hưởng kiểu chuồng đến mức độ mắc số bệnh sinh sản đàn lợn nái 94 Chi phí điều trị bệnh viêm tử cung lợn nái cho ngày 96 vii DANH MỤC HÌNH TT 2.1 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 viii Tên hình Trang Ba phương diện phúc lợi động vật Bố trí thí nghiệm chuồng có sân khơng có sân 39 Lợn ni theo nhóm 39 Lợn ni nhóm có sân 39 Dụng cụ lấy nước bọt 41 Cách lấy nước bọt 41 Cách chiết nước bọt 41 Xác định nồng độ cortisol test ELISA 41 Bố trí thí nghiệm chuồng ni nhóm chuồng ni cũi 44 Đóng cũi 45 Mở cũi 45 Biến động tỷ lệ diện tích đất xây dựng chuồng trại quy mô chăn nuôi 49 Lợn nái quy mô nhỏ nuôi chuồng 50 Lợn nái quy mô lớn 50 Mối tương quan cortisol huyết tương nước bọt 65 Tỷ lệ thời gian thể tập tính ngày đêm (%) 68 Lợn nái chuồng ni nhóm có sân 69 Vết thương thể lợn gây hấn với 71 Lợn nhai bã trầu 88 Lợn cắn chuồng 88 Lợn nái sinh sản 92 Lợn bị viêm tử cung 95 Lợn bị viêm da 95 Hiện tượng khó đẻ 95 Can thiệp lợn có tượng khó đẻ 95 behavioral observation tool to assess pig welfare Physiology & behavior 89(3) pp 438-447 202 Spoolder H., M Geudeke, , C Van Der Peet-Schwering and N Soede (2009) Group housing of sows in early pregnancy: A review of success and risk factors Livestock Science 125(1) pp 1-14 203 Squires E J (2010) Applied animal endocrinology CABI 204 Steeno O and P De Moor (1966) The corticosteroid binding capacity of plasma transcatine in mammals and aves Bull Soc Royal Zool Anvers 38(9-24) 205 Stevenson P., D Battaglia, C Bullon and A Carita (2014) Review of animal welfare legislation in the beef, pork, and poultry industries, FAO Investment Centre Directions in Investment (FAO) eng no 10 206 Stookey J M and H W Gonyou (1994) The effects of regrouping on behavioral and production parameters in finishing swine Journal of animal science 72(11) pp 2804-2811 207 Stukenborg A., I Traulsen, B Puppe, U Presuhn and J Krieter (2011) Agonistic behaviour after mixing in pigs under commercial farm conditions Applied Animal Behaviour Science 129(1) pp 28-35 208 Tauson R (1993) Research approaches for improving the physical welfare and environment of laying hens 209 Taylor I A (1995) Designing equipment around behavior, In: Animal Behavior and the Design of Livestock and Poultry Systems pp 104-114 210 Temple D., A Dalmau, J L R De La Torre, X Manteca and A Velarde (2011) Application of the Welfare Quality® protocol to assess growing pigs kept under intensive conditions in Spain, Journal of Veterinary Behavior: Clinical Applications and Research 6(2) pp 138-149 211 The Humane Society (2012) State Farm Animal Protection Laws Retrieved on 1/4/2017 at https://static01.nyt.com/packages/pdf/opinion/STATE_FACTORY FARMING_LAWS_Nov_2010.pdf 212 The Humane Society (2016) Farm Animal Statistics: Slaughter Totals Retrieved on 1/4/2017 at http://www.humanesociety.org/news/resources/research/ statsslaughtertotals.html? 213 The Pig Site (2013) Electronic Sow Feeders Retrieved on 1/4/2017 at http://www.thepigsite.com/articles/4248/electronic-sow-feeders/ 214 Thomsson O., A.-S Bergqvist, Y Sjunnesson, L Eliasson-Selling, N Lundeheim and U Magnusson (2015) Aggression and cortisol levels in three different group housing routines for lactating sows Acta veterinaria scandinavica 57(1) pp 116 215 Tomley F M and M W Shirley (2009) Livestock infectious diseases and zoonoses The Royal Society 216 Tönepöhl B., A K Appel, B Voß, U K Von Borstel and M Gauly (2013) Interaction between sows’ aggressiveness post mixing and skin lesions recorded several weeks later Applied Animal Behaviour Science 144(3) pp 108-115 217 Torgerson P R and C N Macpherson (2011) The socioeconomic burden of parasitic zoonoses: global trends Veterinary parasitology 182(1) pp 79-95 218 Toscano M., D Lay, B Craig and E Pajor (2007) Assessing the adaptation of swine to fifty-seven hours of feed deprivation in terms of behavioral and physiological responses Journal of animal science 85(2) pp 441-451 219 Tsuma V., S Einarsson, A Madej, H Kindahl, N Lundeheim and T Rojkittikhun (1996) Endocrine changes during group housing of primiparous sows in early pregnancy Acta Veterinaria Scandinavica 37(4) pp 481 220 Tuchscherer M., E Kanitz, B Puppe, A Tuchscherer and T Viergutz (2009) Changes in endocrine and immune responses of neonatal pigs exposed to a psychosocial stressor Research in veterinary science 87(3) pp 380-388 221 Turner J (2000) The welfare of Europe’s sows in close confinement stalls, Hampshire, UK: Compassion in World Farming Trust 222 Turner S P., G W Horgan and S A Edwards (2001) Effect of social group size on aggressive behaviour between unacquainted domestic pigs Applied Animal Behaviour Science 74(3) pp 203-215 223 Turner S P., M J Farnworth, I M White, S Brotherstone, M Mendl, P Knap, P Penny and A B Lawrence (2006) The accumulation of skin lesions and their use as a predictor of individual aggressiveness in pigs Applied Animal Behaviour Science 96(3) pp 245-259 224 UDAW (2013) Universal Declaration of Animal Rights Retrieved on 1/4/2017 at http://www.weeac.com/universal-declaration-of-animal-rights.html 225 Uetake K (2013) Newborn calf welfare: A review focusing on mortality rates Animal Science Journal 84(2) pp 101-105 226 USDA (2017) Livestock and poultry: World markets and trade [Online] United States Department of Agricultural Retrieved on 1/4/2017 at http://usda.mannlib.cornell.edu/usda/current/livestock-poultry-ma/livestockpoultry-ma-04-11-2017.pdf 227 Valros A., C Munsterhjelm, E Puolanne, M Ruusunen, M Heinonen, O A Peltoniemi and A R Pösö (2013) Physiological indicators of stress and meat and carcass characteristics in tail bitten slaughter pigs Acta Veterinaria Scandinavica 55(1) pp 75 117 228 Van Putten G (1969) An investigation into tail-biting among fattening pigs British Veterinary Journal 125(10) pp 511-517 229 Vanhonacker F and W Verbeke (2014) Public and consumer policies for higher welfare food products: Challenges and opportunities Journal of agricultural and environmental ethics 27(1) pp 153-171 230 Verdon M., C F Hansen, J.-L Rault, E Jongman, L U Hansen, K Plush and P Hemsworth (2015) Effects of group housing on sow welfare: A review, Journal of animal science 93(5) pp 1999-2017 231 Vieuille-Thomas C., G Le Pape and J Signoret (1995) Stereotypies in pregnant sows: indications of influence of the housing system on the patterns expressed by the animals Applied Animal Behaviour Science 44(1) pp 19-27 232 Von Borell E and J F Hurnik (1991) Stereotypic behavior, adrenocortical function, and open field behavior of individually confined gestating sows Physiology & behavior 49(4) pp 709-713 233 Von Borell E and J Ladewig (1992) Relationship between behaviour and adrenocortical response pattern in domestic pigs Applied Animal Behaviour Science 34(3) pp 195-206 234 Wei Z J W W Z and L Hai-Bo (2007) Activity Patterns of Wild Boar in South Xiaoxing'an Mountains Chinese Journal of Zoology pp 017 235 Welfare Quality (2009) Welfare Quality® assessment protocol for pigs Lelystad, Netherlands pp 40-41 236 Weng R., S Edwards and P English (1998) Behaviour, social interactions and lesion scores of group-housed sows in relation to floor space allowance Applied Animal Behaviour Science 59(4) pp 307-316 237 Whaytt H., D Main, L Greent and A Webster (2003) Animal-based measures for the assessment of welfare state of dairy cattle, pigs and laying hens: consensus of expert opinion Animal Welfare 12(2) pp 205-217 238 Whittemore C (1996) Nutrition reproduction interactions in primiparous sows Livestock Production Science 46(2) pp 65-83 239 Whittemore C T (1994) Causes and consequences of change in the mature size of the domestic pig Outlook on Agriculture 23(1) pp 55-59 240 Windeyer M., K Leslie, S Godden, D Hodgins, K Lissemore and S Leblanc (2014) Factors associated with morbidity, mortality, and growth of dairy heifer calves up to months of age Preventive veterinary medicine 113(2) pp 231-240 241 Yun C.-H., P Wynn and J K Ha (2014) Stress, acute phase proteins 118 and immune modulation in calves Animal production science 54(10) pp 1561-1568 242 Zinsstag J., E Schelling, F Roth, B Bonfoh, D De Savigny and M Tanner (2007) Human benefits of animal interventions for zoonosis control Emerging infectious diseases 13(4) pp 527 243 Zurbrigg K (2006) Sow shoulder lesions: Risk factors and treatment effects on an Ontario farm Journal of animal science 84(9) pp 2509-2514 244 Zulovich, J M (2012) Effect of the Environment on Health Diseases of Swine (10th ed.) Ames, IA: John Wiley & Sons Inc pp 60-66 119 PHỤ LỤC PHỤ LỤC I BỘ CÂU HỎI ĐIỀU TRA ANIMAL WELFARE (DÀNH CHO HỘ CHĂN NI) Thơn: Xã: Huyện:……… Tỉnh:……… Ngày điều tra: Cán điều tra: I THƠNG TIN CHUNG VỀ NƠNG HỘ Thơng tin chung Họ tên người trả lời: Tuổi:…… Giới tính: Trình độ học vấn: Quan hệ với chủ hộ: Họ tên chủ hộ:……………………………………………………………………… Địa điểm trại (ngoài cánh đồng/khu dân cư): ………………………………… Kiểu hệ thống:  Nhỏ (300 thịt) Số điện thoại: Đất đai hình thức sở hữu Đất ruộng (sào) Hình thức Vườn (sào) Ao (sào) Tổng DT Lúa Rau màu Chuồng (m2) Diện tích Chi tiết chuồng lợn Mục Số chuồng Số con/ơ Diện tích Số con/m2 S sân chơi 120 Nái hậu bị Nái mang thai Nái nuôi Lợn thịt Cơ cấu vật nuôi Loại vật nuôi Số Loại vật nuôi Lợn hậu bị Gà thịt Lợn nái chờ phối Gà đẻ Lợn nái mang thai Ngan/vịt thịt Lợn nái nuôi Ngan/vịt đẻ Lợn thịt sinh trưởng (60kg, chờ xuất) Trâu Số Khác II HỆ THỐNG CHĂN NUÔI VÀ PHÚC LỢI ĐỘNG VẬT Chuồng trại vận động Kiểu chuồng Nái chờ Nái mang Nái nuôi phối thai Lợn thịt Ghi Chuồng sàn Gạch – ko độn chuồng Nền chuồng Gạch – độn chuồng Xi măng – độn chuồng Xi măng – ko độn chuồng 1con/cũi Kiểu nuôi con/ ô chuồng Nhiều con/ chuồng Kín Kiểu chuồng Hở, có bạt che Hở, khơng bạt che Hình thức vận động lợn (Vận động bên chuồng) Thỉnh thoảng lợn nái gia đình bác có vận động ngồi chuồng hay không? Khi cho vận động 121 Đánh giá chất lượng chuồng Nái chờ phối Chất lượng /mang thai Có/Ko Tốt/Kém Nái ni Có/Ko Lợn thịt Tốt/Kém Có/Ko Tốt/Kém Quạt hút Thơng gió Quạt thường Phun sương Làm mát Phun mái Giàn mát Đèn sưởi Nuôi dưỡng chăm sóc Ni dưỡng chăm sóc Nái mang thai Nái Lợn Lợn nuôi thịt theo mẹ Ghi HH hoàn chỉnh Thức ăn Tự trộn (CN+sẵn có) Sẵn có Máng ăn Tự động Cố định Số lần cho ăn/ngày Vệ sinh máng (lần/ngày) Chất lượng TĂ Tốt Mốc/hỏng Núm tự động Cho uống Bơm vào máng (Số lân/ngày) Khơng cho uống Khống, vitamin, điện giải Nguồn nước:  Nước máy  Nước giếng khơi  Nước giếng khoan  Nước ao, hồ Bổ sung thường xuyên Chỉ bổ sung cần thiết Không bổ sung Theo quy trình Vắc-xin Bệnh quan trọng Khơng tiêm Vắc-xin cho nái:………………………………………………………………… Vắc-xin cho lợn con: …………………………………………………………… 122 - Chăm sóc lợn theo mẹ  Bấm  Bấm nanh  Sưởi ấm (úm)  Tiêm sắt  Tập ăn sớm ( ngày)  Thiến  Hoạn  Tiêm phòng Thời gian cai sữa: .ngày Vấn đề thú y dịch bệnh Loại dịch bệnh Mức độ Nái mang Nái nuôi Lợn thai theo mẹ Lợn thịt Khơng (0)/Có (1) Chấn thương (q, liệt, lở lt,…) Tỷ lệ mắc (% tổng đàn) Khơng (0)/Có (1) Bệnh thông thường (tiêu chảy, hô hấp, Tỷ lệ mắc (% tổng đàn) đường sinh dục,…) Tỷ lệ chết (% tổng đàn) Khơng (0)/Có (1) Đại dịch (tai xanh, Tỷ lệ mắc (% tổng đàn) LMLM) Tỷ lệ tiêu hủy (% tổng đàn) * Bác có thường xuyên kiểm tra lợn bị bệnh không? Kiểm tra vào lúc nào? * Nêu lợn có dấu hiệu bị bệnh, bác có chữa trị khơng? sau bao lâu? * Chữa trị bệnh cho lợn  Không chữa  Tự chữa trị  Thuê cán TY xã  Thuê BSTY  Nhờ hộ chăn nuôi khác chữa  Khác III NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI CHĂN NUÔI VỀ ANIMAL WELFARE Trong chăn ni, ơng/bà có quan tâm đến việc thỏa mãn điều kiện sống cho vật hay không?:……………… + Nếu có, thỏa mãn nào?:………………………………………… Chuồng trại:……………………………………………………………………… Nuôi dưỡng (cho ăn uống):……………………………………………………… Chăm sóc sức khỏe vật ni:……………………………………………………… Thể tập tính nghỉ ngơi (vận động, bầy đàn,, vv):……………………… + Nếu không, sao?:……………………………………………………………… * Theo bác hình thức chăn ni (trang trại hay nơng hộ) vật sống thoải mái hơn? Tại sao? 123 PHỤ LỤC II BẢNG HƯỚNG DẪN CHI TIẾT CÁCH ĐÁNH GIÁ CHO ĐIỂM CỦA CHẤT LƯỢNG PHÚC LỢI 2009 Chỉ tiêu Điểm trạng Phương pháp thể Cung cấp nước uống Viêm khớp bao Khơng có phân thể Tổn thương bờ vai Thở dốc Kiểu chuồng Diện chuồng 124 tích Điểm Đánh giá Nuôi dưỡng tốt Quan sát thấy xương Phải ấn mạnh cảm nhận sườn, xương hông xương hông, xương sống Dễ dàng nhận thấy xương hông xương sống mà không cần ấn mạnh Có thể nhìn thấy gầy với xương sườn, xương hông Số máng, chức phù Chức phù hợp, hợp Chức không phù hợp, bẩn Máng sạch, vệ sinh Sạch, vệ sinh Bẩn, không vệ sinh Chuồng trại tốt Chia điểm: nhỏ: 1,5-2cm, Khơng có dấu hiệu viêm, sưng to: 2,0-5,0cm; rộng Một vài ổ viêm >5,0-7cm chân ổ viêm lớn Một vài ổ viêm lớn chân ổ viêm lớn ổ viêm bị loét Lợn đánh giá phải 30% dính bẩn với phân bị che tầm nhìn tồn bên thể lợn Lợn phải đứng lên Người Khơng có tổn thương đánh giá đứng cách lợn Vết thương cũ, lành, mẩn đỏ quan sát 28 lần/1 phút đợi 10 phút từ lúc bước vào chuồng Nhìn vào mạng sườn đếm số lần phồng lên xẹp xuống Cũi/chuồng chuồng Cũi m /nái Chỉ tiêu Què Phương pháp Điểm Sức khoẻ tốt Quan sát vận động lợn, lợn phải lại trước đánh giá Người đánh giá đứng gần 4m khơng bị chắn tầm nhìn Vết thương Người đánh giá đứng cách lợn thể khoảng 0,5m, quan sát bên không bị chắn tầm nhìn vết phồng5cm coi 16 tổn thương Đánh giá Đi lại bình thường Khập khiễng Lợn lại Không thấy tổn thương 2 vùng thể tổn thương vùng thể có >15 điểm tổn thương Tập tính thơng thường Tập tính khám phá Quan sát vào buổi sáng, sau ăn giờ, đảm bảo tất lợn đứng dậy (vỗ tay, chạm vào lợn) sau 5-10 phút sau bắt đầu đánh giá Khám phá chuồng: hít, ngửi, liếm nhai thứ chuồng Khám phá vật liệu: Khám phá vật liệu bổ sung rơm, độn chuồng Số lợn khám phá chuồng (con) Số lợn khám phá vật liệu bổ sung (con) Tập tính bất thường Tập tính rập khn Khơng Có 125 Được đánh giá vừa bước vào chuồng Trước đánh giá, Mối quan hệ với lên, xuống để đánh thức lợn có xuất người người đánh giá Khi đánh giá khơng cần lên xuống 126 Khơng sợ: Người đánh giá chạm vào tai mà lợn khơng có phản ứng Hơi sợ: Né, rụt lại người đánh giá chạm vào tai sau tiến lại gần Rất sợ: tránh, né người quan sát cúi xuống trước mặt PHỤ LỤC III QUY TRÌNH CHĂM SĨC VÀ NUÔI DƯỠNG LỢN CÁI VÀ LỢN NÁI TẠI TRẠI THỰC NGHIỆM I CHĂM SĨC NI DƯỠNG LỢN CÁI HẬU BỊ - Tuỳ vào thể trạng tùy vào giai đoạn sản xuất mà có chế độ chăm sóc ni dưỡng lợn hậu bị cho phù hợp - Cho lợn hậu bị ăn bữa/ngày - Lợn từ 90 kg 10 - 14 ngày trước dự kiến phối giống: cho ăn 2-2,3 kg/con/ngày tùy thể trạng với hàm lượng protein thô 14% với mức lượng ME 2.900 Kcal/kg thức ăn - Lợn hậu bị tiêm chủng đầy đủ theo chương trình tiêm chủng Công ty TNHH Lợn giống hạt nhân Dabaco trước sau nhập lợn trại II CHĂM SĨC NI DƯỠNG LỢN NÁI CHỬA - Thời gian chửa lợn trung bình 114 ngày, dao động vòng từ 111 ngày đến 118 ngày chia làm hai giai đoạn: * Giai đoạn chửa kỳ I : từ lúc phối giống có chửa đến ngày chửa thứ 84 Bào thai phát triển chậm, chiếm 1/4 khối lượng lợn lúc sơ sinh * Giai đoạn chửa kỳ II : từ ngày 85 đến đẻ, bào thai lớn nhanh chiếm 3/4 trọng lượng sơ sinh - Dinh dưỡng cho lợn nái có chửa + Lợn nái cho ăn phần, đảm bảo chất dinh dưỡng, đặc biệt ý cho ăn đủ Vitamin khoáng chất + Đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng lợn chửa: Protein thô 13%, NLTĐ 2900 Kcal/Kg TA + Mức ăn cho lợn nái có chửa (Kg thức ăn phối trộn/con/ngày) Trọng lượng nái (Kg) 80 90 100 110 >110 Chửa I 1,6 1,7 1,8 1,9 2,2 Chửa II 1,8 1,9 2,0 2,2 2,5 Chú ý: + Mức ăn cho nái chửa điều chỉnh tăng giảm cho phù hợp với thể trạng nái khoảng 0,2-0,5 kg/con/ngày + Vào mùa đông ngày nhiệt độ 150C, cho lợn nái ăn thêm 0,2-0,3 kg/con/ngày để bù vào phần lượng phải chống rét + Lợn uống nước tự 127 - Chăm sóc lợn nái chửa + Cho lợn yên tĩnh tuần sau phối giống + Kiểm tra theo dõi lợn có chửa vào ngày thứ 21 ngày thứ 42 sau phối xem có động dục trở lại không + Tắm cho lợn nái lần/ngày vào ngày nắng nóng + Vệ sinh chuồng trại, dọn phân lần/ngày + Phun thuốc tiêu độc khử trùng lần tuần + Tẩy nội ký sinh trùng 1-2 tuần trước đẻ cho lợn nái + ngày trước đẻ: dọn vệ sinh khử trùng chuồng trại, che chắn chuồng + ngày trước đẻ: giảm lượng thức ăn tinh từ 30-50% II CHĂM SĨC NI DƯỠNG LỢN NÁI NI CON VÀ LỢN CON THEO MẸ - Chăm sóc lợn nái đẻ + Cho lợn mẹ uống nước tự + Thông thường ngày đầu cho lợn mẹ ăn kg thức ăn tinh; ngày cho ăn 1,5 kg ngày cho ăn 2,0 kg, từ ngày thứ cho ăn theo định mức + Nhu cầu dinh dưỡng lợn nái nuôi con: Protein thô 16%, NLTĐ 3.200 Kcal/Kg thức ăn + Cho lợn ăn theo nhu cầu nhiên, định mức ăn cho lợn nái F1 nuôi con/ ngày đêm (TB nuôi 10 con) khoảng từ 5-6kg - Chăm sóc lợn theo mẹ + Sưởi ấm cho lợn con: Nhiệt độ thích hợp cho lợn sơ sinh ngày đầu lọt lòng mẹ 350C Cứ ngày sau giảm 20C, đến ngày thứ trở nhiệt độ ô úm 23-250C + Cho lợn bú sữa đầu sớm tốt Cố định đầu vú cho lợn để tạo đồng đàn + Tiêm phòng sắt cho lợn ngày tuổi + Cho lợn tập ăn sớm 10 - 15 ngày tuổi, cai sữa sớm cho lợn 28 ngày tuổi + Phòng bệnh lợn ỉa phân trắng: Cho lợn mẹ ăn đủ chất dinh dưỡng, giữ cho chuồng trại khô sẽ, giữ ấm cho lợn, tuyệt đối không tắm cho lợn + Tiêm chủng vac xin cho lợn theo khuyến cáo Công ty TNHH Lợn giống hạt nhân Dabaco 128 PHỤ LỤC IV ODDS RATIO VÀ CÁCH DIỄN GIẢI CÁC CHỈ SỐ Sử dụng số liệu đánh giá điểm tổn thương bờ vai lợn nái ni nhóm ni cũi giai đoạn mang thai từ 31 đến 100 ngày để diễn giải số: Chỉ tiêu Tổn thương bờ vai Điểm Chuồng nhóm (%) Chuồng cũi (%) 83,82 77,31 16,18 22,69 0 P OR 95%CI (Lower – Upper) 0,19 1,66 1,03- 2,68 Ghi chú: OR thể số chênh tỷ lệ điểm tiêu đánh giá kiểu chuồng ni nhóm so với tỷ lệ điểm kiểu chuồng nuôi cũi Odds định nghĩa tỉ số hai xác suất Nếu p xác suất điểm tổn thương bờ vai, P1 P2 xác suất kiện điểm Theo đó, odds định nghĩa bằng: P0 Odds1 = P P 1+ Odds1: Odds tỷ lệ điểm chia tỷ lệ điểm tỷ lệ điểm lợn ni chuồng nhóm P0: xác suất có điểm kiểu chuồng ni nhóm P1: xác suất có điểm kiểu chuồng ni nhóm P2: xác suất có điểm kiểu chuồng ni nhóm p0 Odds2 = p +p Odds2: Odds tỷ lệ điểm chia tỷ lệ điểm tỷ lệ điểm lợn nuôi chuồng cũi p0: xác suất có điểm kiểu chuồng ni cũi p1: xác suất có điểm kiểu chuồng ni cũi p2: xác suất có điểm kiểu chuồng nuôi cũi OR thể số chênh tỷ lệ điểm tiêu đánh giá kiểu chuồng ni nhóm so với tỷ lệ điểm kiểu chuồng nuôi cũi Odds1 OR= Odds Nếu OR > điều có nghĩa tỷ lệ lợn có điểm kiểu chuồng ni nhóm nhiều tỷ lệ lợn có điểm kiểu chuồng ni cũi Nếu OR = điều có nghĩa tỷ lệ lợn có điểm kiểu chuồng ni nhóm tuơng đương tỷ lệ lợn có điểm kiểu chuồng nuôi cũi 129 Nếu OR < điều có nghĩa tỷ lệ lợn có điểm kiểu chuồng ni nhóm tỷ lệ lợn có điểm kiểu chuồng ni cũi Lower95%CI: Giá trị tới hạn khoảng tin cậy 95% giá trị OR Upper95%CI: Giá trị tới hạn khoảng tin cậy 95% giá trị OR Với kết nghiên cứu trên, OR=1,66 với 95%CI:1,03-2,68, có nghĩa, tỷ lệ lợn có điểm tổn thương bờ vai lợn ni nhóm có khả cao tỷ lệ lợn có điểm tổn thương bờ vai lợn nuôi cũi 1,66 lần với 95%CI từ 1,03 đến 2,68 Giá trị OR khơng có ý nghĩa thống kê (P