BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH TÊN ĐỀ TÀI: ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG CHỊU HẠN CỦA MỘT SỐ GIỐNG NGÔ VỤ XUÂN TRÊN ĐẤT CÁT NỘI ĐỒNG TẠI TRẠI THỰC NGHIỆM NÔNG HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH, NGHỆ AN LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNG TRỒNG TRỌT MÃ SỐ: Người thực hiện: Lê Văn Huy Người hướng dẫn khoa học: PGS TS Nguyễn Quang Phổ VINH, 2012 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn suốt trình học tập thực đề tài nhận sư bảo, giúp đỡ, động viên thầy cô, bạn bè người thân Qua luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến: - PGS.TS Nguyễn Quang phổ Người trực tiếp hướng dẫn tơi cách tận tình chu đáo suốt thời gian thực đề tài hoàn chỉnh luận văn - Các Thầy Cô khoa Nông – Lâm – Ngư trường Đại học Vinh đóng góp ý kiến qúy báu cho tơi để hồn thành luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Sau đại học trường Đại học Vinh, gia đình, người thân, bè tạo điều kiện cho suốt thời gian học tập nghiên cứu Nghệ An, tháng 10 năm 2012 Tác giả Lê Văn Huy LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đay cơng trình nghiên cứu riêng tơi Các kết quả, số liệu luận văn trung thực chưa cơng bố cơng trình nghiên cứu khác Nghệ An, ngày 15 tháng 10 năm 2012 Tác giả Lê Văn Huy PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết đề tài Cây ngơ (Zea mays L.) lương thực phát cách 7000 năm Mêxicơ Pêru Từ đến nay, ngô nuôi dưỡng 1/3 dân số giới coi nguồn lương thực chủ yếu nhiều dân tộc Mêxicô, Ấn Độ, Philippin số nước Châu Phi khác Có tới 90% sản lượng ngô Ấn Độ 66% Philippin dùng làm lương thực cho người Ngay nước ta nhiều vùng Tây Bắc, Việt Bắc Tây Nguyên người dân dùng ngô làm lương thực Ngồi việc cung cấp lương thực ni sống người, ngơ cịn thức ăn cho gia súc, ngô nguồn thức ăn chủ lực để chăn nuôi cung cấp thịt, trứng, sữa Những năm gần ngơ cịn có giá trị thực phẩm cao như, ngô nếp, ngô đường, ngô rau nguồn nguyên liệu lớn cho ngành công nghiệp chế biến Từ ngơ chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau: Rượu, cồn, nước hoa Giá trị sản lượng ngô lớn tạo 670 mặt hàng khác ngành lương thực thực phẩm, công nghiệp nhẹ dược Theo Đại học tổng hợp Iowa (IFPRI 2006 - 2007) [36], để hạn chế khai thác dầu mỏ - nguồn tài nguyên không tái tạo cạn dần, ngô dùng làm nguyên liệu chế biến ethanol, thay phần nhiên liệu xăng dầu chạy ô tô Mỹ, Braxin, Trung Quốc Riêng Mỹ Ngơ cịn mặt hàng xuất có giá trị kinh tế cao, đứng đầu danh sách mặt hàng có khối lượng hàng hố ngày tăng, thị trường tiêu thụ rộng Trong đầu thập kỷ 90, lượng ngô buôn bán giới chiếm khoảng 75- 85 triệu Trên giới, ngô xếp thứ ba sau lúa mì lúa nước diện tích, đứng thứ hai sản lượng đứng đầu suất thành tựu ứng dụng ưu lai ngô Đối với điều kiện khơ hạn vùng Bắc Trung Bộ nói chung Nghệ An nói riêng, cuối vụ Xuân thời tiết khắc nghiệt, thời tiết nắng nóng, gió Lào, thiếu nước đặc biệt vùng cát cần chọn giống ngô chịu hạn tốt để giãn thời vụ gieo trồng đảm bảo cho cấu trồng hàng năm để khắc phục điều kiện khô hạn nhỡ thời vụ, sống chung với hạn hán Vì chọn đề tài: “Đánh giá khả chịu hạn số giống ngô vụ Xuân đất cát nội đồng trại thực nghiệm nông học, trường đaị học Vinh, Nghệ An” 1.2 Mục tiêu đề tài - Góp phần vào đánh giá sở khoa học để chọn giống ngô có khả chịu hạn tốt đảm bảo cho sinh trưởng, phát triển an toàn trồng điều kiện khô hạn bất thuờng xảy ra, đặc biệt vào giai đoạn thời tiết cuối vụ xuân đầu vụ hè - Đảm bảo an toàn kế hoạch sản xuất ngô hàng năm điều kiện khô hạn bất thường kéo dài diễn 1.3 Ý nghĩa khoa học thực tiễn 1.3.1 Ý nghĩa khoa học Kết nghiên cứu bổ sung vật liệu có khả chịu hạn cho việc lai tạo giống ngô chịu hạn trồng Nghệ An vùng đất cát nội đồng Kết nghiên cứu sở để bố trí thời vụ giống thích hợp tránh tác hại điều kiện khô hạn bất thường xảy hàng năm 1.3.2 Ý nghĩa thực tiễn Đánh giá khả chịu hạn Ngô giai đoạn khác suốt trình sinh trưởng, phát triển, giúp địa phương chọn giống Ngơ có khả chịu hạn tốt, suất cao điều kiện sinh thái khô hàng năm 1.4 Phạm vi nghiên cứu - Tập trung nghiên cứu khả chịu hạn số giống ngơ có triển vọng Nghệ An - Địa điểm nghiên cứu: Trại thực nghiệm trồng, khoa Nông Lâm Ngư, Trường Đại Học Vinh, Nghệ An - Thời gian nghiên cứu: Vụ Xuân năm 2012 - Đặc điểm đất trồng: Đất cát nội đồng ven biển - Quy trình kỹ thuật: Áp dụng quy trình kỹ thuật trồng ngô chung (của Bộ Nông nghiệp) Chương TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Nguồn gốc phân loại ngô 1.1.1 Nguồn gốc ngơ Ngơ người hóa trồng hàng nghìn năm Nguồn gốc ngơ nhiều nhà nghiên cứu quan tâm tìm hiểu Trong có nghiên cứu Vavilov cho Mehico Peru trung tâm phát sinh đa dạng di truyền ngô Mehico trung tâm thứ (trung tâm phát sinh) Vùng Andet (Peru) trung tâm thứ hai, nơi mà ngơ trải qua q trình tiến hóa nhanh chóng Theo Wilkes (1988) ngơ bắt nguồn từ hoang dại Miền trung Mehico độ cao 1500m vùng bán hạn có mưa mùa hè khoảng 350mm Người ta tìm thấy mẫu phấn ngơ khai quật Bellas Artes Thành phố Mehico Mẫu phấn ngơ tìm thấy độ sâu 70m xác định vào niên đại sơng băng cách 6000 năm Những khai quật hang động Bat New Mehico tìm thấy cùi ngơ - 3cm xác định tuổi vào khoảng 3600 năm trước Công Nguyên Những chứng chứng tỏ Mehico trung tâm phát sinh ngô [13] Ở Việt Nam ngô đưa vào trồng nước ta khoảng 300 năm trước đây, gần 10 năm lại sản xuất ngô nước ta khơng ngừng tăng lên diện tích suất [11] 1.1.2 Phân loại ngô Ngô có tên khoa học Zea mays L nhà thực vật học Thủy Điển Linnaeus đặt theo hệ thống tên kép Hy Lap – La Tinh Ngô thuộc chi Maydeae, họ hịa thảo (Granmineae) Từ lồi Zea mays L dựa vào cấu trúc nội nhũ hạt phân thành lồi phụ, lồi phụ gồm: Ngơ Đá (Zea mays L Subsp indurata.sturt) có dạng hạt trịn đỉnh hạt tròn nhẵn màu hạt đa dạng từ trắng đến đen vạc màu khác mày có màu trắng tím đỏ Ngơ ngựa (Zea mays L Subsp.indentata surt) có dạng hạt dàidẹt, đỉnh hạt lõm, nhăn tạo hình ngựa Cũng ngơ đá ngơ ngựa có màu hạt màu mày đa dạng tạo nên thứ khác Ngô nếp (Zea mays L subspVar subroceratina) với màu hạt tím, mày trắng tím Ngơ nếp có tính dẽo thơm tiềm năng suất thấp Ngô đường (Zea mays L Subsp saccharata sturt) có dạng hạt dẹt nhăn đỉnh hạt lõm có màu hạt đa dạng từ trắng đến tím, màu mày trắng tím đỏ Ngơ nổ (Zea mays L Subsp.everta sturt) Có dạng hạt nhỏ trịn nhọn đầu, có màu hạt trắng, vàng , tím, đỏ màu mày trắng Ngô bột (Zea mays L Subsp amilacea sturt).Có dạng hạt to, dẹt, màu trắng đục, vàng nhạt có mày trắng Ngơ bột gieo trồng chủ yếu vùng nhiệt đới Trung Mỹ Hiện ngơ bột Việt nam Ngơ Bọc (Zea mays L Subsp tunecata Sturt) Có hạt bọc mày phát triển bi Ngơ bọc khơng có ý nghĩa mặt kinh tế có ý nghĩa mặt tiến hóa di truyền.[5] 1.2 Tình hình sản xuất ngơ Thế Giới Việt Nam 1.2.1 Tình hình sản xuất ngơ Thế Giới Cây ngơ coi ba lương thực quan trọng Thế giới Về mặt diện tích trồng tổng sản lượng ngơ đứng vị trí thứ ba sau lúa mỳ lúa nước Cây ngô trồng thành công vùng nhiệt đới hầu hết quốc gia Thế Giới Trong năm gần đây, diện tích trồng ngơ khơng tăng mạnh năm trước đây, diện tích đất canh tác thu hẹp để sủ dụng cho cơng nghiệp mục đích khác Tuy nhiên, sản lượng ngô vẩn tăng suất ngô ngày cao nhờ sử dụng giống ngơ lai [9] Mức tăng trưởng bình qn hàng năm ngô Thế Giới diện tích 0,7%, suất 2,4% sản lượng 3,1% [6] Sản lượng ngô Thế Giới năm 2007 tăng gấp đôi so với 30 năm trước Năm 2005 - 2007 sản lượng ngô Thế Giới trung bình hàng năm 696,2 – 723,3 triệu Bảng 1.1 Tình hình sản xuất ngơ Thế Giới giai đoạn 2000 - 2007 Nước khu vực Thế Giới Châu Đơng Nam Diện tích (ha) 142.520.000 43.915.000 8.823.000 Năng suất (tạ/ha) 45,34 38,53 24,40 Sản lượng (tấn) 647.038.000 169.500.000 25.077.000 Các nước phát triển 48.410.000 74,02 358.895.000 Các nước phát triển Mỹ Trung Quốc Brazil Mexico 94.103.000 29.023.000 24.640.000 12.088.000 7.545.000 30,59 89,49 48,86 32,24 26,47 288.187.000 260.204.000 120.584.000 39.127.000 19.977.000 Sản lượng ngô xuất Thế Giới hàng năm từ 82,6 - 86,7 triệu Mỹ xuất 64,41% tổng sản lượng nước khác chiếm 35,5% Sản lượng ngô năm 2008 Trung Quốc dự báo đạt kỷ lục 153 triệu điều chỉnh tăng triệu (2%) so với dự báo tháng 5-2010 tăng 1,2 triệu so với sản lượng năm 2009 – 2010 [25] Bảng 1.2: Sản lượng ngô sản xuất Thế Giới 2009 - 2010 (ĐVT: Triệu tấn) TT - Sản lượng 2005 - 2006 Sản xuất 296,2 Mỹ 282,3 Các nước khác 413,9 Tiêu thụ nội địa 702,5 Mỹ 232,1 Các nước khác 470,5 Xuất 82,6 Mỹ 56,1 Các nước khác 26,5 Năm 2006 - 2007 702,2 267,6 434,6 722,8 235,6 487,2 84,7 53,0 31,7 2007 - 2008 771,5 331,6 439,5 768,8 267,7 501,1 86,7 54,5 32,2 Trung bình 723,3 293,8 429,5 731,4 245,1 486,3 84,7 54,5 30,1 (Nguồn:sonongnghiep.hatinh.gov.vn) Nhu cầu tiên thụ nội địa ngô Thế Giới lớn trung bình hàng năm từ 702,5 - 768,8 triệu Mỹ tiêu thụ 33,52% tổng sản lượng ngô tiêu thụ nước khác chiếm 66,4% Nhờ có lịch sử phát triển kỹ thuật trồng ngô, công nghệ chọn tạo giống cao, khả thương mại lớn nên Mỹ nước đạt kỷ lục suất, sản lượng, diện tích mức tiêu thụ nội địa xuất ngơ tồn Thế Giới Sản xuất ngơ ln giữ vai trị chủ đạo nông nghiệp Thế Giới Hàng năm sản xuất ngô cung cấp khối lượng lớn lương thực, thức ăn chăn nuôi,…đáp ứng nhu cầu cần thiết cho người 1.2.2 Tình hình sản xuất ngơ Việt Nam Việt Nam nước sản xuất nông nghiệp chủ đạo ngơ góp phần quan trọng đời sống sản xuất người dân Nước ta có vùng trồng ngơ lớn là: miền núi phía Bắc, miền núi Tây Bắc, đồng Sơng Hồng, miền núi Trung Bộ, Duyên Hải Miền Trung, Cao Nguyên Trung Bộ Đồng Bằng sông Cửu Long Diện tích trồng ngơ nước ta chiếm khoảng 10 ... kiện khô hạn nhỡ thời vụ, sống chung với hạn hán Vì tơi chọn đề tài: ? ?Đánh giá khả chịu hạn số giống ngô vụ Xuân đất cát nội đồng trại thực nghiệm nông học, trường đaị học Vinh, Nghệ An? ?? 1.2... nghiên cứu khả chịu hạn số giống ngô có triển vọng Nghệ An - Địa điểm nghiên cứu: Trại thực nghiệm trồng, khoa Nông Lâm Ngư, Trường Đại Học Vinh, Nghệ An - Thời gian nghiên cứu: Vụ Xuân năm 2012... liệu có khả chịu hạn cho việc lai tạo giống ngô chịu hạn trồng Nghệ An vùng đất cát nội đồng Kết nghiên cứu sở để bố trí thời vụ giống thích hợp tránh tác hại điều kiện khô hạn bất thường xảy