Đại học thái nguyên trờng đại học nông lâm [ — \ Lê Thị Thanh Nhàn Tên đề tài: "một số Đặc điểm dịch tễ, vai trò giun đũa Neoascaris vitulorum hội chứng tiêu chảy bê, nghé dới tháng tuổi tỉnh tuyên quang biện pháp điều trị" Chuyên ngành: Thú y Mà số: 60.62.50 Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp Ngời hớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Kim Lan Thái Nguyên, 2008 Lời cảm ơn Tôi xin trân trọng cảm ơn tập thể khoa sau Đại học - Trờng Đại học nông lâm Thái Nguyên đà tạo điều kiện giúp đỡ trình học tập thực luận văn Thạc sỹ nông nghiệp Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Ngun ThÞ Kim Lan - Phã hiƯu tr−ëng Tr−êng Đại học Nông lâm Thái Nguyên đà tận tình giúp đỡ trực tiếp hớng dẫn trình thực hoàn thành luận văn Xin chân thành cảm ơn cô, chú, anh, chị em, bạn bè đồng nghiệp Chi cục Thú y tỉnh Tuyên Quang đà nhiệt tình giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành luận văn Cuối xin đợc dành lời cảm ơn tới gia đình, ngời thân đà động viên, chia sẻ với suốt khoá học thực luận văn Thái Nguyên, ngày 14 tháng năm 2008 Tác giả luận văn Lê Thị Thanh Nhàn Lời cam đoan Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn hoàn toàn trung thực cha sử dụng cho bảo vệ học vị Mọi giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đà đợc cảm ơn thông tin, tài liệu trích dẫn luận văn đà đợc ghi rõ nguồn gốc Thái nguyên, ngày 14 tháng năm 2008 Tác giả luận văn Lê Thị Thanh Nhàn Đặt vấn đề Những năm gần đây, ngành chăn nuôi đà đợc Nhà nớc nhân dân đầu t phát triển, nhằm đáp ứng nhu cầu xà hội sản lợng chất lợng thực phẩm cao Một số địa phơng đà tập trung phát triển đàn bò sữa, đặc biệt đàn trâu bò thịt để đáp ứng nhu cầu thực phẩm, góp phần nâng cao đời sống xà hội Trong ngành chăn nuôi, chăn nuôi trâu bò nói riêng chăn nuôi gia súc nhai lại nói chung có u đáng ý thức ăn chăn nuôi chủ yếu cỏ phế phụ phẩm nông nghiệp, song lại có khả cung cấp lợng lớn thực phẩm có giá trị cho ngời tiêu dùng Ngoài ra, chăn nuôi trâu bò đà góp phần giải sức cày kéo nh bổ sung lợng phân bón hữu đáng kể cho sản xuất nông nghiệp, đặc biệt tỉnh miền núi Tuyên Quang tỉnh miền núi phía Bắc khó khăn điều kiện kinh tế, điều kiện địa hình phức tạp áp dụng giới hoá nhiều địa phơng, vậy, trâu đợc coi đầu nghiệp Tuy nhiên, vấn đề dịch bệnh, có hội chứng tiêu chảy xẩy phổ biến, gây trở ngại lớn cho ngành chăn nuôi nói chung chăn nuôi trâu bò nói riêng Tiêu chảy thấy mäi løa ti, nh−ng nhiỊu nhÊt vÉn lµ ë bê nghé từ sơ sinh đến ba tháng tuổi Theo Lê Minh Trí (1995), bê nghé có đến 70-80% tổn thất nằm thời kỳ bú sữa mẹ 80-90% số hậu bệnh tiêu chảy gây Tiêu chảy nhiều nguyên nhân gây ra: khí hậu thời tiết thay đổi đột ngột, thức ăn phẩm chất, điều kiện vệ sinh chuồng trại kém, bệnh nội khoa, bƯnh trun nhiƠm vµ bƯnh ký sinh trïng vv Nhiều kết nghiên cứu hội chứng tiêu chảy cho thấy: dù nguyên nhân gây viêm nhiễm, tổn thơng niêm mạc đờng tiêu hoá dẫn đến rối loạn tiêu hoá tiêu chảy (Hồ Văn Nam cs, 1997 [25]) Đà có nhiều công trình nghiên cứu nguyên nhân gây tiêu chảy cho bê nghé, phần lớn tác giả tập trung vào tìm hiểu nguyên nhân gây tiêu chảy giai đoạn bú sữa mẹ Trong nguyên nhân trên, ký sinh trùng đờng tiêu hoá, đặc biệt giun đũa Neoascaris vitulorum có vai trò quan trọng bê nghé dới tháng tuổi, việc gây tiêu chảy, ký sinh trùng nguyên nhân mở đờng cho mầm bệnh khác xâm nhập Bệnh ký sinh trùng không gây thành dịch ổ dịch lớn nh bệnh vi khuẩn vi rút khác, nhng thờng kéo dài âm ỉ, làm giảm xuất chăn nuôi, ảnh hởng đến khả sinh trởng phát triển gia súc Theo Trịnh Văn Thịnh (1982) [38], tiêu chảy xảy quanh năm, tiêu chảy giun đũa Neoascaris vitulorum chiếm tỷ lệ cao tổng số bê nghé sinh tû lƯ chÕt tíi 38,97% tỉng sè bª nghÐ bị bệnh Là cán Chi cục Thú y tỉnh Tuyên Quang, trực dõi tình hình dịch bệnh đàn bê nghé, thấy hội chứng tiêu chảy phổ biến, gây nhiều thiệt hại cho ngời chăn nuôi, đặc biệt bê nghé giai đoạn dới tháng tuổi Xuất phát từ thực tiễn chăn nuôi trâu bò sinh sản tỉnh Tuyên Quang, đà nghiên cứu đề tài: Một số đặc điểm dịch tễ, vai trò giun đũa Neoascaris vitulorum hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi tỉnh Tuyên Quang biện pháp điều trị Với mục đích: - Xác định số đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi Tuyên Quang - Xác định vai trò giun đũa Neoascaris vitulorum hội chứng tiêu chảy bê nghé - Đề xuất biện pháp điều trị tiêu chảy bê nghé có hiệu cao Chơng Tổng quan tài liệu 1.1 Hội chứng tiêu chảy bê nghé 1.1.1 Khái niệm hội chứng tiêu chảy Tiêu chảy bê nghé tợng bệnh lý phức tạp gây tác động nhiều yếu tố nh: tác động bất lợi điều kiện ngoại cảnh gây stress cho thể, chăm sóc, quản lý vệ sinh kém, thức ăn nớc uống không đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi cho mầm bệnh xâm nhập vào thể, đặc biệt loại vi khuẩn ký sinh trùng gây bệnh đờng tiêu hoá, dẫn tới nhiễm khuẩn làm rối loạn trình tiêu hoá, gây tợng tiêu chảy bê nghé non Đây nguyên nhân đóng vai trò quan trọng hội chứng tiêu chảy bê nghé Bệnh lý xuất thờng thĨ cÊp tÝnh hc m·n tÝnh, t thc tÝnh chÊt nguyên nhân gây bệnh tác động Đặc điểm rối loạn tiêu hóa tiêu chảy nhiều lần ngày, phân có nhiều nớc so với bình thờng tăng tiết dịch ruột (Blackwell T.E, 1989 [42]; Fairbrother, 1992 [44]) 1.1.2 Nguyên nhân gây tiêu chảy bê nghé Hội chứng tiêu chảy thờng gặp gia súc, đặc biệt gia súc non, gây thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi Sự tổn thất bê nghé sơ sinh chiếm tỷ lệ cao, mà chủ yếu bệnh tiêu chảy (Lê Minh Chí, 1995 [5]) Nguyên nhân gây tiêu chảy đa dạng Nhiều tác giả đà dày công tìm hiểu nguyên nhân gây tiêu chảy Tuy nhiên, tiêu chảy tợng bệnh lý có liên quan đến nhiều yếu tố, có yếu tố nguyên nhân nguyên phát, có yếu tố nguyên nhân thứ phát Vì vậy, để phân biệt rõ ràng nguyên nhân gây tiêu chảy vấn đề không đơn giản Sự phân loại có tính chất tơng đối, nêu đợc yếu tố xuất đầu tiên, yếu tố phụ xuất sau, để từ đa phác đồ điều trị bệnh có hiệu Tiêu chảy đợc coi hội chứng nhiều nguyên nhân gây ra, điểm qua nguyên nhân sau đây: 1.1.2.1 Nguyên nhân điều kiện ngoại cảnh Điều kiện ngoại cảnh, yếu tố thờng xuyên tác động lên thể gia súc điều kiện thời tiết, khí hậu Với tác động liên tục xạ mặt trời nh biến đổi bất thờng nhiệt độ, ẩm độ, gây stress cho thể Chính tác động này, làm cho thể động vật có đáp ứng điều chỉnh với điều kiện ngoại cảnh thay đổi, làm sức đề kháng giảm sút, khả mắc bệnh tăng (Rosenberg N.J, 1974 [56]) Nớc ta có khí hậu nhiệt đới gió mùa, phân chia làm mùa rõ rệt, mùa lại có đặc điểm riêng biệt đặc trng, khác rõ rệt Nhiều đợt thời tiết thay đổi đột ngột từ nắng sang ma, từ nóng sang lạnh, tác động xấu đến vật nuôi trồng Vụ đông xuân nhiệt độ tăng cao dần, đợt ma đầu mùa làm độ ẩm không khí tăng cờng, điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn có hại phát triển gây bệnh Các bệnh truyền nhiễm xảy mạnh, gây chÕt nhiỊu gia sóc, ®ã bƯnh phỉ biÕn th−êng gặp gia súc non bệnh đờng tiêu hoá (Nguyễn Vĩnh Phớc, 1974 [28]; Sử An Ninh, 1993 [26]; Đào Trọng Đạt cs, 1996 [8]; Hồ Văn Nam cs, 1997 [25]) Theo Trịnh Văn Thịnh (1962,1982) [36], [38], thời tiết ấm ẩm điều kiện thuận lợi cho trứng ấu trùng giun sán tồn phát triển ngoại cảnh, từ gây bệnh cho gia súc, gia cầm 1.1.2.2 Nguyên nhân tiêu chảy thức ăn dinh dỡng Thức ăn nguyên nhân gây tiêu chảy cho bê nghé Nh ta đà biết, mầm bệnh xâm nhập vào thể gia súc nhiều đờng khác nh: qua da, niêm mạc, vết thơng, qua đờng hô hấp, qua đờng tiêu hoá Song hội chứng tiêu chảy, xâm nhập yếu tố gây bệnh qua đờng tiêu hoá có ý nghĩa đặc biệt quan trọng hình thành bệnh Mầm bệnh nhiễm vào thức ăn, nớc uống trực tiếp vào thể gia súc, gặp điều kiện thuận lợi dễ tăng sinh số lợng gây bệnh Purvis G.M cs 1985 [52]) Trứng ấu trùng giun sán, noÃn nang cầu trùng có sức gây bệnh xâm nhập vào thể ký chủ qua đờng tiêu hoá, nhiễm vào thức ăn, nớc uống (Phạm Văn Khuê, 1996 [12]; Nguyễn Thị Kim Lan cs, 1999 [13]) Trong số trờng hợp bê nghé bị tiêu chảy dinh dỡng không hợp lý, bê nghé bú nhiều sữa, thức ăn nhiễm nấm mốc, giàu protein, nhiều nớc, thức ăn non tơi, phần ăn thay đổi đột ngột, thành phần dinh dỡng không cân đối Bệnh biểu mức độ bình thờng, nhanh hồi phục thay đổi phần ăn hợp lý Trong thức ăn thiếu số nguyên tố đa, vi lợng nh sắt, đồng thừa molipden gây rối loạn tiêu hoá, gây tiêu chảy thể cấp tính mÃn tính, kèm theo thay đổi màu sắc lông da thiếu máu (Daniels G cs, 1990 [43]) 1.1.2.3 Nguyên nhân vi khuẩn virus điều kiện định, vi khuẩn đợc xem nh tác nhân thứ phát sau nguyên nhân thức ăn, chăm sóc quản lý Trong đờng tiêu hoá động vật, vi khuẩn có lợi có tác dụng lên men, phân giải chất đờng tiêu hoá, giúp cho sinh lý tiêu hoá gia súc diễn bình thờng, có số loài vi khuẩn cã h¹i nh− E coli, Salmonella, hä vi khuÈn yÕm khí Clostridium, họ cầu khuẩn Streptococcus vi khuẩn quan trọng gây rối loạn tiêu hoá, viêm ruột hoại tử tiêu chảy ngời nhiều loài động vật có điều kiện thuận lợi (Vũ Văn Ngũ cs, 1997 [27]) Rối loạn tiêu hoá dẫn tới tiêu chảy động vật vi sinh vật gây thờng có đặc điểm đặc trng biểu bệnh lý riêng loài E.coli thờng nguyên nhân gây bệnh nguyên phát bê nghé 1-2 ngày tuổi, gây tiêu chảy, phân sống bê nghé lớn từ tạo phản ứng stress nhiễm trùng kế phát bệnh khác Triệu chứng chủ yếu bệnh tiêu chảy bê nghé E.coli nh triệu chứng tiêu chảy nguyên nhân khác, tợng tiêu chảy cấp tính, nớc rối loạn điện giải; phân thờng từ nhÃo đến toàn nớc, màu phân chuyển từ vàng nhạt sang màu trắng, phân có lẫn vết máu, có mùi hôi thối Đặc điểm gây bệnh E.coli vi khuẩn tác động chủ yếu đờng tiêu hoá bê nghé chết thờng xác gầy, bẩn, lông xù, bê bết phân, hông lõm, xơng cánh hông nhô cao, niêm mạc ruột non bị xuất huyết, có chỗ tụ máu (Phạm Sỹ Lăng Lê Văn Tạo, 2002 [18]) Vi khuẩn Salmonella xâm nhập vào thể qua đờng tiêu hoá, chúng bám vào tế bào nhung mao ruột, xâm nhập vào lớp tế bào biểu mô, sản sinh độc tố đờng ruột, phá huỷ niêm mạc ruột gây tiêu chảy Có nhiều virus gây bệnh hệ tiêu hoá Coronavirus vµ Coronavirus 2, Rotavirus vv lµm tỉn thơng niêm mạc ruột, phá huỷ trình hấp thu điều tiết dịch, dẫn đến tiêu chảy nặng ë gia sóc BƯnh lý xt hiƯn chđ u lµ viêm ruột, viêm kết tràng, manh tràng, tiêu chảy cấp mÃn tính, phân lỏng màu vàng, có lẫn máu, tỷ lệ mắc bệnh chết đàn cao Nguyên nhân rối loạn tiêu hoá tiêu chảy Coronavirus g©y bƯnh TGE (Transmissble Gastroenteritis), víi triệu trứng nôn mửa kèm theo tiêu chảy có nhiều nớc, phân màu vàng xanh, mùi hôi thối (Radostits O.M cs, 1994 [53]) 1.1.2.4 Nguyên nhân tiêu chảy rối loạn hệ vi khuẩn đờng ruột: Trong đờng tiêu hoá thể gia súc, khu hệ vi sinh vật bình thờng đà ảnh hởng lớn đến trình hấp thu dinh dỡng thể, hấp thu axit amin, gluxít, axit béo Sự có mặt vi khuẩn đờng tiêu hoá nh vi khuẩn lactobacillus, Bacillus subitilis, vi khuẩn thuộc giống Bacteroides vi khuẩn có lợi cho gia súc Khi có tác động yếu tố khí hậu thời tiết, số bệnh truyền nhiễm, trạng thái stress, thức ăn chất lợng làm rối loạn trình trao đổi chất, số vi khuẩn có khả cạnh tranh cao ức chế vi khuẩn khác tạo tợng loạn khuẩn Đặc 10 biệt, số vi khuẩn đờng ruột nh Salmonella, E.coli tăng sinh nhiều, lan tràn lên phía ống tiêu hoá, chúng sản sinh lợng độc tố đờng ruột (Enterotoxin) lớn gây tiêu chảy gia súc 1.1.2.5 Nguyên nhân ký sinh trùng Các ký sinh trùng đờng tiêu hoá, tác động chiếm đoạt chất dinh dỡng vật chủ, có tác hại lớn khác gây tổn thơng niêm mạc ruột, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây bệnh, làm rối loạn trình phân tiết, gây viêm ruột tiêu chảy cấp tính mÃn tính Độc tố nhiều loài ký sinh trùng gây ngộ độc cho vật chủ, thể biến loạn thần kinh Gia súc thờng nhiễm ký sinh trùng bị bệnh thể mÃn tính Vì vậy, triệu chứng tiêu chảy thể mÃn tính, hầu hết bị tiêu chảy song không liên tục, có xen kẽ tiêu chảy bình thờng, thể thiếu máu, da niêm mạc nhợt nhạt, ăn, thể trạng sa sút Các loại ký sinh trùng đờng ruột hay gây tiêu chảy cho bê nghé thờng gặp là: Cầu trùng; Giun đũa; Sán dây loại giun sán khác Ký sinh trùng sinh vật sống nhờ vào vật chủ khác sống, chiếm đoạt chất dinh dỡng sinh vật để sống phát triển Ký sinh trùng đờng tiêu hoá bê nghé không nằm cách sống này, chúng ký sinh đờng tiêu hoá bê nghé gây bệnh Bệnh ký sinh trùng đờng tiêu hoá gây cho bê nghé không thành ổ dịch nguy hiểm, không làm cho bê nghé chết nhiều (trừ trờng hợp bị bệnh nặng), song chúng gây tác hại nghiêm trọng, làm giảm sinh trởng phát triển bê nghé, làm bê nghé gầy còm, thiếu máu, khả sinh trởng chậm Theo Phạm Sỹ Lăng Phan Địch Lân (1999) [19], bệnh cầu trùng gây bê nghé mắc với tỷ lệ từ 20 - 50%, có loài cầu trùng phổ biến gây hại cho bê nghé Trong trình ký sinh phát triển ruột bê nghé, cầu trùng gây tổn thơng lớp nhung mao ruột lớp vòng tiếp với nhung mao, làm 83 Tiếp tục xác định nguyên nhân khác gây tiêu chảy cho bê nghé, từ có sở khoa học đầy đủ để hoàn thiện quy trình phòng, trị tiêu chảy cho bê nghé 84 Tài liệu tham khảo Tµi liƯu tiÕng viƯt: Vị TriƯu An (1978), Đại cơng sinh lý bệnh học, Nxb Y học, Hà Nội, tr 171-353 Vơng Đức Chất (1995), Khảo sát giun tròn ký sinh đờng tiêu hoá đàn bò sữa Hà Nội, Tạp chí khoa học kỹ thuật thú y , TËp 2, sè 1, tr 95 V−¬ng §øc ChÊt (1995), “KÕt qu¶ sư dơng Benzimidazole tÈy giun sán trâu bò vùng ngoại thành Hà Nội, Tạp chí khoa häc kü thuËt thó y, TËp1, (sè 5) Phạm Chức (1980), Sức đề kháng trứng loài giun đũa chất hoá học, Kết nghiªn cøu khoa häc kü tht Thó y 1968-1978, Nxb Nông nghiệp, tr 339-406 Lê Minh Chí (1995), Bệnh tiêu chảy gia súc, Bộ Nông nghiệp công nghiệp thực phẩm tr 22 Tô Ngọc Đại (1953), Những nhận định bệnh trạng bê nghé ỉa cứt trắng, Tập san kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, (số 11-12) Đào Trọng Đạt, Phan Thanh Phợng, Lê Ngọc Mỹ (1995), Bệnh đờng tiêu hoá lợn, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 221-293 Đào trọng Đạt (1996), Bệnh lợn ỉa phân trắng, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội Phạm Khắc Hiếu (1997) "Một số vấn đề dợc lý học gia súc non", Tạp chí khoa häc kü tht thó y, tr 71-74 10 Ph¹m Khuê (1998), "Điều chỉnh nớc điện giải", Cẩm nang điều trị nội khoa, Nxb Y học, Hà Nội, tr 73-90 11 Phạm Văn Khuê, Phan Trịnh Chức (1981), Khái quát tình hình kết điều tra giun sán kế hoạch năm lần thứ hai 1976 - 1980, Tạp chí khoa học kỹ thuật Nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp IV, (số 4), tr.195-201 12 Phạm Văn Khuê, Phan Lục (1996), Ký sinh trùng thú y, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 124-127 85 13 Nguyễn Thị Kim Lan, Nguyễn Văn Quang, Nguyễn Quang Tuyên (1999), Giáo trình ký sinh trùng thú y, NXB Nông nghiệp, Hà Nội, tr 94-97 14 Cao Thị Tuyết Lan (1996), Bệnh giun đũa bê nghé thị xà Lai Châu biện pháp phòng trừ, Tạp chí khoa học kü thuËt thó y, TËp 3, (sè 3), tr 66-67 15 Phan Văn Lan, Phùng Mạnh Tờng (1965), Kết điều tra chữa bệnh bê nghé ỉa cứt trắng Tuyên Quang, Tạp chí khoa học kỹ thuật nông nghiệp, (số 7), tr.433 16 Phan Địch Lân, (1986), "Tình hình nhiễm ký sinh trùng đàn bò nhập nội", Kết nghiên cứu khoa học kỹ thuật nông nghiệp (1979-1984), Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 119-121 17 Phan Địch Lân, (1993), "Nghiên cứu ứng dụng tiến kỹ thuật thú y vào sản xuất, phục vụ chơng trình lơng thực, thực phẩm", Công trình nghiên cứu khoa học năm 1990-1991, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội 18 Phan Địch Lân, Phạm Sỹ Lăng, Đoàn Văn Phúc (2005), Bệnh giun tròn động vật nuôi Việt Nam, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 84-91 19 Phạm Sỹ Lăng, Phan Địch Lân (1999), Bệnh trâu bò biện pháp phòng trị, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 176-177 20 Phạm Sỹ Lăng, Lê Văn Tạo (2002), Bệnh truyền nhiễm bò sữa biện pháp phòng trị, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 108-113 21 Phạm Sỹ Lăng, Lê Văn Tạo (2002), Hớng dẫn phòng trị bệnh ký sinh trùng, bệnh nội khoa nhiễm độc bò sữa, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 510; tr.125-131 22 Phạm Sỹ Lăng, Phan Địch Lân (1996), Bệnh thờng thấy đàn bò sữa Việt Nam kỹ thuật phòng trị, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 78-85 23 Phan Lục (1996), Thí nghiệm phòng trị ký sinh trùng đờng tiêu hoá trâu bò Dertil Benzimidazole, T¹p chÝ khoa häc kü tht thó y, TËp 3, (sè 2), tr 72-75 86 24 Phan Lôc (1993), "Tình hình nhiễm ký sinh trùng đờng tiêu hoá trâu bò vùng đồng sông Hồng thuốc phòng trị" Kết nghiên cứu khoa học, khoa chăn nuôi thú y Trờng Đại học nông nghiệp I (1991-1993), Nxb nông nghiệp, tr 92-93 25 Hồ Văn Nam, Nguyễn Thị Đào Nguyên, Phạm Ngọc Thạch (1997), Giáo trình bệnh nội khoa gia súc, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 200-210 26 Sử An Ninh (1993), "Kết bớc đầu tìm hiểu nhiệt độ, độ ẩm thích hợp phòng bệnh lợn phân trắng", Kết nghiên cứu khoa học, khoa chăn nuôi thú y, Đại học Nông nghiệp Hà Nội, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr.43-48 27 Vũ Văn Ngũ cs (1997), Loạn khuẩn đờng ruột tác dụng điều trị Colistin, Nxb Y học, Hà Nội 28 Ngun VÜnh Ph−íc (1974), Vi sinh vËt häc Thó y, Nxb khoa häc kü thuËt, tr 57-61; 75-79 29 Ngun B¸ Phơ (1992), Khoa häc kü tht thÕ giíi, Tuần báo Nông nghiệp, số 27 30 Nguyễn Văn Sửu (2005), Nghiên cứu tình hình tiêu chảy bê, nghé dới tháng tuổi tỉnh miền núi phía Bắc xác định số yếu tố gây bệnh cđa vi khn Escherichia coli, Salmonella vµ Clostridium perfrigens Ln án tiến sĩ Nông nghiệp, Hà Nội, tr 56 31 Đoàn Thị Băng Tâm (1987), Bệnh động vật nuôi, Tập 1, Nxb KHKT, tr.119-134 32 Đỗ Dơng Thái, Trịnh Văn Thịnh (1978), Công trình nghiên cứu ký sinh trùng Việt Nam, Tập 2: Giun sán động vật nuôi, Nxb khoa häc kü thuËt, Hµ Néi, tr 91, 259-275 33 Chu Đức Thắng (1997), Một số tiêu sinh lý, sinh hoá, lâm sàng bệnh viêm ruột lợn sau cai sữa, Luận án PTS khoa học Nông nghiệp, Hà Nội, tr.10 87 34 Nguyễn Văn Thiện, Vũ Ngọc Tý, Phan Văn Lan, Nguyễn Danh Kỹ (1977), Sổ tay chăn nuôi trâu bò - Tập 1, Nxb Nông nghiệp, tr 94-95 35 Trịnh Văn Thịnh (1959), Nắm vững quy luật, tích cực phòng trị bệnh giun đũa nghé, Tạp chí Nông lâm, (số 10) 36 Trịnh Văn Thịnh (1962), Bệnh giun đũa bê nghé Neoascaris vitulorum, Tạp chí khoa học kỹ thuật nông nghiệp, Hà Nội, (số 2), tr 35 37 Trịnh Văn Thịnh (1966), Ký sinh trïng cđa gia sóc nu«i ViƯt Nam, Nxb khoa học, Hà Nội, tr 66-69 38 Trịnh Văn Thịnh, Phan Trọng Cung, Phạm Văn Khuê, Phan Lục (1982), Giáo trình ký sinh trùng Thú y, Nxb Nông nghiệp Hà Nội, tr 137-141, 279 39 Dơng Công Thuận, Nguyễn Văn Lốc (1986), "Tình hình nhiễm giun đũa nghé Murrah kết thí nghiệm phòng trị", Kết nghiên cứu khoa học kỹ thuật nông nghiệp 1979-1984, Nxb Nông nghiƯp, Hµ Néi, tr 123-125 Tµi liƯu tiÕng n−íc ngoµi 40 Akyol C.V (1993), Epidemiological of Neoascaris vitulorum in around Barsa, Turkey, J-Helminthol, pp 73-77 41 Barbosa M.A; Correa F.M.A (1989), Natural parasitism of buffaloes in Botucatu, Sao Paulo, Brazil I Observations on Toxocara vitulorum (Goeze 1782), Arquivo-Brasileiro-de-Medicina-Veterinaria-e-Zootecnia, pp.511-525 42 Blackwell T.E (1989), Enteritidis and diarrhoea, Veterinary climate North American large animal pract, pp 547-575 43 Daniels G (1990), Nutritional factors in the Pathogenesis of proliferative enteritis and swine dysentery, 11th IPVS congress, pp 119-125 44 Fairbrother J.M., Betschinger H.U., Nielsen O.N., Pohlenz J.F (1992), "Escherichia coli infections Diseases of Swine", Seventh edition - Wolfe Publishing Ltd - Austrailian, pp 489-497 88 45 Gupta R.P., Yadav C.l., Ghosh J.D (1985), Epidemiology of helminth infection in calves of Haryana State, Agricultural-Science-Digest,-India, pp 53-56 46 Horchner F., Srikitijikarn L (1987), Efficacy of a metaphylactic worming program of buffalo calves in Thailand, Mitteilungen-der-OsterreichischenGesellschaft-fur-Tropenmedizin-und-Parasitilogie, pp.173-177 47 Iskander A.R., Tawjeek AFarid A.F (1987), Cryptosporidial infection among buffalo calves in Egyp, Indian-Journal-of-Animal-Science, pp 1057-1059 48 Muangyai M (1989), Parasitic diseases of buffalo calves and the control in Thailand, Buffalo-Journal, pp 109-120 49 Nagy B., Fekete P.Z.S (1985), Veterinary research Special issue, Inra FNV, Touluose France, pp 259-284 50 Panday V.S., Hill F.W.G., Hensman D.G., Baragwanth L.C (1990), Toxocara vitulorum in beef, calves kept on effluent-irrigated pastures in Zimbabwe, Veterinary-Parasitology, pp 349-355 51 Prokopic J., Sterba J Neoascaris vitulorum a scanning electronic microsope study (Goeze 1782), Folia-Parasitologica (1989), pp 67-69 52 Purvis G.M., Tremblay R.R (1985), "Diseases of the newborn", Veterinary Mcrobiology, pp 192-206 53 Radostits O.M., Blood D.C., and Gay C.C (1994), "Veterinary medicine, the texbook of Disease the cattles, sheeps, pigs, goatls and horses" Disease caused by Escherichia coli, disease caused by Salmonella spp, London, Philadelphia, Sydney, Tokyo, Toronto, pp 703-730 54 Roberts J.A (1989), Neoascaris vitulorum: treatment based on the duration of the infectivity of buffalo cows (Bubalus bubalis) for their calves, Journal-of veterinary-Pharmacolory-and-Therapeutics, pp 5-13 89 55 Roberts J.A (1990), The life cycle of Toxocara vitulorum in Asian buffalo (Bubalus bubalis), International-Journal-for-Parasitology, pp.833-840 56 Rosenberg N.J (1974), Micromate the biological environment, New York pp 125-150 57 Sokol A., Mikula I., Sova C (1991), "Neonatal Coli Infencie", Laboratorina diagnostic and preventional U/OLV-Kosice 58 Starke Wa., Machado R.Z., Bechara G.H., Zocoller M.C (1996), Skin hypersensitivity tests in buffaloes parasitized vith Neoascarit vitulorum, VetParasitol, Brazil, pp 283-290 59 Swain G.D; Misra S.C., Panda D.N (1987), Incidence and chemotherapy of Neoascaris vitulorum infection in Murrah buffalo calves at Bhubanneswar, Indian-Veterinary-Journal, pp 198-202 60 Taira N., Fujita J (1991), Morphological observaition of Toxocara vitulorum found in Japanese calves, J-Vet-Med-Sci, pp 409-413 61 Vichitr Sukhapesna (1982), Study of natural nematode infection in buffalo calves, Kasetsart - Veterinary (Thailand), pp 157-164 62 Weinstein D.L., Casiotis M., Lissner C.H.R., Osrien A.D (1984), "Flagella help S.typhimurium survive within murine macrophages", Infection and Immuniti, pp 819-825 63 Wen Y.L., Zhuang Z.L., Lin M.B., Pan Y.D., Gao B.Z., Wang T.J (1986), An epiemiologic survey of neoascaris in calves, Chinese-Journal-ofScience-and-Technology, pp 18-20 90 91 Mục lục Mở đầu Đặt vấn đề Mục đích đề tài Chơng Tổng quan tài liệu 1.1 Hội chứng tiêu chảy bê nghÐ Trang 1 3 1.1.1 Kh¸i niƯm hội chứng tiêu chảy 1.1.2 Nguyên nhân gây tiêu chảy bê nghé 1.1.2.1 Nguyên nhân điều kiện ngoại cảnh 1.1.2.2 Nguyên nhân tiêu chảy thức ăn dinh dỡng 1.1.2.3 Nguyên nhân vi khuẩn vi rút 1.1.2.4 Nguyên nhân tiêu chảy rối loạn hệ vi khuẩn đờng ruột 1.1.2.5 Nguyên nhân ký sinh trùng 1.1.3 Bệnh lý lâm sàng hội chứng tiêu chảy bê nghé 1.1.3.1 Bệnh lý 1.1.3.2 Lâm sàng hội chứng tiêu chảy bê nghé 10 1.1.4 Chẩn đoán hội chứng tiêu chảy bê nghé 12 1.1.5 Biện pháp điều trị tiêu chảy cho bê nghé 14 1.2 Giun đũa Neoascaris vitulorum bệnh giun đũa bê nghé 19 1.2.1 Đặc điểm sinh học giun tròn Neoascaris vitulorum 19 1.2.1.1 Đặc điểm hình thái Neoascaris vitulorum 19 1.2.1.2 Đặc điểm vòng đời Neoascaris vitulorum 20 1.2.2 Đặc điểm bệnh giun đũa Neoascaris vitulorum gây bê nghé 23 1.2.2.1 Cơ chế sinh bệnh 23 1.2.2.2 Đặc điểm dịch tễ bệnh giun đũa bê nghé 24 1.2.2.3 Biểu lâm sàng bệnh tích 29 92 1.2.3 Chẩn đoán bệnh giun đũa Neoascaris vitulorum bê nghé 30 1.2.4 Biện pháp phòng trị bệnh 31 Chơng Đối tợng, vật liệu, nội dung 33 phơng pháp nghiên cứu 2.1 Đối tợng, địa điểm, thời gian nghiên cứu 33 2.1.1 Đối tợng nghiên cứu 33 2.1.2 Địa điểm nghiên cứu 33 2.1.3 Thêi gian nghiªn cøu 33 2.2 VËt liƯu nghiªn cøu 33 2.3 Néi dung nghiªn cøu 34 2.3.1 Nghiªn cứu số đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi huyện, thị tỉnh Tuyên Quang 2.3.2 Vai trò giun đũa Neoascaris vitulorum hội chứng tiêu chảy bê, nghé dới tháng tuổi 2.3.3 Nghiên cứu tồn phát triển trứng giun Neoascaris vitulorum ngoại cảnh 2.3.3.1 Xác định phát tán trứng giun Neoascaris vitulorum ë chuång tr¹i, khu vùc xung quanh chuồng bÃi chăn thả trâu bò, bê nghé 2.3.3.2 Xác định thời gian trứng giun Neoascaris vitulorum phát triển thành trứng có sức gây bệnh điều kiện khác ngoại cảnh 2.3.3.3 Xác định khả tồn trứng giun Neoascaris vitulorum điều kiện khác ngoại cảnh 2.3.3.4 Xác định khả bê nghé nuốt trứng giun đũa có sức gây bƯnh bó mĐ 2.3.4 Thư nghiƯm mét sè ph¸c đồ điều trị tiêu chảy giun đũa gây bê nghé 2.4 Phơng pháp nghiên cứu 2.4.1 Theo dõi tiêu dịch tễ hội chứng tiêu chảy bê nghé 34 34 34 34 34 34 35 35 35 35 93 2.4.2 Phơng pháp xét nghiệm trứng giun đũa Neoascaris vitulorum 2.4.3 Phơng pháp theo dõi trứng giun Neoascaris vitulorum phát triển thành trứng có sức gây bệnh ngoại cảnh 2.3.4 Phơng pháp xác định khả tồn trứng giun đũa bê, nghé ngoại cảnh 2.4.5 Phơng pháp xác định ô nhiễm trứng Neoascaris vitulorum ngoại cảnh 2.4.6 Phơng pháp xác định khả bê nghé nhiễm giun đũa nt trøng giun cã søc g©y bƯnh bó mĐ 35 36 37 37 38 2.4.7 Phơng pháp điều trị tiêu chảy cho bê, nghé 38 2.4.8 Phơng pháp xử lý số liệu 40 Chơng Kết thảo luận 3.1 Nghiên cứu số đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi Tuyên Quang 42 42 3.1.1 Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy huyện, thị tỉnh Tuyên Quang 42 3.1.2 Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy theo lứa tuổi 44 3.1.3 Tỷ lệ tiêu chảy bª nghÐ theo tÝnh biƯt 46 3.1.4 Tû lƯ bª nghé tiêu chảy theo mùa vụ 47 3.1.5 Tỷ lệ bê nghé mắc tiêu chảy theo địa hình 49 3.1.6 Tỷ lệ tiêu chảy theo loại gia súc (bê, nghé) 40 3.1.7 Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy theo phơng thức chăn nuôi trâu bò mẹ 51 3.2 Vai trò giun đũa Neoascaris vitulorum hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi 3.2.1 Tỷ lệ nhiễm giun đũa Neoascaris vitulorum bê nghé tiêu chảy bê nghé bình thờng 3.2.2 Cờng độ nhiễm giun đũa Neoascaris vitulorum bê nghé tiêu chảy bê nghé bình thờng 3.3 Nghiên cứu tồn phát triển trứng giun đũa Neoascaris 53 53 55 59 94 vitulorum ngoại cảnh 3.3.1 Xác định phát tán trứng giun Neoascaris vitulorum ngoại cảnh 3.3.2 Xác định thời gian trứng giun Neoascaris vitulorum phát triển 59 62 thành trứng có sức gây bệnh ngoại cảnh 3.3.3 Xác định thời gian tồn trứng giun đũa Neoascaris vitulorum ngoại cảnh 3.3.4 Xác định khả bê nghé nhiễm giun đũa nuốt trứng giun cã søc g©y bƯnh bó mĐ 3.4 Sư dụng số phác đồ điều trị tiêu chảy cho bê, nghé Kết luận đề nghị 65 68 72 78 Kết luận 78 Tồn đề nghị 79 2.1 Tồn 79 2.2 Đề nghị 79 Tài liệu tham khảo 81 Tài liệu tham khảo tiếng việt 81 Tài liệu tham khảo tiếng Anh 84 Danh mục bảng số liệu Bảng Trang 3.1 Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy số địa phơng 43 3.2 Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy theo lứa tuổi 44 3.3 Tỷ lệ tiêu chảy bê nghÐ theo tÝnh biƯt 46 3.4 Tû lƯ bª nghÐ mắc tiêu chảy theo mùa vụ 47 3.5 Tỷ lệ bê nghé mắc tiêu chảy theo địa hình 49 3.6 Tỷ lệ tiêu chảy theo loại gia súc (bê nghé) 50 3.7 Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy theo phơng thức chăn nuôi trâu bò mẹ 51 3.8 Tỷ lệ nhiễm giun đũa bê nghé tiêu chảy bê nghé bình thờng 53 3.9 Cờng độ nhiễm giun đũa bê nghé tiêu chảy bê nghé bình th−êng 55 3.10 Sù l−u hµnh trøng giun Neoascaris vitulorum ë nỊn chng, khu vùc xung quanh chng vµ b·i chăn thả 3.11 Thời gian trứng giun Neoascaris vitulorum phát triển thành trứng có sức gây bệnh ngoại cảnh 60 62 3.12 Thêi gian tån t¹i cđa trøng Neoascaris vitulorum có sức gây bệnh ngoại cảnh 66 3.13 Tỷ lệ trâu, bò mẹ mang trứng Neoascaris vitulorum có sức gây bệnh bầu vú, núm vú tỷ lệ bê nghé nhiễm giun đũa 70 3.14 Kết sử dụng phác đồ điều trị tiêu chảy cho bê nghé 3.15 Hiệu lực tẩy giun đũa thuốc tẩy phác đồ điều trị tiêu chảy 74 3.16 Điều trị cho bê nghé sau dùng thuốc tiêu chảy 75 96 Danh mục ảnh minh hoạ ảnh Nghé bị tiêu chảy, xét nghiệm thấy nhiều trứng giun đũa phân Trang 57 Bê bị tiêu chảy, xét nghiệm thấy nhiều trứng giun đũa phân 57 Lấy mẫu phân nghé tiêu chảy (phân màu trắng, lỏng) 58 Mẫu phân bê nghé tiêu chảy bình thờng thu thập xét nghiệm tìm trứng giun đũa Neoascaris vitulorum Xét nghiệm phân bê nghé tìm trứng giun đũa Neoascaris vitulorum 58 59 Mẫu cặn chuồng, mẫu đất bề mặt xung quanh chuồng mẫu đất bề mặt bÃi chăn thả thu thËp vỊ xÐt nghiƯm t×m trøng giun Neoascaris 61 vitulorum Trứng giun đũa Neoascaris vitulorum thải (x 200) 64 Phôi bào phân chia ngày thứ (x 200) 64 Phôi bào phân chia co lại ngày thứ 10 (x 200) 65 10 ấu trùng hình thành trứng ngày thứ 12 (x 300) 65 11 Trøng Neoascaris vitulorum cã søc g©y bệnh ngày thứ 27 (một số trứng 68 đà bÞ h− háng) (x 300) 12 Trøng Neoascaris vitulorum cã sức gây bệnh chuyển sang h hỏng 68 ngµy thø 30 (x 300) 13 Trøng Neoascaris vitulorum cã sức gây bệnh ngoại cảnh hỏng hoàn toàn ngµy thø 34 (x 300) 14 MÉu giÊy mỊm vµ ớt lau bầu vú núm vú trâu, bò mẹ ®Ĩ t×m trøng giun ®ịa Neoascaris vitulorum 68 71 15 Các loại thuốc dùng điều trị tiêu chảy cho bê nghé 76 16 Tiêm thuốc điều trị tiêu chảy cho nghé 77 17 Giun đũa bị tẩy theo phân sau dïng thuèc ngµy 77 97 ... định số đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi Tuyên Quang - Xác định vai trò giun đũa Neoascaris vitulorum hội chứng tiêu chảy bê nghé - Đề xuất biện pháp điều trị tiêu chảy. .. sinh sản tỉnh Tuyên Quang, đà nghiên cứu đề tài: Một số đặc điểm dịch tễ, vai trò giun đũa Neoascaris vitulorum hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi tỉnh Tuyên Quang biện pháp điều trị Với... đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy bê nghé dới tháng tuổi huyện, thị tỉnh Tuyên Quang - Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy địa phơng - Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy theo tuổi - Tỷ lệ bê nghé tiêu chảy theo tính