1 LỜI CAM ĐOAN Chúng xin cam đoan cơng trình nghiên cứu chúng tơi Các kết luận văn trung thực chưa có cơng bố cơng trình Người cam đoan   NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT Chỉ số khối thể : BMI Huyết áp tâm thu : HATT Huyết áp tâm trương : HATTr Tăng huyết áp Nhiễm trùng đường tiểu : : THA NTĐT ĐẶT VẤN ĐỀ Nghiên cứu, điều tra tình hình bệnh tật nhân dân, nhóm tuổi khác bước quan trọng, nhằm phục vụ xây dựng số liệu dịch tễ học bệnh lý nhân dân, bệnh lý theo nhóm tuổi Thận máy đảm nhiệm nhiều chức nhằm giữ thăng nội môi, việc đào thải chất độc nội sinh ngoại sinh, kể số thuốc chữa bệnh phụ thuộc nhiều vào khả lọc thận Mặt khác bệnh lý thận - tiết niệu bệnh thường gặp đứng vào hàng thứ sau bệnh lý khác [23] Cho đến bệnh lý thận tiết niệu cịn phổ biến tồn giới nước có khí hậu nhiệt đới Theo nghiên cứu Võ Tam cộng tỷ lệ mắc bệnh thận tiết niệu xã Quảng Thọ Phong Sơn Quảng Điền - Thừa Thiên Huế 11,68% [16] Bệnh xảy lứa tuổi, thường gặp độ tuổi lao động Theo nghiên cứu Võ Phụng cộng 2400 trường hợp bệnh viện Trung ương Huế có 1,92% viêm thận mạn Theo thống kê Pháp năm 1988 tỷ lệ mắc suy thận mạn giai đoạn cuối 60 - 70 trường hợp/1triệu dân/năm tỷ lệ có khuynh hướng gia tăng theo thời gian [13], [25] Bệnh lý thận tiết niệu có triệu chứng lâm sàng phong phú, trường hợp không điển hình bệnh nhân dùng thuốc trước nhập viện, làm cho triệu chứng bị lu mờ dẫn đến chẩn đốn khó khăn điều trị muộn, làm gia tăng tỷ lệ di chứng tử vong [1] Các bệnh lý thận - tiết niệu có triệu chứng lâm sàng nặng nề, rõ ràng, có nhiều trường hợp khơng có triệu chứng lâm sàng đặc biệt giai đoạn nhẹ Việc phát bệnh giai đoạn chưa có triệu chứng lâm sàng quan trọng có ích giúp điều trị sớm, hạn chế tiến triển biến chứng bệnh Lứa tuổi 18 - 60 tuổi lao động hoạt động tình dục, việc phát bệnh lý thận - tiết niệu nhóm tuổi có ý nghĩa quan trọng thực tế Vì chúng tơi thực đề tài “Tìm hiểu tình hình mắc bệnh lý thận tiết niệu nhân dân xã Hương Hồ - Hương Trà - tỉnh Thừa Thiên Huế” với mục tiêu: Khảo sát tỷ lệ bệnh nhân có triệu chứng nghi ngờ bệnh lý thận tiết niệu lâm sàng tỷ lệ bệnh lý thận - tiết niệu phát thử nước tiểu 10 thông số người lớn 60 tuổi xã Hương Hồ - Hương Trà tỉnh Thừa Thiên Huế So sánh tỷ lệ phát bệnh thận - tiết niệu que thử 10 thông số giới nam nữ, nhóm tuổi 40 tuổi CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU 1.1.1 Thận - Mỗi thể có thận nằm sau phúc mạc, hố sườn thắt lưng, dọc theo bờ thắt lưng theo hướng nghiêng chếch vào giữa, thận phải thấp thận trái Thận người lớn dài 12 cm, rộng 6cm, dày 3cm, nặng không 130 gam, thận giữ chỗ lớp mỡ bao quanh thận, cuống thận, trương lực thành bụng tạng phúc mạc [2], [8], [22] - Đài bể thận: Các đài nhỏ hứng nước tiểu từ gai thận để đổ vào hay đài lớn trước nhập vào bể thận Mỗi đài nhỏ nhận hay nhiều gai thận, đặc biệt cực thận Các đài nhỏ xếp thành hai hàng dọc theo hai mặt trước sau thận [8], [22] 1.1.2 Niệu quản - Gồm có hai niệu quản, ống dẫn nước tiểu từ bể thận xuống bàng quang - Vị trí: Nằm sau phúc mạc, dọc hai bên cột sống thắt lưng ép sát vào thành bụng sau - Hình dáng kích thước: đường kính niệu quản căng gần 5mm từ xuống trừ đoạn hẹp (vị trí nối với bể thận, bắt chéo động mạch chậu, thành bàng quang) trung bình niệu quản dài 25 28cm, chia làm đoạn: đoạn bụng đoạn hông, đoạn dài từ 12,5 - 14cm [8], [22] 1.1.3 Bàng quang Là tạng rỗng phúc mạc chậu hơng bé, sau gị mu, nâng hậu môn, trước tạng sinh dục trực tràng Bàng quang túi chứa nước tiểu có dung tích người lớn 250 - 350ml, bàng quang đầy nước tiểu có hình cầu Đỉnh bàng quang có ống niệu rốn Hai lỗ niệu quản đổ chếch vào phần sau bàng quang với lỗ niệu đạo tạo thành tam giác bàng quang [8], [22] 1.1.4 Niệu đạo Khác nam nữ * Niệu đạo Nam - Là đường dẫn nước tiểu từ cổ bàng quang qua đáy chậu tới dương vật Niệu đạo nam đường xuất tinh Được chia làm hai phần: + Niệu đạo sau: bao gồm niệu đạo tiền liệt tuyến 2,5cm, niệu đạo màng qua cận đáy chậu - 2cm + Niệu đạo trước vật xốp bao quanh: niệu đạo hành cố định cịn niệu đạo dương vật di động, 12- 15cm - Niệu đạo có đường gấp 900 từ niệu đạo sau đến niệu đạo trước [8], [22] * Niệu đạo nữ Đi từ cổ bàng quang tới âm hộ đáy chậu Đường xuống trước, song song với âm đạo chia làm giai đoạn: đoạn chậu hông đoạn đáy chậu [8], [22] 1.2 SINH LÝ THẬN, TIẾT NIỆU 1.2.1 Thận Là quan hệ tiết, nhờ vào cấu trúc đặc biệt đơn vị thận nằm nhu mô thận, Thận thực chức sau: chức lọc cầu thận, chức tái hấp thu tiết ống thận, chức điều hoà thăng kiềm toan muối nước, chức nội tiết [7] 1.2.2 Đường tiết niệu Là đường dẫn nước tiểu từ ống góp đổ vào đài thận qua bể thận xuống niệu quản trước đổ vào bàng quang Hoạt động sinh lý bình thường chuyển dẫn nước tiểu theo chiều từ xuống dưới, khơng có tượng ngược lại [7] 1.2.3 Bàng quang, niệu đạo Chứa đựng nước tiểu tiết từ thận qua niệu quản xuống, sau thải nước tiểu qua niệu đạo Hoạt động nhịp nhàng tác động hệ thần kinh hệ thống cấu tạo đặc biệt bàng quang, tạo nên thay đổi áp lực bàng quang niệu đạo với hai tính chất đặc biệt tính sinh học đàn hồi tính chất co bóp lớp [7] 1.3 NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ THUẬN LỢI GÂY NÊN BỆNH LÝ THẬN TIẾT NIỆU 1.3.1 Nguyên nhân gây suy thận mạn Hầu hết bệnh mạn tính dù khởi phát bệnh cầu thận, ống kẽ thận hay mạch thận dẫn đến suy thận mạn Trong nguyên nhân suy thận mạn bệnh viêm cầu thận mạn chiếm tỷ lệ khoảng 40% Sau viêm cầu thận cấp, viêm cầu thận bệnh nhân bị luput ban đỏ hệ thống, viêm cầu thận bệnh nhân đái tháo đường, bệnh nhân bị Schonlein Henoch bệnh nhân bị hội chứng thận hư Viêm thận bể thận mạn chiếm tỷ lệ 30% nguyên nhân thường gặp Việt Nam Viêm thận kẽ: thường dùng thuốc giảm đau lâu dài Phenylbutazone, tăng acid uric máu, tăng Calci máu Bệnh mạch thận: thường gặp xơ mạch thận lành tính hay ác tính, huyết khối vi mạch thận, viêm quanh động mạch dạng nút tắc tĩnh mạch thận Bệnh thận bẩm sinh di truyền không di truyền thận đa nang, loạn sản thận, hội chứng Alport [5] 1.3.2 Nguyên nhân gây nên sỏi tiết niệu * Giả thuyết chất keo che chở (Butt) Trong nước tiểu có nhiều chất khác nhau, có tinh thể có tác dụng tạo sỏi acid uric, acid phosphoric, acid oxatic, Ca, Cystin, Xanthin Bên cạnh có số chất keo Mucin, Mucoprotein, acidluronic, acid chodrotinsuefaric chất có trọng lượng phân tử cao di động liên tục có tác dụng ngăn cản tinh thể tự tạo thành sỏi Tuy nhiên trường hợp nước tiểu bị nhiễm trùng bị rối loạn vận mạch hội chứng Cushing chất keo giảm nên khả che chở giảm làm tăng nguy tạo sỏi Ngoài sức di động khả chở chất keo bị giảm sút trường hợp Các vật ngoại lai nước tiểu máu cục, fibrin, xác chết vi khuẩn, tế bào mủ, sợi không tan vật làm nhân để kết thành sỏi Niêm mạc bị viêm Nước tiểu kiềm Ứ đọng nước tiểu đường tiểu lâu * Giả thiết Mucoprotein Sỏi tiết niệu loại Ca uric có nhân khởi điểm hữu mà cấu trúc Mucoprotein hay MucopolySaccharid đơn Lượng Mucoprotein phát triển người bị sỏi lên tới 500 - 1000mg/24 (bình thường 90 120mg/24 giờ) Ngồi cịn có thuyết kết tinh tăng tiết (vermeulen 1966) nước tiểu trạng thái bão hồ tinh thể tự chúng kết tinh lại thành sỏi mà khơng cần đến có mặt khn đúc hay dị vật khác [4], [20], [21] 1.3.3 Nguyên nhân gây nhiễm trùng đường tiểu Nhiễm trùng ngược dòng: hầu hết nhiễm khuẩn tiết niệu theo đường ngược từ lên sau vi khuẩn xâm nhập qua lỗ sáo, niệu đạo, vi khuẩn xâm nhập đưa dụng cụ qua niệu đạo vào bàng quang trường hợp thăm dò hay soi đường tiết niệu, đặt sonde tiểu Nhiễm khuẩn tiết niệu thay đổi tuổi giới trẻ sơ sinh đến 10 tuổi, 80% nhiễm trùng đường tiểu xảy trẻ nữ, từ 11- 20 tuổi gặp nhiễm trùng đường tiểu Đối với nam 60 tuổi nhiễm trùng đường tiết niệu cao nước tiểu ứ đọng bàng quang, ung thư tiền liệt tuyến, xơ cứng cổ bàng quang, ung thư tiền liệt tuyến Nhiễm khuẩn theo đường máu, tỷ lệ nhiễm khuẩn theo đường máu thấp so với nhiễm khuẩn ngược dòng lại quan trọng Từ máu vi khuẩn xuất phát từ nhiễm khuẩn thể dễ gây nhiễm khuẩn hệ tiết niệu, đường niệu lại có ứ trệ thận bị tổn thương Nhiễm khuẩn theo đường bạch huyết: Hiện cịn nghiên cứu Ngồi cịn lan truyền trực tiếp từ quan phụ cận [1], [6], [17] Nhiễm khuẩn đường tiết niệu thường loại trực khuẩn: Escherichia Coli, Enterobactes, Proteus vulgaris, proteus mirabilis, Pseudomoras aeruginosa loại cầu khuẩn hay gặp Staphylococcus aureus Các loại vi khuẩn khác gặp vi khuẩn lao vi khuẩn lậu [12], [24] 1.3.4 Nguyên nhân hội chứng thận hư * Nguyên phát: (vô căn) - Thận hư nhiễm mỡ: Tổn thương tối thiểu - Viêm cầu thận: Viêm cầu thận màng, viêm cầu thận tăng sinh màng, viêm cầu thận thoái hoá ổ đoạn, viêm cầu thận tăng sinh lan toả, viêm cầu thận tăng sinh thành mạch * Thứ phát: Sau bệnh lý khác như: - Bệnh toàn thể: lupus ban đỏ hệ thống, ban xuất huyết dạng thấp, Takayashu, viêm nút quanh động mạch, viêm đa - Bệnh ác tính: Hodgkin, u tuỷ xương, bệnh bạch cầu mạn thể lympho, ung thư biểu mô - Nhiễm độc thai nghén - Các bệnh chuyển hoá: Amylose nguyên phát hay thứ phát, đái tháo đường, suy giáp 10 - Các bệnh nhiễm độc: muối kim loại nặng Hg, Au, thuốc Trimetradion, paramethadione, Penicillamine, probenecid Nguyên nhân mạch máu: tắc tĩnh mạch chủ, tắc tĩnh mạch thận - Nhiễm trùng: + Vi trùng: liên cầu, Giang mai, Osler (viêm nội tâm mạc bán cấp) + Ký sinh trùng: Sốt rét, Bilharziose - Bệnh máu: Hồng cầu hình trịn, Hồng cầu hình liềm - Hồi chứng thận hư bẩm sinh gia đình [23], [25] 1.3.5 Nguyên nhân u xơ tiền liệt tuyến Nguyên nhân gây bệnh chưa thật rõ ràng có nhiều giả thuyết khác - Tần suất xuất hiện: nam giới 40 tuổi, thường bắt đầu có nhân phì đại tiền liệt tuyến, nhiên có khoảng 1/10 có biểu triệu chứng tắc đường tiểu Mức độ phì đại tuyến tiền liệt dường thay đổi theo chủng tộc Nam giới thuộc người Celtic thường có kích thước u xơ lớn người Anglo - xacxon, kích thước u xơ người Anglo - xacxon thường lớn u xơ người vùng Địa Trung Hải Nhưng khơng có chủng người có khả miễn dịch bệnh lý - Yếu tố tăng trưởng: Androgen Estrogen, Glucocortcoide yếu tố liên quan đến nội tiết khác bị ảnh hưởng thức ăn hay mơi trường, nên chúng xem yếu tố ngoại sinh việc điều hoà tăng sinh tiền liệt tuyến [3] 1.4 MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN SỰ HÌNH THÀNH BỆNH LÝ THẬN TIẾT NIỆU 1.4.1 Đối với sỏi tiết niệu - Yếu tố di truyền: Đối với Cystin sỏi acid uric yếu tố di truyền đóng vai trị quan trọng Sỏi Cystin xuất bệnh nhân đái Cystin kiểu gen đồng hợp tử, vai trò di truyền sỏi acid uric rõ ràng Đối 30 CHƯƠNG IV BÀN LUẬN Trong tất quan thể thận - tiết niệu quan bị bệnh tương đối cao Bệnh lý thận - tiết niệu gặp lứa tuổi, giới nơi Bệnh có biểu lâm sàng đa dạng từ viêm thận, bể thận có triệu chứng nặng nề, hội chứng thận hư ảnh hưởng tới tình trạng bệnh nhân, hình thái viêm bàng quang có triệu chứng mơ hồ, chí có hình thái im lặng (khơng có triệu chứng) [19] Vì việc phát tỷ lệ bệnh lý thận - tiết niệu cộng đồng, phát triển yếu tố thuận lợi liên quan đến bệnh giúp cho thầy thuốc lâm sàng có nhìn tổng qt có kế hoạch dự phịng điều trị sớm cách có hiệu 4.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Sau tiến hành thăm khám lâm sàng xét nghiệm nước tiểu cho 251 đối tượng người lớn có độ tuổi từ 18 - 60 tuổi chọn ngẫu nhiên 100 hộ thôn Long Hồ Thượng, xã Hương Hồ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế Chúng nhận thấy rằng: - Về cỡ mẫu: Theo tính tốn cỡ mẫu tối thiểu phải đạt với độ tin cậy 95%, độ xác 0,05 tỷ lệ bị bệnh thận - tiết niệu 11,68% (theo nghiên cứu Võ Tam cộng xã Quảng Thọ Phong Sơn) Thì số đối tượng tối thiểu phải khảo sát 159 tiến hành khảo sát 251 đối tượng, cỡ mẫu đạt u cầu - Độ tuổi trung bình nhóm đối tượng nghiên cứu 35,12 so với nghiên cứu tác giả Lê Thanh Long Nguyễn Ngọc Tiến nghiên cứu 248 đối tượng phường Trường An - thành phố Huế có độ tuổi trung bình 44,4± 16,6 [11], tác giả Hồ Văn Lộc cộng nghiên cứu xã Phong Sơn, 31 huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế 40,7 ± 17,4, tác giả Đặng Công Quýt Lê Lai nghiên cứu 100 người lớn phường Phú Hậu thành phố Huế có tuổi trung bình 46,01 ± 16,81 [14], so với nghiên cứu độ tuổi tương đối thấp phù hợp chúng tơi tiến hành nghiên cứu người trưởng thành 60 tuổi nghiên cứu nghiên cứu người trưởng thành từ 18 tuổi trở lên Chúng chọn đối tượng người lớn 60 tuổi để nghiên cứu độ tuổi lao động, độ tuổi hoạt động tình dục Các bệnh lý thận - tiết niệu lứa tuổi không ảnh hưởng đến sức khoẻ cá nhân mà ảnh hưởng đến suất nguồn lao động - Tỷ lệ nam nữ nghiên cứu Nam chiếm 44,62% nữ chiếm 55,38% so với nghiên cứu tác giả Lê Thanh Long Nguyễn Ngọc Tiến nghiên cứu NTĐTở cộng đồng người lớn phường Trường An - thành phố Huế có tỷ lệ nam chiếm 42,7%, nữ 57,3% [11], tác giả Đặng Công Quýt Lê Lai, nghiên cứu test uritest cộng đồng người lớn phường Phú Hậu thành phố Huế có tỷ lệ nam chiếm 42% nữ chiếm 58% [14], so với tác giả nghiên cứu chúng tơi có tỷ lệ nam nữ tương đường Kết bảng 3.1 cho thấy nghiên cứu khơng có khác biệt độ tuổi nam nữ (p > 0,05) giống nghiên cứu tác giả khác (Võ Tam cộng sự, Hoàng Viết Thắng cộng sự, Võ Phụng cộng sự) Kết bảng 3.3 cho thấy chiều cao cân nặng nhóm nam cao nhóm nữ (p < 0,05) BMI nam nữ lại tương đương giới hạn bình thường người Việt Nam Theo kết bảng 3.2 sơ đồ đối tượng nghiên cứu chủ yếu tập trung vào độ tuổi 18 - 40 chiếm tỷ lệ 66,93% Các trị số huyết áp tâm thu lẫn tâm trương đối tượng nghiên cứu nằm giới hạn bình 32 thường khơng có khác biệt so sánh hai giới hạn Tuy theo kết bảng 3.6 trị số huyết áp có xu hướng tăng dần theo tuổi Tỷ lệ THA chung nhóm nghiên cứu 9,17% thấp so với nghiên cứu Lê Thanh Long Nguyễn Ngọc Tiến 17,7% [11], nghiên cứu Phạm Gia Khải năm 1999 18,7% điều có lẻ phù hợp chúng tơi tiến hành nghiên cứu đối tượng từ 18 - 60 tuổi tác giả nghiên cứu độ tuổi từ 18 tuổi trở lên Tất đối tượng nghiên cứu điều có số lượng nước tiểu /24 nằm giới hạn bình thường [7], chúng tơi khơng tiến hành thu thập nước tiểu 24 mà ước lượng hỏi bệnh, kết khẳng định khơng có bệnh nhân rối loạn niệu mặt số lượng Chúng thấy khơng có khác biệt mặt số lượng nước tiểu/24 hai giới nam nữ (p > 0,05) 33 4.2 PHÂN LOẠI BỆNH Vì nghiên cứu chúng tơi tiến hành khảo sát cộng đồng phát bệnh qua thăm khám lâm sàng xét nghiệm 10 thông số nước tiểu giấy thử URS - 10 nên phân làm hai loại bệnh lý thận tiết niệu sau: - Nghi ngờ bệnh lý NTĐT qua triệu chứng lâm sàng xét nghiệm [20] - Có bệnh lý cầu thận 4.3 TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG CỦA BỆNH LÝ THẬN - TIẾT NIỆU 4.3.1 Triệu chứng bệnh lý nghi ngờ NTĐT Kết bảng 3.8 cho thấy triệu chứng lâm sàng NTĐT nghèo nàn, khơng có bệnh nhân biểu bệnh cảnh viêm thận - bể thận cấp, có lẽ nghiên cứu cộng đồng bệnh nhân có triệu chứng nặng nề có nhập viện để điều trị Các triệu chứng tiểu buốt, tiểu rát, tiểu đục, tiểu láu phát với tỷ lệ thấp Tiểu buốt rát chiếm 1,99% chung cho tồn nhóm nghiên cứu (chiếm 18,5%/nhóm bị bệnh); tiểu đục chiếm 1,59% chung tồn nhóm nghiên cứu (chiếm 14,8%/nhóm bị bệnh); tiểu đục chiếm 1,59% chung cho tồn nhóm nghiên cứu (chiếm 14,8% nhóm bị bệnh); tiểu láu chiếm 1,20% chung cho tồn nhóm nghiên cứu (chiếm 11,11%/nhóm bị bệnh); đau quặn thận chiếm 2,39% chung cho tồn nhóm nghiên cứu (chiếm 22,22%/nhóm bị bệnh) 4.3.2 Triệu chứng bệnh cầu thận Các triệu chứng lâm sàng bệnh cầu thận vốn nghèo nàn, nghiên cứu cộng đồng nên tỷ lệ phát triệu chứng khơng cao có trường hợp có triệu chứng phù chiếm 1,59% (chiếm 14,8%/nhóm bị bệnh) 4.4 KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU BẰNG QUE THỬ 10 THÔNG SỐ (URS - 10) 4.4.1 Tỷ lệ mắc bệnh thận - tiết niệu chung 34 Qua bảng 3.15 tỷ lệ bệnh lý thận - tiết niệu chiếm 10,76%, theo tác giả Võ Tam cộng nghiên cứu xã Quảng Thọ Phong Sơn tỷ lệ 11,68% phù hợp so với nghiên cứu chúng tôi, so với tác giả Phạm Ngọc Thanh, Thạch Cảnh Đồn nhận xét tình hình mắc bệnh thận - tiết niệu nhân dân huyện Nam Đông tỷ lệ 1,28% [17], thấp so với nghiên cứu hai tác giả nghiên cứu người chẩn đoán xác định qua X quang, siêu âm, UIV nên điều hợp lý 4.4.2 Về bệnh lý nghi ngờ NTĐT Nitrit niệu qua bảng 3.12 tỷ lệ Nitrit niệu (+) thấp 1,59% theo tác giả Vũ Đình Hùng Trương Đức Thành nghiên cứu Thành Phố Biên Hoà cho thấy tỷ lệ Nitrit niệu (+) lên đến 16,4% kết thấp nhiều Tuy vậy, nhiều nghiên cứu Nitrit niệu cộng đồng lại phát tỷ lệ Nitrit niệu (+) khác Theo tác giả Andrew Dearden John Dwilliams việc xác định Nitrit niệu giấy thử có dương tính giả, ngược lại có nhiều âm tính giá ảnh hưởng tới kết nghiên cứu Các ngun nhân gây âm tính giả: - Tích luỹ nước tiểu bàng quang khơng đủ lâu - Vi khuẩn sinh bệnh không sản xuất men để chuyển Nitrat thành Nitrit khối lượng khó - Một số Enterococcus số vi khuẩn khác không sinh men chuyển Nitrat thành Nitrit Các tác giả Châu Mỹ Phương Nguyễn Thị Hoài Phương nghiên cứu Test Nitrit niệu ghi nhận nhiều trường hợp cấy nước tiểu (+) 105 khuẩn lạc/ml Nitrit niệu (-) * Bạch cầu niệu: tỷ lệ bạch cầu niệu (+) chiếm 8,76%, trường hợp đưa vào nhóm nghi ngờ bị NTĐT khẳng định chẩn đốn NTĐT phải dựa vào xét nghiệm cấy nước tiểu Iseki K cộng 35 nghiên cứu bệnh thận mạn tính cộng đồng dân cư Okinawa Nhật Bản làm Protein niệu Creatimin máu 143.948 người vào năm 1993 thấy tỷ lệ mắc 15,7% 154.019 người vào năm 2003 tỷ lệ mắc 15,1% Theo tác giả Marszalek M cộng nghiên cứu tần suất đau thắt lưng mạn tính nghi ngờ nhiễm trùng đường tiểu thấp 1765 người nam giới tuổi 20 - 79 Viên - Aïo cho thấy tỷ lệ mắc 2,7% Mặc dù nhiều tác giả thường nhấn mạnh đặc hiệu kết hợp hai tiêu chuẩn bạch cầu niệu Nitrit niệu chẩn đoán NTĐT, nghiên cứu tỷ lệ Nitrit niệu (+) thấp bạch cầu niệu (+) lại cao khác nhiều lấy tiêu chuẩn bạch cầu niệu để nghi ngờ NTĐT nhằm tránh bỏ sót có q nhiều trường hợp Nitrit niệu (-) 4.4.3 Về bệnh lý cầu thận Protein niệu (+) chiếm tỷ lệ 7,17%, hồng cầu niệu (+) chiếm tỷ lệ 6,77% so với nghiên cứu tác giả Lê Thanh Long Nguyễn Ngọc Tiến nghiên cứu cộng đồng người lớn Phường Trường An - Thành phố Huế tỷ lệ protein niệu (+) 5,65%, hồng cầu niệu (+) 6,45% [11] Vậy hai tỷ lệ nghiên cứu hai tác giả tương đương Mặt khác nghiên cứu cộng đồng nên lấy làm sở để nói lên trường hợp có bệnh cầu thận mà khơng có chẩn đốn cụ thể Vì chẩn đốn bệnh cụ thể cần phải làm thêm xét nghiệm sâu Ở chúng tơi có tính chất chẩn đốn để sàng lọc Theo tác giả Iseki K cộng nghiên cứu bệnh thận mạn tính cộng đồng dân cư Okinawa Nhật Bản làm Protein niệu Creatimin máu 143.948 người vào năm 1993 thấy tỷ lệ mắc 15,7% 154.019 người vào năm 2003 tỷ lệ mắc 15,1% Theo liệu trung tâm kiểm sốt dự phịng bệnh tật Hoa Kỳ - 2007 16,8% dân số Hoa Kỳ ( 20 tuổi bị bệnh thận mạn tính dựa số liệu phân tích từ 1999 - 2004 Cịn phân tích số liệu từ 1988 - 1994 tỷ lệ mắc bệnh thận mạn 14,5% 36 4.4.4 Khác biệt tỷ lệ bị bệnh thận - tiết niệu qua lâm sàng xét nghiệm 10 thông số nước tiểu Qua bảng 3.15 tỷ lệ bị bệnh lý thận - tiết niệu qua lâm sàng 5,58% phát qua xét nghiệm 10 thông số 10,76% khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) Như việc áp dụng xét nghiệm 10 thông số làm tăng tỷ lệ phát bệnh, qua giúp phát trường hợp bị bệnh lý thận - tiết niệu chưa có biểu lâm sàng [10] 4.5 NGHIÊN CỨU CÁC MỐI TƯƠNG QUAN Kết bảng 3.9 cho thấy khơng có khác biệt mạch, BMI, lượng nước tiểu /24 hai nhóm bị bệnh khơng bị bệnh thận - tiết niệu Kết bảng 3.14 cho thấy tỷ lệ NTĐT nữ giới cao gấp lần nam giới điều phù hợp với nhận xét hầu hết tác giả nghiên cứu NTĐT phù hợp đặc điểm giải phẫu niệu đạo, điều kiện vệ sinh sinh dục Bên cạnh bệnh lý cầu thận lại có tỷ lệ nam cao nữ điều phù hợp với nhiều nhận xét nhiều tác giả, bệnh lý cầu thận có tỷ lệ nam cao nữ hội chứng thận hư có tỷ lệ nam/nữ 2/1 Nhưng so sánh bệnh lý thận - tiết niệu chung khơng có khác biệt hai giới Từ kết bảng 3.8 3.12 cho thấy triệu chứng lâm sàng bệnh lý thận tiết niệu nghèo nàn, xét nghiệm cho tỷ lệ nghi ngờ bệnh lý việc cần phải tăng cường áp dụng xét nghiệm để rà soát bệnh lý thận tiết niệu cộng đồng cần thiết Theo kết bảng 3.13 tỷ lệ số xét nghiệm nhóm tuổi 18 40 8,93% nhóm tuổi 41 - 60 14,46% phù hợp với nghiên cứu tác giả Lê Thanh Long Nguyễn Ngọc Tiến [11], tác giả Andrew Dearden Khi so sánh tỷ lệ bị bệnh lý thận tiết niệu hai nhóm tuổi khác biệt khơng có ý nghĩa thống kê theo chúng tơi điều hợp lý hai nhóm tuổi 37 sống địa bàn có yếu tố ảnh hưởng giống nhau, mặt khác độ tuổi lao động sinh hoạt tình dục tương tự 38 KẾT LUẬN Qua nghiên cứu 251 người lớn có độ tuổi từ 18 - 60 xã Hương Hồ huyện Hương Trà tỉnh Thừa Thiên Huế thăm khám lâm sàng thử nước tiểu que thử 10 thông số URS - 10 để sơ phát bệnh lý thận tiết niệu cộng đồng chúng tơi có kết luận sau: Tỷ lệ phát bệnh lý thận - tiết niệu nhân dân xã Hương Hồ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế qua lâm sàng 5,58%, nam chiếm 3,2%, nữ chiếm 2,38% Tỷ lệ phát bệnh lý thận tiết niệu qua 10 thơng số nước tiểu 10,76% Trong nam chiếm 8,04%, nữ chiếm 12,95% Việc áp dụng xét nghiệm 10 thông số nước tiểu làm tăng tỷ lệ phát trường hợp bị bệnh lý thận - tiết niệu so với dựa vào triệu chứng lâm sàng (p < 0,05) Tỷ lệ phát bệnh thận tiết niệu hai giới nam nữ khác biệt (p > 0,05) Tỷ lệ phát bệnh thận tiết niệu hai nhóm tuổi 18 - 40 41 - 60 khơng có khác biệt (p > 0,05) 39 KIẾN NGHỊ Qua nghiên cứu bệnh lý thận tiết niệu cộng đồng dân cư xã Hương Hồ, huyện Hương Trà tỉnh Thừa Thiên Huế thăm khám lâm sàng giấy thử nước tiểu 10 thơng số chúng tơi có kiến nghị sau: Cần áp dụng phương pháp thử nước tiểu, giấy thử 10 thông số cách rộng rãi cộng đồng để phát bệnh lý thận tiết niệu, có số lớn bệnh nhân bị bệnh lý thận - tiết niệu khơng có triệu chứng lâm sàng Cần có biện pháp nâng cao trình độ hiểu biết bệnh lý thận tiếtniệu cho nhân dân để họ có định đắn có triệu chứng nghi ngờ bị bệnh lý thận - tiết niệu, để điều trị sớm góp phần làm giảm tỷ lệ biến chứng bệnh 40 TÀI LIỆU THAM KHẢO Trần Quán Anh (2004), Nhiễm khuẩn tiết niệu sử dụng kháng sinh Bệnh học ngoại tập II, Nhà xuất Y học, Hà Nội, tr 150 - 159 Hoàng Bùi Bảo, Hoàng Viết Thắng (1999), Bước đầu tìm hiểu kích thước thận người lớn bình thường siêu âm, YHTH - Chuyên đề thận học niệu học, tr 23 - 24 Bộ Môn ngoại, Trường Đại học Y Khoa Huế (2002), U xơ tiền liệt tuyến, Bài giảng Bác sỹ Y Khoa, hệ năm, tr 74 - 78 Bộ môn ngoại, trường Đại học Y Hà Nội (1999), Sỏi thận, bệnh học ngoại, tập 1, Nhà xuất y học, tr 132 -140 Bộ môn Nội, trường Đại học Y Khoa Huế (2001), Suy thận mạn, Giáo trình Nội bệnh học điều trị, tr 25 - 31 Bộ môn Nội, trường Đại học Y Khoa Huế (2002), Viêm thận bể thận, Giáo trình giảng dạy bác sỹ đa khoa hệ, năm, tr.20 - 26 Bộ Môn Sinh lý, Trường Đại học Y Khoa Huế (2002), Sinh lý học thận, Giáo trình giảng dạy Bác sỹ đa khoa hệ năm, tr 30 - 52 Bộ môn Giải phẫu, Trường Đại học Y Khoa Huế (2002), Giải phẫu hệ tiết niệu, Giáo trình giảng dạy bác sỹ đa khoa hệ năm, tr - 13 Nguyễn Thành Đức, Trần Đức Hoè (1997), Một số nhận xét đặc điểm lâm sàng xử trí 31 trường hợp có suy thận sỏi, Tạp chí Y học thực hành số 4, tr 12 - 14 10 Hồ Viết Hiếu (1999), Kết "Multistix test" trường phổ thông cấp I xã Hương Hồ - Thành phố Huế, YHTH - Chuyên đề thận học niệu học, tr 38 - 40 11 Lê Thanh Long, Nguyễn Ngọc Tiến (2005), Nghiên cứu tình trạng nhiễm trùng đường tiểu người lớn phường Trường An - thành phố Huế, Luận văn tốt nghiệp Bác sỹ Y Khoa, trường Đại học Y Khoa Huế 41 12 Đỗ Thị Ngọc Mai, Trần Hữu Luyện cộng (1999), Căn nguyên vi khuẩn gây bệnh nhiễm khuẩn tiết niệu mức độ đề kháng với kháng sinh chúng, bệnh viện Trung ương Huế (1995 - 1998), Tạp chí Y học thực hành số 368, tr 47 - 49 13 Võ Phụng cộng (1999), Nghiên cứu tình hình đặc điểm suy thận mạn xã Phong Sơn, tỉnh Thừa Thiên Huế, Tạp chí Y học thực hành - Chuyên đề thận học niệu học số 368, tr 11 - 13 14 Đặng Công Quýt, Lê Lai (2002), Đánh giá kết uritest để phát bệnh lý thận - tiết niệu phường Phú Hậu - thành phố Huế Tiểu luận tốt nghiệp bác sỹ Y khoa hệ Chuyên tu - Trường Đại học Y Khoa Huế 15 Phạm Song, Đào Ngọc Song, Ngơ Văn Tồn (2001), chọn mẫu nghiên cứu dịch tễ học, Nghiên cứu hệ thống y tế, phương pháp nghiên cứu y học, Nhà xuất Y học Hà Nội, tr 16 - 23 16 Phạm Song, Đào Ngọc Phong, Ngơ Văn Tồn (2001), Cỡ mẫu nghiên cứu dịch tễ học, Nghiên cứu hệ thống y tế, phương pháp nghiên cứu y học, Nhà xuất Y học Hà Nội, tr 24 - 27 17 Phạm Ngọc Thanh, Thạch Cảnh Đồn (2003), Nhận xét tình hình mắc bệnh thận - tiết niệu nhân dân huyện Nam Đông, Tiểu luận tốt nghiệp Bác sỹ Y khoa hệ Chuyên tu khoá 2000 - 2003, Trường Đại học Y Khoa Huế 18 Hoàng Viết Thắng cộng (2002), Nghiên cứu tỷ lệ mắc bệnh sỏi hệ tiết niệu qua điều tra xã Phong Sơn - Thừa Thiên Huế, Kỷ yếu tóm tắt cơng trình nghiên cứu khoa học kỷ niệm 45 năm thành lập trường Đại học Y Khoa Huế 19 Hồng Viết Thắng, Hồng Trọng Thảng (2002), Nghiên cứu tình hình đặc điểm sỏi hệ tiết niệu xã Lộc Thuỷ - Phú Lộc - Thừa Thiên Huế, Kỷ yếu tóm tắt cơng trình nghiên cứu khoa học kỷ niệm 45 năm thành lập trường Đại học Y Khoa Huế 42 20 Nguyễn Bửu Triều (1991), Sỏi tiết niệu, Bách khoa thư bệnh học tập 1, Trung tâm quốc gia biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam, Hà Nội, tr 227 - 231 21 Nguyễn Bửu Triều, Nguyễn Mễ (2003), Sỏi thận, Bệnh học tiết niệu, Nhà xuất Y học Hà Nội, tr 233 - 243 22 Lê Ngọc Từ (2003 ), Giải phẫu hệ tiết niệu - Sinh dục, Bệnh học tiết niệu, Nhà xuất Y học, tr 13 - 36 23 Vũ Huy Trụ (1999), Một số kinh nghiệm điều trị Hội chứng thận hư bệnh nhân Nhi Đồng I, YHTH - Chuyên đề thận học niệu học số 368, tr 13 - 36 24 Nguyễn Văn Xang (2000), Viêm thận - bể thận mạn, Bách khoa thư bệnh học tập 1, Nhà xuất từ điển bách khoa Hà Nội, tr 382 - 384 25 Nguyễn Văn Xang, Đỗ Thị Liệu (2004), Hội chứng thận hư, Bài giảng bệnh học nội khoa tập 1, tr 297 - 306 26 Nguyễn Văn Xang, Đỗ Thị Liệu (2004), Suy thận mạn, Bài giảng bệnh học nội khoa tập 1, tr 326 - 337 27 Nguyễn Văn Xang, Đỗ Thị Liệu (2004), Thận ứ nước, Bài giảng bệnh học nội khoa tập 1, tr 337 - 345 TIẾNG ANH 28 Centers for Disease Control and Prevention (2007) Prevalence of chronic Kidney disease and associated risk factors - United States 1999 2004 MMWR Morb Mortal Wkly Rep Mar 2007 N 56 (8): 161 - 165 29 Iseki K al (2007), Changes in the demographics and prevalence of chromic kidney disease in Okinawa, Japan (1993 to 2003) Hypertension Res Jan 2007, No 30 (1): 55 - 62 30 Marszalek M et al (2007) Symptoms Suggestive of chronic pelvic pain Syndrome in an urban population: prevalence and associations 43 with lower urinary tract Symptoms and erectile function Joumal of Urology May 2007 N: 177 (5): 1815 - 1819 44 PHIẾU ĐIỀU TRA NGHIÊN CỨU BỆNH LÝ THẬN - TIẾT NIỆU Ở NGƯỜI 18 - 60 TUỔI TẠI XÃ HƯƠNG HỒ I PHẦN HÀNH CHÍNH - Họ tên: Tuổi: Giới: Nam/nữ - Địa chỉ: - Nghề nghiệp: II TIỀN SỬ: - Phù Có  khơng  - Rối loạn xuất tiểu: có  khơng  - Sỏi thận - tiết niệu Có  khơng  - Tăng huyết áp Có  khơng  - Đái thái đường Có  khơng  - Guotte Có  khơng  - Bệnh khác Có  khơng  - Tiền sử gia đình Có  khơng  III KHÁM LÂM SÀNG - Mạch: lần/phút - Trọng lượng kg Cao: mét - Huyết áp tâm thu: mmHg - Huyết áp tâm trương: mmHg - Lượng nước tiểu/24giờ .mml - Màu sắc nước tiểu: - Tiểu buốt rát: Có  khơng  - Tiểu đục: Có  khơng  - Tiểu máu Có  khơng  - Tiểu láu: Có  khơng  - Tiểu són Có  khơng  - Đau thắng lưng Có  khơng  - Đau quặn thận Có  khơng  - Thận lớn: phải  trái  - Điểm niệu quản đau: phải  trái  - Điểm bàng quang đau: có  khơng  IV XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU 10 THÔNG SỐ - Bạch cầu - Hồng cầu - Nitrite: - Tỷ trọng - Urobilinogene - Cetone - Protein - Bilirubin - pH - Glucose Hương Hồ, Ngày tháng năm Người điều tra ... thận tiết niệu nhân dân xã Hương Hồ - Hương Trà - tỉnh Thừa Thiên Huế? ?? với mục tiêu: Khảo sát tỷ lệ bệnh nhân có triệu chứng nghi ngờ bệnh lý thận tiết niệu lâm sàng tỷ lệ bệnh lý thận - tiết niệu. .. URS - 10 để sơ phát bệnh lý thận tiết niệu cộng đồng chúng tơi có kết luận sau: Tỷ lệ phát bệnh lý thận - tiết niệu nhân dân xã Hương Hồ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế qua lâm sàng 5,58%,... Hương Hơ ư- Huyện Hương Trà - Tỉnh Thừa Thiên Huế Hương Hồ xã nằm phía Nam huyện Hương Trà cách thành phố Huế? ? khoảng 5km, xã có thơn, kéo dài từ chùa Thiên Mụ đến điện Hòn Chén (xã Hương Thọ) Phía