BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP HỒ CHÍ MINH - VƯƠNG TỐ UYÊN KHẢO SÁT HOẠT TÍNH ỨC CHẾ HẤP THU GLUCOSE QUA RUỘT VÀ HOẠT TÍNH ỨC CHẾ ENZYM HMG-COA REDUCTASE CỦA CÁC CAO CHIẾT TỪ THÂN ĐẬU BẮP ABELMOSCHUS ESCULENTUS (L.) MALVACEAE LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP HỒ CHÍ MINH - VƯƠNG TỐ UYÊN KHẢO SÁT HOẠT TÍNH ỨC CHẾ HẤP THU GLUCOSE QUA RUỘT VÀ HOẠT TÍNH ỨC CHẾ ENZYM HMG-COA REDUCTASE CỦA CÁC CAO CHIẾT TỪ THÂN ĐẬU BẮP ABELMOSCHUS ESCULENTUS (L.) MALVACEAE Chuyên ngành: Dược Lý - Dược Lâm Sàng Mã số: 60720405 Luận văn Thạc sĩ Dược học NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS MAI PHƯƠNG MAI PGS.TS HUỲNH NGỌC TRINH Thành phố Hồ Chí Minh - 2017 ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi hướng dẫn cô PGS.TS Mai Phương Mai cô PGS.TS Huỳnh Ngọc Trinh Các số liệu, nội dung nghiên cứu, kết đề tài trung thực chưa công bố cơng trình khác trước TP Hồ Chí Minh, ngày 08 tháng 09 năm 2017 Tác giả VƯƠNG TỐ UYÊN iii LỜI CẢM ƠN Để có luận văn tốt nghiệp này, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc đ ến thầy cô khoa Dược – trường Đ ại học Y Dược TP Hồ Chí Minh, phịng đào tạo sau đại học, đặc biệt cô PGS.TS Mai Phương Mai cô PGS.TS Huỳnh Ngọc Trinh trực tiếp hướng dẫn, dìu dắt, giúp đỡ em suốt trình triển khai, nghiên cứu hoàn thành đ ề tài “Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase cao chiết từ thân Đậu bắp Abelmoschus esculentus (L.) Malvaceae” Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô, anh chị môn Dược lý, môn Dược liệu, mơn Sinh hóa, mơn Nghiên cứu khoa học, mơn Hóa Dược, Trung tâm Sâm Dược liệu – khoa Dược, ĐH Y Dược TP Hồ Chí Minh hỗ trợ tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn thành đề tài Em xin chân thành cảm ơn bạn DS Nguyễn Dương Ngọc Thới, DS Vưu Thanh Tú Quyên, ThS.DS Lê Thị Ngọc Thúy hỗ trợ giúp đỡ em suốt trình thực đề tài Em mong nhận đóng góp, phê bình q thầy cơ, anh chị bạn đồng nghiệp iv Luận văn thạc sĩ dược học – Khóa 2015-2017 Chuyên ngành: Dược lý – Dược lâm sàng – Mã số: 60720402 KHẢO SÁT HOẠT TÍNH ỨC CHẾ HẤP THU GLUCOSE QUA RUỘT VÀ HOẠT TÍNH ỨC CHẾ ENZYM HMG-COA REDUCTASE CỦA CÁC CAO CHIẾT TỪ THÂN ĐẬU BẮP ABELMOSCHUS ESCULENTUS (L.) MALVACEAE Vương Tố Uyên Thầy hướng dẫn: PGS TS Mai Phương Mai PGS TS Huỳnh Ngọc Trinh Mục tiêu: Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột cao chiết từ thân Đậu bắp ruột non chuột nhắt trắng Khảo sát hoạt tính ức chế HMG-CoA reductase cao chiết từ thân Đậu bắp mô hình in vitro in vivo Phương pháp: Chuột nhắt trắng, chủng Swiss albino, giống đực, từ – tuần tuổi Các cao chiết từ thân Đậu bắp Áp dụng phương pháp lộn ngược ruột để khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột cao chiết từ thân Đậu bắp Sử dụng dịch đồng thể enzym từ gan chuột để khảo sát hoạt tính ức chế enzym HMGCoA reductase cao chiết từ thân Đậu bắp mơ hình in vitro in vivo Kết quả: Cả cao thể hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột, cao ethyl acetat có hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột mạnh cao toàn phần IC50 cao toàn phần cao ethyl acetat 9,27 mg/ml 1,05 mg/ml Cả cao thể hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase mơ hình in vitro, IC50 ước lượng đư ợc atorvastatin 7,77 ng/ml, cao tồn phần 1002,03 µg/ml cao ethyl acetat 445,97 µg/ml Ở liều 60 g dược liệu khơ/kg, cao tồn phần cao ethyl acetat thể hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase in vivo 26,91% 25,5% so với nhóm chứng bệnh Kết luận: Cả cao Đậu bắp thể hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột ex vivo hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase in vitro, in vivo Từ khóa: Cao toàn phần, cao ethyl acetat, hấp thu glucose qua ruột, phương pháp lộn ngược ruột, enzym HMG-CoA reductase, dịch đồng thể v The master of Pharmacology – Courses 2015 – 2017 Specialization: Pharmacology – Clinical Pharmacy – Code: 60720402 Vuong To Uyen Supervisor: Assoc Prof Mai Phuong Mai, PhD Assoc Prof Huynh Ngoc Trinh, PhD INVESTIGATION OF INTESTINAL GLUCOSE ABSORPTION INHIBITORY ACTIVITY AND ENZYM HMG-COA REDUCTASE INHIBITORY ACTIVITY OF EXTRACTS FROM ABELMOSCHUS ESCULENTUS (L.) MALVACEAE Objective: Investigation of intestinal glucose absorption inhibitory activity and HMG-CoA reductase inhibitory activity of extracts from Abelmoschus Esculentus (L.) Malvaceae in vitro and in vivo Methods: Mice, male, Swiss albino, – weeks of age Absortion studies were performed using the everted gut sac model from mouse jejunum to investigate the inhibition of intestinal glucose absorption of extracts from Abelmoschus Esculentus (L.) Malvaceae Using the homogenate from mouse liver to investigate HMG-CoA reductase inhibitory activity of these extracts in vitro and in vivo Results: Both extracts showed intestinal glucose absorption inhibition, extract from ethyl acetat inhibited intestinal glucose absorption more strongly IC50 of extract from ethanol 50% is 9,27 mg/ml, extract from ethyl acetat is 1,05 mg/ml Both extracts showed HMG-CoA reductase inhibitory activity in vitro; IC50 of atorvastatin is 7,77 ng/ml, extract from ethanol 50% is 1002,03 µg/ml, extract from ethyl acetat is 445,97 µg/ml In vivo, both extracts from ethanol and ethyl acetat showed HMG-CoA reductase inhibitory activity 26,91% and 25,5%, respectively Conclusion: Both extracts from Abelmoschus Esculentus (L.) Malvaceae showed the intestinal glucose absorption inhibitor activity ex vivo, enzym HMG-CoA reductase inhibitory activity in vitro and in vivo Keywords: Extract from ethanol 50%, extract from ethyl acetat, intestinal glucose absorption, everted gut sac method, HMG-CoA reductase, homogenate vi MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ix DANH MỤC BẢNG x DANH MỤC HÌNH xi CHƯƠNG ĐẶT VẤN ĐỀ CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 QUÁ TRÌNH HẤP THU GLUCOSE QUA TẾ BÀO BIỂU MÔ RUỘT 2.1.1 Đại cương hấp thu chất qua tế bào biểu mô ruột 2.1.2 Các mơ hình thực nghiệm nghiên cứu hấp thu glucose qua ruột 2.1.3 Phương pháp sử dụng đoạn ruột lộn ngược 2.1.4 Phloridzin 2.2 QUÁ TRÌNH TỔNG HỢP CHOLESTEROL VÀ VAI TRÒ CỦA ENZYM HMGCOA REDUCTASE 11 2.2.1 Quá trình tổng hợp cholesterol 11 2.2.2 Enzym HMG-CoA reductase 12 2.2.3 Thuốc ức chế HMG-CoA reductase 14 2.2.4 Các thử nghiệm ức chế enzym HMG-CoA reductase từ dịch đồng thể enzym 18 2.3 CÂY ĐẬU BẮP 19 2.3.1 Tên gọi - Phân loại thực vật 20 2.3.2 Mô tả 20 2.3.3 Phân bố, thu hái chế biến 20 2.3.4 Thành phần hóa học 21 2.3.5 Tác dụng dược lý 21 CHƯƠNG ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 24 3.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 24 3.1.1 Động vật thí nghiệm 24 3.1.2 Dược liệu 24 3.1.3 Hóa chất dung mơi 26 3.1.4 Trang thiết bị – Dụng cụ 27 vii 3.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27 3.2.1 Kiểm nghiệm dược liệu 27 3.2.2 Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột 30 3.2.3 Quy trình tạo dịch đồng thể enzym từ gan chuột nhắt 34 3.2.4 Định lượng hàm lượng protein dịch đồng thể enzym gan thu phương pháp Biuret 36 3.2.5 Phương pháp định lượng hoạt tính HMG-CoA reductase 37 3.2.6 Phương pháp định lượng lipid huyết 38 3.2.7 Khảo sát hoạt tính ức chế HMG-CoA reductase mơ hình in vitro 41 3.2.8 Khảo sát hoạt tính ức chế HMG-CoA reductase mơ hình chuột tăng lipid huyết cấp tính 42 3.3 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ THỐNG KÊ 43 CHƯƠNG KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN 44 4.1 Kết chiết xuất dược liệu 44 4.2 Kiểm nghiệm dược liệu thân Đậu bắp (Abelmoschus esculentus L.) 45 4.2.1 Soi bột dược liệu 45 4.2.2 Các tiêu chất lượng chủ yếu 46 4.3 Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột 51 4.3.1 Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột cao toàn phần từ thân Đậu bắp 51 4.3.2 Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột cao ethyl acetat từ thân Đậu bắp 54 4.4 Khảo sát hoạt tính ức chế HMG-CoA reductase mơ hình in vitro 58 4.4.1 Kết khảo sát hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase in vitro atorvastatin 58 4.4.2 Kết khảo sát hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase in vitro cao toàn phần Đậu bắp 60 4.4.3 Kết khảo sát hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase in vitro cao ethyl acetat Đậu bắp 62 4.5 Khảo sát hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase mơ hình chuột tăng lipid huyết cấp tính 64 4.5.1 Tác dụng hạ lipid huyết 64 4.5.2 Hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase 66 CHƯƠNG BÀN LUẬN 69 viii 5.1 Kiểm nghiệm dược liệu 69 5.2 Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột 69 5.3 Khảo sát hoạt tính ức chế HMG-CoA reductase mơ hình in vitro 70 5.4 Khảo sát hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase mơ hình chuột tăng lipid huyết cấp tính 71 5.4.1 Tác dụng hạ lipid huyết 71 5.4.2 Hoạt tính ức chế enzym HMG-CoA reductase 72 CHƯƠNG KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 73 ix DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Tiếng Anh LDL-C Tiếng Việt Low-density lipoprotein Cholesterol Cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp LDL-R Low-density lipoprotein receptor Thụ thể lipoprotein tỷ trọng thấp HDL-C High-density lipoprotein Cholesterol lipoprotein Cholesterol tỷ trọng cao HMG-CoA Hydroxymethylglutaryl Coenzym A TG Triglyceride SGLT1/2 Sodium-glucose linked transporter Chất đồng vận chuyển Na+- 1/2 glucose 1/2 GLUT1/2/5 Glucose transporter 1/2/5 Chất vận chuyển glucose Papp 1/2/5 Tính thấm biểu kiến Apparent permeability EA Ethyl acetat IV Intravenous FC Folin-Ciocalteu’s phenol Tiêm tĩnh mạch Cao TP Cao toàn phần Ator 64 Atorvastatin liều 64 mg/kg ... – Mã số: 60720402 KHẢO SÁT HOẠT TÍNH ỨC CHẾ HẤP THU GLUCOSE QUA RUỘT VÀ HOẠT TÍNH ỨC CHẾ ENZYM HMG- COA REDUCTASE CỦA CÁC CAO CHIẾT TỪ THÂN ĐẬU BẮP ABELMOSCHUS ESCULENTUS (L. ) MALVACEAE Vương Tố... Trinh Mục tiêu: Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột cao chiết từ thân Đậu bắp ruột non chuột nhắt trắng Khảo sát hoạt tính ức chế HMG- CoA reductase cao chiết từ thân Đậu bắp mơ hình... 4.3.1 Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột cao toàn phần từ thân Đậu bắp 51 4.3.2 Khảo sát hoạt tính ức chế hấp thu glucose qua ruột cao ethyl acetat từ thân Đậu bắp