BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HỒ CHÍ MINH KHOA LUẬT THƯƠNG MẠI HỒ THỊ NGỌC ÁNH PHÁP LUẬT BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP TẠI VIỆT NAM- NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT Chuyên ngành Luật Thương mại TP.HỒ CHÍ MINH – 2011 TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HCM KHOA LUẬT THƯƠNG MẠI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT PHÁP LUẬT BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP TẠI VIỆT NAM- NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG SINH VIÊN THỰC HIỆN: HỒ THỊ NGỌC ÁNH KHÓA: 32 MSSV: 3220002 GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN: TS NGUYỄN THỊ THỦY TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2011 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu thân tơi, có hỗ trợ từ giáo hướng dẫn TS.Nguyễn Thị Thủy Trong khóa luận, tơi có sử dụng số thơng tin, đánh giá, nhận định tác giả khác có thích nguồn gốc Nếu phát có gian lận nào, tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm trước Hội đồng, kết khóa luận Mục lục Nội dung Trang Lời mở đầu Chương I Những vấn đề lý luận chung bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 1.1.Sự hình thành bảo hiểm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 1.2.Khái niệm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 1.2.1.Về thuật ngữ bảo hiểm 1.2.2.Trách nhiệm nghề nghiệp 1.2.3.Khái niệm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 11 1.3.Đặc trưng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 12 1.3.1.Đối tượng bảo hiểm mang tính trừu tượng 12 1.3.2.Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp mang tính bắt buộc số ngành nghề pháp luật quy đinh 12 1.3.3.Doanh nghiệp bảo hiểm thực nghĩa vụ trả tiền có u cầu địi bồi thường thiệt hại người thứ ba 13 1.3.4.Số tiền bảo hiểm thực chất thuộc bên thứ ba 14 1.3.5.Tổn thất phải phát sinh từ hoạt động nghề nghiệp 14 1.3.6.Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp chủ yếu bảo hiểm trách nhiệm theo hợp đồng 15 1.3.7.Phương thức bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp phương thức bảo hiểm có giới hạn 16 1.3.8.Lỗi bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 16 1.3.9.Thế quyền bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 19 Kết luận chương I 22 Chương II Quy định pháp luật Việt Nam bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 2.1.Cơ sở pháp lý đặt trách nhiệm nghề nghiệp 23 2.2.Đối tượng tham gia bảo hiểm đối tượng bảo hiểm 25 2.2.1.Đối tượng tham gia bảo hiểm 25 2.2.2.Đối tượng bảo hiểm 25 2.3.Phạm vi bảo hiểm 26 2.3.1.Phạm vi bảo hiểm 27 2.3.2.Hạn mức trách nhiệm bảo hiểm mức miễn thường 29 2.4.Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 30 2.4.1.Khái niệm 30 2.4.2.Chủ thể hợp đồng 31 2.4.2.1.Bên nhận bảo hiểm 31 2.4.2.2.Bên mua bảo hiểm 31 2.4.2.3.Bên thứ ba 32 2.4.2.4.Mối quan hệ bên mua bảo hiểm bên nhận bảo hiểm bên thứ ba 32 2.4.3.Hình thức hợp đồng 32 2.4.4.Đối tượng hợp đồng 33 2.4.5.Nội dung hợp đồng 34 2.4.6.Sự kiện bảo hiểm 34 2.4.7.Phí bảo hiểm 36 2.4.8.Hiệu lực hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 36 2.4.8.1.Điều kiện có hiệu lực 36 2.4.8.2.Thời hạn hiệu lực 38 2.4.8.3.Các trường hợp chấm dứt hiệu lực hợp đồng 39 2.5.Thủ tục giải khiếu nại liên quan đến hợp đồng bảo hiểm 41 Chương III Thực trạng áp dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp số kiến nghị hoàn thiện 3.1.sự cần thiết bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 42 3.2.Thực trạng áp dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Việt Nam 44 3.2.1.Tổng quan thực trạng 44 3.2.2.Chủ thể mua bảo hiểm 45 3.2.2.1.Chủ thể mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bắt buộc 45 3.2.2.2.Chủ thể mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp tự nguyện 47 3.2.3.Tình hình cung ứng sản phẩm bảo hiểm 48 3.3.Nguyên nhân 49 3.3.1.Sự bất cập pháp luật 49 3.3.2.Thiếu hàng lang pháp lý cho bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 50 3.3.3.Nguyên nhân khác 51 3.3.3.1.Từ phía người tham gia bảo hiểm 51 3.3.3.2.Từ phía nhà cung ứng sản phẩm bảo hiểm 53 3.4.Một số kiến nghị hoàn thiện 53 3.4.1.Sự cần thiết phải xây dựng hoàn thiện pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Việt Nam 53 3.4.2.Một số kiến nghị xây dựng hoàn thiện luật 54 3.4.2.1.Hoàn thiện quy định pháp luật 54 3.4.2.2.Xây dựng hành hang pháp lý đặc thù cho quan hệ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 55 3.4.2.3.Xây dựng chế dảm bảo thực thi 57 Kết luận 59 Phụ lục I - Bản tóm lược hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Phụ lục II - Giấy chứng nhận hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Phụ lục III - Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm nghiệp luật sư- Cơng ty cổ phần bảo hiểm TP Hồ Chí Minh (Bảo Minh) LỜI MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Xuất phát từ nhu cầu phát triển khách quan kinh tế xã hội mà bảo hiểm đời từ lâu tồn phát triển hôm “Bảo hiểm chia sẻ rủi ro người hay số người cho cộng đồng người có khả gặp rủi ro loại, cách người cộng đồng đóng góp số tiền định vào quỹ chung từ quỹ chung bù đắp thiệt hại cho thành viên cộng đồng không may bị thiệt hại rủi ro gây ra” (Định nghĩa thức Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam giáo trình đào tạo đại lý phi nhân thọ) Với ý nghĩa vậy, ngày bảo hiểm xâm nhập vào hầu hết lĩnh vực đời sống xã hội Có thể kể đến bảo hiểm người, bảo hiểm tài sản, bảo hiểm trách nhiệm dân với cấu sản phẩm phong phú, đa dạng Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp loại hình bảo hiểm trách nhiệm dân sự, xuất vào khoảng kỉ thứ XIX, so với loại hình bảo hiểm khác Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp đời cung cấp nguồn tài đáng kể, góp phần cho người cung cấp dịch vụ việc thực cách đầy đủ trách nhiệm bồi thường cho khách hàng họ trường hợp bất cẩn nghề nghiệp mà gây thiệt hại cho người sử dụng dịch vụ Tuy có vai trị quan trọng đưa Điều Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000 số luật khác Luật luật sư, Luật chứng khoán, Luật cơng chứng… với tư cách loại hình bảo hiểm bắt buộc nhìn chung bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp thuật ngữ mẻ với nhiều người Việt Nam Điều dẫn đến thực trạng: tỷ trọng loại hình bảo hiểm nhỏ nhiều nước, đặc biệt nước phát triển, cấu sản phẩm doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, cấu sản phẩm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nhiều Việt Nam, theo nhận định, đánh giá số chuyên gia bảo hiểm để thị trường bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp thực bùng nổ cần thêm năm Đứng trước thực trạng vậy, tác giả mong muốn góp thêm góc nhìn vai trị loại hình Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp người xã hội, hệ thống cách đầy đủ quy định pháp luật có liên quan, đưa nhận định tổng quan thực trạng để từ đề xuất số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, để quy định pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp vào thực tế cách dễ dàng có hiệu Tác giả hi vọng rằng: loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp triển khai rộng khắp tất lĩnh vực nghề nghiệp, tất thành phần kinh tế khoảng thời gian ngắn để phát huy hết giá trị đích thực to lớn loại hình bảo hiểm đời sống xã hội Xuất phát từ lý mà tác giả chọn đề tài: “Pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Việt NamNhững vấn đề lý luận thực tiễn áp dụng” để nghiên cứu khn khổ phạm vi đề tài khóa luận tốt nghiệp cử nhân luật Mặc dù cố gắng nhiều cịn có hạn chế kiến thức, thời gian,… nên tránh khỏi thiếu sót Rất mong đóng góp ý kiến từ thầy cô, bạn bè người quan tâm đến đề tài để góp phần cho đề tài hồn thiện Tình hình nghiên cứu đề tài Luật kinh doanh bảo hiểm đời năm 2000 lần pháp luật đề cập đến loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Về mặt thực tiễn, loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp triển khai Việt Nam khoảng năm năm trở lại Vì mà chưa có thống kê thức tình hình thị trường bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Hơn nữa, pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nằm rải rác số văn pháp quy, có điều khoản quy định nghĩa vụ mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp chủ thể có liên quan Về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, có số tài liệu: - Phần bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp kiến trúc sư, kỹ sư tư vấnGiáo trình Bảo hiểm- PGS.TS Nguyễn Văn Định chủ biên- Nhà xuất đại học Kinh tế quốc dân - Bài viết Hoàn thiện pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp luật sư TS.LS Phan Trung Hồi- Đồn luật sư TPHCM Nhìn chung tài liệu tiếp cận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp góc độ ngành nghề cụ thể, chưa có viết hay cơng trình tiếp vận cách tồn diện vấn đề lý luận vấn đề pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Mục tiêu khóa luận, nội dung nghiên cứu Mục tiêu đề tài đưa nhìn khái quát pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, đánh giá tổng quan tình hình áp dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm để tìm hiểu nguyên nhân bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp xa lạ với nhiều người dân Việt Nam, có chủ thể thuộc phạm vi đối tượng bắt buộc mua bảo hiểm Xuất phát từ mục tiêu đó, khóa luận nghiên cứu vấn đề sau: - Thứ nhất: Nghiên cứu vấn đề lý luận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp để đánh giá vai trị loại hình bảo hiểm đời sống xã hội phân biệt bảo hiểm trách nghiệm nghề nghiệp với loại hình bảo hiểm khác - Thứ hai: tìm hiểu quy định pháp luật bảo hiểm trách nghiệm nghề nghiệp - Thứ ba: Nhận định chung thực trạng áp dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, tìm hiểu nguyên nhân thực trạng để làm sở cho việc đề xuất số kiến nghị hoàn thiện pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Đối tượng phạm vi nghiên cứu Đối tượng đề tài quy định hành pháp luật điều chỉnh bảo hiểm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Phạm vi nghiên cứu đề tài quy định pháp luật hành có liên quan đến bảo hiểm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Phương pháp nghiên cứu Xuất phát từ nguyên lý chủ nghĩa vật biện chứng pháp luật Việt Nam thực tiễn xã hội, tác giả sử dụng phương pháp phân tích, so sánh đối chiếu quy định pháp luật với thực tế sống, thống kê tình hình áp dụng pháp luật để sở sử dụng phương pháp tổng hợp với mục đích đưa nhận định, quan điểm kiến nghị cho vấn đề nghiên cứu Bố cục khóa luận Ngồi phần mở đầu, kết luận danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận chia làm chương - Chương I: Những vấn đề lý luận chung bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Chương II: Quy định pháp luật Việt Nam bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Chương III: Thực tiễn áp dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp số kiến nghị hồn thiện chí người có liên quan khơng biết đến có tồn quy định thực tế Thứ ba, luật công chứng, nhà làm luật chia tổ chức hành nghề công chứng thành hình thức văn phịng cơng chứng phịng cơng chứng Phịng cơng chứng đơn vị nghiệp sở tư pháp, tổ chức công chứng nhà nước, thành lập theo định ủy ban nhân dân cấp tỉnh Văn phịng cơng chứng tổ chức công chứng tư, từ hai công chứng viên trở lên thành lập hoạt động hình thức doanh nghiệp tư nhân hay công ty hợp danh với cho phép ủy ban nhân dân cấp tỉnh sở nộp hồ sơ thành lập Khoản Điều 32 Luật công chứng quy định tổ chức hành nghề cơng chứng có trách nhiệm bồi thường thiệt hại lỗi công chứng viên tổ chức gây cho người yêu cầu công chứng Tuy nhiên, điều luật nghĩa vụ tổ chức hành nghề công chứng luật lại quy định riêng văn phịng cơng chứng có trách nhiệm mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp mà không đả động đến phịng cơng chứng nhà nước Tức văn phịng cơng chứng thực mua bảo hiểm cho công chứng viên tổ chức mình, cịn phịng cơng chứng khơng cần thực Quy định chưa hợp lý Bởi phịng cơng chứng văn phịng cơng chứng có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người yêu cầu công chứng Hay pháp luật cho cách suy luận trình độ chun mơn cơng chứng viên phịng cơng chứng nhà nước cao để xảy thiệt hại cho người u cầu cơng chứng? Bởi việc địi bồi thường từ nhà nước xét phương diện khó khăn phức tạp nhiều so với đòi bồi thường từ tư nhân 3.3.2 Thiếu hành lang pháp lý cho bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Pháp luật đặt hai hình thức bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, bắt buộc tự nguyện- với loại nghề nghiệp khác Điều Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000 định nghĩa bảo hiểm bắt buộc loại bảo hiểm pháp luật quy định điều kiện bảo hiểm, mức phí bảo hiểm, số tiền bảo hiểm tối thiểu mà tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm doanh nghiệp bảo hiểm có nghĩa vụ thực Với tư cách loại hình bảo hiểm bắt buộc, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp luật sư, công chứng, môi giới bảo hiểm, kiến trúc sư kỹ sư tư vấn chưa có điều chỉnh pháp luật Các quy phạm pháp luật có liên quan đến bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bao gồm: sở pháp lý đặt trách nhiệm bồi thường thiệt hại, quy định nghĩa vụ mua bảo hiểm chủ thể liên quan quy phạm pháp luật điều chỉnh bảo hiểm trách nhiệm dân nói chung Điều gây nên khó khăn lớn cho việc triển khai pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp thực tế Phạm vi hoạt động nghề nghiệp nào, hành vi gây thiệt hại xem làm phát sinh kiện bảo hiểm, trường hợp trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, trách 50 nhiệm quản lý việc thực bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp thuộc quan nào,… Việc triển khai loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp dựa vào Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Quy tắc doanh nghiệp bảo hiểm ban hành, quy định chi tiết quyền nghĩa vụ bên quan hệ bảo hiểm Quy tắc pháp luật ghi nhận nên trình giao kết, thực hiện, giải tranh chấp hợp đồng, bên phải tuân thủ theo quy định quy tắc bảo hiểm Điều khơng khách quan làm ảnh hưởng đến quyền lợi bên mua bảo hiểm Đó chưa kể đến quy tắc bảo hiểm thường xây dựng dựa tài liệu nước nên ẩn chứa nhiều điều khó hiểu cho khơng người mua bảo hiểm mà doanh nghiệp bảo hiểm, dễ xảy đến tình trạng tranh chấp 3.3.3 Nguyên nhân khác Bất cập pháp luật nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thực trạng áp dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp thực tế Tuy nhiên, bên cạnh cịn có ngun nhân khác cộng gộp góp phần ảnh hưởng đến thực trạng 3.3.3.1 Từ phía người tham gia bảo hiểm Bản chất bảo hiểm chia sẻ, chuyển giao rủi ro Vì mà nói, lợi ích tài động lực, nguyên nhân để chủ thể tham gia thiết lập quan hệ bảo hiểm Khi khơng nhận thấy lợi ích khơng có lý mà chủ thể phải thực giao kết hợp đồng bảo hiểm, bắt buộc (nhưng lại khơng có chế tài răn đe) Trong nghề nghiệp luật sư, nhiều luật gia tiếng cho tranh tụng, việc có thắng kiện hay khơng khơng phụ thuộc vào luật sư mà phụ thuộc nhiều quan pháp luật Nếu thân chủ không thỏa mãn với kết tranh tụng, luật sư khơng có nghĩa vụ Cịn trường hợp thiện chí luật sư trả lại tiền mà thân chủ trả cho họ Hay theo lời Luật sư Chu Khang, giám đốc công ty Luật Quang Minh “rủi ro gây ra, khách hàng có quyền từ chối chấp nhận, thực đề xuất luật sư Nếu có thiệt hại luật sư khách hàng đưa tòa, chẳng cần phải tham gia bảo hiểm”21 Trong trình khảo sát thực tế, tác giả biết ý kiến vị luật sư qua kinh nghiệm thực tiễn hoạt động nghề nghiệp, luật sư thấy luật sư phải chịu trách nhiệm vô hạn, trường hợp bồi 21 Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp luật sư- chưa quan tâm, Nghĩa Nhân, Vietbao.vn theo vnExpress.net 51 thường xảy ra, có xảy không đáng kể, khả tài luật sư Việc làm giấy tờ thân chủ cần làm lại, tốn cơng chi phí khơng nhiều Có viết đặt việc luật sư làm thiệt hại khách hàng hàng chục tỉ đồng Vị luật sư cho giả thiết, tưởng tượng, cách làm nghiêm trọng hóa vấn đề, ý kiến người khơng có kinh nghiệm thực tiễn hoạt động nghề nghiệp luật sư đặt Từ mà vị luật sư cho bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp luật sư không cần thiết với thân luật sư khách hàng, chưa kể đến trường hợp kiện bảo hiểm xảy doanh nghiệp bảo hiểm tìm cách loại trừ trách nhiệm bảo hiểm Ở nghề nghiệp cơng chứng, chức chứng nhận tính xác thực tính hợp pháp hợp đồng giao kết giao dịch khác xác lập quan hệ dân sự, kinh tế, thương mại quan hệ xã hội khác Về tính xác thực, ngồi cơng chứng viên cịn có người yêu cầu công chứng phải chịu trách nhiệm tính xác thực hợp đồng, giao dịch cơng chứng Cơng chứng viên khơng phải người chịu trách nhiệm tất Về tính hợp pháp công chứng viên vốn chuyên gia hợp đồng giao dịch nên họ đủ sức để xem giao dịch có trái pháp luật hay khơng Từ mà nhiều ý kiến nhận thấy rủi ro hoạt động hành nghề công chứng không đáng kể22 Lợi cạnh tranh Một mặt khác lợi ích tham gia bảo hiểm nâng cao uy tín cá nhân, tổ chức mua bảo hiểm, từ nâng cao lực cạnh tranh với đối thủ hoạt động lĩnh vực nghề nghiệp Khách hàng mua dịch vụ từ cá nhân, tổ chức hoạt động nghề nghiệp, họ quan tâm đến việc chủ thể có mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho hoạt động chuyên môn mà thực hay khơng việc có hay khơng có mua bảo hiểm chủ thể trở thành yếu tố cạnh tranh Thế nhưng, đáng tiếc tại, việc lựa chọn khách hàng khơng phải dựa vào tiêu chí có tồn bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp (có thể họ khơng biết đến tồn bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, không nhận thức tầm quan trọng loại hình bảo hiểm này) mà chủ yếu dựa vào tiếng tăm, quen biết, giới thiệu lựa chọn ngẫu nhiên Điều tác động đến đối tượng thuộc phạm vi mua bảo hiểm, họ có mua hay không không ảnh hưởng nhiều đến việc họ có thêm nhiều khách hàng hay khơng Đây nguyên nhân cho câu hỏi tổ chức có yếu tố nước ngồi mua bảo hiểm phổ biến so với cá nhân, tổ chức Việt Nam 22 Trần Thất, vụ trưởng Vụ Hành tư pháp- Bộ Tư pháp, chưa mua bảo hiểm, công chứng tư an toàn, An Nguyên thực hiện, www.webbaohiem.net 52 Từ việc không nhận thấy khả tổn thất phát sinh phát sinh khơng đáng kể so với số tiền bảo hiểm, khơng có lợi cạnh tranh tham gia vào bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp mà việc mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bị nhiều chủ thể bỏ qua 3.3.3.2 Từ phía nhà cung ứng sản phẩm bảo hiểm Trong tương tác cung bảo hiểm cầu bảo hiểm, thị trường bảo hiểm Việt Nam tồn việc cung bảo hiểm chưa đạt tiêu chuẩn cầu bảo hiểm Chúng đề cập đến việc sản phẩm bảo hiểm doanh nghiệp bảo hiểm thiết kế không thực hấp dẫn người có nhu cầu mua bảo hiểm Một mặt khác nhóm nguyên nhân việc doanh nghiệp bảo hiểm không mặn mà với loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Lợi nhuận thấp, khả xảy tình trạng trục lợi bảo hiểm, số tiền trả cho bồi thường người bảo hiểm cao phí bảo hiểm thấp, khả tài doanh nghiệp khơng cho phép nguyên nhân làm cho doanh nghiệp bảo hiểm thực e dè việc triển khai đa dạng loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp rộng khắp nghề nghiệp có tính chun mơn cao Một lý khác mức phí bảo hiểm mà doanh nghiệp bảo hiểm đưa ra, cách tính phí bảo hiểm chưa thống nhất, ẩn chứa nhiều thắc mắc 3.4 Một số kiến nghị hoàn thiện 3.4.1 Sự cần thiết phải xây dựng hoàn thiện pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Việt Nam Khơng riêng quan hệ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp mà quan hệ tồn xã hội cần có điều chỉnh pháp luật để quan hệ vận hành cách có lề lối đảm bảo quyền lợi ích hợp pháp chủ thể quan hệ Ngày nay, xã hội ngày phát triển, chuyên môn hóa xảy hầu khắp lĩnh vực, người ngày cần đến phụ thuộc vào dịch vụ yêu cầu thiết đặt cho quyền lợi ích người khơng bị xâm hại Đâu phương tiện thông tin đại chúng, nghe thấy nơi nơi thông báo việc để xảy tai nạn chết người, xảy thiệt hại tài sản vài cá nhân thiếu tinh thần trách nhiệm, sơ suất thực quy trình nghiệp vụ chun mơn Vấn đề trách nhiệm nghề nghiệp khơng phải mà đặt từ xa xưa Nhưng thời đại này, trở thành vấn đề cấp thiết Quan hệ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp quan hệ khuyến khích hình thành phát triển xã hội 53 Để quan hệ phát triển cách định hướng có hiệu quả, pháp luật cần phải có can thiệp, điều chỉnh Thêm vào đó, trách nhiệm bồi thường pháp luật quy định, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trở thành bảo hiểm bắt buộc cầu thị trường tất yếu tăng cao kéo theo cạnh tranh liệt nguồn cung Điều dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh dựa việc hạ phí bảo hiểm, mở rộng điều khoản, điều kiện bảo hiểm để chứng tỏ hẳn sản phẩm bảo hiểm so với đối thủ doanh nghiệp bảo hiểm, gây ảnh hưởng đến ổn định, tồn phát triển thị trường bảo hiểm nói chung Mặt khác, tâm lý khách hàng Việt Nam khơng có tin tưởng mức vào bảo hiểm Bởi thực tế xảy nhiều vụ việc từ chối bảo hiểm doanh nghiệp bảo hiểm tranh chấp liên quan đến hợp đồng bảo hiểm Do đó, để người hoạt động nghề nghiệp tin tưởng vào bảo hiểm, sẵn lòng thực bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp để bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp triển khai cách có hiệu nhất, hạn chế xảy tranh chấp tất yếu cần đến điều chỉnh toàn diện, cụ thể minh bạch pháp luật 3.4.2 Một số kiến nghị xây dựng hoàn thiện pháp luật 3.4.2.1 Hoàn thiện quy định pháp luật Luật kinh doanh bảo hiểm ban hành năm 2000, gồm 129 điều, lần quan hệ bảo hiểm điều chỉnh cách toàn diện rõ nét Năm 2005, Bộ luật dân đời, thay Bộ luật Dân 1995, có điều chỉnh quan hệ bảo hiểm 14 điều luật, từ Điều 567 đến Điều 580 Tuy đời sau, quy định bảo hiểm Bộ luật dân chủ yếu nhắc lại quy định luật kinh doanh bảo hiểm Trong mối quan hệ luật chung luật riêng, Bộ luật dân luật chung văn luật kinh doanh bảo hiểm pháp luật chuyên ngành Theo nguyên tắc áp dụng pháp luật, Bộ luật dân áp dụng trường hợp Luật kinh doanh bảo hiểm khơng có quy định Tuy nhiên, với quy phạm pháp luật tồn nay, thiết nghĩ khơng có trường hợp xảy Vậy nên Bộ luật dân bỏ quy định điều chỉnh quan hệ bảo hiểm để tập trung điều chỉnh quan hệ tốt phạm vi quy định Luật kinh doanh bảo hiểm Như dễ dàng cho việc tra cứu áp dụng pháp luật, tạo chuyên biệt cao cho hệ thống văn pháp luật nói chung Thứ hai, theo quy định Luật công chứng, phịng cơng chứng văn phịng cơng chứng có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho tổn thất lỗi công chứng viên hành nghề gây cho người khác Nhưng nghĩa vụ mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp quy định riêng cho văn phịng cơng 54 chứng, tức cơng chứng tư Thiết nghĩ, dù cơng chứng viên phịng cơng chứng hay văn phịng cơng chứng tư cần phải bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp để n tâm hành nghề Khơng nên có phân biệt quyền lợi nghĩa vụ, trách nhiệm công chứng nhà nước công chứng tư nhân Có tạo niềm tin cho cá nhân, tổ chức có liên quan yêu cầu thực công chứng đảm bảo yêu cầu xã hội hóa lĩnh vực cơng chứng theo tinh thần chiến lược cải cách tư pháp Nên quy định lại khoản Điều 32 Luật công chứng nghĩa vụ mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cơng chứng viên phịng cơng chứng nhà nước 3.4.2.2 Xây dựng hành lang pháp lý điều chỉnh đặc thù cho quan hệ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Nếu nhìn vào tổng thể quy định pháp luật có liên quan đến bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, thấy có quy định điều chỉnh chung bảo hiểm BLDS 2005 luật Kinh doanh bảo hiểm, số quy định rải rác văn pháp quy nghĩa vụ mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp chủ thể tương ứng Bảo hiểm nói chung bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nói riêng lĩnh vực đặc thù, cần có quy định điều chỉnh chuyên biệt Để bảo hiểm trách nhiệm thực phát triển phát triển cách có định hướng, hiệu quả, nhà nước cần ban hành văn điều chỉnh quy định rõ: - Những đối tượng bắt buộc đối tượng tự nguyện tham gia quan hệ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Văn pháp luật nên quy định theo hướng liệt kê nghề nghiệp tham gia bảo hiểm có điều khoản mở rộng phịng tương lai văn pháp luật chuyên ngành khác có quy định - Phạm vi bảo hiểm Cần quy định cụ thể phạm vi nghề nghiệp, tức chuyên môn nghiệp vụ nghề nghiệp bao gồm công việc để làm sở cho việc xây dựng phạm vi bảo hiểm quy tắc bảo hiểm doanh nghiệp bảo hiểm Chỉ với loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp hồn tồn xây dựng điều khoản Pháp luật nên quy định công việc nghề nghiệp cụ thể để làm tảng Nếu thấy cần thiết, bên quan hệ bảo hiểm thỏa thuận thêm Thứ hai, cần quy định rõ lỗi bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Như lập luận đưa mục 1.3.8 Chương I khóa luận này, uy tín, tinh thần trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp đòi hỏi người hoạt động chuyên môn không 55 gây thiệt hại cho đối tượng phục vụ bên thứ ba khác tự tin Vì thế, văn pháp luật điều chỉnh quan hệ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, pháp luật cần quy định rõ ràng trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm doanh nghiệp bảo hiểm theo yếu tố lỗi Cụ thể hành vi gây thiệt hại làm phát sinh trách nhiệm nghề nghiệp lỗi cố ý lỗi vô ý mà thấy trước thiệt hại hành vi thực nghĩ thiệt hại khơng xảy ngăn chặn thuộc trường hợp giải trừ trách nhiệm nhà bảo hiểm Nếu quy định dễ dàng nhiều việc xác định phạm vi bảo hiểm, làm rõ quyền nghĩa vụ bên quan hệ - Thời điểm thực bảo hiểm Việc chủ thể thuộc đối tượng bắt buộc mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp chưa thực bảo hiểm hành nghề không bị xem vi phạm pháp luật Bởi điều kiện hoạt động khơng có tồn bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Tất nhiên dù có mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp hay khơng khơng ảnh hưởng đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại họ Nhưng người bị thiệt hại đảm bảo bồi thường hơn, người bảo hiểm san sẻ bớt gánh nặng tài Vì thế, pháp luật cần có quy định rõ ràng thời điểm phải thực bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Sau thành lập hoạt động lâu đối tượng bắt buộc tham gia bảo hiểm phải thực nghĩa vụ Sự tồn quy định thời điểm thực bảo hiểm tạo điều kiện dễ dàng cho quan chức việc kiểm tra tình hình thực thi pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp - Cơ sở để tính phí bảo hiểm Một vấn đề nan giải doanh nghiệp bảo hiểm phí bảo hiểm Nếu đưa mức phí cao hạn chế khả tham gia bảo hiểm người có nhu cầu bảo hiểm Hơn nữa, để hạn chế cạnh tranh phí bảo hiểm khơng lành mạnh doanh nghiệp bảo hiểm, nên đưa sở để tính phí bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Dựa vào sở đó, doanh nghiệp bảo hiểm đưa cách tính phí hợp lý - Các trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm Việc pháp luật có điều chỉnh cụ thể trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm tạo sở pháp lý cho trường hợp mà doanh nghiệp bảo hiểm tránhn trách nhiệm trả tiền bảo hiểm Nghị định điều chỉnh quan hệ bảo hiểm trách nhiệm dân chủ xe giới với người thứ ba làm tốt vai trò điều chỉnh Thiết nghĩ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nên có quy định chung cho trường hợp giải trừ trách nhiệm bảo hiểm cho doanh 56 nghiệp bảo hiểm Các doanh nghiệp bảo hiểm phép soạn thảo thêm để đưa vào hợp đồng trường hợp loại trừ trường hợp pháp luật quy định thấy cần thiết - Điều kiện, thời điểm phát sinh trách nhiệm trả tiền bảo hiểm Doanh nghiệp bảo hiểm chịu trách nhiệm chi trả khi: - Người tham gia bảo hiểm đóng phí, hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực pháp luật - Có rủi ro xảy phạm vi bảo hiểm, không thuộc trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm quy định hợp đồng - Có u cầu địi bồi thường thiệt hại người bị thiệt hại Pháp luật nên quy định tài liệu, giấy tờ cần thiết phải có cho hồ sơ yêu cầu bồi thường Ngoài ra, để bảo vệ quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm người bị thiệt hại hạn chế trường hợp nhà bảo hiểm kéo gian thời gian bồi thường, nên quy định thời hạn trả lời bồi thường Nếu từ chối trả tiền, doanh nghiệp bảo hiểm phải rõ lý từ chối - Thế quyền Để tạo hành lang pháp lý toàn diện cho bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nghề nghiệp, pháp luật cần quy định cụ thể trách nhiệm chuyển quyền yêu cầu bồi hoàn người bảo hiểm Trong trường hợp người bảo hiểm có xử làm ảnh hưởng đến quyền doanh nghiệp bảo hiểm có cách thức xư lý 3.4.2.3 Xây dựng chế đảm bảo thực thi - Quy định bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp điều kiện để cấp giấy phép thành lập hoạt động Nếu xem bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bắt buộc với ngành nghề pháp luật cần phải có chế để đảm bảo quy định thực thi, phải quy định trở thành điều kiện hành nghề Với doanh nghiệp, hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp loại giấy tờ bắt buộc, đảm bảo cho hồ sơ đầy đủ để quan nhà nước có thẩm quyền xem xét Cịn ngành nghề mà pháp luật cho phép hành nghề độc lập, pháp luật phải có cách thức kiểm soát bảo đảm tham gia vào quan hệ bảo hiểm chủ thể 57 - xây dựng chế tài cho việc không chấp hành nghĩa vụ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Để pháp luật thực thi cách nghiêm chỉnh, thiết phải cần đến chế tài Nhà nước cần ban hành hình thức xử lý cá nhân, đơn vị không thi hành trách nhiệm mà pháp luật đặt cho họ Chế tài khả thi áp dụng phạt tiền Cần phải lưu ý mức phạt phải đủ sức răn đe đủ sức để đưa chủ thể vào quỹ đạo thực bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp suốt trình hoạt động Đối với bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bắt buộc, sau nhiều đợt tra kiểm tra mà tổ chức hoạt động nghề nghiệp không tham gia bảo hiểm bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh Chế tài mạnh tay đảm bảo hiệu thực thi pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp - Quy định rõ trách nhiệm bộ, ngành, quan nhà nước đảm bảo thực thi pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Để nắm rõ tình hình thực thi pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp kịp thời xử lý cá nhân, tổ chức vi phạm nghĩa vụ, nhà nước cần ban hành quy định phân định rõ ràng trách nhiệm, quyền hạn bộ, ngành, quan nhà nước khác 58 KẾT LUẬN Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp loại hình bảo hiểm mẻ Việt Nam Mặc dù nhà làm luật số chủ thể khác nhận thức tầm quan trọng loại hình bảo hiểm này, việc đưa bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp áp dụng sâu rộng vào ngành, nghề, thành phần kinh tế gặp nhiều khó khăn Mười năm khơng phải chặng đường dài cho phát triển loại hình bảo hiểm Nhưng với đạt được, nhận thấy bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp có tiềm có đủ quan trọng để thành viên xã hội quan tâm đến thực nghiêm chỉnh- cách tự nguyện Chúng tin rằng, sau nhà nước ban hành khung pháp lý cụ thể cho bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, tình hình thực nghĩa vụ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp có biến chyển khả quan Doanh nghiệp bảo hiểm có đầy đủ sở pháp lý để xây dựng quy tắc bảo hiểm triển khai bảo hiểm đầy đủ lĩnh vực ngành nghề Các chủ thể thuộc đối tượng bắt buộc mua bảo hiểm thực thi pháp luật cách nghiêm chỉnh Với hi vọng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nhanh chóng vào thực tế cách dễ dàng hiệu quả, tác giả khả phạm vi khóa luận cố gắng vạch đặc trưng bản, vấn đề cốt yếu nội dung bảo hiểm, khái quát tình hình thực thi pháp luật để đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Nhưng với thời gian điều kiện hạn chế nên khóa luận cịn tồn nhiều thiết sót, chưa đưa kiến nghị có tính thực tế cao, vậy, mong đóng góp hồn thiện đề tài quan tâm đến bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 59 Phụ lục I- Bản tóm lược hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP CƠNG CHỨNG BẢN TĨM LƯỢC HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM Số: AD0224/09EF08043 Người bảo hiểm : VĂN PHỊNG CƠNG CHỨNG TRUNG TÂM Địa giao dịch : 454 Nguyễn Thị Minh Khai, P5, Q3, TP Hồ Chí Minh Phạm vi nghề nghiệp : Cơng chứng (theo quy định điều Luật Công chứng) Số lượng cơng chứng viên: Theo danh sách đính kèm (Người bảo hiểm có trách nhiệm thơng báo cho Bảo Minh văn có thay đổi so với danh sách Công chứng viên này) Doanh thu hàng năm : VND 1.000.000.000 (dự kiến cho năm 2009) Thời hạn bảo hiểm : 12 tháng Ngày bắt đầu: 12:01 ngày 01/4/2009 Ngày kết thúc: 12:01 ngày 01/4/2010 Hạn mức trách nhiệm : VND 3.000.000.000 vụ tổn thất suốt thời hạn bảo hiểm Phạm vi bảo hiểm : Bồi thường khiếu kiện thực cách hợp pháp nhằm chống lại Người bảo hiểm việc Người bảo hiểm vi phạm cho vi phạm nghĩa vụ nghề nghiệp công chứng hành vi không cố ý, lỗi thiếu sót khơng cẩn trọng khơng cố ý thực sau ngày có hiệu lực hợp đồng bảo hiểm thời hạn theo sau ngày hồi tố quy định hợp đồng bảo hiểm Bồi thường chi phí phát sinh để bào chữa giải yêu cầu bồi thường từ bên thứ ba với điều kiện Người bảo hiểm phải có đồng ý văn Bảo Minh khoản chi phí không làm tăng mức trách nhiệm bồi thường hợp đồng bảo hiểm Giới hạn địa lý : Việt Nam Giới hạn pháp lý : Việt Nam Cơ sở bồi thường : Đơn bảo hiểm bảo hiểm cho khiếu kiện văn lập lần thời hạn bảo hiểm chống lại Người bảo hiểm 60 Quy tắc bảo hiểm Ngày hồi tố : : Theo Quy tắc Bảo hiểm Trách nhiệm nghề nghiệp Công chứng Bảo Minh 04/12/2008 Mức miễn thường : VND 10.000.000 khiếu kiện bao gồm chi phí phát sinh Các sửa đổi bổ sung: Giới hạn trách nhiệm bao gồm chi phí phát sinh Đối tác/Công chứng viên cũ Cam kết tốn phí Điều chỉnh phí vào cuối thời hạn bảo hiểm Tất điều khoản điều kiện khác mô tả chi tiết Quy tắc bảo hiểm gốc Phí bảo hiểm đóng trước : 37.000.000 VND + 10% VAT Giảm phí đặc biệt : 25% Người bảo hiểm : TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN BẢO MINH Ngày 01 tháng năm 2009 Ngày 01 tháng năm 2009 ĐẠI DIỆN ĐẠI DIỆN NGƯỜI ĐƯỢC BẢO HIỂM MINH TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN BẢO CƠNG CHỨNG VIÊN KT TỐNG GIÁM ĐỐC PHĨ TỔNG GIÁM ĐỐC (Đã ký) (Đã ký) Phạm Xuân Thọ Lê Văn Thành 61 Phụ lục II- Giấy chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp 62 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO - Văn pháp luật Luật kinh doanh bảo hiểm 2000 Luật sửa đổi luật kinh doanh bảo hiểm 2010 Bộ luật dân 2005 Luật luật sư Luật cơng chứng Luật xây dựng Luật chứng khốn Nghị định 103/2008/NĐ-CP bảo hiểm trách nhiệm dân chủ xe giới với người thứ ba Nghị định 45/2007/NĐ-CP hướng dẫn thi hành số điều luật Kinh doanh bảo hiểm Nghị định 46/2007/NĐ-CP chế độ tài với doanh nghiệp bảo hiểm Thơng tư 17/2006/TT-BTC hướng dẫn Nghị định 101/2005 doanh nghiệp thẩm định giá Thông tư 64/2004/TT-BTC hướng dẫn Nghị định 105/2004 kiểm tốn độc lập Thơng tư 126/2008/TT-BTC hướng dẫn Nghị định 103/2008 bảo hiểm trách nhiệm dân chủ xe giới với người thứ ba Sách, báo, tạp chí, tài liệu khác - Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Luật sư/Công chứng- Công ty bảo hiểm Bảo Minh - Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp Kiến trúc sư/kỹ sư tư vấnCông ty bảo hiểm Bảo Minh - TS Phạm Kim Anh (2006), “Trách nhiệm dân chế định bồi thường thiệt hại hợp đồng BLDS 2005- Thực trạng hướng hồn thiện”, Tạp chí khoa học pháp lý - TS Ngô Huy Cương, Khoa luật- Đại học Quốc gia Hà Nội , “Trách nhiệm dân - So sánh phê phán” - PGS TS Nguyễn Văn Định (2010), “Giáo trình bảo hiểm”, Đại học kinh tế quốc dân, NXB Đại học Kinh tế quốc dân - Nguyễn Ngọc Định, Nguyễn Tiến Hùng, Hồ Thủy Tiên (1997), “Lý thuyết bảo hiểm”, NXB Tài - LS.Phan Trung Hồi (2011), “Hồn thiện pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp luật sư” 63 - - - Nguyễn Vũ Hoàng (2001), “Những khía cạnh kinh tế pháp luật bảo hiểm hàng hóa vận chuyển đường biển thương mại quốc tế”, NXB Chính trị quốc gia Trương Mộc Lâm, Lưu Nguyên Khánh (2001), “Một số điều cần biết pháp lý kinh doanh bảo hiểm”, NXB Thống kê Viện khoa học pháp lý- PGS TS Hoàng Thế Liên (2009), “Bình luận khoa học Bộ luật dân 2005 (tập II)”, NXB Chính trị quốc gia , LS Nguyễn Thị Phụng , “Nghề luật sư- Trách nhiệm nghề nghiệp tính độc lập” TS Nuyễn Thị Thủy (2009), “ Xây dựng hoàn thiện pháp luật bảo hiểm tài sản Việt Nam”- Luận án tiến sĩ Luật Website http://thongtinphapluatdansu.wordpress.com http://Webbaohiem.net www.baominh.com.vn Tintuc.xalo.vn tinnhanhchungkhoan.vn vietbao.vn Từ điển tiếng Việt http://vdict.com 64 ... ĐẠI HỌC LUẬT TP HCM KHOA LUẬT THƯƠNG MẠI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT PHÁP LUẬT BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP TẠI VIỆT NAM- NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG SINH VIÊN THỰC... III- Chương thực trạng áp dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp số kiến nghị hoàn thiện 41 CHƯƠNG III THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP TẠI VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ... dụng pháp luật bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp số kiến nghị hoàn thiện CHƯƠNG I NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP 1.1 Sự hình thành bảo hiểm bảo hiểm trách nhiệm nghề