HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGHIÊM THỊ TRANG ĐÁNH GIÁ XUNG ĐỘT VỀ MÔI TRƯỜNG LÀNG NGHỀ BÚN TẠI PHƯỜNG ĐA MAI, THÀNH PHỐ BẮC GIANG, TỈNH BẮC GIANG Ngành : Khoa học môi trường Mã số : 60 44 03 01 Người hướng dẫn khoa học : TS Nguyễn Đình Thi NHÀ XUẤT ĐẠI HỌC NƠNG NGHIỆP HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa bảo vệ lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cảm ơn, thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nghiêm Thị Trang i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này, nỗ lực thân, nhận quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình tập thể, cá nhân ngồi trường Trước hết tơi xin chân thành cảm ơn thầy, cô giáo Khoa Môi trường thầy cô giáo Học viện Nông Nghiệp Việt Nam tạo điều kiện giúp đỡ tơi hồn thành luận văn tốt nghiệp Đặc biệt xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS.Nguyễn Đình Thi tận tình giúp đỡ tơi suốt q trình thực tập để hồn thành luận văn tốt nghiệp Tơi xin chân thành cảm ơn tới cán bộ, nhân viên UBND phường Đa Mai toàn người dân xã giúp đỡ tạo điều kiện cho thực suốt thời gian thực tập địa phương Cuối cùng, muốn gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè người thân bên cạnh tạo điều kiện giúp đỡ thời gian học tập, rèn luyện Học viện Nông Nghiệp Việt Nam Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nghiêm Thị Trang ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục hình ix Trích yếu luân văn x Thesis abtracts xiii PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Giả thuyết khoa học 1.3 Mục tiêu nghiên cứu 1.4 Phạm vi nghiên cứu 1.5 Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học thực tiễn PHẦN TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1 Khái niệm môi trường 2.2 Tổng quan ô nhiễm 2.2.1 Khái niệm ô nhiễm môi trường 2.2.2 Các dạng ô nhiễm môi trường 2.3 Tổng quan làng nghề 10 2.3.1 Khái niệm làng nghề 10 2.3.2 Môi trường làng nghề giới 10 2.3.3 Môi trường làng nghề nước ta .12 2.3.4 Các nguồn chất thải phát sinh từ làng nghề 13 2.4 Tổng quan công tác quản lý môi trường làng nghề nước ta .16 2.4.1 Một số văn quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý môi trường làng nghề .16 2.4.2 Đánh giá chung công tác quản lý môi trường làng nghề chế biến lương thực thực phẩm 17 2.5 Tổng quan xung đột môi trường 18 iii 2.5.1 Khái niệm xung đột môi trường .18 2.5.2 Nguyên nhân dẫn đến xung đột môi trường 19 2.5.3 Phân loại xung đột môi trường .20 2.5.4 Giải xung đột môi trường .23 PHẦN VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25 3.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 25 3.1.1 Đối tượng nghiên cứu: Xung đột môi trường làng nghề bún, phường Đa Mai .25 3.1.2 Phạm vi nghiên cứu .25 3.2 Nội dung nghiên cứu 25 3.2.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội khái lược làng nghề bún, phường Đa Mai 25 3.2.2 Thực trạng môi trường làng nghề bún, phường Đa Mai 25 3.2.3 Đánh giá xung đột môi trường làng nghề bún, phường Đa Mai 25 3.2.4 Đề xuất số giải pháp nhằm cải thiện chất lượng môi trường làng nghề bún, phường Đa Mai 25 3.3 Phương pháp nghiên cứu .25 3.3.1 Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp 25 3.3.2 Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp 26 3.3.3 Phương pháp so sánh .32 3.3.4 Phương pháp tổng hợp xử lý liệu 33 PHẦN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 34 4.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đôi nét làng nghề bún phường Đa Mai 34 4.1.1 Điều kiện tự nhiên 34 4.1.2 Điều kiện kinh tế-xã hội phường Đa Mai .38 4.1.3 Sơ làng nghề bún, phường Đa Mai .39 4.1.4 Thực trạng phát triển ngành kinh tế ảnh hưởng đến môi trường phường Đa Mai 43 4.2 Thực trạng môi trường làng nghề bún phường Đa Mai 44 4.2.1 Thực trạng rác thải sinh hoạt 44 4.2.2 Hiện trạng môi trường nước phường Đa Mai 48 iv 4.3 Đánh giá xung đột môi trường phường Đa Mai 61 4.3.1 Số vụ khiếu kiện liên quan đến môi trường năm 2016 61 4.3.2 Đánh giá xung đột nhóm xã hội 61 4.3.3 Đánh giá xung đột nhóm làm nghề không làm nghề bún 63 4.3.4 Đánh giá xung đột nhóm làm nghề với nhóm làm nghề 64 4.3.5 Đánh giá xung đột nhóm làm nghề với mỹ quan mơi trường 65 4.3.6 Công tác quản lý xung đột môi trường phường Đa Mai .70 4.4 Giải pháp góp phần giảm thiểu xung đột mơi trường phường Đa Mai 76 4.4.1 Giải pháp quản lý 76 4.4.2 Giải pháp kỹ thuật .78 4.4.3 Nâng cao nhận thức người dân làm nghề bún 79 PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 82 Kết luận 82 Kiến nghị 83 v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BTNMT Bộ Tài nguyên Môi trường CBNSTP Chế biến nông sản thực phẩm MT Môi trường NM Nước mặt NN Nước ngầm NTSX Nước thải sản xuất QCVN Quy chuẩn Việt Nam QTMT Quan trắc Môi trường TCCP :Tiêu chuẩn cho phép TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam TN&MT Tài nguyên Môi trường TP Thành phố UBND Uỷ ban nhân dân WCCI World crafts council International Hội đồng Quốc tế nghề thủ công giới XĐMT Xung đột môi trường vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Phân bố làng nghề chế biến LTTP nước .13 Bảng 2.2 Phân loại xung đột môi trường .22 Bảng 3.1 Danh mục vị trí lấy mẫu nước thải sản xuất ngẫu nhiên điểm 27 Bảng 3.2 Các thơng số phương pháp phân tích mẫu NTCN 27 Bảng 3.3 Danh mục vị trí lấy mẫu nước mặt ngẫu nhiên điểm 28 Bảng 3.4 Các thông số phương pháp phân tích mẫu Nước mặt 28 Bảng 3.5 Danh mục vị trí lấy mẫu nước ngầm ngẫu nhiên điểm 29 Bảng 3.6 Các tiêu phân tích mơi trường nước ngầm 29 Bảng 3.7 Các vị trí lấy mẫu khơng khí tiếng ồn ngẫu nhiên điểm .30 Bảng 3.8 Danh mục vị trí lấy mẫu khơng khí tiếng ồn ngẫu nhiên điểm .30 Bảng 3.9 Danh mục vị trí lấy mẫu đất 02 điểm 31 Bảng 3.10 Danh mục tiêu lấy mẫu đất 31 Bảng 4.1 Số liệu quan trắc khí tượng thuỷ văn năm 2016 .36 Bảng 4.2 Cơ cấu kinh tế phân theo ngành sản xuất 2016 .38 Bảng 4.3 Thực trạng sử dụng đất phường Đa Mai năm 2016 43 Bảng 4.4 Thu nhập ngành kinh tế chủ yếu phường Đa Mai năm 2016 44 Bảng 4.5 Bảng nguyên vật liệu cho sản xuất sản phẩm bún 58 Bảng 4.6 Khối lượng nước thải sản xuất bún thải vào môi trường 58 Bảng 4.7 Thành phần rác thải rắn sinh hoạt địa bàn phường Đa Mai năm 2016 .45 Bảng 4.8 Tổng lượng phát sinh rác thải sinh hoạt khu vực địa bàn phường Đa Mai .46 Bảng 4.9 Cơ sở vật chất thu gom vận chuyển rác thải sinh hoạt 47 Bảng 4.10 Nhận thức người dân mức độ quan trọng việc phân loại rác thải nguồn sử dụng, năm 2016 .47 Bảng 4.11 Kết phân tích môi trường nước thải công nghiệp .49 Bảng 4.12 Kết phân tích mơi trường nước mặt 51 Bảng 4.13 Kết phân tích mơi trường nước ngầm 53 Bảng 4.14 Kết phân tích môi trường đất 54 Bảng 4.15 Kết phân tích mơi trường khí tiếng ồn 55 Bảng 4.16 Nguồn phát sinh chất thải Làng nghề Bún Đa Mai 56 vii Bảng 4.17 Tình hình mắc bệnh hơ hấp ung thư phường Đa Mai 59 Bảng 4.18 Tác động khâu quy trình sản xuất bún tới môi trường 60 Bảng 4.19 Thực trạng tranh chấp, khiếu nại có liên quan tới mơi trường địa bàn phường Đa Mai năm 2016 .61 Bảng 4.20 Xung đột môi trường nhóm xã hội làng nghề 61 Bảng 4.21 Số vụ khiếu kiện liên quan tới môi trường hộ làm nghề hộ không làm nghề .63 Bảng 4.22 Thống kê quy mô sản xuất hộ gia đình 64 Bảng 4.23 Số vụ khiếu kiện nhóm làm nghề nhóm làm nghề .65 Bảng 4.24 Số hộ gia đình vi phạm xả nước thải trực tiếp môi trường 66 Bảng 4.25 Số vụ khiếu kiện làm ảnh hưởng tới mỹ quan làng nghề 66 Bảng 4.26 Số hộ gia đình làm nghề bún có xây hầm Biogas địa bàn phường Đa Mai 74 Bảng 4.27 Các hoạt động môi trường địa bàn phường .75 viii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1 Sự phân bố làng nghề Việt Nam theo khu vực 12 Hình 2.2 Mối quan hệ bên liên quan xung đột môi trường .20 Hình 3.1 Sơ đồ vị trí điểm lấy mẫu 32 Hình 4.1 Sơ đồ vị trí phường Đa Mai, thành phố Bắc Giang 34 Hình 4.2 Diễn biến lượng mưa độ ẩm phường Đa Mai qua năm 37 Hình 4.3 Sơ đồ công nghệ cải tiến chế biến bún .41 Hình 4.4 Sơ đồ quản lý chất thải rắn phường Đa Mai 46 Hình 4.5 Sơ đồ hệ thống quản lý môi trường phường Đa Mai 70 ix - UBND phường: Chỉ đạo kiểm tra việc thực quy trình nhà nước, UBND cấp tỉnh, thành phố, phường cơng tác BVMT địa bàn tồn phường, cán chun trách mơi trường chủ trì tổ chức thực chịu trách nhiệm giúp UBND phường thực việc quản lý nhà nước BVMT - Tổ dân phố: Tổ trưởng tổ dân phố cán lãnh đạo thực chức quản lý nhà nước vệ sinh môi trường địa bàn tổ dân phố, tổ dân phố phải phân công cán phụ trách kiêm nhiệm để theo dõi vệ sinh môi trường, giúp tổ trưởng tổ dân phố việc quản lý vệ sinh môi trường địa bàn tổ - Trưởng Hội liên gia: Tổ chức thực hoạt động VSMT theo đạo cấp lãnh đạo thơn phạm vi gia đình Hội liên gia, theo dõi, nhắc nhở hướng dẫn hộ gia đình thực nội quy VSMT hoạt động làm ngõ xóm, tham gia cơng tác tun truyền, vận động, nâng cao ý thức VSMT hộ gia đình, báo cáo, phản ánh tình hình VSMT hội liên gia với tổ trưởng tổ dân phố - Các ban ngành phường cán chuyên trách tổ dân phố có trách nhiệm tổ chức đôn đốc việc thực công tác vệ sinh môi trường quản lý ngành theo quy định hướng dẫn quan quản lý chuyên ngành quan quản lý nhà nước môi trường 4.3.8.2 Các biện pháp giải xung đột quản lý môi trường phường Đa Mai a Hồ giải mâu thuẫn Xung đột mơi trường làng nghề sản xuất bún Đa Mai có nhiều hình thức biểu khác Trong số biểu vấn đề dễ nhận thấy quyền quan tâm giải mâu thuẫn hộ gia đình sở sản xuất Các mâu thuẫn bộc lộ cơng khai, thể qua thái độ, tranh cãi, xô xát yêu cầu quyền giải Điều thể rõ tâm lý người Việt Nam không thích vấn đề liên quan đến pháp luật, tất muốn “dĩ hoà vi quý” Trước hành động gây xung đột người dân thường tỏ gay gắt, báo với cấp quyền gần tổ trưởng tổ dân phố, kiến kiện lên phường Gần người dân không viết đơn kiện lên cấp cao lý khơng muốn đưa tồ án hết tình làng nghĩa xóm lý khác hộ muốn kiện quy trình thực hiện, khơng biết viết đơn kiện gửi cho cấp quyền giải Hoạt động hồ giải quyền thực thông qua hoạt động pháp lệnh hoà giải sở, tức hoà giải thực thơng qua hoạt động tổ hồ giải tổ chức thích hợp khác nhân dân tổ dân phố 71 cụm dân cư khác phù hợp với pháp luật, đạo đức xã hội phong tục, tập quán tốt đẹp nhân dân Phần lớn xung đột làng nghề xử lý phương pháp hoà giải, né tránh hiệu chưa cao giải vấn đề trước mắt, nguyên nhân gây mâu thuẫn xung đột nhiễm mơi trường khơng giải cách triệt để Hiệu hoạt động hoà giải mang tính xoa dịu mâu thuẫn thời hộ không thực loại bỏ mâu thuẫn b Quản lý xung đột môi trường văn quy hoạch phát triển làng nghề bún Đa Mai Trong năm qua có nhiều sách, nhiều định quy hoạch phát triển làng nghề, tỉnh Bắc Giang tạo điều kiện hỗ trợ phát triển làng nghề truyền thống, xây dựng phát triển làng nghề Ngày 11 tháng 10 năm 2013 UBND tỉnh Bắc Giang số 1565/QĐ-UBND định “Về việc quy hoạch phát triển làng nghề công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” Trong đó, mục tiêu chung “Phát triển làng nghề địa bàn tỉnh Bắc Giang nhằm tạo thêm việc làm tăng thu nhập, nâng cao chất lượng sống cho người lao động khu vực nông thôn; hướng tới phát triển làng nghề theo quy hoạch, bền vững, bảo vệ môi trường cảnh quan an sinh xã hội; xố đói, giảm nghèo cho vùng sâu, vùng xa; tạo chuyển dịch cấu kinh tế khu vực nơng thơn; xố dần cách biệt nơng thơn thành thị, góp phần thực mục tiêu xác định Đại hội Đảng tỉnh Bắc Giang lần thứ XVII” (UBND tỉnh Bắc Giang, 2013) Quan điểm phát triển nhấn mạnh quết định Số 1565/QĐ-UBND bao gồm: Thứ nhất: Quy hoạch phát triển làng nghề phải phù hợp với Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội Quy hoạch phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp địa bàn tỉnh Thứ hai: Phát triển làng nghề gắn với bảo tồn phát huy giá trị văn hóa dân tộc sản phẩm, gắn phát triển làng nghề với phát triển du lịch Thứ ba: Phát triển làng nghề gắn với q trình xây dựng nơng thôn mới, phát triển làng nghề gắn với thu hút lao động, giải việc làm, góp phần chuyển dịch cấu kinh tế nông thôn, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho dân cư nông thôn Thứ tư: Quy hoạch làng nghề phải gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, đảm bảo phát triển hiệu quả, bền vững 72 Thứ năm: Ưu tiên phát triển làng nghề truyền thống có tiềm phát triển, làng nghề sử dụng nhiều lao động, sử dụng nguyên liệu chỗ ngành nghề gây ô nhiễm môi trường Định hướng phát triển làng nghề tiểu thủ công nghiệp, theo Quết định Số 1565/QĐ-UBND bao gồm: + Đầu tư phát triển nghề, làng nghề có điều kiện phát triển, trọng phát triển làng nghề, làng nghề truyền thống, làng nghề nơi bị thu hồi đất nông nghiệp, khu vực dân tộc thiểu số + Phát triển làng nghề dựa vào lợi cạnh tranh nguồn nguyên liệu chỗ ngành chế biến nông, lâm sản, sản xuất vật liệu xây dựng lợi cạnh tranh lao động, mặt + Tạo điều kiện cho phát triển làng nghề, phát huy tham gia cộng đồng gắn liền với q trình CNH-HĐH nơng nghiệp, nơng thơn, phát triển làng nghề gắn với xây dựng nông thôn mới, gắn với du lịch + Phát triển làng nghề theo hướng hình thành cụm cơng nghiệp làng nghề + Sản xuất làng nghề dần nâng cấp, đổi công nghệ phù hợp số làng nghề để nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm nguyên vật liệu, lượng giảm ô nhiễm môi trường + Đa dạng hóa hình thức sở hữu loại hình tổ chức, tạo liên kết hỗ trợ lẫn phát triển, tổ chức sản xuất kết hợp công nghệ đại công nghệ truyền thống đôi với đảm bảo vệ sinh môi trường + Làng nghề đưa vào quy hoạch mang tính khả thi dựa sở số liệu điều tra, khảo sát, đánh giá đề xuất huyện, thành phố Tuỳ thuộc vào mức độ phát triển nghề làng có phân kỳ quy hoạch phù hợp + Những làng có nghề đưa vào quy hoạch giai đoạn đến năm 2015, làng có nghề hình thành đạt số tiêu chí để cơng nhận làng nghề, như: làng có 30% số hộ làng tham gia làm nghề, tình hình hoạt động nghề ổn định năm trở lại có xu hướng phát triển tốt thời gian tới Quy hoạch làng nghề giai đoạn 2016-2020, dựa sở làng hình thành nghề, số hộ làm nghề làng gần đạt 30% số hộ làng số chủ yếu nhóm nghề phát triển mạnh thành làng nghề nhân rộng làng khác, có nghề nghề du nhập nhân dân địa phương đón nhận, phát triển tốt có yếu tố phù hợp với khả năng, điều kiện, tập quán sản xuất làng; sản phẩm làm có thị trường tiêu thụ rộng lớn; nguồn nguyên liệu có đủ khả cung cấp phục vụ cho phát triển làng nghề… 73 Làng nghề làm bún truyền thống Đa Mai làng nghề nằm quy hoạch bảo tồn, khôi phục lại làng nghề truyền thống phát triển gắn với du lịch tỉnh Bắc Giang Ngày 17 tháng 01 năm 2012 UBND tỉnh Bắc Giang số 12/QĐ-UBND Quyết định thành lập Cụm công nghiệp làng nghề Đa Mai, thành phố Bắc Giang với tổng diện tích 6ha đất công nghiệp 36.000m2, đất công cộng cụm công nghiệp 1.500m2, đất hạ tầng kỹ thuật 900m2, đất xanh, mặt nước 10.500m2, đất giao thông, hạ tầng 11.100m2 c Các biện pháp cụ thể giải xung đột quản lý môi trường phường Đa Mai - Biện pháp xem hiệu có tính lan rộng việc quản lý nguồn gây ô nhiễm môi trường đồng thời hình thức gián tiếp quản lý xung đột mơi trường hình thành nên hầm biogas Kết nghiên cứu thu trình bày bảng 4.26 Hầu hết Tổ dân phố có số hộ tham gia xây dựng hầm biogas, nhiên có tổ dân phố Hị Sơn, Mai Đình, Mai Sẫu Mai Đọ có số lượng lớn Bảng 4.26 Số hộ gia đình làm nghề bún có xây hầm Biogas địa bàn phường Đa Mai STT Tổ dân phố Số hộ làm nghề Số hộ làm nghề có chăn ni lợn Hộ có xây hầm biogas Số hộ Tỷ lệ (%) Hoà Sơn Mai Đình 35 28 10 20 15 57,14 53,57 Mai Sẫu Mai Đọ 17 14 47,05 92,85 Tân Thành Tân Mai 0 1 25 33,3 Thanh Mai 1 100 Nguồn: Kết điều tra (2016) - Đăng ký cam kết bảo vệ môi trường tham gia vào Hợp tác xã làng nghề địa phương: Theo hướng dẫn đạo Sở KHCN&MT tỉnh - Đối với công tác giám sát môi trường: Hàng năm cán môi trường kết hợp với cán môi trường tỉnh định kỳ tiến hành lên kế hoạch xây dựng chương trình kiểm tra, tra bảo vệ môi trường địa bàn đồng thời đôn đốc sở thực công tác giám sát môi trường - UBND phường tổ chức nhân dân tổ dân phố thu gom đưa chôn lấp nơi quy định - Sở TN&MT tỉnh Bắc giang kết hợp với UBND phường tổ chức buổi tra đột xuất, tiến hành xử lý nhiều đơn vị sản xuất vi phạm luật bảo vệ môi 74 trường theo phương châm “Người gây ô nhiễm phải trả tiền”, tạo tác dụng tốt ý thức bảo vệ môi trường sở sản xuất địa bàn - UBND cử 01 cán chuyên trách chịu trách nhiệm việc tiếp dân đến quan khiếu kiện - Quan trắc định kỳ địa bàn phường nhằm xác định điểm nóng mơi trường để có sở đưa hướng giải Bảng 4.27 Các hoạt động môi trường địa bàn phường STT Đơn vị thực Số lượng kiểm tra Số lượng hộ Kết nạp thêm hộ gia 1/2016 đình tham gia vào Hợp tác xã làng nghề Kiểm tra tình trạng xả 4/2016 nước thải môi trường hộ sản xuất bún bánh Kiểm tra mục đích sử 6/2016 dụng điện hộ gia đình sản xuất bún bánh Giám đốc Hợp tác xã cán UBND phường Sở TN&MT Bắc Giang kết hợp với UBND phường Sở điện lực thành phố kết hợp UBND phường 45 hộ thành viên Hợp tác xã 112 hộ tổ dân phố 05 hộ đăng ký tham gia 42 hộ vi phạm 02 hộ vi phạm Tập huấn môi trường cho hộ gia đình làng nghề Lấy mẫu đất, nước, khơng khí kiểm tra tình hình mơi trường địa bàn phường 8/2016 Sở TN&MT Bắc Giang 10/2016 Trung tâm Quan trắc TN&MT kết hợp UBND phường 08 hộ TDP (Hịa Sơn, Mai Đình, Mai Sẫu, Mai Đọ) 112 hộ gia đình làng nghề Tồn phường Nội dung Thời gian thực Nguồn: UBND phường (2016) d Các biện pháp cụ thể giải xung đột quản lý môi trường tổ dân phố - Phối hợp đoàn thể tổ dân phố thực buổi tuyên truyền giảng dạy ngoại khoá môi trường Vận động người dân thực tốt vệ sinh mơi trường khu vực sinh sống - Vận động đồn thể thành lập nhóm niên tự nguyện thực công tác bảo vệ mơi trường theo tiêu chí “xanh – – đẹp”, vận động người trồng bảo vệ xanh nơi sống cơng tác 75 - Xây dựng mơ hình rau tổ dân phố Thanh Mai - Xây dựng lắp đặt hầm biogas sở sản xuất - Thành lập tổ hịa giải tổ dân phố, thực cơng việc đứng giàn xếp, thương lượng hai bên 4.4 GIẢI PHÁP GĨP PHẦN GIẢM THIỂU XUNG ĐỘT MƠI TRƯỜNG TẠI PHƯỜNG ĐA MAI 4.4.1 Giải pháp quản lý 4.4.1.1 Chính sách hương ước Hương ước làng xã công cụ quản lý môi trường hữu hiệu nơng thơn thích hợp với cộng đồng khu vực dễ hiểu, dễ tiếp thu gắn với thực tế Hương ước cộng đồng lập dựa quy ước truyền thống có hướng dẫn quan quản lý môi trường Hiện nay, đa số hương ước thể dạng văn sửa đổi định kỳ cho phù hợp với thay đổi làng xã Từ hương ước xây dựng quy định để dân làng thực Các quy định thường ngắn gọn nêu lên điều cấm kỵ điều phải thực - Hương ước làng xã thông thường có nội dung: + Quy định chung; + Nếp sống văn hóa; + Đạo lý gia đình xã hội; + Đẩy mạnh sản xuất, phát triển kinh tế; + Trật tự kỷ cương xóm làng; + Bảo vệ cơng trình cơng cộng, vệ sinh mơi trường; + Tổ chức thực - Trong mục quy ước vệ sinh mơi trường hương ước có bao gồm nội dung: + Quy định chung; + Quy định hành vi như: giữ gìn đường làng ngõ xóm đẹp, bảo vệ nguồn nước, bảo vệ môi trường sở sản xuất kinh doanh, bảo vệ công trình, cảnh quan cơng cộng, hoạt động BVMT chung + Quy định thưởng phạt + Điều khoản thi hành Làng cử ban thường trực để tổ chức thực giám sát việc thực quy ước Các đoàn thể quần chúng hội phụ nữ, đoàn niên, hội người cao tuổi, hội cựu chiến binh, mặt trân tham gia để giúp đỡ ban điều hành 76 Trong trình xây dựng hương ước, cần có tham gia tư vấn cán làm công tác quản lý môi trường để tăng hiệu thực thi hương ước quản lý môi trường Các điều khoản riêng hương ước đặc thù cho loại hình sản xuất làng nghề Đối với làng nghề chế biến lương thực thực phẩm cần ý vấn đề: thu gom bã thải, xử lý nước thải, chất thải chăn nuôi 4.4.1.2 Quy hoạch Quy hoạch môi trường phân tán với làng nghề chế biến nông sản thực phẩm tập trung vào hai vấn đề: - Các hộ gia đình sản xuất nên làm hầm biogas để xử lý chất thải trình sản xuất Đặc thù loại hình chế biến nơng sản thực phẩm hộ gia đình sản xuất thường kết hợp thêm chăn nuôi để tận dụng nước thải, chất thải làm thức ăn chăn nuôi Hoạt động chăn nuôi hộ phát sinh thêm nguồn chất thải đáng kể Chất thải từ chăn nuôi gồm phân, thức ăn thừa, nước rửa chuồn trại đưa vào hầm biogas để xử lý Việc xây dựng hầm biogas có giá trị kinh tế lớn kiểm nghiệm Tuy nhiên lưu ý hộ gia đình phải đảm bảo kỹ thuật xây hầm biogas, tránh việc xây hầm không quy cách dẫn đến hậu ô nhiễm môi trường sinh hoạt lớn Đặc điểm hoạt động sản xuất chế biến Bún, bánh sử dụng nhiều nước q trình sản xuất Nước thải có chứa lượng chất hữu lớn dễ bị phân hủy nên thường gây ô nhiễm mùi mỹ quan môi trường Vấn đề giải làng có quy hoạch hệ thống thu gom nước thải kết hợp với chương trình quản lý mơi trường có tham gia tích cực hộ dân cư - Quy hoạch hệ thống cống thải thu gom nước thải sản xuất sinh hoạt làng Đó hệ thống cống ngầm có che chắn Trên tuyến cống phải xây dựng nhiều hố ga Do nước thải sản xuất sinh hoạt chứa nhiều rác thải chất thải rơi vãi, thức ăn thừa, rác sinh hoạt thải theo cống nên không thiết kế hố ga nhanh chóng gây tắc cơng làm tác dụng tuyến cống Với quy mô làng nghề, thường khoảng cách hố ga 50-100m Trước hố ga có đánh dốc đường từ 2-30 để rác thải dễ dàng trơi xuống hố ga cịn nước thải tiếp tục chảy theo tuyến cống Nước thải chảy liên tục không lưu cữu cống không phân hủy gây ô nhiễm mùi Đồng thời hệ thống cống ngầm không làm mỹ quan môi trường làng hạn chế thu nhận thêm rác thải đường chảy cây, đất cát Trong trình chảy tuyến cống, rác thải đất cát thu gom dẫn 77 vào hố ga, nước thải cịn lại thải ao tập trung hay đưa vào hệ thống thủy nơng hàm lượng nhiễm nước thải khơng cịn cao Việc xây dựng hố ga tuyến cống thải có hiệu có tham gia hộ đân hoạt động giữ vệ sinh chung Mơ hình quản lý hoạt động hố ga áp dụng làng nghề giao cho vài hộ phụ trách nạo vét thường xuyên để trì hoạt động thu gom rác thải hiệu Các làng đưa chương trình hoạt động ví dụ chiều thứ hàng tuần hay tuần cuối tháng nạo vét hố ga Các gia đình giao phụ trách hố ga thực hiện, đồng thời gia đình có trách nhiệm bảo vệ tuyến công chạy qua nhà thông báo cố tuyến công để giải kịp thời Với việc xây dựng tuyến cơng quy cách chương trình quản lý mơi trường hoạt động có hiệu với tham gia tích cực hộ gia đình chắn cải thiện tình trạng nhiễm môi trường diễn làng nghề 4.4.2 Giải pháp kỹ thuật 4.4.2.1 Kỹ thuật sản xuất bún Áp dụng giải pháp sản xuất Công nghệ sản xuất bún làng nghề khí hóa hai cơng đoạn: xay bột nước, thấu bột Các công đoạn khác nặng nhọc, đặc biệt cơng đoạn vắt bún, làm chín, vừa nặng nhọc lại vừa phải tiếp xúc với nguồn nhiệt khí thải đốt than Định mức than cho sản xuất bún 120kg/tấn bún thành phẩm Than dùng cho sản xuất bún thường than hỗn hợp: 70% than cám 30% than đá - Giải pháp hoàn thiện thiết bị công nghệ: + Công đoạn vắt bún tay thay thiết bị vắt bún học, lắp cố định phía nồi nấu Pistông đẩy thiết bị nén đẩy sợi bún khỏi ống chứa đòn bẩy người lao động điều khiển Như vậy, lực tác động nhỏ người lao động đứng gần lị than + Một lẵng inox có kích thước gần đường kính nồi nấu đặt nồi nấu Sợi bột vắt vào lẵng làm chín Tồn lẵng bún làm chín nhắc rịng rọc để đưa sang tráng làm nguội bún trước định hình (bắt bún) ép Dụng cụ giúp người lao động thực nhẹ nhàng tiếp xúc với khí từ lị than Thực tế cho thấy, lị nấu làm chín bún thường bốc lửa quanh nồi nấu, vừa gây tổn thất nhiệt vừa gây nhiễm nhiệt khí thải từ than Theo tư vấn Viện Nghiên cứu lượng Trường Đại học Bách khoa Hà Nội lò đốt than cải tiến có ống khí thải tiết kiệm 30% nhiên liệu giảm ô nhiễm môi trường 78 4.4.2.2 Kỹ thuật xử lý nước thải, khí thải Nước thải từ hộ sản xuất sau xử lý sơ tách tạp chất thô đưa cống thải chung Trên hệ thống cống rãnh chung có bố trí hố ga để tiếp tục lắng tách tạp chất, sau nước thải đưa vào hệ thống xử lý nước thải tập chung Nước thải theo hệ thống cống rãnh tập trung vào bể lắng - điều hòa, đây, phần lớn tạp chất dễ lắng tách ra, đồng thời bể cịn có tác dụng điều hịa lưu lượng làm cho lưu lượng nước thải ổn định Hoạt động sản xuất làng nghề phát sinh ngày nhiều loại ô nhiễm, đặc biệt nước thải, khí thải chất thải rắn Vì hoạt động quan trắc nhằm đánh giá chất lượng môi trường làng nghề vấn đề cấp thiết Từ liệu kết quan trắc, cấp quản lý hoạch định biện pháp cải thiện chất lượng môi trường làng nghề quản lý môi trường làng nghề ngày tốt 4.4.3 Nâng cao nhận thức người dân làm nghề bún Tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân bảo vệ môi trường Các quan quản lý nhà nước môi trường phải tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến văn pháp luật bảo vệ môi trường đến tầng lớp nhân dân địa bàn phường Đa Mai, triển khai cụ thể hoá văn quy phạm pháp luật môi trường cho phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ môi trường địa phương Đổi công tác tuyên truyền, giáo dục bảo vệ môi trường, tạo chuyển biến mạnh mẽ nhận thức hành động lãnh đạo quyền, mặt trận tổ quốc, đồn thể nhân dân trách nhiệm ý thức bảo vệ mơi trường Đề xuất chế, sách khuyến khích tổ chức, hộ gia đình, cá nhân tham gia công tác bảo vệ môi trường Thường xuyên cơng khai thơng tin tình trạng nhiễm môi trường địa bàn phường phương tiện thông tin đại chúng để tăng cường giám sát nhân dân Đa dạng hố nội dung, hình thức tuyên truyền làm cho nhân dân hiểu rõ hậu trước mắt lâu dài ô nhiễm môi trường Phát tuyên truyền nhân rộng mơ hình, điển hình tiên tiến, gương người tốt việc tốt lĩnh vực bảo vệ môi trường Mục đích việc giáo dục mơi trường tạo nên nhân dân ý thức quan tâm đến môi trường Với nhận thức trách nhiệm góp phần vào việc bảo vệ cải thiện mơi trường nơi sinh sống Trang bị cho người dân kiến thức môi trường chung vấn đề giải pháp có liên quan, giúp họ có trách nhiệm thói quen cần thiết để có giải pháp giải vấn đề môi trường mà họ gặp 79 Giáo dục môi trường giúp cho người nhận thưc môi trường làm việc môi trường xung quanh cần bảo vệ, trước hết lợi ích họ, sau người dân phải hiểu môi trường tài sản quốc gia cần bảo vệ gìn giữ Giáo dục môi trường cần tiến hành theo biện pháp khác nhau: - Dựa vào phương tiện truyền thông đại chúng cách cộng tác chặt chẽ với báo chí vơ tuyến truyền hình, in áp phích, ấn phẩm, bảo vệ môi trường - Tổ chức lớp tập huấn môi trường để cho cán luật BVMT, nâng cao nhận thức mơi trường từ tự giác chấp hành nghiêm chỉnh giữ gìn vệ sinh mơi trường an toàn sản xuất, lao động - Sở Tài nguyên Môi trường kết hợp với Bộ, số quan nghiên cứu trung ương tổ chức quốc tế mở lớp bồi dưỡng kiến thức bảo vệ môi trường cho cán huyện lỵ tổ chức trình diễn xuống địa phương - Kết hợp với UBND huyện, xã Đoàn niên, phụ nữ tổ chức tuyên truyền rộng rãi ngày lễ môi trường, tổ chức vệ sinh đường làng ngõ xóm, thu dọn nạo vét kênh mương, ao tù, cống rãnh nhằm thoát nước mưa nước thải - Tăng cường công tác giáo dục truyền thông, nâng cao nhận thức hiểu biết cho người dân làng chất ô nhiễm phát sinh làng nghề: Môi trường: nơi sống lao động hàng ngày, khơng khí hít thở nước dùng, đất sản xuất Môi trường hạn chế bệnh tật, mang lại sức khỏe cho tất người, giúp người già sóng lâu, trẻ em khỏe mạnh Khơng khí sạch: Rất cần cho sống Khơng khí không chứa chất gây mùi, chất gây độc Khơng khí xung quanh làng nghề bị nhiễm khí thải từ cống rãnh, ao hồ có chứa nước thải lưu cữu lâu ngày, bị phân hủy sinh học tạo khí độc: H2S, NH3, CH4, gây mùi thối khó chịu, bên cạnh cịn có khí thải từ lị tráng bánh, vắt bún, có chứa khí CO, NOx, SO2, gây tác động trực tiếp đến sức khỏe người, tác động lên hệ hô hấp phổi, phế quản, da làm cho thể cảm thấy mệt mỏi căng thẳng Nước sạch: Nước ăn uống, vệ sinh cần phải sạch, nước bị nhiễm đưa vào thể nhiều vi khuẩn gây bệnh chất độc hại Những nguyên nhân làm bẩn nguồn nước làng nghề bao gồm: - Nước thải sản xuất từ hộ gia đình có chứa hàm lượng ô nhiễm cao, kết hợp với nước thải từ chăn nuôi mang theo ô nhiễm nguồn bệnh tật, nước hố xí, nhà tắm chứa nhiều vi trùng gây bệnh thải cống rãnh mương máng, 80 ao hồ, tích lũy dần dần, ngấm vào đất lan rộng vùng lân cận gây ô nhiễm nước ngầm khu vực rộng Đất đai: Cần cho sản xuất nông nghiệp Chất thải từ sản xuất không thu gom, đổ bừa bãi không nơi quy định, nước thải từ sản xuất chăn nuôi không xử lý, thải trực tiếp vào cống rãnh không tiêu chuẩn làm ô nhiễm đất, làm bẩn nguồn nước sạch, nước ngầm Đất đai bị ô nhiễm dẫn đến chất độc hại ô nhiễm đất vào trồng, thức ăn nước uống gây tác hại cho người 81 PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Phường Đa Mai thuộc thành phố Bắc Giang nằm cách trung tâm thành phố 2km Có diện tích tự nhiên 360,88ha, bao gồm tổ dân phố, dân số gồm có 7.242 người, mật độ dân số 1.987 người/km2 Cả phường có 112 hộ gia đình tham gia sản xuất bún tập trung chủ yếu tổ dân phố Hồ Sơn, Mai Đình, Mai Đọ, Mai Sẫu Cơ cấu kinh tế năm 2016 gồm có 23% nông nghiệp, 32% công nghiệp tiểu thủ công nghiệp, 45% thương mại dịch vụ Hầu hết mẫu nước vị trí thu thập địa bàn làng bún phường Đa Mai có hàm lượng tiêu BOD5 có giá trị vượt so QCVN từ 2,4 đến 78,36 lần, Amoni có giá trị vượt so QCVN từ 4,65 đến 10,55 lần, tổng Nitơ có giá trị vượt so QCVN 1,18 lần, coliform có giá trị vượt QCVN 186 đến 220 lần Chỉ tiêu tiếng ồn khơng khí có giá trị vượt QCVN 1,03 đến 1,22 lần Hàm lượng tiêu dư lượng thuốc bảo vệ thực vật kim loại đất nằm giới hạn cho phép QCVN Hiện địa bàn phường số vụ khiếu kiện tố cáo vụ việc liên quan tới môi trường ngày cao (năm 2016 tổng số vụ 86) xả nước thải môi trường 55 vụ, gây ô nhiễm tiếng ồn 13 vụ, xả rác thải bừa bãi môi trường vụ Mâu thuẫn xung đột môi trường làng nghề bún loại xung đột chủ yếu xung đột nhận thức, xung đột mục tiêu xung đột lợi ích; đương XĐTMT bao gồm: hộ làm nghề với hộ không làm nghề, hộ làm nghề với nhau, hoạt động làm nghề với mỹ quan, văn hoá, hộ dân làng nghề với phường, tổ dân phố Giả xung đột môi trường làng nghề bún phường Đa Mai quyền địa phương đưa nhiều biện pháp để giảm thiểu Hàng năm UBND phường thường kết hợp với số đơn vị tổ chức tỉnh tiến hành tra, kiểm tra tình hình hoạt động sản xuất công tác vệ sinh môi trường hộ sản xuất làng nghề (năm 2016 phường tiến hành kiểm tra 112 hộ sản xuất phát 42 hộ vi phạm xả nước thải sản xuất bún trực tiếp môi trường, phát hộ vi phạm mục đích sử dụng điện pha vào sinh hoạt) Thời gian qua để giúp công tác giải đơn thư, khiếu kiện địa bàn UBND phường bố trí cán tiếp dân hàng ngày giải công việc liên quan đến chuyên môn Các đơn thư phân loại xử lý theo ngành chuyên môn liên quan theo pháp luật Tổ hòa giải tổ dân phố nhận phản ánh người dân môi trường sống bị ảnh hưởng đứng hịa giải với mục tiêu giữ gìn tình đồn 82 kết tương thân tương cộng đồng dân cư Khi hịa giải khơng thành chuyển đơn khiếu nại lên UBND phường tiến hành giải Giải pháp đề xuất giải pháp quản lý (chính sách hương ước, quy hoạch), giải pháp kỹ thuật (kỹ thuật sản xuất bún, kỹ thuật xử lý nước thải khí thải), nâng cao nhận thức người dân làm bún 5.2 KIẾN NGHỊ Trên sở kết nghiên cứu, khái quát bước tranh tồn cảnh vấn đề mơi trường vấn đề xung đột môi trường làng nghề Để cải thiện tốt vấn đề mơi trường góp phần làm giảm xung đột xin đưa số khuyến nghị với Ủy ban nhân dân phường Đa Mai sau: + Tập trung vào hoạt động quy hoạch tách làng nghề khỏi khu dân cư, tổ chức họp dân, lắng nghe ý kiến đóng góp nhân dân, tăng cường hoạt động quản lý có hiệu + Phối hợp với người dân xây dựng hệ thống đường dây điện dành riêng cho sản xuất + Ủy ban nhân dân, mặt trận tổ quốc xã, đoàn thể tăng cường vận động hộ sản xuất chấp hành quy định bảo vệ môi trường + Thông qua đài phát xã tuyên truyền phổ biến luật bảo vệ môi trường, phổ biến quy chuẩn môi trường nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng + Tổ chức hoạt động bảo vệ mơi trường thơn xóm, giữ gìn vệ sinh chung khơng vứt rác bừa bãi đường làng, ngõ xóm, ao hồ, sơng ngịi, mương nước + Hộ sản xuất vi phạm phải nộp phạt, mức phạt tùy thuộc vào mức độ gây ô nhiễm phù hợp với hoàn cảnh thực tế địa phương; thu gom, vận chuyển rác thải đến nơi quy định, xử lý rác thải theo quy chuẩn môi trường + Chỉnh sửa nội dung hương ước nhằm vận động nhân dân bảo vệ môi trường Những điều quy định hương ước phải người dân bàn bạc, thảo luận trí thơng qua; xây dựng hương ước nhằm nâng cao trách nhiệm người dân việc giữ gìn mơi trường làng xóm xanh, sạch, đẹp, có quy định rõ quyền lợi nghĩa vụ người dân thực hương ước; lấy tiêu trí bảo vệ mơi trường tiêu trí xét, cơng nhận gia đình văn hóa, khen thưởng hộ cá nhân thực tốt hương ước thôn 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt: Bộ Tài nguyên Môi trường (2008) Báo cáo trạng môi trường quốc gia Việt Nam, Môi trường Làng nghề, Hà Nội Bộ Tài nguyên Môi trường (2012) Báo cáo trạng môi trường Quốc Gia, Hà Nội Cục thống kê tỉnh Bắc Giang (2011, 2014, 2016), Niên giám thống kê Thành phố Bắc Giang (2011, 2014, 2016) Đặng Đình Long Đinh Thi Bích Thủy (2005), Tính cộng đồng xung đột mơi trường khu vực làng nghề đồng sông Hồng Thực trạng xu hướng biến đổi, NXB Nông nghiệp, Hà Nội Đặng Kim Chi, Nguyễn Ngọc Lân Trần Lệ Minh (2005) Làng nghề Việt Nam Môi Trường, Nxb Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội Ngô Trà Mai (2008) Nghiên cứu, xác lập sở khoa học cho quy hoạch bảo vệ môi trường số làng nghề tỉnh Hà Tây, Luận án TS, Đại học Khoa học Tự nhiên Nguyễn Đình Hoè (2000), “Dân số định cư môi trường” NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội Nguyễn Tuấn Anh (2011) Giáo trình xã hội học mơi trường, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội Nguyễn Văn Thuân (2015), Nghề làm bún truyền thống xã Đa Mai, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang 10 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam-QH (2014), Luật Bảo vệ Môi trường năm (2014), Nghị định hướng dẫn thi hành, Nhà xuất Chính trị Quốc Gia, Hà Nội 11 Tạp chí cơng nghiệp (25/8/2008), Các giải pháp phát triển làng nghề Việt Nam thời hội nhập 12 Trần Duy Khánh (2012) Đánh giá trạng mơi trường làng nghề thực sách pháp luật, bảo vệ môi trường làng nghề số tỉnh Bắc Bộ, Luận văn Thạc sỹ 13 UBND thành phố Bắc Giang (2013), Báo cáo kết điều tra thực trạng tình hình sản xuất Bún, bánh phở địa bàn xã Đa Mai, năm 2013 14 UBND thành phố Bắc Giang, (2016), Báo cáo trạng môi trường làng nghề Bún Đa Mai, phường Đa Mai, thành phố Bắc Giang năm 2016 15 UBND tỉnh Bắc Giang (2015), Báo cáo trạng môi trường tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2010 - 2015, năm 2015 16 UBND xã Đa Mai (2010), Kế hoạch sử dụng đất giai đoạn năm 2010-2015 xã Đa Mai 84 17 UBND xã Đa Mai (2010), Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 18 Vũ Cao Đàm (2000), “Xã hội học môi trường quản lý môi trường phát triển tư tưởng môi trường” Kỷ yếu Hội thảo xã hội học môi trường Tiếng Anh: Gail Bingham (1986) Resolving Environment Dispute: A decade of Experience, The Conservation Foundation, pg30 James E Crowfoot, Julia Marie Wondolleck, Environmental Disputes: Community Involvement in Conflic Resolution Rachal Carson (1962) Silent Spring, Houghton Mifflin Publisher, United States of America Trên mạng internet: (http://books.google.com.vn/books?id=53WgKLIDkogC&printsec=fro ntcover#v=onepage&q&f=false) Joseph Hunber, Emvironmental sociology in search of profile (http://www.google.com.vn/books?hl=vi&lr=&id=ZzHHvE07OqkC&oi=fnd&pg=PP13 &dq=Environmental+sociology+in+search+of+profile.&ots=oek8JSMSGn&sig=Pxg8 OKy7ihpnyaCENR77ed744E4&redir_esc=y#v=onepage&q=Environmental%20sociol ogy%20in%20sear ch%20of%20profile.&f=false) Pieter Glasbergen (1995) Managing Environmental Disputes: Network Mannagenment as an Alternative, Kluwer Academic Publishers, Netherlands (http://www.google.com.vn/books?hl=vi&lr=&id=u_zfCPd1vgC&oi=fnd&pg=PR7&d q=2.%09Pieter+Glasbergen,+Managing+Environmental+Disputes:+Network+Manage ment+as+an+Alternative&ots=pFoSc5c3h5&sig=hIFyrUHOSFMht62IQwlt91d7s9g&r edir_es c=y#v=onepage&q=2.%09Pieter%20Glasbergen%2C%20Managing% 20Environmental%20Disputes%3A%20Network%20Management%2 0as%20an%20Alternative.&f=false) 85 ... xung đột môi trường làng nghề bún phường Đa Mai, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang - Đề xuất giải pháp nhằm góp phần giảm thiểu xung đột mơi trường làng nghề sản xuất bún phường Đa Mai, thành phố. .. cứu xung đột môi trường địa bàn làng nghề bún phường Đa Mai nhằm đạt mục tiêu cụ thể sau: - Đánh giá thực trạng môi trường địa bàn làng nghề bún phường Đa Mai, thành phố Bắc Giang - Đánh giá xung. .. phường Đa Mai, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang? ?? 1.2 GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Giả thuyết 1: Xung đột môi trường làng nghề sản xuất bún Đa Mai thể dạng: xung đột nhận thức, xung đột lợi ích xung đột