ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - - VIENGTHONG MANOTHAM ĐẶC ĐIỂM HƠN NHÂN VÀ ĐỜI SỐNG GIA ĐÌNH TRONG CÁC GIA ĐÌNH HỖN HỢP VIỆT - LÀO TẠI THỦ ĐƠ VIÊNG CHĂN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH NHÂN HỌC HÀ NỘI - NĂM 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - - VIENGTHONG MANOTHAM ĐẶC ĐIỂM HÔN NHÂN VÀ ĐỜI SỐNG GIA ĐÌNH TRONG CÁC GIA ĐÌNH HỖN HỢP VIỆT - LÀO TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Nhân học Mã số: 60310302 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN TRƯỜNG GIANG Hà Nội - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu khoa học riêng tơi, hướng dẫn PGS.TS Nguyễn Trường Giang Các số liệu, kết quả, kết luận nêu luận văn trung thực, có tính khoa học có nguồn gốc rõ ràng TÁC GIẢ LUẬN VĂN Viengthong MANOTHAM Xác nhận Khoa Quản lý chuyên môn Xác nhận ngƣời hƣớng dẫn LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận văn với đề tài“Đặc điểm hôn nhân đời sống gia đình gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ đô Viêng Chăn”, xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới tất cá nhân tập thể tạo điều kiện giúp đỡ tác giả học tập nghiên cứu Tôi xin bày tỏ cảm ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội thầy, giáo Khoa Nhân học Phịng Đào tạo giúp đỡ hỗ trợ trình học tập, nghiên cứu Đặc biệt, xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Trường Giang - người thầy gợi mở ý tưởng luận văn tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi hồn thành luận văn với mục tiêu đề Qua đây, xin gửi lời cảm ơn tới quan ban ngành Chính quyền thủ đô Viêng Chăn; cô chú, anh chị em cộng đồng người Việt Nam đất Lào thân yêu tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi suốt q trình nghiên cứu thực đề tài địa phương Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Viengthong MANOTHAM MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG, HÌNH MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1.KHÁI QUÁT VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 1.1 Đôi nét địa bàn nghiên cứu 1.2 Đối tượng nghiên cứu .11 Tiểu kết Chương 22 CHƢƠNG ĐẶC ĐIỂM HÔN NHÂN HỖN HỢP TỘC NGƢỜI VIỆT - LÀO TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN 23 2.1 Đôi nét hôn nhân truyền thống người Việt người Lào 23 2.2 Đặc điểm văn hóa nhân hỗn hợp dân tộc Việt - Lào .32 2.3 Chính sách nhân gia đình Nhà nước Lào quan hệ nhân có yếu tố nước 39 Tiểu kết chương 42 CHƢƠNG ĐỜI SỐNG GIA ĐÌNH HỖN HỢP VIỆT - LÀO TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN 43 3.1 Đơi nét đời sống gia đình truyền thống người Việt người Lào 43 3.2 Đời sống kinh tế 48 3.3 Đời sống ứng xử gia đình .50 3.3 Đời sống văn hóa - xã hội .55 Tiểu kếtChương 59 CHƢƠNG BIẾN ĐỔI, KHÓ KHĂN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG HÔN NHÂN HỖN HỢP VIỆT - LÀO: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .61 4.1 Biến đổi hôn nhân Việt - Lào giai đoạn 61 4.2 Những khó khăn đời sống nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ đô Viêng Chăn 72 4.3 Một số kiến nghị .84 Tiểu kếtChương 92 KẾT LUẬN 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 96 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Một số hình ảnh tục lệ đám cưới hôn nhân hỗn hợp tộc người Việt - Lào Phụ lục 2: Một số hình thành hịa nhập cộng đồng dâu người Việt thủ đô Viêng Chăn Phụ lục 3: Một số hình ảnh sống gia đình hỗn hợp Việt – Lào thủ Viêng Chăn Phụ lục 4: Một số hình ảnh văn hóa tâm linh gia đình hỗn hợp Việt –Lào thủ đô Viêng Chăn DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CHDCND : Cộng hoà dân chủ nhân dân CNH, HĐH : Cơng nghiệp hóa, đại hóa Đảng NDCM : Đảng nhân dân cách mạng Nxb : Nhà xuất XHCN : Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC BẢNG, HÌNH TT Tiêu đề Nội dung Trang Hình 1.1 Vị trí địa lý Thủ Viêng Chăn, nước CHDCND Lào Bảng 1.1: Bối cảnh cặp hôn nhân gặp gỡ kết hôn 20 Bảng 3.1: Bảng 3.2: Bảng 3.3: Bảng 3.4: Bảng 3.5: Bảng 3.6: Bảng 3.7: 10 Bảng 4.1: Phong tục cưới xin thủ đô Viêng Chăn 63 11 Bảng 4.2: Giáo dục cháu gia đình hỗn hợp Việt – Lào 68 12 Bảng 4.3: Phong tục ma chay thủ đô Viêng Chăn 71 Loại hình nghề nghiệp nam nữ cặp vợ chồng hỗn hợp Việt – Lào Viêng Chăn Công việc phụ nữ Việt Nam lấy chồng Lào Mức chi tiêu sinh hoạt chủ yếu gia đình nhân hỗn hợp Việt – Lào thủ đô Viêng Chăn Ứng xử giáo dục gia đình hỗn hợp Việt – Lào Hiện trạng sử dụng ngôn ngữ phụ nữ người Việt lấy chồng Lào Thực trạng sử dụng ngôn ngữ gia đình hỗn hợp Việt – Lào Lựa chọn trang phục phụ nữ người Việt lấy chồng Lào 48 49 49 55 56 57 58 MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Trong năm gần đây, sách mở rộng hội nhập quốc tế Việt Nam Lào làm cho đời sống nhân dân cải thiện đáng kể Cùng với phát triển trình giao lưu quốc tế, quan hệ nhân gia đình người Việt Nam, người Lào với với người nước ngày phát triển Để điều chỉnh quan hệ hôn nhân gia đình cơng dân hai nhà nước Nhà nước Việt Nam ban hành số văn giá trị như: Luật Hơn nhân gia đình năm2014; Nghị định 126/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 quy định chi tiết số điều biện pháp thi hành Luật Hôn nhân gia đình số văn hướng dẫn thi hành khác Nhà nước Lào ban hành Luật Gia đình Lào sửa đổi năm 2008, Luật đăng ký Gia đình Lào 2018, có quy định nhân gia đình có yếu tố nước ngồi, Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị số 198/PM ngày 19/12/1994 hướng dẫn số vấn đề kết hôn công dân Lào với người nước Giữa hai nước ký kết Hiệp định tương trợ tư pháp dân hình vào năm 1998 Các văn tạo sở pháp lý vững cho phát triển quan hệ nhân gia đình có yếu tố nước ngồi nói chung, quan hệ nhân gia đình hỗn hợp Việt -Lào nói riêng Tuy nhiên, đời sống thực tế, hội nhập hai cộng đồng dân cư vốn có đặc trưng văn hóa khác biệt, có vấn đề đặt Do vậy, nghiên cứu quan niệm, nghi lễ truyền thống hôn nhân dân tộc Việt Nam dân tộc Lào biến đổi văn hóa quan hệ hôn nhân hỗn hợp Việt - Lào vừa có ý nghĩa khoa học, vừa có ý nghĩa thực tiễn để làm sở khoa học cho việc hoạch định sách phù hợp hiệu quả, đặc biệt sách mở rộng, tạo điều kiện quan hệ nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào đồng thời bảo tồn phong tục, giá trị nhân văn tốt đẹp nhân gia đình truyền thống tơn trọng tính đa dạng văn hóa cộng đồng dân cư Là thủ đô nước Lào, Viêng Chăn trung tâm trị - hành quốc gia, trung tâm lớn văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế giao dịch quốc tế Trong năm gần kinh tế thủ đô Viêng Chăn có nhiều chuyển biến tích cực, thu hút đầu tư nước ngồi Cùng với lao động nước ngồi, có lao động Việt Nam đến làm ăn sinh sống Hiện nay, Viêng Chăn năm trung tâm người Việt tập trung cư trú, với khoảng 10.000 người Lào gốc Việt người Việt sinh sống Quá trình di cư, hội nhập đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội đưa đến giao thoa văn hóa, đời sống tinh thần người Việt người Lào gia đình hỗn hợp Việt - Lào Chính vậy, việc nghiên cứu thực trạng nhân gia đình người Việt - người Lào (hôn nhân hỗn hợp Việt - Lào) thủ đô Viêng Chăn địa điểm điển hình để đưa kiến nghị hoạch định sách phù hợp hiệu cho việc phát triển gia đình hỗn hợp Việt - Lào Viêng Chăn nói riêng, nước Cộng hịa dân chủ nhân dân Lào nói chung Chính vậy, tơi chọn đề tài “Đặc điểm hôn nhân đời sống gia đình gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ đô Viêng Chăn” làm đề tài luận văn nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu nhằm mục đích sau:(i)Nhận diện cácđặc điểm văn hóa nhân gia đình người Việt - người Lào Thủ đô Viêng Chăn đời sống nay; (ii)Những biến đổi đời sống hôn nhân gia đình trongcủa người Việt - người Lào,so với gia đình truyền thống người Việt, người Lào; (iii) Làm rõ khó khăn đời sống nhân gia đình hỗn hợp người Việt - người Lào Thủ đô Viêng Chăn vấn đề đặt ra; và, (iv)Đề xuất số kiến nghị nhằm khắc phục khó khăn đời sống nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào, tạo điều kiện phát triển nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào Thực mục tiêu này, đối tượng phạm vi nghiên cứu Luận văn xác định sau: - Đối tượng nghiên cứu Luận văn thực trạng hôn nhân đời sống gia đình hộ gia đình hỗn hợp Việt - Lào (người Việt kết hôn với người Lào) sống thủ Viêng Chăn Trên sở tìm hiểu, so sánh, đối chiếu với nhân gia đình người Việt, người Lào truyền thốngđể thấy rõ biến đổi hôn nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào so với gia đình truyền thống - Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Phạm vi nghiên cứu Luận văn khoanh vùng Thủ đô Viêng Chăn - năm trung tâm người Việt tập trung sinh sống Về thời gian:Hôn nhân hỗn hợp Việt - Lào từ sau năm 1975 đến Về nội dung: Tiếp cận đối tượng nhìn truyền thống biến đổi khía cạnh cụ thể: quan niệm hôn nhân, nghi lễ nhân, thiết chế gia đình, quan hệ thành viên gia đình,… qua nhìn người (những người thực hành hôn nhân hay người chứng kiến thực hành hôn nhân) thủ tục để xác định người lực hành vi dân sự, bổ sung giấy tờ sức khỏe cần thiết (không mắc bệnh tâm thần, HIV…) kết hôn Pháp luật cần quy định thêm điều kiện ngôn ngữ mức độ hiểu biết tối thiểu hồn cảnh gia đình, văn hóa pháp luật Về vấn đề này, pháp luật nên quy định quan có thẩm quyền phải kiểm tra hai bên nam nữ có nói hiểu tiếng hai bên không khơng họ nói hiểu ngôn ngữ thứ ba không Nếu hai bên nam nữ khơng đáp ứng điều kiện tạm thời chưa đăng ký kết hôn cho họ Thứ tư,hồn thiện quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục đăng ký kết hôn.Pháp luật Lào chưa quy định thẩm quyền quan đại diện ngoại giao, lãnh cứa Lào nước trường hợp công dân Lào kết hôn với người nước nước tiếp nhận, mà chi quy định việc tiếp nhận quan Công an cấp huyện trở lên Trước hết, xét mặt thủ tục, đăng ký kết thủ tục hành chính, nên quan hành nhà nước đảm nhiệm Hơn nữa, việc kết hôn Lào (dù nước) quan cấp huyện có thẩm quyền giải quyết, điều bất hợp lý Bởi lẽ, địa giới hành Lào rộng Việt Nam nhiều, chưa kế tinh biên giới giáp Việt Nam, Thái Lan, Campuchia đường xá xa xôi, lại khó khăn, nửa dân cư thưa thớt lại khơng có điều kiện kinh tế Do đó, việc u cầu họ phải đến tận quan cấp huyện đăng ký kết bất hợp lý, nảy sinh tình trạng kết hôn theo phong tục địa phương, với khơng đăng ký kết Do đó, pháp luật Lào nên sửa đổi quan đăng ký kết hơn, quan hệ kết có yếu tố nước biên giới, nên đổ Uỷ ban nhân dâncấp xã giải Việt Nam Bên cạnh đó, nhằm hồn thiện pháp luật nhân gia đình, Lào cần sớm ban hành quy tắc làm việc trình tự, nội dung thực vấn để địa phương áp dụng thống nhất, đảm bảo khoa học yêu cầu nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa công tác thi hành pháp luật Để tránh gây khó khăn, phiền hà, lãng phí cho cơng dân, pháp luật nên sửa lại quy định theo hướng thay đổi quy định từ 02 hồ sơ xuống 01 hồ sơ, gửi trực tiếp phận Hộ tịch Sở Tư pháp; Quy định thời hạn cho thật phù hợp theo hướng giảm thời hạn giải việc đăng ký kết từ 30 ngày xuống cịn 20 ngày, 20 ngày gia hạn xuống 10 ngày để đảm bảo quyền lợi ích đương đồng thời đảm bảo việc giải nhanh chóng vấn đề nhân gia đình Thứ năm,sửa đổi, bổ sung quy định quyền tự kết hôn: (i) Chỉ nên ghi nhận quyền kết hôn nhằm thể chất quyền phù hợp với công ước 88 CEDAW (ii) Xây dựng quy định làm rõ nội hàm quyền kết hôn theo hướng: Cơng dân Lào, người nước ngồi Lào quyền kết hôn đủ điều kiện kết hôn, không phân biệt dân tộc, quốc tịch, tơn giáo, tín ngưỡng, không cưỡng ép, cản trở việc kết hôn (iii) Bổ sung quy định cấm kết hôn người có vợ, có chồng với người có vợ, có chồng với người chưa có vợ, có chồng để đảm bảo nguyên tắc vợ chồng pháp luật hành ghi nhận (iv) Bổ sung quy định người kết hôn phải có đầy đủ lực hành vi dân thay quy định cấm kết người tình trạng thiếu sức khỏe tinh thần (v) Sửa đổi quy định cấm kết người dịng máu trực hệ, người phạm vi 03 đời; bổ sung quy định cấm kết hôn người cha chồng với dâu, mẹ vợ với rể, cha dượng với riêng vợ, mẹ vợ với riêng chồng nhằm bảo vệ chế độ hôn nhân gia đình tiến (vi) Xem xét bổ sung quy định cấm yêu sách cải kết hôn (vii) Sửa đổi lại thủ tục đăng ký kết hôn theo hướng rút ngắn thời gian thực thủ tục đăng ký kết hôn bổ sung quy định giấy chứng nhận độc thân nộp hồ sơ xin đăng ký kết quan nhà nước có thẩm quyền[5, tr.82] Thứ sáu,sửa đổi, bổ sung quy định bảo vệ quyền bình đẳng vợ chồng sở: (i) Bổ sung quy định quyền đại diện vợ chồng, quyền đại diện vợ chồng trường hợp cụ thể theo hướng bình đẳng.(ii) Quy định nghĩa vụ vợ chồng việc tôn trọng, bảo vệ quyền nhân thân lĩnh vực trị, kinh tế, văn hóa, xã hội gia đình.(iii) Bổ sung chế độ tài sản vợ chồng(chế độ tài sản kết hôn) Bên cạnh chế độ tài sản kết hôn theo luật định, cần bổ sung chế độ tài sản kết hôn theo thỏa thuận vợ, chồng thủ tục đăng ký tài sản kết hôn vợ, chồng (iv) Bổ sung quy định nghĩa vụ vợ, chồng chế độ tài sản kết hôn (v) Bổ sung quy định nghĩa vụ tôn trọng tài sản ban đầu (tài sản riêng) vợ, chồng (vi) Bổ sung quy định nghĩa vụ vợ, chồng việc chăm sóc, giáo dục, ni dưỡng để quyền bình đẳng vợ, chồng với trở nên thực chất Thứ bảy, sửa đổi, bổ sung quy định bảo vệ quyền chấm dứt hôn nhân: (i) Bổ sung quy định quyền u cầu Tịa án giải ly cho người thân thích vợ chồng cho tổ chức trị-xã hội Hội Liên hiệp phụ nữ địa phương để giải trường hợp người vợ, người chồng ly hôn không muốn ly hôn bị cản trở dù có đủ để ly hôn (ii) Bỏ số cho ly hôn theo quy định pháp luật hành như: vợ, chồng thường xuyên chơi cờ bạc, rượu chè, trường hợp khơng ảnh hưởng nhiều đến quan hệ nhân gia đình 89 Đối với vợ, chồng làm nhà sư tu sĩ nên giáo lý Đạo Phật điều chỉnh, lẽ Lào có phong tục làm nhà sư vòng tuần trường hợp người vợ có quyền u cầu ly khơng với chất chế độ hôn nhân gia đình (iii) Bổ sung chế tài áp dụng trường hợp người chồng không thực chế độ cấp dưỡng cho trường hợp người vợ quyền nuôi (iv) Bổ sung việc chia tài sản kết ly phải tính đến đóng góp người vợ, người chồng cho tài sản kết hôn đó, khơng phân biệt lao động gia đình với lao động tạo thu nhập khác chia tài sản kết hôn vợ chồng ly hôn (v) Bổ sung trường hợp chia tài sản kết hôn trường hợp vợ, chồng sống chung với gia đình; chia tài sản kết hôn quyền sử dụng đất; chia tài sản kết hôn vợ chồng đưa vào kinh doanh Thứ tám, bổ sung số chế định sau: (i) Chế định xác định cha, mẹ, để khẳng định quyền làm mẹ người phụ nữ, bổ sung quy định sinh kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cho phù hợp với tình hình thực tế (ii) Chế định quan hệ thành viên gia đình theo hướng xác định nghĩa vụ người liên quan việc quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ, tôn trọng người phụ nữ với tư cách mẹ kế, bà nội, bà ngoại, chị em gái ruột, bác gái, dì, ruột Thứ chín,hồn thiện thẩm quyền thủ tục tố tụng dân giải vụ việc nhân gia đình Điều Luật Tố tụng dân năm 2012 Lào xác định Tịa án nhân dân có thẩm quyền giải vụ việc, tranh chấp lĩnh vực hôn nhân gia đình Chính quy định mang tính chung chung làm hạn chế thẩm quyền Tòa án lĩnh vực nhân gia đình Chính vậy, xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Tố tụng dân năm 2012 cần: (i) Xác định chi tiết thẩm quyền Tòa án nhân dân cấp việc giải vụ việc nhân gia đình dựa quy định luật có liên quan đến lĩnh vực Theo đó, cần xác định rõ Tịa án cấp có thẩm quyền giải vụ việc nhân gia đình, vụ việc nhân gia đình thuộc thẩm quyền giải Tịa án nhân dân hỗn vụ việc (ii) Hồn thiện thủ tục tố tụng giải tranh chấp nhân gia đình sở bảo đảm thống Luật Tố tụng dân với tư cách luật “hình thức” với luật “nội dung” 4.3.3 Phát huy vai trò hệ thống trị sở yếu tố văn hóa truyền thống tốt đẹp quản lý xã hội gia đình hỗn hợp Việt - Lào Bên cạnh giải pháp trên, hướng tới việc tạo điều kiện phát triển nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào, nhằm phát huy giá trị văn hóa nhân gia đình 90 người Việt - người Lào thủ đô Viêng Chăn việc xây dựng đời sống văn hóa, bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp dân tộc, Lào cần phát huy vai trò hệ thống trị sở yếu tố văn hóa truyền thống tốt đẹp quản lý xã hội gia đình hỗn hợp Việt - Lào Hiện nay, Việt Nam Lào có điểm chung việc tổ chức hệ thống trị từ trung ương đến địa phương Trong đó, hệ thống trị sở tổng thể gồm Đảng sở, quyền, tổ chức trị-xã hội hoạt động chế định nhằm thực chủ trương, đường lối Đảng, sách, pháp luật Nhà nước phát huy quyền làm nhân dân cấp sở Với nhận thức, gia đình tế bào xã hội, mơi trường quan trọng hình thành, nuôi dưỡng giáo dục nhân cách, bảo tồn phát huy văn hóa truyền thống tốt đẹp, chống lại tệ nạn xã hội, tạo nguồn nhân lực phục vụ nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc Do đó, để phát huy giá trị văn hóa nhân gia đình thủ Viêng Chăn, hệ thống trị, đặc biệt Hội liên hiệp phụ nữthủ đô Viêng Chăn cần phát huy tối đa vai trị của Trước hết, tổ chức thuộc hệ thống trị cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật hôn nhân gia đình Lào Việt Nam cho đối tượng có liên qua thơng qua hoạt động đội ngũ cán nòng cốt bản, cụm Đội ngũ cán nòng cốt với thành phần chủ yếu trưởng, hoà giải viên, tuyên truyền viên pháp luật,… thực tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho đối tượng nhân dân địa bàn họ cư trú vận động nhân dân tham gia buổi học tập pháp luật tổ chức nhà dài, nhà rông bản; trực tiếp phổ biến, giáo dục pháp luật hôn nhân gia đình Việt - Lào lồng ghép với họp bản, tổ dân cư; ký cam kết không vi phạm pháp luật Tiếp đó, tổ chức thuộc hệ thống trị cần thực tốt sách, pháp luật Nhà nước chăm sóc bảo vệ quyền lợi bà mẹ, trẻ em; thực công tác kế hoạch hóa gia đình Ngồi ra, tổ chức thuộc hệ thống trị cần phát huy tối đa vai trò hòa giải viên, kịp thời giải tranh chấp phát sinh lĩnh vực hôn nhân gia đình địa phương, từ góp phần trì hạnh phúc gia đình, bảo vệ quyền lợi đối tượng dễ bị tổn thương phụ nữ trẻ em Bên cạnh đó, cần phát huy yếu tố văn hóa truyền thống tốt đẹp quản lý xã hội gia đình hỗn hợp Việt - Lào sở: xây dựng người, lối sống văn hóa tiếp tục bổ sung, hồn thiện sách, pháp luật văn hóa nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào 91 Tiểu kết Chƣơng Như vậy,Chương Luận văn tập trung nghiên cứu số vấn đề sau: Kết nghiên cứu nhân gia đình người Việt - người Lào thủ Viêng chăn; khó khăn đời sống nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ đô Viêng Chăn vấn đề đặt vàmột số kiến nghị Trên sở nội dung phân tích luận giải chương này, có thểthấy, sau nhân, có giao lưu văn hóa nhân biến đổi gia đình Trong q trình đó, đời sống nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ Viêng Chăn gặp phải số khó khăn, thách thức khác biệt phong tục tập qn, lối sống, tín ngưỡng, tơn giáo, ngơn ngữ;khó khăn từ khoảng cách địa lý từ sách, pháp luật điều chỉnh quan hệ hôn nhân gia đình, đặt số vấn đề cần phải giải để tạo điều kiện cho quan hệ hôn nhân hỗn hợp Việt - Lào phát triển; phát huy giá trị văn hóa nhân gia đình người Việt - người Lào thủ đô Viêng Chăn việc xây dựng đời sống văn hóa, bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp dân tộc 92 KẾT LUẬN Hôn nhân gia đình hệ thống giá trị, chuẩn mực khu biệt đặc thù điều tiết mối quan hệ thành viên gia đình mối quan hệ gia đình với xã hội Quan hệ nhân gia đình nói chung, quan hệ nhân gia đình có yếu tố nước ngồi nói riêng vấn đề người dân nhà nước quan tâm Các nước khác có quy định khác quan hệ nhân gia đình có yếu tố nước ngồi Tuy nhiên, dù có khác nhìn chung pháp luật nước quy định nguyên tắc chung để đảm bảo bảo vệ tối đa quyền lợi ích hợp pháp bên tham gia quan hệ Dưới góc độ nhân học, thực đề tài “Đặc điểm hôn nhân đời sống gia đình gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ đô Viêng Chăn”, Luận văn nghiên cứu trình di cư người Việt Nam tới thủ đô Viêng Chăn, thành lập cộng đồng dân cư, hội nhập đời sống người Việt Nam cộng đồng tộc Lào Có thể khẳng định rằng, nhân hỗn hợp dân tộc góp phần tạo nên đa dạng thành phần dân tộc, đa dạng quê gốc đa dạng nghề nghiệp cư dân thủ đô Viêng Chăn, đồng thời phản ánh tranh thực tế gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ đô Viêng Chăn Trên sở nghiên cứu nhân tố dẫn đến hôn nhân hỗn hợp dân tộc Việt - Lào, quan niệm, ngun tắc kết hơn, hình thức nghi lễ hôn nhân truyền thống chức năng, quan hệ ứng xử gia đình truyền thống người Việt người Lào, tác giả nghiên cứu giao lưu văn hóa nhân hỗn hợp gia đình người Việt người Lào biến đối đời sống gia đình hỗn hợp Việt - Lào Kết nghiên cứu cho thấy, đặc điểm văn hóa nhân hỗn hợp dân tộc Việt - Lào phản ánh cách chân thực khía cạnh sau quan niệm nhân nguyên tắc kết hôn nghi lễ hôn nhân (gồm nghi lễ hỏi tuổi, lễ ăn hỏi, lễ cưới).Hôn nhân hỗn hợp dân tộc Việt - Lào phải tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc đáp ứng điều kiện độ tuổi kết hôn, nguyên tắc hôn nhân đồng thuận tự nguyện, nguyên tắchôn nhân vợ, chồng, nguyên tắc đảm bảo trách nhiệm hôn nhân, nguyên tắc đảm bảo thủ tục đăng ký kết hôn Kết nghiên cứu cho thấy, sau nhân, có giao lưu văn hóa biến đổi gia đình Trong đó, giao lưu văn hóa nhân thể khía cạnh sau:Trong quan niệm hôn nhân, bên cạnh xu hướng ngày gia tăng quan niệm vai trò chỗ dựa thân, ngày 93 giảm quan niệm vai trị gia đình để sinh đẻ cái, xuất quan niệm hôn nhân ảnh hưởng đến tự cá nhân người; thay đổi quyền định hôn nhân theo hướng tự định nhân xuất nhiều hơn, đặc biệt khu vực thành thị; nghi thức quy trình tổ chức đám cưới theo hướng giản lược; nơi cư trú quyền lợi sau kết có thay đổi,nhiều đôi vợ chồng trẻ tách riêng sau cưới Trong đời sống gia đình, cộng đồng người Việt đất Lào sống chan hòa với nhau, phù hợp với văn hóa Lào bảo tồn nét chủ yếu sắc văn hóa truyền thống mình; văn hóa gia đình, mối quan hệ gia đình, họ tộc có nhiều thay đổi, quyền bình đẳng nam nữ, người già người trẻ, quyền tự cá nhân ngày chiếm ưu thế; ứng xử gia đình, vai trị người vợ ngày đề cao; quan hệ cha mẹ có thay đổi theo hướng bình đẳng hơn; quan niệm giáo dục truyền thống gia đình có thay đổi trọng vai trò hướng nghiệp hạn chế cách giáo dục áp đặt bạo lực; quan hệ anh chị em có thay đổi theo hướng tăng cường quan hệ bình đẳng hạn chế tiếng nói anh gia đình; Trên sở kết nghiên cứu thực trạng đời sống hôn nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào, tác giả yếu tố tác động; số khó khăn khác biệt phong tục tập qn, lối sống, tín ngưỡng, tơn giáo, khác biệt ngơn ngữ, khó khăn từ khoảng cách địa lý, khó khăn từ sách pháp luật điều chỉnh quan hệ nhân gia đình Điều dẫn tới nhiều bất đồng tiếp biến văn hóa tạo nhiều thách thức việc sử dụng ngôn ngữ gia đình hỗn hợp dân tộc việc lựa chọn thành phần dân tộc gia đình hỗn hợp dân tộc;việc thay đổi sắc ý thức dân tộc.Theo đó, nhằm phát huy giá trị văn hóa nhân gia đình người Việt - người Lào thủ đô Viêng Chăn việc xây dựng đời sống văn hóa, bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp dân tộc, Lào cần thực đồng giải pháp sau: (i) Nâng cao nhận thức, củng cố quan điểm hôn nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế (ii) Hồn thiện, mở rộng sách pháp luật Nhà nước Lào nhân gia đình hỗn hợp Việt - Lào, đặc biệt sách, pháp luật liên quan đếnthủ tục đăng ký kết hôn vấn đề thực trách nhiệm nghĩa vụ thuộc quan hệ gia đình bên liên quan phạm vi điều chỉnh Luật Gia đình hành (iii) Phát huy vai trị hệ thống trị sở yếu tố văn hóa truyền thống tốt đẹp quản lý xã hội gia đình hỗn hợp Việt - Lào./ 94 95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO I TÀI LIỆU THAM KHẢO BẰNG TIẾNG VIỆT: F Ăng ghen (1984), Nguồn gốc gia đình, chế độ tư hữu Nhà nước, Tuyển tập Mác - Ăng ghen, tập VI, Nxb Sự thật, Hà Nội Ban Biên tập website Biên phòng Việt Nam, Tổng quan chung đường biên giới Việt Nam - Lào, http://bienphongvietnam.vn/cong-tac-bien-phong/duong-bienmoc-gioi/232-dbmg13.html, cập nhật ngày 13/12/2011 Đỗ Thúy Bình (1994), Hơn nhân gia đình dân tộc Tày, Nùng Thái Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội Nơng Quốc Bình - Nguyễn Hồng Bắc (2011), Quan hệ hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngồi - Những vấn đề lý luận thực tiễn, Nxb Tư pháp, Hà Nội Chandavone Vongphachan (2017), Hoàn thiện pháp luật bảo vệ quyền, lợi ích phụ nữ nhân gia đình nước Cộng hịa Dân chủ nhân dân Lào từ kinh nghiệm pháp luật Việt Nam, Luận văn thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội Vũ Minh Chi (2004), Nhân học văn hóa người với thiên nhiên, xã hội giới siêu nhiên, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội Chitana Langsilimphone (2016), Quyền phụ nữ theo Luật quốc tế pháp luật Lào, Luận văn thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội Phan Hữu Dật (1997), “Qui tắc cư trú sau nhân”, Tạp chí Dân tộc học, (3), tr.3-11 Phan Hữu Dật (1998), Một số vấn đề dân tộc học Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 10 Lê Thị Hồng Hải, Mai Văn Huyên (2014), Về khuynh hướng vận hành biến đổi hệ giá trị gia đình qua khảo sát tỉnh Thái Bình, Tạp chí Nghiên cứu Gia đình Giới, Hà Nội, số 11 Thúy Hạnh (2012), Giao thoa văn hóa Việt – Lào, http://www.daibieu nhandan.vn/default.aspx?tabid=78&NewsId=253147, ngày cập nhật 23/07/2012 12 Nguyễn Minh Hồ (2000), Hơn nhân gia đình xã hội đại, Nxb Trẻ, TP Hồ Chí Minh 13 Lê Thị Bích Hồng (2015), “Văn hóa ứng xử gia đình truyền thống đại”, https://hlhpn.bacgiang.gov.vn/ban-can-biet/van-hoa-ung-xu-trong-gia-dinhtruyen-thong-va-hien-dai.htm, ngày cập nhật 10/07/2015 96 14 Kongchay Sinnoluk (2017), Đặc điểm dân số nguồn lao động thành phố Viêng Chăn nước cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, Luận văn thạc sĩ Địa lí, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên 15 KTTM, “Sống thủ đô Viêng Chăn cần chi trung bình 100 USD cho ăn uống tháng”, Tạp chí Lào – Việt, https://tapchilaoviet.com/tin-ngay/song-o-thu-dovieng-chan-can-chi-trung-binh-100-usd-cho-an-uong-moi-thang-7220.html, ngày truy cập 31/05/2019 16 Vũ Tuyết Lan (2007), Hôn nhân gia đình người Dao Quần Chẹt truyền thống biến đổi (Nghiên cứu trường hợp xóm Mạ, xã Tu Lý, huyện Đà Bắc, tỉnh Hịa Bình), Báo cáo tập (Tài liệu lưu trữ Thư viện Dân tộc học), Hà Nội 17 Đỗ Đức Lợi (2002), Tập tục chu kỳ đời người tộc người ngôn ngữ H’mông – Dao Việt Nam, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội 18 Vũ Đình Lợi (1999), Phong tục cưới xin người Dao Quảng Ninh, Tạp chí khoa học phụ nữ, số 3, tr 32- 38 19 Vũ Phương Nga (2017), Tiếp biến văn hóa bối cảnh gia đình hỗn hợp dân tộc (qua nghiên cứu người Tày huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn), Luận án Tiến sĩ Nhân học, Học viện khoa học xã hội, Hà Nội 20 Trần Đức Ngôn (2010), Văn hóa gia đình Việt Nam thời đại nay, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch, Hà Nội 21 Nguyễn Thị Tuyết Nhung (2016), Quá trình di cư hoạt động trị - xã hội người Việt Lào(1893 – 1945), Luận án tiến sĩ Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội 22 Phadone Insaveang (2016), Văn hóa gia đình truyền thống người Lào (Nghiên cứu trường hợp huyện Xay, tỉnh Oudomxay, CHDCND Lào), Luận án Tiến sĩ Văn hóa học, Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, Hà Nội 23 Tẩn Kim Phu (2001), Nghi lễ việc cưới – việc tang người Dao Khâu Sìn Hồ, Lai Châu, Nxb Văn hóa thơng tin, Hà Nội 24 Tài liệu điền dã tác giả vào tháng 04/2019 25 Nguyễn Ngọc Tấn, Đặng Thị Hoa, Nguyễn Thị Thanh (2004), Hơn nhân gia đình dân tộc H’mơng, Dao hai tỉnh Lai Châu Cao Bằng, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội 26 Đinh Đức Tiến (2010),“Phật giáo Lào từ góc nhìn đối sánh”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật số 314, tháng 8-2010 97 27 Nguyễn Ngọc Thanh (1999), Gia đình nhân dân tộc Mường tỉnh Phú Thọ, Luận án Tiến sĩ sử học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội 28 Dương Tử Thành, Câu hát đẹp tình hữu nghị Việt – Lào, Mục Câu chuyện văn hóa, Tạp chí Văn hóa qn 29 Trần Ái Thi (2015), Những điểm khác Tết Nguyên đán Tết Bun Pi Mày, http://ssh.htu.edu.vn/hop-tac/nhung-diem-khac-nhau-giua-tet-nguyen-dan- va-tet-bun-pi-may.html, ngày cập nhật 27/02/2015 30 Hồng Bá Thịnh (2008), Giáo trình xã hội học giới, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 31 Nguyễn Duy Thiệu (1996), Cấu trúc tộc người Lào, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội 32 Nguyễn Duy Thiệu (chủ biên - 2008), Di cư chuyển đổi lối sống – Trường hợp cộng đồng người Việt Lào, Nxb Thế Giới, Hà Nội 33 Cao Thị Thường (2014), “Hôn nhân hỗn hợp người Dao Thanh Y xã Thương n Cơng, thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh”, tr 12 – 13 34 Tạ Chí Đại Trường (2004), Sử Việt đọc vài Gardena, CA: Văn Mới 35 Lê Ngọc Văn, Mai Văn Hai, Đặng Thị Hoa, Bùi Thị Hương Trầm (2016), Hệ giá trị gia đình Việt Nam từ hướng tiếp cận xã hội học, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội 36 Vientiane Mai, Kết phát triển kinh tế xã hội bật Thủ đô Viêng Chăn năm 2018, https://tapchilaoviet.com/bai-tuan-bao/5-ket-qua-phat-trien-kinh-te-xahoi-noi-bat-cua-thu-do-vieng-chan-nam-2018-2027.html, 31/12/2018 37 Nguyễn Đức Việt (2014), Kết hôn công dân Việt Nam với công dân Trung Quốc, Đài Loan Việt Nam - Một số vấn đề lý luận thực tiễn, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội 38 Mông Thị Xoan (2017), Hôn nhân người Lô Lô huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng: truyền thống biến đổi, Luận án tiến sĩ Nhân học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội 39 Trần Thị Kim Xuyến (2002), Gia đình vấn đề gia đình đại, Nxb Thống kê, Hà Nội II TÀI LIỆU THAM KHẢO BẰNG TIẾNG ANH: 40 Countrymeters.info, Laos Population, https://countrymeters.info/en/Laos, cập nhật ngày 03/3/2019 41 Girls Not Brides,Laos - Child Marriage Around The World Girls Not Brides,https://www.girlsnotbrides.org/child-marriage/laos/, truy cập ngày 20/8/2019 98 42 Guido Bolaffi, Raffaele Bracalenti, Peter H Braham, Sandro Gindro (2002), Dictionary of Race, Ethnicity and Culture, SAGE Publications, London, tr.181 43 Laos Population,https://countrymeters.info/en/Laos, cập nhật ngày 03/3/2019 44 Profile Source, Peoples of Laos, Paul Hattaway Copyrighted ©, https://joshuaproject.net/people_groups/12700/LA, cập nhật ngày 03/3/2019 45 Thomas Barfield (Editor, 1998), The Dictionary of Anthropology, Balckwell Publishers, Oxford 46 Vientiane Times, New Rules issued for Lao-Foreign Marriages, https://www.aseanlip.com/laos/family/news/new-rules-issued-for-laoforeignmarriages/AL59282, Vientiane Times, Date: 19 February 2019 III TÀI LIỆU THAM KHẢO BẰNG TIẾNG LÀO (TÁC GIẢ ĐÃ ĐỌC VÀ DỊCH SANG TIẾNG VIỆT): 47 Kị Đeng Phon Ka Sởm Súc (2006), Văn hóa Lào, Nxb Khoa học xã hội, thủ đô Viêng Chăn 48 Khăm Bang Chăn Ni Nha Vông (1974), Phong tục tập quán Lào, Nxb Quốc gia, Thủ đô Viêng Chăn 49 Ma Ha Kham Phoun Phi La Vong (2004), Dân tộc văn hóa Lào, Nxb Quốc gia, Thủ Viêng Chăn 50 Ma Ha Thong Kham Liêm Bun Hương (2005), Di sản văn hóa Lào triệu voi, Nxb Quốc gia, Thủ Viêng Chăn 51 MaHaVêThi VoLaKun - MaHa KhămPhăn ViLaChít (1969), Văn hoá phong tục tập quán tốt đẹp nhân dân Lào, Nxb Quốc gia, Thủ đô Viêng Chăn 52 Pha Ma Ha Meethi Vorakhun Khăm Phun Silavong, Seng Suvanh(2013), Văn hóa phong tục tập quán truyền thống Lào, Nxb Quốc gia, Thủ đô Viêng Chăn 53 Phu Kham Lenin (2004), Quá trình hình thành phát triển Vương quốc Lào qua thời kỳ, Nxb.Quốc gia, Thủ đô Viêng Chăn 54 Viện Khoa học Xã hội Lào (2007), Văn hóa tộc Lào, Nxb Khoa học xã hội, thủ đô Viêng Chăn 55 Viện Khoa học Xã hội Lào (2013), Sự thay đổi từ khứ đến tương lai hệ đất nước Lào, Nxb Khoa học xã hội, thủ đô Viêng Chăn 56 Xoom Khay Xikha Chay (2010), Hoàn thiện pháp luật Gia đình Lào trình cải cách tư pháp nay, Nxb.Tư pháp, Thủ đô Viêng Chăn 99 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Một số hình ảnh tục lệ đám cƣới hôn nhân hỗn hợp tộc ngƣời Việt - Lào Ảnh 1.1.Tiền thách cưới đám Ảnh 1.2.Đám cưới hỗn hợp Việt - Lào cưới hỗn hợp Việt - Lào Phụ lục 2: Một số hình thành hịa nhập cộng đồng cô dâu ngƣời Việt thủ đô Viêng Chăn Ảnh 2.1 Các cô gái Việt – Lào trang phục truyền thống Lào dự Tết Bunpimay Ảnh 2.2.Tục buộc cổ tay truyền thống tết Bunpimay Phụ lục 3: Một số hình ảnh sống gia đình hỗn hợp Việt – Lào thủ Viêng Chăn Ảnh 3.1:Anh Hà, chủ quầy hàng gia Ảnh3.2: Quyên, áo đỏ, sinh sống dụng chợ Nongchan Viêng Chăn năm Ảnh 3.3: Trang phục công sở cán Ảnh 3.4: Một dãy nhà cấp bốn phụ nữ Việt quan Lào gia đình Việt Nam Lào Phụ lục 4: Một số hình ảnh văn hóa tâm linh gia đình hỗn hợp Việt – Lào thủ đô Viêng Chăn Ảnh 4.1:Lễ Giỗ tổ Hùng Vương cộng Ảnh 4.2: Đền Đức Thánh Trần đồng người Việt Viêng Chăn gia đình người Việt lịng thủ Viêng Chăn Ảnh 4.3 Tăng ni phật tử Chùa Bàng Ảnh 4.4: Lễ khánh thành chùa Phật Long người Việt Viêng Chăn Tích thủ Viêng Chăn ... Chương Đặc điểm hôn nhân hỗn hợp tộc người Việt - Lào thủ đô Viêng Chăn; Chương Đời sống gia đình hỗn hợp Việt - Lào thủ Viêng Chăn; Chương Biến đổi, khó khăn vấn đề đặt hôn nhân hỗn hợp Việt - Lào: ... CHƢƠNG ĐẶC ĐIỂM HÔN NHÂN HỖN HỢP TỘC NGƢỜI VIỆT - LÀO TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN 23 2.1 Đôi nét hôn nhân truyền thống người Việt người Lào 23 2.2 Đặc điểm văn hóa hôn nhân hỗn hợp dân tộc Việt. .. trạng nhân đời sống gia đình hộ gia đình hỗn hợp Việt - Lào (người Việt kết hôn với người Lào) sống thủ đô Viêng Chăn Trên sở tìm hiểu, so sánh, đối chiếu với nhân gia đình người Việt, người Lào