Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Phần Mở đầu Lý chọn đề tài Sinh học môn khoa học thực nghiệm, lý thuyết đôi với thực hành nhằm củng cố, bổ sung, mở rộng kiến thức Do thực hành phương pháp đặc trưng dạy học sinh học, có t¸c dơng gi¸o dơc rÌn lun häc sinh mét c¸ch toàn diện Thực hành không trang bị cho học sinh hệ thống kỹ chọn đối tượng nghiên cứu lắp đặt thí nghiệm đơn giản, phát kiến thức mới, củng cố khắc sâu kiến thức cũ, hoạt động nhóm, Song thực tế, việc giảng dạy thực hành sinh học trường phổ thông chưa tương xứng với chức Lý phần trường phổ thông thiếu trang thiết bị, thiếu phòng thực hành, thiếu dụng cụ thí nghiệm nên chưa có điều kiện tiến hành đầy đủ thực hành Do việc giảng dạy thực hành gặp nhiều khó khăn Vì thực hành phần nhiều không tiến hành giáo viên giới thiệu sơ qua nội dung thực hành tái hiện, lặp lại cách làm giáo viên, chưa hiểu rõ ý nghĩa thực thực hành Do phần lớn học sinh lúng túng phải tự tiến hành thí nghiệm Một số kỹ đơn giản học sinh không rèn luyện, có học lý thuyết cách vận dụng vµo thùc tiƠn HiƯn xu h­íng cđa lý ln dạy học cải tiến PPDH Phương pháp dạy học có chủ thể nhà khoa học, sử dụng để tìm chân lý khoa học khách quan Vì vậy, cải tiến phương pháp hướng tới mục đích làm cho học sinh có vai trò gần với nhà khoa học với người làm sản phẩm hoạt động nhận thức Do nhà trường hình thành cho học sinh kỹ chung khái quát hành động trí tuệ hành động vật chất Song song với việc hình thành kỹ cụ thể giúp cho học Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C sinh thích ứng với tình đa dạng mà họ gỈp cc sèng còng nh­ nghỊ nghiƯp Mét yêu cầu nội dung, phương pháp giáo dục là: Phải coi trọng việc bồi dưỡng lực tự học, tự nghiên cứu, tạo điều kiện cho người học phát triển tư sáng tạo, rèn luyện kỹ thực hành, tham gia nghiên cứu, thực hành ứng dụng Với lý đó, mạnh dạn nghiên cứu đề tài Xây dựng giáo án giảng dạy thực hành chương trình sinh học lớp 10 THPT theo hướng lấy học sinh làm trung tâm Tôi mong đề tài nghiên cứu giúp cho giáo viên, bạn sinh viên, giáo viên míi tr­êng tham kh¶o nh»m nh»m phơc vơ cho công tác giảng dạy Tôi mong đóng góp ý kiến thầy, cô bạn sinh viên Mục đích đề tài Xây dựng giáo án giảng dậy thực hành chương trình sinh học 10 ban THPT, với mục đích lấy học sinh làm trung tâm, giúp học sinh vừa nắm vững kiến thức lý thuyết vừa hình thành rèn luyện kỹ thực hành như: Sử dụng kính, cách quan sát, cách làm tiêu bản, , bước đầu làm quen với phương pháp nghiên cứu khoa học Hỗ trợ cho giáo viên sinh viên giảng dạy thực hành sinh học ý nghĩa khoa học đề tài Xây dựng giáo án để giảng dạy thực hành SH nói chung SH lớp 10 nói riêng, với mục đích lấy học sinh làm trung tâm Hình thành bồi dưỡng cho học sinh số kỹ làm thực hành nhất, bước đầu giúp học sinh làm quen với phương pháp nghiên cứu khoa học ý nghĩa thực tiễn đề tài Sự thành công đề tài có đóng góp sau đây: Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Hệ thống hoá sở lý luận việc xây dựng giáo án giảng dạy thực hành SH THPT nói chung thực hành chương trình SH lớp 10 ban nói riêng Đưa cấu trúc giáo án giảng dạy thực hành Xây dựng giáo án giảng dạy thực hành chương trình sinh học lớp 10 ban - THPT theo hướng lấy học sinh làm trung tâm Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Chương Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1 Tự học số biện pháp bồi dưỡng tự häc cho häc sinh 1.1.1 Kh¸i niƯm tù häc Tù học tự động não, suy nghĩ sử dụng lực trí tuệ ( quan sát, tổng hợp, phân tích, so sánh,) có bắp ( sử dụng công cụ thực hành) phẩm chất mình, động cơ, tình cảm,, để chiếm lĩnh việc hiểu biết nhân loại thành sở hữu Để tự học người học phải huy động hết nguồn lực có tay tÇm tay (néi lùc) tr­íc sư dơng sù hỗ trợ người khác (ngoại lực) Dựa vào mối quan hệ tự học dạy học phân thành loại: - Tự học mò mẫm: Không có thầy- Thầy người giáo viên cụ thĨ - Tù häc cã sù h­íng dÉn tõ xa thầy - Tự học hoạt động dạy học - Tự học không cần thầy hướng dẫn 1.1.2 Vai trò tự học - Giúp cho người học chủ động nắm kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo - Rèn luyện thói quen, phương pháp tự học suốt đời - Hình thành niềm tin khoa học, rèn luyện ý trí đức tính kiên trì, óc phê phán, bồi dưỡng hứng thú học tập, lòng say mê nghiên cứu khoa học - Tự học hình thành nên người động sáng tạo - Tự học yêu cầu cấp thiết xã hội người giai đoạn bùng nổ thông tin khoa học Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Cã thĨ nãi, tù häc cã vai trß hÕt søc quan trọng nghiệp giáo dục đào tạo nói chung, nhân cách người nói riêng Vì lẽ tự học xác định mục tiêu giáo dục, đào tạo nhà trường tất bậc học: Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực tự giác, chủ động, sáng tạo học sinh; phù hợp với đặc điểm lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học cho học sinh (Điều 24, luật giáo dục yêu cầu nội dung phương pháp giáo dục phổ thông) 1.1.3 Chu trình dạy học đây, đề tài mà quan tâm, nghiên cứu kiểu tự học hoạt động dạy học Theo GS, TS Nguễn Cảnh Toàn, chu trình dạy học tự học bao gồm: Chu trình tự học trò tác động chu trình dạy thầy nhằm biến đổi ý thức kho tàng văn hoá khoa học nhân loại thành học vấn cđa riªng ng­êi häc - Tù häc nghiªn cøu - Tù thĨ hiƯn - Tù kiĨm tra, tù ®iỊu chØnh Tương ứng với chu trình tự học, chu trình dạy học gồm công đoạn: - Hướng dẫn - Tỉ chøc - Träng tµi cè vÊn kiĨm tra 1.1.4 Một số biện pháp bồi dưỡng lực tự học cho häc sinh - KÝch thÝch nhu cÇu tù häc học sinh - Đặt học sinh vào chủ thể trình nhận thức - Bằng câu hỏi, tập (có định hướng) hướng dẫn học sinh rự Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C tìm tòi, quan sát, mô tả, giải thích, phát vấn đề, định hướng giải vấn đề - Tổ chức thảo luận nhóm kết nghiên cứu, đánh giá cá nhân 1.2 Cơ sở lý luận phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm Quá trình dạy học hình thành từ hoạt động qua lại thầy trò nên PPDH phản ánh mối quan hệ qua lại dạy (hoạt động thầy) học (hoạt động trò) chúng hai hoạt động khác đối tượng chung mục đích, tác động qua lại tồn hai mặt đồng xu Mặt khác, với bùng nổ thông tin tri thức khoa học nay, lượng kiến thức mà học sinh cần lĩnh hội lớn, vấn đề học sinh cần tự lực để giải nhiều, đó, phương pháp dạy học cần phải thay đổi, cần lựa chọn xem hai hoạt động: Hoạt động giáo viên hay hoạt động học sinh làm trung tâm trình dạy học Qua nghiên cứu nhà khoa học, để phù hợp với bùng nổ thông tin khoa học phát triển ngày cao lực tự học, tính tích cực sáng tạo học sinh việc đổi phương pháp dạy học với mục đích lấy học sinh làm trung tâm vấn đề tất yếu Dạy học lấy học sinh làm trung tâm (Pupil centrd) toàn trình dạy học hướng vào nhu cầu, khả hứng thú học sinh Mục đích nhằm phát triển học sinh lực độc lập học tập (tự học) giải vấn đề, giúp học sinh nhận biết vấn đề, lập giả thuyết, chứng minh vấn đề rút kết luận [1-trang51] Qua đó, ta thấy dạy học lấy học sinh làm trung tâm coi trọng lợi ích nhu cầu học sinh, phát triển nhân cách, đánh thức lực tiềm tàng thân học sinh Dạy học lấy học sinh làm trung tâm không hạ thấp vai trò giáo viên mà trái lại đòi hỏi giáo viên phải có trình độ cao nhiều phẩm chất lực chuyên môn Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Giáo viên với vai trò người cố vấn tổ chức cho em tham gia vào hoạt động phát tri thøc míi 1.3 TÝnh tÝch cùc cđa häc sinh TÝnh tích cực chất vốn có người Khác với động vật người không sử dụng có sẵn mà biết biến tự nhiên, xã hội tạo cải vật chất tạo văn hoá Mục tiêu giáo dục hình thành phát triển tính cực xã hội Tính tích cực vừa kết quả, vừa điều kiện phát triển nhân cách Theo giáo sư Trần Bá Hoành - 1995, Tính tích cực nhận thức trạng thái hoạt động học sinh đặc trưng khát vọng học tập, có cố gắng trí tuệ nghị lực cao trình nắm vững kiến thức Theo G.I Sukuina - 1979, dÊu hiƯu biĨu hiƯn tÝnh tÝch cùc lµ: - Häc sinh khao khát, tự nguyện tham gia trả lời câu hỏi giáo viên, bổ sung câu trả lời bạn, thích phát biểu ý kiến trước vấn đề giáo viên đưa - Học sinh hay thắc mắc đòi hỏi giải thích cặn kẽ vấn đề mà SGK, giáo viên hay bạn trình bày chưa rõ - Học sinh chủ động vận dụng linh hoạt kiến thức kỹ có ®Ĩ nhËn thøc vÊn ®Ị míi - Häc sinh mong muốn đóng góp với thầy, với bạn thông tin phạm vi học 1.4 Phân tích đánh giá công trình tác giả có liên quan Trong Bài tập thực hành giáo dục học tác giả Nguyễn Đình Chỉnh viết Bài tập thực hành giáo dục học biên soạn tương ứng với phần chương trình giáo dục học, giúp học sinh ôn tập củng cố, đào sâu kiến thức Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Khi xây dựng thực hành LLDHSH Tác giả Đinh Quang Báo Nguyễn Đức Thành khẳng định, mục đích thực hành Củng cố phần lý thuyết học chương, phần, rèn luyện kỹ vận dụng lý thuyết để giúp việc học tập có hiệu bài, chương Đặc biệt phần phân loại học (Dựa vào mục đích lý luận dạy học) tác giả Nguyễn Ngọc Quang thực hành xÕp vµo kiĨu bµi häc thø (kiĨu bµi cđng cè kiÕn thøc), kiĨu bµi sè 3(kiĨu bµi vËn dơng phức hợp kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo) Đây đề tài mới, không người quan tâm đến việc xây dựng giáo án để giảng dạy thực hành sinh học Đồng thời để đảm bảo cách đồng từ lý thuyết đến tập vận dụng cuối việc giảng dạy TH với mục đích lấy học sinh làm trung tâm mà mạnh dạn lựa chọn đề tài Qua số quan điểm công trình có liên quan đến đề tài, cho thực hành kiểu lên lớp với mục đích giúp người học ôn tập, củng cố, đào sâu kiến thức lý thuyết, hình thành rèn luyện kỹ năng, kiểm tra đánh giá trình độ kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo để kịp thời uốn nắn, sửa chữa kiến thức, kỹ người học Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Chương đối tượng phạm vi nghiên cứu 2.1 đối tượng phạm vi nghiên cứu - Các thực hành SGK ban SH 10 THPT - Xây dựng giáo án giảng dạy thực hành chương trình sinh học 10 ban THPT - Phương pháp để xây dựng kiểu giáo án giảng dạy - Phân tích cấu trúc thực hành 2.2 Phương pháp nghiên cứu 2.2.1 Nghiên cứu lý thuyết - Nghiên cứu tài liệu có liên quan đến việc hướng dẫn giảng dạy thực hành sinh học: LLDH phần đại cương; Tâm lý học giáo dục; SH lớp 10 ban bản, Sách sinh học 10 nâng cao; Sách giáo viên - Nghiên cứu tài liệu có liên quan đến phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm: Các luận văn tốt nghiệp sinh viên khoá trước, luận văn thạc sĩ 2.2.2 Phương pháp thực nghiệm - Dự giảng trường phổ thông - Trao đổi ý kiến với giáo viên - Trực tiếp giảng dạy thực hành 2.2.3 Phương pháp chuyên gia Lấy ý kiến nhận xét, góp ý giáo viên có kinh nghiệm quan tâm tới việc soạn giáo án giảng dạy thực hành sinh học với mục đích lấy học sinh làm trung tâm phiếu nhận xét khoá luận Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C 2.3 Phạm vi nghiên cứu - Cơ sở lý luận việc giảng dạy thực hành - Cấu trúc chung thực hành - Giảng dạy thực hành lớp trình thực tập - Xây dựnng giáo án thực hành - Kết quả, thảo luận, đánh giá thực hành - Hướng dẫn tập nhà 2.4 Thời gian nghiên cứu Từ 15/6/2006 đến 30/4/2007 10 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C - Dung dịch đường 10%, muối ăn NaCl 4-5% * Mẫu vật Bánh men nghiền nhỏ, dưa, cà Hỏi: Bài trước thầy nhắc III Tiến trình thực hµnh chóng ta tù tiÕn hµnh ë nhµ, mét Lên men êtylic em cho thầy biết tiến trình kết mà em thu được? - Lấy ống nghiệm đánh dấu 1, Tiến hành cân lấy 2g nấm (Tổ 12 em, chia làm nhóm: men, sau cho vào ống có nhóm có kết quả) ống 1g nấm men Rồi cho vào ống Hỏi: Tại nấu rượu cần có nấm ống 10ml dung dịch đường men? saccarozo 10%, ống cho 10ml HS: Trả lời nước lã đun sôi để nguội - Để ống nghiệm giá nhiệt GV: NhËn xÐt bỉ sung Hái: Em nµo cho thầy biết độ khoảng 28-32 C quan sát tượng ta lại cần nghiền nhỏ nấm men? HS: Trả lời GV: Nhận xét bổ sung GV: làm mẫu làm mẫu cho học sinh quan sát GV lấy ống nghiệm giáo viên chuẩn bị trước từ - 8h cho häc sinh quan s¸t Chóng ta làm trước nhà, em tổ trưởng cho biết kết quả? (1 nhóm làm nhóm không thành công) 41 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Hỏi: Em biết sữa chua? (quy Lên men Lactic a, Làm sữa chua trình, tác dụng) HS: trả lời GV: Nhận xét bổ sung - Đun sôi nước sau đổ sữa đặc có đường vào, khy ®Ịu, ®é ngät võa ng, ®Ĩ ngi ®Õn 40 C (đo Hỏi: Một thìa sữa chua vinamilk có nhiệt kế lấy tay áp vào tác dụng gì? ấm được) Sau cho khoảng HS: Trả lời thìa sữa chua vào khuấy đều, ®ỉ GV: NhËn xÐt bỉ sung vµo cèc nhùa ®Ĩ nhiệt độ khoảng 30- 35 C (có thể ®Ĩ c¸c hép xèp ®Ëy kÝn) Sau - 8h sữa đông tụ lại sữa chua hình thành Muốn bảo quản sữa chua lâu phải để tủ lạnh GV: Gọi học sinh đọc cách tiến b, Muối dưa chua hành - Rau cải cắt nhỏ - 4cm, dưa GV vừa nêu cách tiến hành vừa làm chuột để cắt dọc, rửa mẫu (có thể phơi chỗ nắng nhẹ cho héo) Đổ rau vào bình hình trụ Pha nước muối 5- 6% đổ cho ngập Hỏi: Cho NaCl vào có tác dụng gì? rau quả, nẹn chặt đậy kín, để nơi ấm HS: Trả lời 28- 30 C, cho thêm GV: Nhận xét bổ sung thìa đường hòa tan vào bình Hỏi: Cho thìa đường vào muối dưa Dưa chín nhờ hoạt động vi sinh vật lên men Lactic có tác dụng gì? 42 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C HS: Trả lời Lúc đầu tất loại vi sinh vật GV: Nhận xét, bổ sung hoạt động, thời gian sau môi trường nhiều đường vi sinh vật lên men Lactic hoạt động mạnh dẫn tới kìm hãm phát triển vi sinh vật khác Đưa rau dạng chín sinh lý D.3.4 Củng cố D.3.4.1 Hướng dẫn giáo viên - Gv làm mẫu để häc sinh quan s¸t, l­u ý c¸c sai sãt làm thí nghiệm dễ mắc phải - GV lưu ý: phản ứng lên men êtylic phản ứng chậm em phải quan sát kĩ - Chia lớp thành nhóm - Phân phát dụng cụ mẫu vật - Hướng dẫn, theo dõi nhóm làm thí nghiệm D.3.4.2 Hoạt động học sinh -Tiến hành làm thí nghiệm - Ghi chép kết quan sát D.3.4.3 Thảo luận Đây thực hành lớp, kết thí nghiệm cần thời gian GV dùng câu hỏi thảo luận nhằm củng cố, khắc sâu kiÕn thøc, gióp häc sinh hiĨu râ b¶n chÊt cđa thí nghiệm, nắm kiến thức lý thuyết vận dụng cách thành thạo thao tác vào thực tiễn * Hệ thống câu hỏi thảo luận Em giải thích kết thí nghiệm lên men êtylic viết phương trình phản ứng? 43 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Em nêu điều kiện cần thiết trình lên men êtylic? Em cho biết rượu êtylic có ứng dụng gì? Những ứng dụng trình lên men êtylic? Rượu vang đồ uống quý bổ dưỡng có không? Vì sao? Nước đậm đường ®Ĩ b×nh nhùa kÝn mét thêi gian thÊy b×nh căng lên ,tại sao? Tại ta lại phải đun sôi nước làm sữa chua? Trong môi trường lúc đầu có lẫn loại vi sinh vật khác không? Tại sữa chua có dạng sệt? Vì sữa chua loại thức ăn bổ dưỡng? ứng dụng muối dưa chua, làm sữa chua nhờ trình nào? Tại nước dưa, sữa chua lại có vị chua? Có người cho tay muối dưa dưa dễ bị khú, ý kiÕn cđa em thÕ nµo? 10 Em h·y hoµn thµnh bảng đây: Đặc điểm Lên men Lactic Lên men rượu Loại sinh vật Sản phẩm Nhận xét D.3.4.4 Tổng kết Giáo viên nhận xét, đánh giá buổi thực hành, tuyên dương nhóm làm tốt, rút kinh nghiệm buổi thực hành 44 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C D.3.5 Bài tập nhà - HS viết tường trình thực hành - Vận dụng Giáo án giảng dạy thực hành số 28 Thực hành chương II (Phần 3) E.1 Vị trí thực hành Chương II Sinh trưởng sinh sản vi sinh vật Gồm có bµi sau: Bµi 25 Sinh tr­ëng cđa vi sinh vËt Bài 26 Sinh sản vi sinh vật Bài 27 Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản vi sinh vật Bài 28 Thực hành: Quan sát số vi sinh vật Bài thực hành nằm cuối chương II (Phần 3), có tác dụng củng cố khắc sâu kiến thức cho chương mà chương I Với mục đích giúp học sinh sáng tỏ thực tế kiến thức vi sinh vật Đến đây, em tự nhìn thấy giới bí hiểm giới vỊ vi sinh vËt d­íi kÝnh hiĨn vi E.2 Ph©n tÝch néi dung Bµi thùc hµnh cho häc sinh quan s¸t vi sinh vËt khoang miƯng, nÊm men, b»ng c¸ch nhuộm đơn Nhờ trình nhuộm đơn vi sinh vật bắt mầu nhuộm em quan sát dễ Giáo viên tạo hứng thú quan sát Qua kiến thức mà em học vi sinh vật khắc sâu 45 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C E.3 Một kiểu giáo án giảng dạy thực hành Bài 28 thực hành: quan sát số vi sinh vật E.3.1 Mục đích yêu cầu E.3.1.1 Kiến thức - Quan sát hình dạng sè loµi vi sinh vËt khoang miƯng vµ váng dưa chua để lâu ngày hay nấm men rượu - Quan sát cầu khuẩn trực khuẩn - Vẽ sơ đồ hình dạng tế bào vi khuẩn - Phát nấm men hình trái xoan, có tế bào nảy chồi - Vẽ hình dạng tế bào nấm men nấm dại váng dưa E.3.1.2 Kỹ - Làm thành thạo thao tác thực hành - Rèn luyện tháo tác tư lôgic như: Quan sát, phân tích, khái quát hoá, trìu tượng ho¸,… E.3.1.3 Gi¸o dơc - Gi¸o dơc cho häc sinh quan điểm vật biện chứng dựa trình tìm hiểu giới vi sinh vật - Giáo dục lòng say mê hứng thú nghiên cứu khoa học E.3.2 Phương tiện, phương pháp E.3.2.1 Phương pháp - Thực hành thí nghiệm - Thực hành quan sát E.3.2.2 Phương tiện * Chuẩn bị giáo viên - Xác định mục đích thực hành - Xác định nội dung thực hành - Chuẩn bị dụng cụ, mẫu vËt thÝ nghiƯm: KÝnh hiĨn vi, phiÕn kÝnh vµ 46 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C kính, que cấy, đèn cồn, giá ống nghiệm, chậu đựng nước röa, pipet, giÊy läc, thuèc nhuém xanh metylen, 100ml etanol, Victoria, xanh toluidin,.10g thuốc nhuộm đỏ ( fuchsin kiềm) NÊm men, nÊm mèc, vi sinh vËt khoang miÖng E.3.3 TiÕn tr×nh E.3.3.1 Tỉ chøc E.3.3.2 KiĨm tra KiĨm tra chuẩn bị học sinh E.3.3.3 Bài ĐVĐ: Chúng ta biết vi sinh vật thể nhỏ bé, muốn nhìn chúng cần phải có kính hiển vi có độ phóng đại lớn Vi sinh vật có mặt khắp nơi trái đất, đâu có sống có tồn vi sinh vật Hôm nay, quan sát hình dạng chúng với vài đại diện (Vi sinh vật khoang miệng, vi sinh vật nấm men) Hoạt động GV + HS Nội dung ghi bảng Hỏi: Em xác định mục đích I Mục đích yêu cầu yêu cầu thực hành? - Quan sát hình dạng số loại HS: Trả lờ vi sinh vật khoang miƯng vµ GV: NhËn xÐt, bỉ sung nÊm váng dưa chua để lâu ngày hay nấm men rượu - Quan sát cầu khuẩn trực khuẩn - Vẽ hình dạng vi sinh vật vài đại diện Hỏi: Em cho biết dụng cụ mẫu vật II Dụng cụ mẫu vật cần dùng thực hành? Dụng cụ HS: Trả lời - Kính hiển vi, phiến kính kính, 47 Khóa luận tốt nghiệp GV: Nhận xét, bổ sung Dương Văn Thắng K29C que cấy, đèn cồn, giá ống nghiệm, chậu ®ùng n­íc rưa, pipet, giÊy läc c¾t nhá - Thc nhuộm: + 6g thuốc nhuộm xanh metylen 100ml êtanol 90%; 10g thc nhm ®á (fuchsin kiỊm); 100ml etanol 90% * Chó ý: cã thĨ thay xanh metylen b»ng xanh toluidin, fuchsin đỏ thuốc kiềm đỏ khác Safranin, Pironin, - Các thuốc nhuộm cần lọc kỹ giữ lọ thuỷ tinh màu tối có nút mài Trước buổi thí nghiệm cần pha dung dịch gốc với nước cất vô trùng theo tỉ lệ khác tuỳ theo mơc ®Ých sư dơng MÉu vËt * NÊm men: Giống nấm men rượu ( Saccharomycer) Có thể nấm dại váng dưa để lâu ngày, dùng b¸nh men t¸n nhá * NÊm mèc: Thu b»ng c¸ch để vỏ cam quýt, cơm nguội tuần trước làm thí nghiệm, tiêu làm sẵn * Vi khn khoang miƯng 48 Khãa ln tèt nghiƯp D­¬ng Văn Thắng K29C III Tiến trình Hỏi: Nhuộm đơn có tác dụng gì? Nhuộm đơn phát vi sinh vật Tại lại quy định loại thuốc khoang miệng nhuộm? - Lấy kính lau mặt sau HS: Trả lời nhỏ giọt nước cất lên Dùng tăm GV: Nhận xét, bổ sung tre lấy bựa khoang miệng đặt vào giọt nước làm thành dịch huyền phù, dàn mỏng Hong khô tự nhiên đặt lửa đèn cồn (Hơ phiến kính cách lửa khoảng 15- 20 cm) - Đặt miếng giấy lọc lên tiêu nhỏ giọt thuốc nhuộm lên giấy lọc, để 15- 20giây, bỏ giấy lọc Sau tiến hành rửa nước cất hong khô soi lên kính Nhuộm đơn phát tế bào nấm men Lấy giống nấm men khiết váng dưa cà GV: Trong khoang miệng bóp bánh men nhỏ thả vào dung dịch người thường có mét hƯ vi sinh vËt ®­êng 10% tr­íc -3 đặc trưng, liên cầu khuẩn, Tiến hành làm tiêu nhuộm đơn tụ cầu khuẩn, trực khuẩn Lactic theo bước thí nghiệm số dạng nấm men quan sát kính hiển vi để tìm hệ vi sinh vật 49 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C E.3.4 Củng cố E.3.4.1 Hướng dẫn giáo viên - Giáo viên nêu tiến trình làm mẫu cách nhuộm đơn cho học sinh quan sát - Nhắc nhở em làm quy trình kỹ thuật, không nóng vội - Chia lớp thành nhóm, nhóm có thành viên Ba thành viên làm thí nghiệm, thành viên ghi chép kết thu - Giáo viên hướng dẫn theo dõi nhóm làm thí nghiệm - Phân phát dụng cụ mẫu vật D.3.4.3 Hoạt động học sinh - Tiến hành làm thí nghiệm - Ghi chép kết quan sát D.3.4.4 Thảo luận Bài thực hành có mục đích quan trọng minh họa cho lý thuyết mà em học Do đó, trình thực hành giáo viên thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở để em thực có hiệu Với hệ thống câu hỏi làm cho em thêm sáng tỏ có liên hệ cụ thể với thực tiễn đời sống, khắc sâu kiến thức học vi sinh vật * Hệ thống câu hỏi thảo luận Tại làm thí nghiệm ta lại phải dùng giấy lọc, phiến kính lại phải sạch? Qua thực nghiệm em thấy dễ phát loại tế bào vi sinh vật nhân thực hay nhân sơ? Tại sao? Ăn xong nên đánh để tránh bị sâu răng, em giải thích? Nguyên nhân tượng sâu răng? Sâu chủ yếu vi khuẩn 50 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C nào? Khi nhuộm đơn để phát tế bào nấm men, thả chúng vào dung dịch đường 10% nhằm mục đích gì? Em kể bệnh vi sinh vật gây mà em biết? E.3.5 Bài tập nhà - Viết tường trình thí nghiệm - Vận dụng 3.3 Thăm dò tác dụng kỹ thuật giảng dạy 3.3.1 Mục đích Tìm hiểu kết việc xây dựng giáo án giảng dạy thực hành chương trình SGK Sinh học 10 ban bản, đồng thời bồi dưỡng lực tự học, rèn luyện kỹ cho học sinh 3.3.2 Nội dung Tìm hiểu khả thực thi giáo án thực hành 3.3.3 Phương pháp Sau xây dựng xong giáo án giảng dạy thực hành chương trình SGK Sinh học 10 THPT ban bản, trao đổi trực tiếp với số giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy trường Trung học phổ thông Dương Xá - Gia Lâm Hà Nội, từ rút số nhận xét quý báu 3.3.4 Kết luận từ kết thăm dò - Đối với giáo viên THPT: Đây đề tài nghiên cứu có ý nghĩa lớn giáo viên THPT giảng dạy sinh học nói chung việc giảng dạy thực hành nói riêng Sinh học môn khoa học thực nghiệm, thực hành phương pháp nghiên cứu rÊt quan träng nh»m ph¸t triĨn kiÕn thøc, cđng cè, bỉ sung kiÕn thøc Song hiƯn tµi liƯu h­íng dẫn thực hành sơ sài, đề tài giúp giáo viên THPT có thêm tư liệu nghiên cứu 51 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C - Đối với sinh học đề tài xây dựng giáo án lấy học sinh làm trung tâm để phát huy tính tích cực học tập, kỹ tự học học sinh, phát huy tính độc lập, sáng tạo học sinh Do đó, đề tài có ý nghĩa lớn học sinh: + Khắc sâu kiến thức môn + Rèn luyện kỹ bản, bước đầu làm quen, tiếp cận với phương pháp nghiên cứu khoa học + Học sinh biết cách vận dụng lý thuyết vào thực tiễn Như vậy, việc xây dựng giáo án giảng dạy thực hành chương trình Sinh học lớp 10 ban THPT với mục đích lấy học sinh làm trung tâm việc làm cần thiết giáo viên cã ý nghÜa lín ®èi víi häc sinh Do ®ã, đề tài mang tính thiết thực lớn 52 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Phần Kết luận kiến nghị Kết luận Qua trình nghiên cứu đề tài, giải số vấn đề sau: 1.1 Xác định sở khoa học giáo án giảng dạy thực hành - Xác định tự học gì, số biện pháp bồi dưỡng lực tù häc cho häc sinh - C¬ së cđa ph­¬ng pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm 1.2 Xây dựng giáo án giảng dạy thực hành chương trình SGK Sinh học 10- THPT ban với mục đích lấy học sinh làm trung tâm Cụ thể: - Đánh giá công trình tác giả có liên quan đến đề tài - TÝnh tÝch cùc cđa häc sinh - Vai trß cđa phương pháp thực hành, loại phương pháp thực hành, phương pháp cụ thể nhóm thực hành - Phương pháp thực hành thí nghiệm giảng dạy sinh học Từ định hướng đó, xác định mô hình thực hành có sở khoa học 1.3 Xây dựng kỹ thuật giảng thực hành chương trình SGK Sinh học 10- THPT ban theo hướng lấy học sinh làm trung tâm, làm tài liệu giảng dạy sinh học 1.4 Kết thăm dò cho phép khẳng định hiệu giáo án hướng 53 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C dẫn giảng dạy thực hành 1.5 Kết nghiên cứu đóng góp thêm kiểu giáo án giảng dạy thực hành sinh học 10 ban bản, tài liệu cho giáo viên THPT sinh viên sư phạm Đối chiếu với mục đích đề tài nghiên cứu, thấy đề tài giải nhiệm vụ đề Đề nghị 2.1 Cần tăng thời lượng cho phần thực hành sinh häc nh»m ph¸t hiƯn kiÕn thøc míi, bỉ sung, củng cố cho kiến thức cũ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành, rèn luyện kỹ cho học sinh 2.2 Các trường THPT cần bổ sung thêm đồ dùng dạy học, cách bố trí phòng thí nghiệm, phương tiện kỹ thuật đảm bảo cho việc giảng dạy, thực hành 2.3 Đây đề tài nghiên cứu, mong rằng, đề tài tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện để đề tài nghiên cứu thực trở thành tài liệu tham khảo quý báu không sinh viên mà với giáo viên THPT 54 Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Phần tài liệu tham khảo Đinh Quang Báo (chủ biên), Nguyễn Đức Thành, Lý luận dạy học sinh häc, Nxb Gi¸o dơc PGS.PTS Ngun Ngäc B¸o (1995), Ph¸t triĨn tÝnh tÝch cùc, tÝnh tù lùc cđa häc sinh trình dạy học, Bộ giáo dục đào tạo, Vụ giáo viên Nguyễn Đình Chỉnh, Bài tập thực hành giáo dục học Hoàng Thị Kim Huyền, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục ĐHSPHN Hoàng Thị Hường (2002), Xây dựng tập rèn luyện cho sinh viên cao đẳng số kỹ dạy học sinh học lớp 6, Luận văn thạc sỹ KHGD, ĐHSPHN Lê Quang Long, Nguyễn Quang Vinh, Sinh học 10, Sách giáo viên Sinh học 10, Nxb Giáo dục Nguyễn Thị Thanh Nga, Luận văn tốt nghiệp môn PPGD Vũ Văn Vụ, Sinh lý học thùc vËt, Nxb Gi¸o dơc 55 ... giáo án giảng dạy thực hành Xây dựng giáo án giảng dạy thực hành chương trình sinh học lớp 10 ban - THPT theo hướng lấy học sinh làm trung tâm Khóa luận tốt nghiệp Dương Văn Thắng K29C Chương Tổng... cho giáo viên sinh viên giảng dạy thực hành sinh học ý nghĩa khoa học đề tài Xây dựng giáo án để giảng dạy thực hành SH nói chung SH lớp 10 nói riêng, với mục đích lấy học sinh làm trung tâm. .. tác giảng dạy Tôi mong đóng góp ý kiến thầy, cô bạn sinh viên Mục đích đề tài Xây dựng giáo án giảng dậy thực hành chương trình sinh học 10 ban THPT, với mục đích lấy học sinh làm trung tâm,