tiểu luận kinh tế lượng 2 các nhân tố ảnh hưởng tới chỉ số phát triển con người của các nước trên thế giới trong giai đoạn 2013 2017

Con người có phát triển tốt, được sốngtrong môi trường lành mạnh, với những chính sách đãi ngộ tốt, thì làm việc mới sángtạo và có hiệu quả, từ đó tăng năng suất lao động, là nền tảng để

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

KHOA KINH TẾ QUỐC TẾ

- 

-BÀI GIỮA KỲ KINH TẾ LƯỢNG 2

ĐỀ TÀI: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CHỈ SỐ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI CỦA CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI

TRONG GIAI ĐOẠN 2013-2017

5 Nguyễn Thị Phương Thảo 1714420089

Lớp tín chỉ: KTE318(1-1920).2

Giảng viên hướng dẫn: TS Chu Thị Mai Phương

Hà Nội, tháng 9 năm 2019

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 3

DANH MỤC BẢNG 4

DANH MỤC BIỂU ĐỒ 5

LỜI MỞ ĐẦU 6

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT 8

1.1 HDI 8

1.2 GDP bình quân đầu người 9

1.3 Chỉ số bất bình đẳng thu nhập GINI 9

1.4 Tỷ lệ sinh 10

1.5 Tuổi thọ trung bình 10

1.6 Châu lục 10

1.7 Số năm đi học 10

CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 12

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 16

3.1 Mô hình nghiên cứu 16

3.2 Nguồn dữ liệu 19

3.3 Mô tả các biến 19

3.3.1 Các giá trị mô tả các biến 19

3.3.2 Sự tương quan giữa các biến định lượng 22

3.4 Kết quả ước lượng và thảo luận 23

3.5 Khuyến nghị và giải pháp 28

3.5.1 Giải pháp tăng số năm đi học 28

3.5.2 Giải pháp tăng tuổi thọ trung bình 29

3.5.3 Giải pháp tăng GDP bình quân đầu người 30

KẾT LUẬN 31

TÀI LIỆU THAM KHẢO 32

PHỤ LỤC 34

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Thống kê các biến trong mô hình 18

Bảng 3.2: Bảng mô tả các biến 19

Bảng 3.3: Tương quan giữa các biến 22

Bảng 3.4: Kết quả ước lượngtừ 3 mô hình POLS, RE và FE 24

Bảng 3.5: Kết quả các kiểm định để tìm ra mô hình phù hợp nhất 25

Bảng 3.6: Kết quả ước lượng mô hình RE tự hồi quy 26

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1:Mật độ phân bố của chỉ số phát triển con người HDI 20

Biểu đồ 3.2: Mật độ phân bố của logarit tự nhiên của số năm đi học 20

Biểu đồ 3.3: Mật độ phân bố của logarit tự nhiên của GDP bình quân đầu người 20

Biểu đồ 3.4: Mật độ phân bố của chỉ số bất bình đẳng thu nhập 20

Biểu đồ 3.5: Mật độ phân bố của logarit tự nhiên của tuổi thọ 20

Biểu đồ 3.6: Mật độ phân bố của tỷ lệ sinh 20

LỜI MỞ ĐẦU

Chỉ số phát triển con người (HDI) là một chỉ số rất quan trọng của nhân loại họcgiúp chúng ta tiếp cận bao quát hơn về con người, là một trong những tiêu chí quantrọng để đánh giá sự phát triển của các quốc gia Con người có phát triển tốt, được sốngtrong môi trường lành mạnh, với những chính sách đãi ngộ tốt, thì làm việc mới sángtạo và có hiệu quả, từ đó tăng năng suất lao động, là nền tảng để thúc đẩy nền kinh tế,

xã hội đi lên, làm cho một đất nước trở nên giàu có và thịnh vượng.Trên thực tế, cácquốc gia có chỉ số HDI cao đều là các quốc gia có nền kinh tế lớn trên thế giới HDIđặt ra nhu cầu về cải thiện những chính sách kinh tế, văn hoá, xã hội, y tế, môitrường, có ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng phát triển trí tuệ conngười Ở kỷ nguyên hiện tại - kỷ nguyên luôn ưu tiên đến phát triển con người và pháttriển bền vững, thì HDI càng đóng vai trò quan trọng hơn đến tầm ảnh hưởng cũng nhưtrình độ phát triển của một đất nước

Chính vì HDI là một chỉ số vô cùng quan trọng khi đánh giá trình độ phát triểncủa một quốc gia, nên đã có rất nhiều lý thuyết, nghiên cứu đã được tiến hành Đượctruyền cảm hứng từ nghiên cứu đi trước của 4 nhà kinh tế học Anne Therese Connolly,Cara Marie de Leoz, Miguel Gorospe và Marajella Sebastian, nhóm chúng em đã chọn

đề tài về HDI để làm nổi bật hơn nữa tầm quan trọng của chỉ số này và những nhân tốtác động đến nó Phương pháp nghiên cứu mà nhóm chúng em lựa chọn là phươngpháp định lượng, sử dụng mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên (RE) cùng với việc sửdụng phần mềm Stata Sau khi chọn lựa các biến kĩ càng, cùng với việc dựa vào nghiêncứu của 4 nhà kinh tế học đi trước, nhóm chúng em đã lựa chọn ra 6 biến độc lập: GDPbình quân đầu người, chỉ số bất bình đẳng thu nhập, tỷ lệ sinh, tuổi thọ trung bình, sốnăm đi học và châu lục Với mẫu quan sát trên 50 quốc gia và xuyên suốt trong 5 năm(2013 - 2017), chúng em mong muốn mang đến một cái nhìn tổng thể hơn về chỉ sốHDI trên tất cả các quốc gia

Với đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng tới chỉ số phát triển con người của các nước trên thế giới trong giai đoạn 2013-2017”, bài tiểu luận có cấu trúc gồm

3 chương như sau:

Chương 1: Cơ sở lý thuyết;

Chương 2: Tổng quan tình hình nghiên cứu;

Chương 3: Phương pháp nghiên cứu

Thông qua bài tiểu luận, nhóm chúng em hi vọng sẽ đánh giá được tác động củacác nhân tố GDP bình quân đầu người, chỉ số bất bình đẳng thu nhập, tỷ lệ sinh, tuổithọ trung bình, số năm đi học và châu lục đến chỉ số HDI Trong quá trình nghiên cứu,chúng em đã cố gắng tìm tòi, tham khảo tài liệu và vận dụng những kiến thức đã tíchluỹ để thực hiện đề tài một cách tốt nhất Bên cạnh đó, chúng em đã nhận được sự giúp

đỡ từ phía bạn bè và đặc biệt là sự tận tình của giảng viên Chu Thị Mai Phương trongsuốt quá trình làm đề tài

Do vốn kiến thức còn hạn chế và thời gian nghiên cứu hạn hẹp, bài tiểu luận củachúng em còn nhiều thiếu sót Chúng em rất mong nhận được sự nhận xét, đóng góp ýkiến của cô để bài tiểu luận của chúng em ngày một hoàn thiện hơn

Chúng em xin chân thành cảm ơn!

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ THUYẾT1.1 HDI

Chỉ số phát triển con người (Human Development Index - HDI) là chỉ số so sánh,

định lượng về mức thu nhập, tỷ lệ biết chữ, tuổi thọ và một số nhân tố khác của cácquốc gia trên thế giới HDI được phát triển năm 1990 bởi nhà kinh tế người PakistanManbub ul-Haq và nhà kinh tế Ấn Độ Amartya Sen Công trình nghiên cứu củaAmartya Sen và các tác giả khác đã đặt nền tảng cho phương pháp tiếp cận bao quáthơn về phát triển con người với tư cách là quá trình mở rộng khả năng lựa chọn chodân chúng, tăng cường năng lực con người và quyền tự do, cho phép người dân đượchưởng một cuộc sống trường thọ và mạnh khỏe, được tiếp cận với tri thức, có một mứcsống thỏa đáng và được tham gia vào cộng đồng và quá trình ra quyết định có ảnhhưởng đến cuộc sống của họ HDI giúp tạo ra một cái nhìn tổng quát về sự phát triểncủa một quốc gia Đây cũng là chỉ số xác định sự ảnh hưởng của các chính sách kinh tếđến chất lượng cuộc sống

HDI nhận giá trị từ 0 đến 1 HDI càng gần 1 có nghĩa là trình độ phát triển conngười càng cao, trái lại càng gần 0 có nghĩa là trình độ phát triển con người càng thấp.UNDP phân HDI thành 3 mức:

- HDI >= 0,8: Nước phát triển con người cao;

- 0,51 <= HDI <= 0,79: Nước phát triển con người trung bình;

- HDI <= 0,50: Nước phát triển con người thấp

1.2 GDP bình quân đầu người

Tổng sản phẩm trong nước bình quân đầu người (GDP bình quân đầu người) làmột trong những chỉ tiêu thống kê kinh tế tổng hợp quan trọng phản ánh kết quả sảnxuất tính theo bình quân đầu người trong một năm Tổng sản phẩm trong nước bìnhquân đầu người còn là chỉ tiêu được dùng để đánh giá sự phát triển kinh tế theo thờigian và dùng cho các so sánh quốc tế

Tổng sản phẩm trong nước bình quân đầu người trong một năm (Tổng cục Thống

kê công bố theo quy định) được tính bằng cách chia tổng sản phẩm trong nước trongnăm cho dân số trung bình trong năm tương ứng Tổng sản phẩm trong nước bình quânđầu người có thể tính theo giá thực tế, tính theo nội tệ hoặc ngoại tệ (bằng USD theo tỷgiá hối đoái thực tế hoặc tỷ giá sức mua tương đương PPP)

Khi so sánh GDP bình quân đầu người của các nước, cần quy đổi số liệu thống kêcủa các nước theo cùng một đơn vị tiền tệ là PPP Khác với tỷ giá thông thường, tỷ giátheo ngang giá sức mua (PPP - Purchasing Power Parity) cho phép tính đến sự khácbiệt về mức giá cả nói chung ở các nước khác nhau, vì thế phản ánh chính xác hơnGDP bình quân đầu người giữa các quốc gia

1.3 Chỉ số bất bình đẳng thu nhập GINI

Hệ số GINI (hay còn gọi là hệ số Loren) là hệ số dựa trên đường cong Loren

(Lorenz) chỉ ra mức bất bình đẳng của phân phối thu nhập giữa cá nhân và hệ kinh tếtrong một nền kinh tế

Số 0 tượng trưng cho sự bình đẳng thu nhập tuyệt đối (mọi người đều có cùngmột mức thu nhập), số 1 tượng trưng cho sự bất bình đẳng thu nhập tuyệt đối (mộtngười có toàn bộ thu nhập, trong khi tất cả mọi người khác không có thu nhập)

Hệ số GINI cũng được dùng để biểu thị mức độ chênh lệch về giàu nghèo Khi sửdụng hệ số GINI trong trường hợp này, điều kiện yêu cầu phải thỏa mãn không tồn tại

cá nhân nào có thu nhập ròng âm

1.5 Tuổi thọ trung bình

Tuổi thọ trung bình hay kỳ vọng sống (Life expectancy) là số năm dự kiến còn lại

của cuộc đời ở một độ tuổi nhất định Nó được ký hiệu là ex, nghĩa là số trung bình cácnăm tiếp theo của cuộc đời cho một người ở độ tuổi x nào đó, tính theo một tỉ lệ tử cụthể

Tuổi thọ trung bình phụ thuộc nhiều nhất vào sự khác biệt về hệ thống chăm sócsức khỏe, y tế cộng đồng và chế độ ăn uống Điều này ảnh hưởng đến mức sống củacon người trên các quốc gia khác nhau

1.6 Châu lục

Châu lục hay châu là một khái niệm của địa chính trị Nó là tổ hợp lớn về đất đai,trên đó có nhiều quốc gia với các phần diện tích thuộc cả đại lục lẫn các đảo xungquanh (nếu có)

Ở mỗi châu lục đều có vấn đề về kinh tế, dân cư và xã hội riêng vì vậy chỉ số pháttriển con người ở mỗi châu lục là khác nhau

1.7 Số năm đi học

Số năm đi học là số năm trung bình được tính bằng tổng số năm đã đi học của dân

số từ 25 tuổi trở lên chia cho tổng dân số từ 25 tuổi trở lên

Hiện nay ở các quốc gia phát triển, chỉ số này cũng tăng lên dựa vào nền giáo dụcquan tâm hơn đến con người, tiếp cận gần hơn đến xã hội công bằng, dân chủ, mọingười đều được tiếp cận tri thức.

CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu đầu tiên mà nhóm muốn đưa ra là của Tiến sĩ Đỗ Thức vào năm 2008

về nghiên cứu “Hoàn thiện phương pháp tính và xây dựng quy trình tính chỉ số pháttriển của con người (HDI) ở Việt Nam” Tiến sĩ cho rằng: “Tăng trưởng kinh tế (tăngtrưởng GDP) chưa hoàn toàn đồng nghĩa với phát triển, mà chỉ là một khía cạnh củaphát triển Phát triển phải là mở rộng phạm vi lựa chọn của con người để đạt đến mộtcuộc sống trường thọ, khỏe mạnh, có ý nghĩa và xứng đáng với con người Quan điểmnày được gọi là Phát triển con người” Bằng phương pháp nghiên cứu định lượng, Tiến

sĩ đã tìm ra những lệch lạc hiện nay trong tính toán các chỉ số thành phần, đề xuất,phân tích ưu, nhược điểm các nguồn số liệu, và khuyến nghị chọn những nguồn thíchhợp, đề tài cũng tập trung phân tích các nhược điểm của việc sử dụng GDP cấp tỉnhhiện nay để tính HDI, đó là GDP các tỉnh tự tính chưa có sự giám sát của Tổng cụcthống kê, nên có thể còn những lệch lạc, và đặc biệt GDP các tỉnh còn bao gồm nhữnglĩnh vực sản xuất đặc thù như dầu khí của Bà Rịa – Vũng Tàu Nhưng bên cạnh đó, đềtài còn có một số hạn chế Đó là một chỉ số vẫn chỉ thâu tóm 3 lĩnh vực: kinh tế, giáodục, sức khoẻ, mà chưa đề cập tới một loạt các lĩnh vực khác của phát triển con ngườinhư môi trường, an ninh con người, an sinh xã hội, bình đẳng giới,…

Tiếp đến là 2 nghiên cứu vào năm 2010 Đầu tiên của tác giả Milorad Kovacevicvới đề tài “Measurement of Inequality in Human Development” Ông cho rằng pháttriển con người nhằm mục đích mở rộng con người các quyền tự do - giá trị khả năngmọi người coi trọng - và trao quyền cho mọi người tham gia tích cực vào phát triển cácquá trình Do đó phát triển con người là phát triển bởi người dân và vì nhân dân Nótìm cách làm như vậy là một cách thích hợp nâng cao công bằng, hiệu quả, bền vững

và các nguyên tắc quan trọng khác Và đề tài của Sabina Alkire về “HumanDevelopment: Denitions, Critiques, and Related Concepts” dựa trên cơ sở con ngườinên có cơ hội được giáo dục, được nuôi dưỡng, được tiếp cận với sự phát triển và cácdịch vụ cơ bản của nước đó Nghiên cứu phát triển con người phân tách các phân tích

HDI trên GINI, GDP, tuổi, giáo dục, thu nhập…Trong bài luận đó, ta nhận thấy một sốcách tiếp cận để đánh giá sự chênh lệch trong HDI và định lượng bất bình đẳng trongphân phối chỉ số HDI Sabina coi HDI là một khái niệm đa chiều, nhưng tập trung vào

ba khía cạnh chính - thu nhập, y tế và giáo dục và nhận ra rằng sự phức tạp của kháiniệm bất bình đẳng vượt xa bất bình đẳng trong thu nhập hoặc sự giàu có Điểm giốngnhau của hai đề tài đó đều sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, nhưngMilorad Kovacevic còn sử dụng thêm phương pháp nghiên cứu định tính và đưa ra kếtquả rằng với sự phát triển của con người sẽ có khả năng đóng vai trò hàng đầu trongviệc suy nghĩ lại về kinh tế trong thập kỷ tới, làm rõ mối quan hệ khái niệm giữa pháttriển con người và các khái niệm khác thu hút các nhóm có ý định tương tự: MDGs,nhân quyền, an ninh con người, và hạnh phúc Mục đích của nghiên cứu là xác định sựđóng góp độc đáo của phát triển con người và để khẳng định các mục tiêu và giá trịchung của các phương pháp bổ sung Còn Sabina Alkire vì chỉ sử dụng phương phápnghiên cứu định lượng nên còn một số hạn chế như là các khảo sát nên bao gồm dữliệu bị thiếu sót vì chúng đại diện cho phần dưới của phân phối và thường bị bỏ qua bởicác số liệu thống kê chính thức bởi vì chúng khó tiếp cận với các nhóm dân cư Đôi khivội vàng để phân tích của một vấn đề nóng, chính sách liên quan, hoặc chủ đề nhạycảm về chính trị, mà không có khái niệm hay đo lường rõ ràng, kỹ thuật mô hình khôngphù hợp có thể dẫn đến phân tích sai lệch và kết quả Mặc dù ý tưởng về HDI đượcđiều chỉnh bởi GINI khá trực quan nhưng nó vẫn chưa được sử dụng rộng rãi do nhữngkhó khăn trong việc tính toán các chỉ số GINI từ dữ liệu được nhóm

Cùng với đó là nhóm tác giả Anne Therese Connolly, Cara Marie de Leoz,Miguel Gorospe, Marajella Sebastian nghiên cứu về “Determinants of having a highhuman development index” năm 2014 Họ thấy rằng ở những nước mà nền kinh tếđang phát triển, HDI sẽ là rất quan trọng vì sự kết hợp ảnh hưởng của nguồn nhân lực

và tài nguyên thiên nhiên ảnh hưởng lẫn nhau và mô hình này tóm tắt hiệu ứng nàythành một nghiên cứu Bên cạnh đó còn có sự ảnh hưởng của lạm phát, năm đi học, độtuổi lao động, GDP,… tác động lên trình độ phát triển của một đất nước Bằng phươngpháp nghiên cứu định lượng, nhóm đưa ra kết luận rằng: Bắt đầu với tuổi thọ của một

quốc gia, dự kiến sẽ có một tác động đến một quốc gia phát triển vì nó được sử dụngnhư một hàm ý trong một thời gian dài và cuộc sống lành mạnh Khi GDP bình quânđầu người tăng, mức sống của một cá nhân trong một quốc gia dự kiến cũng sẽ tăng.Cuối cùng là biến cho những năm dự kiến trong đi học đã được chứng minh là có ýnghĩa bởi vì nó phục vụ như một phương tiện để giảm bớt đất nước từ nghèo nàn Tuynhiên, giảm nghèo không phải là mục tiêu duy nhất của các nước để đạt được mức caophát triển Giáo dục và học tập có ảnh hưởng trực tiếp không chỉ đến sự phát triển kinh

tế, mà sự phát triển của con người là tốt Kết quả của nghiên cứu này chứng minh rằng

có một mối quan hệ tích cực giữa giáo dục và phát triển con người Kết quả giáo dụcthấp của trẻ em làm tăng cơ hội còn lại trong nghèo đói trong khi trình độ học vấn caohơn sẽ giúp đất nước công dân để cải thiện lối sống của họ Kết quả của các hồi quycho thấy rằng các yếu tố quyết định quan trọng ảnh hưởng tích cực đến chỉ số pháttriển con người cao là: tuổi thọ, GDP bình quân đầu người và số năm trong giáo dục.Tiếp đó là Smit Shah National Institute of Bank Management, Pune, India vớimục tiêu nghiên cứu “Determinants of Human Development Index: A Cross-CountryEmpirical Analysis” (2016) Lý thuyết mà ông sử dụng là coi HDI là một thước đo sosánh tuổi thọ, giáo dục, xóa mù chữ và mức sống Về cơ bản, chỉ số phát triển conngười HDI sử dụng bốn tham số để đo và xếp hạng các quốc gia theo xã hội và kinh tếcủa họ phát triển bao gồm tuổi thọ khi sinh, năm học dự kiến, năm học trung bình vàtổng thu nhập quốc dân trên đầu người Trong nghiên cứu này, Smit Shah sử dụngphương pháp nghiên định lượng và đưa kết luận về các yếu tố quyết định của chỉ sốphát triển con người (HDI) như GDP bình quân đầu người, tỷ lệ biết chữ, tuổi thọ khisinh, chỉ số GINI, tỷ lệ sinh và phát thải CO2 có ý nghĩa trong hồi quy theo kinhnghiệm phân tích Trong phân tích khu vực, chúng ta có thể quan sát thấy rằng Châu

Âu và Trung Á và Mỹ Latinh & Caribbean chỉ số phát triển con người cao hơn, trongkhi Nam Á và Châu Phi cận Sahara có chỉ số phát triển con người thấp hơn Sự cảithiện về HDI có thể đạt được thông qua ba thứ nguyên - chỉ số giáo dục, chỉ số thunhập và sức khỏe

Nghiên cứu cuối cùng mà nhóm tham khảo là của Thạc sĩ Nguyễn Thị Mai Hương

và Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Diệp đã tìm hiểu “Sự biến động của chỉ số HDI ở Việt Nam”(2016) bằng cả hai phương pháp nghiên cứu định lượng và phương pháp nghiên cứu địnhtính Cả hai đã cho rằng chỉ số phát triển con người là chỉ số tổng hợp đo lường sự pháttriển của con người trên các phương diện thu nhập, tri thức và sức khỏe trong một thời kỳnhất định Dựa vào cơ sở lý thuyết đó và họ đưa ra kết quả rằng cả 3 chỉ số thành phần đều

có tác động đến HDI như nhau, để tăng được HDI thì cả ba chỉ số đều phải có sự tiến bộ.Bản thân ba khía cạnh sức khỏe, giáo dục và thu nhập cũng không hoàn toàn độc lập màvẫn có tác động qua lại Phát triển kinh tế sẽ tạo điều kiện tăng đầu tư cho giáo dục và y tế.Khi con người được giáo dục, nghĩa là có kiến thức, sẽ phục vụ cho tăng trưởng kinh tế, và

có kiến thức mới có thể sử dụng hữu hiệu thành quả của tăng trưởng để đầu tư cải thiệnsức khỏe và giáo dục Điều đáng chú ý, để tuổi thọ bình quân tăng lên đôi chút thì đòi hỏimọi mặt của đời sống xã hội đều phải tốt lên từ y tế, chăm sóc sức khỏe đến thu nhập, chế

độ ăn uống, thể dục thể thao…

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU3.1 Mô hình nghiên cứu

Sau khi nghiên cứu các lý thuyết kinh tế liên quan và tham khảo các nghiên cứutrong và ngoài nước, nhóm chúng em đã tìm kiếm và tổng hợp những lý thuyết nghiêncứu các nhân tố tác động đến chỉ số HDI của các quốc gia trên thế giới Chúng em đã

kế thừa mô hình của bài nghiên cứu “Determinants of having a high humandevelopment index” của nhóm tác giả Anne Therese Connolly, Cara Marie de Leoz,Miguel Gorospe, Marajella Sebastian (2014), đó là:

trong đó: HDI: chỉ số phát triển con người là biến giả, với giá trị bằng 1 là

HDI cao (0,71 ≤ HDI ≤ 1) và giá trị bằng 0 là HDI thấp(0 ≤ HDI ≤ 0,71);

LEXP: tuổi thọ (năm);

LITRATE: tỷ lệ biết chữ (%);

GDPCAP: GDP bình quân đầu người (PPP);

EDUC: số năm đi học (năm);

INF2: tỷ lệ lạm phát (%)

Kết quả của nghiên cứu trên chỉ ra rằng trong tất cả các biến mà mô hình sử dụng

có hai biến không có tác động đến HDI, đó là tỷ lệ biết chữ và tỷ lệ lạm phát Do đó,nhóm chúng em đã loại bỏ hai biến này ra khỏi mô hình Bên cạnh đó, nhóm chúng emnhận thấy trên thực tế, hiện nay, ở các nước phát triển có HDI cao thường có tỷ lệ sinhthấp và chỉ số bất bình đằng thu nhập thấp hơn so với các nước có HDI thấp Vì vậy,nhóm đã quyết định thay thế hai nhân tố tỷ lệ biết chữ và tỷ lệ lạm phát bằng hai nhân

tố tỷ lệ sinh và chỉ số bất bình đẳng thu nhập để nghiên cứu sự ảnh hưởng của chúngđến HDI Hơn nữa, bài nghiên cứu của nhóm tác giả nêu trên sử dụng biến phụ thuộc làbiến giả (HDI cao và HDI thấp) nhưng nhóm chúng em muốn đánh giá sự thay đổi của

chỉ số HDI khi chịu tác động của các nhân tố khác Chính vì thế, nhóm sử dụng biếnphụ thuộc là chỉ số HDI (biến định lượng) Nhóm chúng em cũng đề xuất đánh giá tácđộng của vị trí địa lý tới chỉ số HDI Biến mà nhóm sử dụng là biến định tính châu lục(châu Á, châu Âu, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, châu Đại Dương và châu Phi) Ngoài ra, bàinghiên cứu trên sử dụng dữ liệu chéo (174 quốc gia trong năm 2012), trong khi đónhóm muốn đánh giá tác động đến HDI trong giai đoạn gần đây nên đã dử dụng dữ liệubảng (50 quốc gia trong giai đoạn 2013 – 2017).

Mô hình tác động ngẫu nhiên RE (Random Effect) là mô hình được sử dụng trong

đề tài này Mô hình RE là mô hình thống kê trong đó các tham số của mô hình là cácbiến ngẫu nhiên với các yếu tố không quan sát được, và các yếu tố không quan sátđược này có tác động đáng kể đến chỉ số HDI mà lại không tương quan với sai số ngẫunhiên

Dựa trên các cơ sở trên, mô hình nghiên cứu mà nhóm chúng em đề xuất là:

hdi it = 0 + 1 ∗ ln_educ it + 2 ∗ ln _liexp it + 3 ∗ gini it + 4 ∗ ln _gdppc it +

5 ∗ fer_rate it + 6 ∗ continent it + c i + u it

Mô hình nghiên cứu sự phụ thuộc của chỉ số HDI của các quốc gia vào số năm đihọc, tuổi thọ, chỉ số bất bình đẳng thu nhập, GDP bình quân đầu người, tỷ lệ sinh vàchâu lục giai đoạn 2013 - 2017

trong đó:

β0: Hệ số chặn;

βi: Hệ số hồi quy thể hiện mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến HDI

( i=1,2,…,6 );

ci: Các yếu tố không quan sát được;

uit: Sai số ngẫu nhiên

Các biến độc lập và phụ thuộc được mô tả trong Bảng 3.1 sau đây:

17

Bảng 3.1: Thống kê các biến trong mô hình 1 HDI và các nhân Ký hiệu Đơn vị Biến sử dụng Đặc điểm Kỳ

Chỉ số phát triển hdi đơn vị hdi định lượng

3.2 Nguồn dữ liệu

Các số liệu của chỉ số phát triển con người (hdi), số năm đi học (educ) và tuổi thọ(life_exp) được lấy từ website của Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP).Các số liệu của GDP bình quân đầu người (gdp_pc), tỷ lệ sinh (fer_rate) và chỉ số bấtbình đẳng thu nhập (gini_index) được tổng hợp từ website của Ngân hàng Thế giớiWorldbank

Các số liệu đều được lấy của 50 quốc gia trên thế giới trong giai đoạn 5 năm(2013 - 2017)

3.3 Mô tả các biến

3.3.1 Các giá trị mô tả các biến

Các biến trong mô hình được mô tả ở Bảng 3.2 sau đây:

Bảng 3.2: Bảng mô tả các biến Biến Số quan Giá trị trung Độ lệch Giá trị nhỏ Giá trị lớn