HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH BÙI LỆ QUYÊN SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI CỦA ĐẠO TIN LÀNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: TÔN GIÁO HỌC HÀ NỘI - 2020 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH BÙI LỆ QUYÊN SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI CỦA ĐẠO TIN LÀNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: TÔN GIÁO HỌC Mã số: 9229009 Người hướng dẫn khoa học: PGS,TS NGUYỄN THANH XUÂN HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu luận án trung thực, có nguồn gốc rõ ràng Các kết luận khoa học luận án chưa công bố cơng trình khác Tác giả Bùi Lệ Quyên MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chương 1: TỔNG QUAN 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.2 Cơ sở lý thuyết thực tiễn nghiên cứu 1.3 Những khái niệm liên quan đến luận án Trang 7 25 29 Chương 2: ĐẠO TIN LÀNH VÀ NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 2.1 Đạo Tin lành đặc điểm 2.2 Quá trình du nhập, phát triển tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 2.3 Những yếu tố tác động đến đa dạng tổ chức, hệ phái đạo Tin lành Việt Nam 34 34 52 59 Chương 3: THỰC TRẠNG SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI CỦA ĐẠO TIN LÀNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1 Sự đa dạng thời gian, nguồn gốc du nhập tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 3.2 Sự đa dạng loại hình tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 3.3 Sự đa dạng cấu tổ chức phương thức hoạt động tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 72 72 83 100 Chương 4: NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ KIẾN NGHỊ VỀ CÔNG TÁC ĐỐI VỚI SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI CỦA ĐẠO TIN LÀNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 4.1 Những vấn đề đặt từ đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 4.2 Xu hướng đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 4.3 Một số giải pháp, kiến nghị công tác Tin lành KẾT LUẬN DANH MỤC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 121 121 131 134 144 148 149 161 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Số lượng tổ chức, hệ phái tín đồ tỉnh Đồng sơng Hồng tính đến 3/2015 4/2019 93 Biểu đồ 3.2 Số lượng tổ chức, hệ phái tín đồ tỉnh miền núi phía Bắc tính đến 3/2015 4/2019 94 Biểu đồ 3.3 Số lượng tổ chức, hệ phái tín đồ tỉnh miền Trung tính đến 3/2015 4/2019 94 Biểu đồ 3.4 Số lượng tổ chức, hệ phái tín đồ tỉnh Tây Nguyên, Bình Phước tính đến 3/2015 4/2019 95 Biểu đồ 3.5 Số lượng tổ chức, hệ phái tín đồ tỉnh Đơng Nam Bộ tính đến 3/2015 4/2019 95 Biểu đồ 3.6 Số lượng tổ chức, hệ phái tín đồ tỉnh Tây Nam Bộ tính đến 3/2015 4/2019 96 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Năm 1911 đặt dấu mốc cho công truyền giáo Tin lành giáo sỹ Bắc Mỹ vào Việt Nam Có thể nhận định, so với tơn giáo có nguồn gốc từ nước ngồi, Tin lành du nhập vào Việt Nam muộn Gần 65 năm, từ năm 1911 đến năm 1975, đạo Tin lành Việt Nam có khoảng gần 180 ngàn tín đồ với gần mười tổ chức, hệ phái, chủ yếu Hội thánh Tin lành Việt Nam (Hội Truyền giáo The Christian and Missionary Alliance - CMA mục sư A B Simpson sáng lập truyền vào), có mặt chủ yếu tỉnh phía Nam Từ năm 1975, nhiều nguyên nhân, việc nhận thức giải vấn đề tôn giáo theo quan điểm cũ; hướng tới hạn chế, thu hẹp tôn giáo, đặc biệt sau phận tín đồ đạo Tin lành Tây Nguyên bị FULRO lợi dụng khiến đạo Tin lành phía Nam khơng nhìn nhận hợp pháp tổ chức Trong miền Bắc, đạo Tin lành hoạt động cầm chừng; số lượng tín đồ, mục sư ỏi Tuy nhiên năm gần đây, đạo Tin lành khơng khơng thu hẹp mà tồn tại, phát triển với gia tăng nhanh số lượng tín đồ mở rộng phạm vi hoạt động Việt Nam, đặc biệt ngày nhiều tổ chức, hệ phái nhóm Tin lành xuất Theo thống kê Ban Tơn giáo Chính phủ, năm 2015 nước có 100 tổ chức, hệ phái nhóm Tin lành khác hoạt động địa bàn địa phương nước Sự đa dạng tổ chức, hệ phái coi “căn tính” đạo Tin lành, tốc độ gia tăng nhanh tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam điều bất thường cần quan tâm Sự phát triển đột biến đạo Tin lành số lượng tín đồ, số lượng tổ chức, hệ phái mở rộng phạm vi hoạt động biến đạo Tin lành Việt Nam trở thành vấn đề “vừa mới, vừa lớn, vừa khó”, vừa mang tính thời (tính cập nhật, nóng lên hàng ngày liên quan đến vấn đề Tin lành), vừa mang tính thời đại (liên quan đến thời kỷ đổi mở cửa, cơng nghiệp hóa - đại hóa), thu hút quan tâm nhà khoa học, trị, quản lý cấp, ngành, từ trung ương đến địa phương Sau Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 01/CT-TTg ngày 04 tháng 02 năm 2005 Về số công tác đạo Tin lành, với nỗ lực ngành trung ương địa phương, tình hình đạo Tin lành Việt Nam chuyển biến tích cực, hoạt động theo xu hướng ổn định tuân thủ pháp luật, mặt tiêu cực trình truyền đạo, theo đạo giảm triệt tiêu dần, mặt tích cực bộc lộ phát huy Tuy nhiên, tình hình đạo Tin lành Việt Nam lên nhiều vấn đề cần quan tâm, có việc nhiều tổ chức Tin lành hình thành, truyền vào chưa đăng ký công nhận tư cách pháp nhân tổ chức, hoạt động “ngồi vòng pháp luật” Điều gây ảnh xấu đến xã hội, dư luận Việt Nam bình diện quốc tế Đến nhiều nghiên cứu đạo Tin lành Việt Nam, sách tơn giáo đạo Tin lành Đảng Nhà nước đạt kết quan trọng, nhiều cơng trình cơng bố xã hội hóa Tuy nhiên, nghiên cứu vấn đề cụ thể đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam nay, phục vụ cho việc nhận diện đầy đủ đạo Tin lành, từ có sở để thực tốt sách đạo Tin lành, chưa nhà nghiên cứu quản lý quan tâm mức Đặt vấn đề vậy, đề tài nghiên cứu “Sự đa dạng tổ chức, hệ phái đạo Tin lành Việt Nam nay” để nhận thức, ứng xử với đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành điều kiện Đây nhiệm vụ cần thiết, cấp bách có ý nghĩa lý luận, thực tiễn quan trọng Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục tiêu luận án Luận án nghiên cứu, làm rõ trạng đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam từ sau năm 1975 đến nay; luận giải nguyên nhân, vấn đề đặt ra, dự báo xu hướng; từ đề xuất số giải pháp kiến nghị để góp phần thực tốt công tác quản lý Nhà nước Tin lành bối cảnh Việt Nam tiếp tục đổi mới, mở cửa hội nhập quốc tế 2.2 Nhiệm vụ luận án Để thực mục tiêu nêu trên, luận án giải số nhiệm vụ sau: Một là, phân tích đặc trưng Tin lành tôn giáo xã hội, làm rõ trình du nhập, phát triển Tin lành Việt Nam yếu tố tác động đến đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam; Hai là, phân tích trạng đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam nay; Ba là, xác định số xu hướng đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam, số vấn đề đặt giải pháp, kiến nghị công tác tổ chức, hệ phái Tin lành Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Luận án nghiên cứu đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 3.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian nghiên cứu: Luận án nghiên cứu tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam, nhiên tập trung địa bàn thành phố lớn (thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng), số tỉnh đồng miền núi phía Bắc (Lào Cai, Lai Châu, Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Kạn, Cao Bằng, Hải Dương), số tỉnh miền Trung, Tây Nguyên (Đắc Nông, Đắc Lắc, Lâm Đồng) Phạm vi thời gian nghiên cứu: Luận án nghiên cứu tổ chức, hệ phái Tin lành hoạt động tính từ năm 1975 đến nay, tập trung giai đoạn 2005 (thời điểm đời Chỉ thị 01 Về số công tác đạo Tin lành) đến năm 2019 Phạm vi vấn đề nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu nhóm nhân tố tác động đến đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam nay; trạng đa dạng; vấn đề đặt từ đa dạng, xu hướng biểu tính đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành tương lai đưa đề xuất, kiến nghị Cơ sở lý luận phương pháp nghiên cứu 4.1 Cơ sở lý luận Luận án nghiên cứu sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối Đảng Cộng sản Việt Nam sách pháp luật Nhà nước tôn giáo, đặc biệt là: quan điểm lịch sử cụ thể toàn diện xem xét vấn đề tín ngưỡng, tơn giáo; quan điểm nguồn gốc thực tôn giáo; quan điểm tôn trọng bảo hộ quyền tự tín ngưỡng, tơn giáo; quan điểm đồn kết đồng bào có đạo, đồn kết tơn giáo, đồn kết tồn dân tộc Bên cạnh đó, luận án thực sở đường lối, chủ trương sách Đảng Cộng sản Việt Nam Nhà nước công tác đạo Tin lành, đặc biệt là: quan điểm vấn đề theo đạo, truyền đạo tuân thủ Hiến pháp pháp luật; chủ trương công nhận tư cách pháp nhân tổ chức, hệ phái đủ điều kiện theo quy định pháp luật 4.2 Phương pháp nghiên cứu Trước hết, luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu chung dựa phương pháp luận chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử Phương pháp luận xem xét tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam với trạng thái vận động, phát triển đa dạng riêng có mối quan hệ tác động qua lại định theo chiều dọc, chiều ngang, quốc gia - quốc tế tinh thần đồng đức tin Kitô Trên sở đó, luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: Một là, phương pháp phân tích tổng thuật tài liệu thứ cấp: Luận án thu thập, phân tích, tổng thuật tài liệu có Đây đồng thời nhiệm vụ quan trọng luận án, giúp tác giả luận án kế thừa chọn lọc thành tựu nghiên cứu từ học giả trước, tìm khoảng trống bổ sung thêm luận cứ, luận chứng cá nhân thu thập Hai là, phương pháp tiếp cận khảo sát: Tác giả luận án tập trung vào phương pháp điển hình tiếp cận khảo sát tiếp cận nội quan, tiếp cận lịch sử lôgic, tiếp cận cá biệt so sánh, hệ thống cấu trúc Cụ thể là, luận án bày tỏ quan điểm, nhận định cá nhân phương pháp tiếp cận nội quan; thu thập thông tin, xử lý số liệu tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam theo thời gian, dòng kiện phương pháp tiếp cận lịch sử lôgic; đánh giá đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam mối tương quan với với số tổ chức, hệ phái Tin lành nước (cụ thể Mỹ) Phật giáo tôn giáo khác phương pháp tiếp cận cá biệt so sánh, hệ thống cấu trúc Ba là, phương pháp xin ý kiến chun gia: Nhằm có nhìn tồn diện, đa chiều đạt mục tiêu nghiên cứu, tác giả luận án sử dụng phương pháp xin ý kiến chuyên gia nhà nghiên cứu khoa học chuyên sâu Phương pháp hỗ trợ thêm phương pháp vấn sâu trình tác giả điền dã, quan sát, vấn, ghi chép từ thực tiễn Tác giả luận án sử dụng phương pháp vấn sâu đối tượng gồm nhà quản lý công tác Tin lành Ban Tôn giáo, Sở Nội vụ, đại diện quyền địa phương địa bàn có Tin lành (ví dụ cơng an, chủ tịch xã, ), mục sư Tin lành, tín đồ Tin lành Bên cạnh đó, tác giả lồng ghép phương pháp khác quan sát tham dự, phân tích tình huống, diễn dịch, quy nạp, Đóng góp luận án Thứ nhất, luận án cơng trình nghiên cứu tương đối tồn diện, hệ thống, cập nhật tính đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam Thứ hai, luận án làm rõ diện mạo đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam góc độ thời gian, nguồn gốc đời, xu hướng thần học, cấu tổ chức, phương thức hoạt động, tín đồ, sở pháp lý Thứ ba, luận án nhận định số vấn đề thực tiễn đặt từ đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam dự báo xu hướng, kiến nghị giải pháp phù hợp, khả thi cho công tác tôn giáo nhà nước từ đa dạng Ý nghĩa lý luận thực tiễn đề tài 6.1 Ý nghĩa lý luận Ở mức độ định, luận án đóng góp số luận khoa học nghiên cứu lý luận đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành, tổ chức, hệ phái Tin lành 6.2 Ý nghĩa thực tiễn Trước hết, kết nghiên cứu bước đầu luận án thiết thực hỗ trợ nhiệm vụ giảng dạy đại học tác giả Lý luận tơn giáo sách tơn giáo Việt Nam Luận án trở thành tài liệu tham khảo nghiên cứu tổng quan chuyên sâu Tin lành tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam Ở góc độ khác, việc luận án nhận định vấn đề đặt dự 176 tản nước ngồi, số tín đồ hoạt động gia Năm 1995 Giáo hội Mặc Môn bắt đầu hoạt động trở lại công nhận Ban Đại diện lâm thời vào năm 2014, công nhận Ban Đại diện thức vào năm 2016 Hiện tơn giáo Mặc Mơn Việt Nam có khoảng 1000 tín đồ, tập trung chủ yếu Thành phố Hà Nội Tp Hồ Chí Minh Trụ sở đặt phòng 1094, tầng 19, tòa nhà Landmark Keangnam, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội II Các tổ chức Tin Lành chưa Nhà nước Việt Nam cơng nhận Ngồi tổ chức Nhà nước công nhận nêu trên, Việt Nam có 70 tổ chức Tin Lành chưa Nhà nước công nhận tổ chức chưa đủ điều kiện quy định Pháp lệnh tín ngưỡng, tơn giáo Tính đến tháng 3/2015, tổ chức có khoảng 79 ngàn người tin theo khoảng 14 ngàn, tương đương với 17,8% tín đồ thị dân (Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ tỉnh Khánh Hòa) 60 ngàn tín đồ, tương đương với 75,9% tín đồ đồng bào dân tộc thiểu số (phân bố khu vực miền núi phía Bắc, Tây Nguyên tỉnh Bình Phước) Tuy chưa Nhà nước công nhận tổ chức, tổ chức Tin Lành công nhận phong khoảng 350 chức sắc Tất tổ chức Tin Lành chưa công nhận Việt Nam sở tơn giáo, kể tổ chức có nguồn gốc hình thành từ trước năm 1975 177 Phụ lục TRÍCH PHỎNG VẤN CÁN BỘ PHỊNG NGHIỆP VỤ CÔNG TÁC TÔN GIÁO ĐỊA PHƯƠNG (Cán phòng nghiệp vụ cơng tác tơn giáo, tỉnh Hải Dương, nam, sinh năm 1978, vấn thực lúc 13h30, ngày 30/9/2019) Hỏi: Tình hình tín đồ, mục sư, ban chấp tỉnh nay? - Hiện tỉnh có khoảng 1.700 tín đồ, mục sư có người, Ban chấp có người, hoạt động theo nhiệm kì năm lần trụ sở cố định Tín đồ chủ yếu người nơng dân, người làm nông nghiệp chủ yếu Nhận định từ thực tế công tác quản lý tôn giáo Hỏi: Tin lành xuất tỉnh từ nguồn gốc từ đâu? - Xuất khoảng từ năm 1997, 1998, chủ yếu từ lao động tỉnh thành phố lớn về, Hải Phòng, Quảng Ninh Hà Nội Hỏi: Thẩm quyền cấp chứng nhận đăng kí điểm nhóm Tin lành tư gia? - Về quản lý, theo quy định Pháp luật thẩm quyền ủy ban cấp xã, phường Ở Hải Dương đến cấp 4/30 điểm nhóm điểm nhóm thuộc Tổng hội Bắp tít Việt Nam, Giáo hội Bắp tít Việt Nam, Nhân chứng Giê hô va, Hội truyền giáo CMA Hỏi: Lí khiến điểm nhóm lại chưa cấp chứng nhận đăng kí điểm nhóm? - Trước hết có lí thân điểm nhóm chưa muốn đăng kí, chưa nhận thức trách nhiệm quyền lợi Ngồi ra, có trường hợp xã chưa xem xét cấp, số gửi hồ sơ chưa xét thân sinh hoạt họ số vấn đề mà quyền chưa nhận thức hết Một số điểm nhóm lưỡng lự thay đổi sở thực hành nghi lễ thay đổi hệ phái, sang hệ phái khác, gây khó khăn cho quyền việc nhận diện họ thuộc tổ chức, hệ phái Hỏi: Dưới góc độ quản lí, địa phương làm để quản lí cách hiệu quả? - Chính quyền ln xem xét vấn đề cách thận trọng, khơng thể xem xét đăng kí sinh hoạt cho điểm nhóm cách ạt Chính quyền ln bám sát đạo từ Ban Tơn giáo Chính phủ, Sỏ Nội vụ tỉnh ban hành nội dung, kế hoạch công tác theo giai đoạn cách cẩn thận Ngồi ra, quyền truyên truyền, phổ biến pháp luật cho chức sắc, tín đồ thường xuyên, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ cho cán cấp huyện, cấp sở theo quan hệ cấp - cấp thông suốt 178 Phụ lục TRÍCH PHỎNG VẤN MỤC SƯ TIN LÀNH (thôn Tràn Xoan, xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai, 10h30, 5/10/2019) Hỏi: Điểm nhóm có tín đồ? - Trên 200 tín đồ Hỏi: Thuộc hệ phái nào? - Tin lành liên hữu đốc Hỏi: Thuộc hạt nào? - Hạt 8B Hỏi: Hệ phái có điểm nhóm? - Trong tỉnh có nhiều hạt, tơi có trách nhiệm với hạt 8B Hạt 8B gồm 11 điểm nhóm; huyện: Bảo Thắng, Bát Sát, Ximacai (có 30 điểm nhóm nhân danh, tập trung xã Nàn Xín), Bắc Hà Hỏi: Nơi đơng tín đồ nhất? - Nơi đơng tín đồ Bảo Thắng Bát Sát Hỏi: Các điểm nhóm có sinh hoạt giống khơng? - Các điểm nhóm thực nghi lễ giống hình thức thời gian Riêng lễ tiệc thánh, có điểm nhóm tổ chức vào đầu tháng, có điểm nhóm tổ chức vào cuối tháng Dùng nước hoa (thay cho nước nho), bánh quy (tượng trưng cho bánh thánh) Hỏi: Những dự lễ tiệc thánh? - Theo Kinh thánh, Những người đạt (được) Bắp - têm dự lễ tiệc thánh (được ăn bánh uống nước) Bánh tượng trưng cho thân thể (thịt chúa) Giesu, nước tượng trưng cho máu chúa Giesu: “này thịt ta, máu ta, ăn đi, uống đi” Hỏi: Bao nhiêu tuổi Bắp - têm? - Mỗi hệ phái quy định tuổi tối thiểu để Bắp - têm, riêng hệ phái Liên hữu đốc không quy định tuổi, trẻ nhỏ Bắp - têm Vì 179 người sinh mang tội lỗi ông bà tổ tiên (Eva, Adam), nên phải rửa tội, phải Bắp - têm Hỏi: Nhóm có quy định người không? - Không quy định Hỏi: Các điểm nhóm quan hệ với nào? - Các trưởng nhóm có thời điểm gặp gỡ để trao đổi, học hỏi lẫn Hỏi: Những dịp lễ tết (cuối năm) có mời nhóm khác đến dự khơng? - Có mời, họ đến khơng; khơng thiết phải đến Vì điểm nhóm tổ chức ngày Hỏi: Mục có dự lễ hệ phái không? - Chưa hệ phái khác Trong hệ phái có Các hệ phái khác họ có mời mà khơng Hỏi: Hội thánh có người nước ngồi vào khơng? - Khơng Chỉ có người Việt Nam Nói cho dễ hiểu khơng có thánh mẹ nước ngồi Quan hệ quốc tế cấp độ tổng hội, trung ương Địa phương khơng có quan hệ với Tin lành nước Hỏi: Tổng hội trưởng ai? - Đinh Thiên Tứ Hỏi: Anh trở thành mục sư từ năm tuổi? - Không nhớ bao tuổi, vào năm 2006 Tổng hội phong Mục sư Hỏi: Anh sinh năm bao nhiêu? - Nhâm Tuất Hỏi: Điểm nhóm tên gọi gì? - Lấy theo tên địa danh: Tràn Xoan (thôn), xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng Hỏi: Nhà mục sư có gần khơng? - Gần Thường điểm nhóm gần nhà trưởng nhóm, mục sư Hỏi: Trưởng nhóm sau thời gian có thành mục sư không? - Không Theo quy định Hội thánh in lành liên hữu đốc Việt Nam, người phong mục sư phải học hết sách Thần học tinh tuyển thi phải đạt 180 Hỏi: Có quy định trình độ phổ thơng khơng? - Khơng quy định trình độ học vấn, miễn học hết sách thi đạt Hỏi: Theo đạo có uống rượu khơng? - Có, khơng uống say Hỏi: Có ăn tiết canh khơng? - Khơng Vì tiết canh có nhiều vi khuẩn theo lời Chúa, tiết sống loài Hỏi: Ai người giảng đạo? - Trưởng nhóm Mục sư dự Hỏi: Thời gian giảng bao lâu? - Khoảng 15-20 phút Hỏi: Phương pháp giảng nào? - Đọc lời chúa (bằng tiếng Mơng), sau giải thích Những buổi học trao đổi (phương pháp dạy học tích cực) Q trình làm lễ, có khúc mắc nêu để người cầu nguyện cho Tín đồ thơng cơng trực tiếp (báo với Chúa), khơng qua Mục sư Hỏi: Điểm nhóm có tên gọi khác không? - Không Hiện dùng theo địa Thơn Hỏi: Có mong muốn thành lập Hội thánh không? - Đương nhiên Hỏi: Bao có đủ điều kiện? - Phụ thuộc vào xã, huyện, tỉnh có cho hay khơng Hiện có 200 tín đồ Thời gian đăng ký điểm nhóm từ năm 2009 Hiện nâng cấp nơi để từ hội nhóm trở thành Hội thánh địa phương kiểu Tuyên Quang, Lai Châu 181 Phụ lục TRÍCH PHỎNG VẤN PHỤ NỮ TIN LÀNH Cuộc vấn thực thôn Tràn Xoan, xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai, 5/10/2019) Hỏi: Chị sinh năm bao nhiêu, thuộc Hội thánh Tin lành nào? - Sinh năm 1984 Hỏi: Chị làm lễ Bắp - têm lâu chưa? - Lâu rồi, mười năm (khoảng 15 năm) Hỏi: Theo đạo từ bao giờ? - Theo đạo từ nhỏ, khoảng từ năm 1989-1990 (cùng gia đình bố mẹ) Trước theo Việt Nam miền Bắc 2004 chuyển sang Liên hữu đốc Hỏi: Tại lại chuyển sang Liên hữu đốc? - Không biết Thấy làng theo, tơi Hỏi: Chị có thấy khác biệt nhiều Tin lành Việt Nam (miền Bắc) Liên hữu đốc không? - Không khác nhiều Mục sư tiếp lời: người ta thấy hội thánh đáp ứng nhu cầu theo Hỏi: Chị có sang điểm nhóm khác để dự lễ khơng? - Có, mời sang Hỏi: Ở gần có chuyển từ hệ phái sang hệ phái khác khơng? - Có, khoảng trường hợp lấy vợ, chồng hệ phái khác theo Hỏi: Chị có nắm Kinh thánh khơng? - Có Học nhiều lắm, qua lần rồi, khơng nhớ Có thuộc lời răn Chúa Hỏi: Bao nhiêu Cựu ước? - 39 Hỏi: Bao nhiêu Tân ước? - 27 Tổng 66 182 Cuộc vấn thực Bong Nôr, xã Đăk N’ Drung, huyện Đăk Song, tỉnh Đăk Nông, 17/12/2019) Hỏi: Chị sinh năm bao nhiêu, thuộc Hội thánh Tin lành nào? - Sinh năm 1985, có Mình Tin lành Việt Nam (miền Nam) Hỏi: Chị làm lễ Bắp - têm lâu chưa? - Lâu Hỏi: Theo đạo từ bao giờ? - Lâu rồi, không học mà xem Kinh thánh biết chữ Hỏi: Chị có nắm Kinh thánh khơng? - (gật đầu) Hỏi: (chỉ vào Kinh thánh) Bài dịch tiếng Kinh gì? - (lắc đầu) Hỏi: (chỉ vào Kinh thánh) Vậy dịch tiếng M’nơng gì? - (hỏi người đằng sau) Là lời dạy Chúa 183 Phụ lục TRÍCH PHỎNG VẤN NHÀ KHOA HỌC, CHUYÊN GIA NGHIÊN CỨU VỀ ĐẠO TIN LÀNH (Nam, sinh năm 1954, thực vấn lúc 20h ngày 7/9/2018) Hỏi: Trên thực tế, tổ chức, hệ phái có thực lực có xu hướng chia tách, điều có mang tính phổ biến khơng? - Thực tế có, trường hợp chia tách thành Cơ đốc truyền giáo Liên hữu Cơ đốc Hỏi: Nguyên nhân số địa phương thuộc miền núi trung du phía Bắc, có điểm nhóm Tin lành đến lúc đủ điều kiện thành lập Hội thánh lại trần chừ chưa muốn làm thủ tục cấp phép? - Trên thực tế nhiều điểm nhóm có cấu chi hội (có hội đồn), mang tính chất chi hội, đầy đủ yếu tố chi hội địa điểm hợp pháp nên họ không nghĩ tới việc làm thủ tục Một số tổ chức, hệ phái khơng muốn đăng kí điểm nhóm thực tế tồn quan điểm đăng kí hay khơng họ, trước sau vậy, khơng thay đổi nhiều Còn họ muốn cơng nhận chi hội cơng nhận tức có mục sư quản nhiệm, có ban chấp sự, có nhà thờ Đây điều khó khăn cho cơng tác quản lý nhà nước Hỏi: Có quan điểm cho rằng, thần học, điểm nhóm tín đồ dân tộc người quản lý, truyền giáo nhóm trưởng có trình độ thấp? - Về tín đồ, thực tế tăng nhanh tập trung người tân tòng, tức theo, họ khơng có người hoạt động truyền giáo thức, quy truyền đạo cho, họ khơng có tín đồ chỗ, am hiểu giáo lí để giáo hóa, có tình trạng tín đồ hiểu khơng tới Về chức sắc có trình độ học vấn điều khơng nặng nề thực so với mặt dân trí đó, họ lại người có trình độ, có tri thức Nếu Cơng giáo, chức sắc học hành, đào tạo bản, lấy “làm lễ” chính, Tin lành, chức sắc khơng đào tạo vài nơi, song lại có nhiều, chí hàng chục năm nghe giảng lẽ đạo trước Về sau, họ học thêm từ đến tháng để củng cố thêm lẽ đạo, phương pháp giảng đạo Cho nên có người 20 tuổi 20 năm học lẽ đạo 184 Phụ lục 10 NHẬT KÝ BUỔI LỄ NGÀY CHỦ NHẬT CỦA MỘT CHI HỘI HỘI THÁNH TIN LÀNH VIỆT NAM (MIỀN NAM) Thành phần, địa điểm: - Chi hội: Bong Nôr, Bon Bu Bong, xã Đăc N’drung, huyện Đăk song, tỉnh Đăk Nông - Mục sư: Y Sôn (Sinh năm 1969) - Tín đồ: dân tộc M’nơng - Sơ lược chi hội: Đây chi hội thành lập thứ xã Đăc N’drung, huyện Đăk song, tỉnh Đăk Nơng, tổng số chi hội xã (tính đến tháng 12 năm 2019) Hiện chi hội có khoảng 600 tín đồ, đa số người dân tộc M’nông - Buổi lễ diễn nhà thờ Tin lành, ngày chủ nhật 15/12/2019 Nhà thờ xây dựng có dãy ghế ngồi cho tín đồ, có khoảng 500 chỗ ngồi Khơng gian giữa, phía tường đằng sau bục giảng mục sư có chữ “Yo’k Mbah Tâm Rnê ma Brah nou” tơn vinh Chúa trời, phía biểu tượng thánh giá truyền thống đạo Tin lành Phía bên trái nhà thờ, hướng từ cửa nhà thờ lên phía tường chính, chỗ ngồi dành cho tín đồ nam, phía lại dành cho tín đồ nữ Tác giả mục sư giải thích ngày hơm có tổ chức lễ phát thưởng trao q trường học, nên số lượng học sinh tham gia buổi lễ Nội dung buổi lễ: - 08h: Chấp điều hành tín đồ hát tơn vinh Chúa Chấp nhắc nhở, đọc đến câu số tôn vinh Chúa “Yê su mra bư rai brah mhik”, tín đồ đứng dậy thành kính Sau mục sư cầu nguyện khởi đầu buổi lễ, kéo dài khoảng phút Tín đồ hát “Yêsu Jêng Rmak ueh njũn leo hên” (tiếng M’nơng có nghĩa là: Chúa người chăn chiên hiền lành), kí hiệu sách TC364, KM85, KMM169 - 08h6: Chấp điều hành, tín đồ đọc Kinh thánh đối đáp Chấp đọc dẫn, tín đồ tiếp lời “Nau Rõng” Kơ rin tơ 13: 1-13 (tiếng M’nơng có nghĩa là: Tình yêu) 185 - 08h09: Thiếu nhi hát “Dâng Chúa đời con” tiếng Việt 22 em học sinh đứng thành hàng, hàng gồm em nhỏ khoảng đến tuổi, hàng thứ gồm em học sinh cấp Nội dung hát tôn vinh Chúa hữu: Ngày hôm đây, thời gian Chúa ban tặng ta không lâu, Vua Giê su Chúa oai quyền tái lâm,… - 08h15: Cầu thay Một chấp đọc tiếng M’nông, mời người đứng dậy, nhắm mắt cúi đầu cầu nguyện - 08h16: Nhận tiền dâng Tín đồ tiếp tục hát tôn vinh Chúa, hát “Gâp nhhơr lẽ ma may” (tiếng M’nơng có nghĩa là: Tơi dâng cho Chúa) Tín đồ hát chấp nhận tiền dâng người - 08h20: Chấp đọc cầu nguyện tiền dâng - 08h22: Ban hát gồm 15 phụ nữ 13 nam niên, đứng làm hai hàng, hát “Maak Tâm Kơranh Brah” kí hiệu sách Kinh thánh tiếng dân tộc M’nông KTC25, KPYP 223, TVCHH 183 (tiếng M’nơng có nghĩa là: Tôi vui mừng Chúa) - 08h27: Chấp đọc Kinh thánh, người đứng dậy đọc Thơ Paulô, Cô lô se từ câu đến câu 14, lời cầu nguyện cảm tạ - 08h30: Mục sư cầu nguyện tiếng M’nông giảng tận trung Nội dung phần giảng mục sư ghi nhận sau: Buổi sáng ngày hôm nay, học điều: + Tận trung với Đức Chúa trời: Tận trung với Đức Chúa trời nghĩa hết lời kính mến Ngài Chúng ta phải ln ln lo tưởng đến Hội thánh gìn giữ nhà thờ sẽ, khang trang, nhóm thờ phượng giờ, dâng hiến thường xuyên rộng rãi để trì hội thánh Chúng ta phải luôn bày tỏ vui vẻ + Tận trung với lời Đức Chúa trời: Tận trung với lời Đức Chúa trời nghĩa đọc Kinh thánh cách kính cẩn Khơng đọc mà nhờ Đức thánh linh hướng dẫn để hiểu đúng, hiểu rõ Chúng ta đọc Thi thiên đoạn 1, suy ngẫm lời Chúa ngày đêm + Tận trung với công việc Đức Chúa trời: Tận trung với công việc Đức Chúa trời nghĩa chung tay xây dựng Hội thánh chứng đạo, chăm sóc 186 người tin, chăm sóc người buồn bã, làm việc Chúa giao, mục sư người điều khiển, thi hành trách nhiệm tín đồ Nếu họ (những người chưa tin Chúa - lí giải người viết) tin ta ta phải chứng đạo, người yếu đuối vậy, ta phải đến thăm họ, hiểu tâm tư nguyện vọng họ Chúng ta chi thể thân thể đấng Christ, chi thể làm nhiệm vụ khác thân thể, chi thể đau, ta đau tất Chỗ chưa áp dụng lời Chúa, xin cho ta áp dụng lời Ngài Amen - 08h52: Sau mục sư giảng xong, người cầu nguyện - 08h53: Chấp tóm tắt lại nội dung mà mục sư giảng hẹn người vào buổi sau, người lại đến với Chúa cầu nguyện - 08h56 - 08h59: Mọi người cầu nguyện, đọc to nhau, hát cầu nguyện lần cuối trước Amen 187 Phụ lục 11: MỘT SỐ HÌNH ẢNH TÁC GIẢ LUẬN ÁN ĐI NGHIÊN CỨU THỰC TẾ TẠI CÁC ĐỊA PHƯƠNG Tác giả trao đổi, nắm bắt thông tin từ Trưởng ban Tôn giáo, Sở Nội vụ, tỉnh Cao Bằng (29/9/2018) Tác giả thu thập liệu từ Ban Thanh niên, Hội thánh Liên hữu đốc Việt Nam xã Chàng Đỉ, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng (30/9/2018) Tác giả (áo xám) trực tiếp tham gia buổi sinh hoạt Hội phụ nữ Tin lành Điểm nhóm Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Bắc), thôn Làng Mới, xã Thái Ninh, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai (5/10/2019) Tác giả dự Lễ thờ phượng Hội thánh Tin lành Hà Nội số Ngõ Trạm, Hàng Da, Hà Nội (29/9/2019) 188 MỘT SỐ HÌNH ẢNH TÁC GIẢ LUẬN ÁN ĐI NGHIÊN CỨU THỰC TẾ TẠI CÁC ĐỊA PHƯƠNG Tác giả nghiên cứu thực tế, trao đổi với tín đồ Tin lành Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Bắc) - Hội thánh Tin lành Hải Phòng, 83 Tơ Hiệu, quận Lê Chân, Hải Phòng (30/9/2019) Tác giả (áo xám) dự Lễ thờ phượng Lễ Tiệc thánh Điểm nhóm Hội thánh Tin lành Liên hữu Cơ đốc Việt Nam, thôn Tràn Xoan, xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai (5/10/2019) Tác giả (áo trắng) trao đổi, nắm bắt thông tin từ Mục sư Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Bắc) xã Phù Ngọc, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng (30/9/2018) Tác giả nghiên cứu thực tế Ban tôn giáo, sở Nội vụ tỉnh Hải Dương (30/9/2019) 189 MỘT SỐ HÌNH ẢNH TÁC GIẢ LUẬN ÁN ĐI NGHIÊN CỨU THỰC TẾ TẠI CÁC ĐỊA PHƯƠNG Tác giả trao đổi, nắm bắt thông tin từ mục sư quản nhiệm Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Nam), mục sư Huỳnh Cường, UV Tổng Liên Hội, mục vụ tỉnh Đăk Lăk (14/12/2019) Tác giả thăm nhà thờ chi hội Buôn Ma Thuột trao đổi tín hữu Hội thành Tin lành Việt Nam (miền Nam) (14/12/2019) Tác giả thu thập liệu từ Chi hội Alê a, Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Nam) thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk (14/12/2019) Tác giả nghiên cứu thực tế sở làm việc, ban đại diện, Hội thánh Tin lành tỉnh Đăk Lăk (14/12/2019) 190 MỘT SỐ HÌNH ẢNH TÁC GIẢ LUẬN ÁN ĐI NGHIÊN CỨU THỰC TẾ TẠI CÁC ĐỊA PHƯƠNG Tác giả (áo trắng) nghiên cứu thực tế, trao đổi với tín hữu Tin lành Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Nam), chi hội Bong Nôr, xã Đăk N’Drung, huyện Đăk Song, tỉnh Đăk Nông ( 15/12/2019) Tác giả (áo trắng) dự Lễ thờ phượng Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Nam), chi hội Bong Nôr, xã Đăk N’Drung, huyện Đăk Song, tỉnh Đăk Nông ( 15/12/2019) Tác giả thăm nhà thờ xây dựng Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Nam), chi hội Bu Dôp, xã Đăk N’Drung, huyện Đăk Song, tỉnh Đăk Nông ( 15/12/2019) Tác giả nghiên cứu thực tế Hội thánh Tin lành Việt Nam (miền Nam), chi hội Bu Rwuah, xã Đăk N’Drung, huyện Đăk Song, tỉnh Đăk Nông ( 15/12/2019) Nguồn: Tác giả luận án ... NGHỊ VỀ CÔNG TÁC ĐỐI VỚI SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI CỦA ĐẠO TIN LÀNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 4.1 Những vấn đề đặt từ đa dạng tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 4.2 Xu hướng đa dạng tổ chức, hệ phái. .. chức, hệ phái đạo Tin lành Việt Nam 34 34 52 59 Chương 3: THỰC TRẠNG SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI CỦA ĐẠO TIN LÀNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1 Sự đa dạng thời gian, nguồn gốc du nhập tổ chức, hệ phái. .. ĐẾN SỰ ĐA DẠNG VỀ TỔ CHỨC, HỆ PHÁI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 2.1 Đạo Tin lành đặc điểm 2.2 Quá trình du nhập, phát triển tổ chức, hệ phái Tin lành Việt Nam 2.3 Những yếu tố tác động đến đa dạng tổ chức,