TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC - PHẠM THỊ HỒNG DẠY HỌC PHÉP NHÂN, PHÉP CHIA SỐ TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Toán Tiểu học HÀ NỘI, 2017 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC - PHẠM THỊ HỒNG DẠY HỌC PHÉP NHÂN, PHÉP CHIA SỐ TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Toán Tiểu học Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Năng Tâm HÀ NỘI, 2017 LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc đến thầy giáo PGS TS Nguyễn Năng Tâm, người tận tình hướng dẫn, bảo em suốt trình thực đề tài Em xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu, khoa Giáo dục Tiểu học – Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, thầy cô giáo khoa Giáo dục Tiểu học tạo điều kiện , giúp đỡ em trình thực đề tài Mặc dù em cố gắng, nỗ lực để hoàn thành, song thời gian lực em có hạn nên khóa luận có hạn chế thiếu sót định Em kính mong nhận bảo q thầy bạn để khóa luận em hoàn thiện Em xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày 27 tháng năm 2017 Sinh viên Phạm Thị Hồng LỜI CAM ĐOAN Kết nghiên cứu đề tài “Dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên cho học sinh tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực” thành việc tự tìm hiểu, tự nghiên cứu bảo giáo viên hướng dẫn tham khảo tài liệu có liên quan Em xin cam đoan khóa luận “Dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên cho học sinh tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực” kết nghiên cứu riêng em, đề tài không trùng với đề tài tác giả khác Hà Nội, ngày 27 tháng năm 2017 Sinh viên Phạm Thị Hồng CHÚ THÍCH GV: Giáo viên HD: Hướng dẫn HS: Học sinh MT: Mục tiêu PP: Phương pháp PPDH: Phương pháp dạy học SGK: Sách giáo khoa MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Lý chọn đề tài Mục đích nghiên cứu Đối tượng khách thể nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu Cấu trúc đề tài NỘI DUNG Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN .4 1.1 Sự cần thiết vai trò dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên 1.2 Đặc điểm học sinh tiểu học 1.2.1 Đặc điểm trình nhận thức học sinh tiểu học 1.2.2 Hoạt động học học sinh tiểu học .8 1.3 Một số vấn đề chung PPDH phát huy tính tích cực 1.3.1 Quan niệm PPDH tích cực .9 1.3.2 Bản chất PPDH tích cực 1.3.3 Dấu hiệu đặc trưng PPDH tích cực 1.3.4 Đặc điểm PPDH tích cực .11 1.4 Một số khái niệm 11 1.4.1 Khái niệm số tự nhiên 11 1.4.2 Khái niệm phép nhân, phép chia số tự nhiên 13 1.5 Nội dung dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên Tiểu học 18 1.5.1 Nội dung dạy học phép nhân 20 1.5.2 Nội dung dạy học phép chia .25 1.6 Phương pháp dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên môn Tốn Tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực .29 1.6.1 Phương pháp thảo luận nhóm 30 1.6.2 Phương pháp phát giải vấn đề 31 1.6.3 Nguyên tắc chung việc vận dụng PPDH tích cực 32 Chương ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH VÀ GIÁO ÁN MINH HỌA DẠY HỌC PHÉP NHÂN, PHÉP CHIA SỐ TỰ NHIÊN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC 35 2.1 Nguyên tắc đề xuất quy trình 35 2.1.1 Phù hợp với logic dạy học 35 2.1.2 Phù hợp với đặc trưng học tập học sinh tiểu học 36 2.1.3 Phù hợp với đặc trưng quan điểm phát huy tính tích cực .36 2.1.4 Phù hợp với thực tiễn trường Tiểu học .36 2.1.5 Đảm bảo tính khoa học tính vững .37 2.2 Đề xuất quy trình thiết kế dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên cho học sinh tiểu học 37 2.2.1 Đề xuất quy trình 37 2.2.2 Một số hoạt động dạy học thiết kế sử dụng phương pháp phát huy tính tích cực 40 2.3 Giáo án minh họa 45 KẾT LUẬN 53 TÀI LIỆU THAM KHẢO .54 SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 42 hình phạt cho đội lại - GV tổ chức cho HS chơi nháp - HS chơi nháp - GV tổ chức cho HS chơi : + lấy lần - Các bạn có số 2, 3, bước lên trước + lấy lần - Các bạn có số 4, 2, bước lên trước - GV nhận xét, khen ngợi - GV tổ chức cho HS đọc, viết - × = đọc là: Hai phép nhân trò chơi nhân ba sáu × = đọc là: Bốn nhân hai tám - GV nhận xét, tổng kết 2) Hoạt động hình thành kiến thức Bảng chia (Toán 3)  Mục tiêu : HS lập bảng chia Rèn cho HS tính cẩn thận, tập trung, nhanh nhẹn tích cực suy nghĩ  Chuẩn bị : Tấm bìa chấm tròn SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 43  Các hoạt dộng dạy học Phương Hoạt động GV pháp Hoạt động HS - GV đưa đồ dùng trực quan: Tấm bìa chấm tròn - GV hỏi: + bìa có tất - bìa có 18 chấm PP vấn đáp chấm tròn ? tròn PP quan sát + Làm để biết có 18 chấm - × = 18 tròn + Có 18 chấm tròn chia bìa có chấm tròn cần - Cần bìa bìa ? + Làm để biết cần bìa ? - Ta lấy 18 ÷ = - GV hướng dẫn HS lập mt s phộp chia 6ì1=6 6ữ6=1 ì = 12 12 ữ = ì = 18 18 ÷ = PP thảo luận × = 24 24 ÷ = nhóm - GV tổ chức cho HS hoàn thành bảng chia theo nhóm đơi - GV tổ chức cho HS đọc bảng chia - HS đọc, lớp đọc đồng SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 43 - GV tổ chức cho HS chơi trò chơi PP trò chơi - GV tổ chức cho HS điểm danh theo - HS điểm danh từ đến hàng dọc từ đến 10 yêu cầu 10 theo hàng dọc em nhớ số thứ tự - GV phổ biến luật chơi: Khi đọc phép chia có số bị chia số chia ví dụ 12 ÷ 6, nhiệm vụ bạn - HS lắng nghe nhanh chóng tm thương phép chia đó, bạn có số thứ tự trùng với thương phép chia đứng lên Ở trò chơi này, tất bạn người quan sát tinh SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 44 vi để tìm phạm luật nhớ x é t thực phép chia thật nhanh xác - GV tổ chức cho HS chơi +) ÷ +) 36 ÷ +) 30 ÷ +) 18 ÷ +) 60 ÷ +) 24 ÷ +) 18 ÷ +) 54 ÷ - Những bạn có số thứ tự đứng lên - Những bạn có số thứ tự đứng lên - Những bạn có số thứ tự 10 đứng lên - Những bạn có số thứ tự đứng lên … G V n h ậ n SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 45 2.3 Giáo án minh họa GẤP MỘT SỐ LÊN NHIỀU LẦN (Toán 3) I Mục têu : - HS biết giải toán gấp số lên nhiều lần cách lấy số nhân với số lần, phân biệt khái niệm gấp số lên nhiều lần nhiều số đơn vị - Rèn kĩ tính giải tốn - Giáo dục tính cẩn thận, tự giác, tch cực suy nghĩ tinh thần đoàn kết II Chuẩn bị: Bảng phụ, đồ dùng học tập Phiếu học tập : Viết số thích hợp vào ô trống (theo mẫu) : Số cho Nhiều số cho đơn vị Gấp lần số cho 15 SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 45 III Các hoạt động dạy học Tên hoạt động Khởi động (5ph) Phương pháp Hoạt động Hoạt động GV PP trò chơi - GV ổn định lớp: cho HS hát HS - HS hát - Cho HS kiểm tra đồ dùng - HS tự kiểm tra đồ học tập dùng học tập - GV cho HS đọc bảng nhân - Mỗi bạn đọc 7: Lần lượt đọc bảng nhân phép toán theo hàng dọc bảng nhân - GV nhận xét, khen ngợi theo hàng dọc Bài 2.1 Giới - GV: Ở tiết học trước thiệu em học toán - HS lắng nghe dạng nhiều số đơn (1ph) vị, tìm phần MT:HS số Trong tiết học hứng thú vào học hôm cô lớp tm hiểu toán dạng Gấp số lên nhiều lần - GV ghi tên lên bảng 2.2 Hình - GV đưa tốn: Đoạn thành kiến thẳng AB dài 2cm, đoạn thức thẳng CD dài gấp lần đoạn (10-12ph) thẳng AB Hỏi đoạn thẳng CD SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học - HS nhắc lại tên theo hàng dọc - HS ghi tên vào - HS lắng nghe 46 MT: HS PP phát dài xăng-t-mét? nắm - GV hỏi: + Đoạn thẳng AB gấp số giải + Bài tốn cho biết ? dài 2cm, đoạn thẳng lên nhiều vấn đề CD dài gấp lần lần ta lấy số nhân với đoạn thẳng AB PP vấn đáp + Bài tốn hỏi ? số lần + Đoạn thẳng CD dài xăng- - GV tóm tắt tốn sơ ti-mét đồ lên bảng : A cm B C D ? cm - GV: Nếu độ dài đoạn thẳng AB biểu diễn PP thảo phần độ dài đoạn luận nhóm CD thẳng biểu diễn phần - HS: Cộng lần độ dài đoạn thẳng AB: 2+2+2=6 Vậy nào? - GV: + + tổng - HS: Có thể biểu độ dài đoạn thẳng AB, ta có diễn phép thể biểu diễn phép nhân: toán ? 2×3=6 - GV yêu cầu HS phát biểu - HS: Muốn tnh độ lời dài đoạn thẳng CD SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 47 ta lấy độ dài đoạn thẳng AB nhân với - GV: số biểu diễn ? - HS: số lần gấp - GV: Đó tốn có lời văn ví dụ gấp số lên - HS: số gấp nhiều lần, với số gấp số lần gấp ? Và số lần gấp bao (lần) nhiêu ? Vậy em hiểu - HS: Gấp số gấp số lên nhiều lên nhiều lần lấy lần ? số nhân với số - GV tổng kết: Gấp số lên lần nhiều lần ta lấy số nhân với số lần - GV yêu cầu HS phát biểu 2.3 Luyện PP phát giải toàn) MT: HS áp - GV cho HS đọc đề dụng kiến giải - GV hỏi: thức gấp vấn đề + Bài tốn cho biết ? số lên phân biệt - HS đọc + HS: Năm em tuổi; tuổi chị gấp PP vấn đáp lần tuổi em + Bài tốn hỏi ? dạng toán nhiều lớp đọc đồng * Bài tập (HD HS tóm tắt tập (18ph) nhiều lần, - HS phát biểu, + HS: Năm chị tuổi + Bài toán thuộc dạng SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học + HS: Gấp số 48 số đơn toán ? lân nhiều lần vị gấp + Đâu số cho ? + HS: tuổi số lần + Số lần gấp ? + HS: lần để làm - GV yêu cầu HS tóm tắt - HS tóm tắt vào tập toán nháp - GV chốt: Nếu coi tuổi em đoạn thẳng tuổi chị hai đoạn thẳng + HS quan sát, sửa ( GV tốm tắt bảng) Tóm tắt Tuổi em : lại cần tuổi Tuổi chị : ? tuổi - GV gọi HS nhắc lại ghi nhớ - HS nhắc lại ghi nhớ - GV tổ chức cho HS giải - HS giải toán toán vào vào - GV tổ chức cho HS đổi chéo - HS đổi kiểm tra cho bạn bàn để kiểm tra - GV chốt đáp án Năm tuổi chị : × = 12 ( tuổi) Đáp số : 12 tuổi SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 49 - GV tổ chức cho HS kiểm tra - HS quan sát, đối lại giải sửa chiếu sai có * Bài tập ( HS tự tóm tắt PP vấn đáp giải tốn có lời văn liên quan dến gấp số lên nhiều lần) - GV cho HS đọc đề - GV hỏi : PP trò chơi + Bài tốn cho biết ? - HS đọc đề + HS: Con hái cam, mẹ hái gấp lần số cam + Bài tốn hỏi ? + HS: Mẹ hái cam ? + Bài toán thuộc dạng toán + HS: Gấp số ? lân nhiều lần - GV tổ chức cho HS giải toán: HS đại diện cho tổ - HS giải tốn lên bảng làm, HS lại làm vào PP vấn đáp - GV tổ chức cho HS nhận - HS nhận xét, chọn làm xét, khen ngợi - GV chốt đáp án chuyển sang tập SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 50 * Bài tập ( Phân biệt khái niệm nhiều số đơn vị gấp số lần) - GV treo phiếu học tập lên bảng - HS đọc yêu cầu - GV gọi HS đọc yêu cầu PP hoạt - GV: Các em quan sát động nhóm mẫu cho biết : số cho PP trò chơi 3, nhiều đơn vị ta - HS: ? - GV: Làm để - HS: + nhiều 8? Vì sao? đơn vị ta thực phép cộng - GV chốt: dạng tốn nhiều số lần (Tương tự với gấp lần số cho) - GV lưu ý cho HS dạng toán - GV tổ chức cho HS chơi; GV chia đội chơi, đội thành viên Luật chơi bạn lên nối tiếp điền vài cột, bạn điền cột Bạn thứ điền xong SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 51 chuyển bút cho bạn thứ 2, - HS chuẩn bị kết thúc ph trò chơi, thời gian phút - GV tổ chức cho HS chơi -HS thực hành chơi - Gv tổ chức cho HS nhận xét, đánh giá Củng cốdặn dò (3ph) - GV kết luận, khen ngợi - GV: Qua tiết học hơm em học ? MT:HS - GV cho HS nhắc lại ghi nhớ nắm lại kiến thức trọng - GV tổng kết, nhận xét tiết - HS lắng nghe học tâm - GV dặn dò HS nhà ơn lại học hơm chuẩn bị cho tiết học sau SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 52 KẾT LUẬN Với tư cách môn học nhà trường, Tốn học có khả trang bị cho học sinh hệ thống tri thức phương pháp riêng để nhận thức giới khách quan, công cụ để học tập tốt môn học khác hoạt động hiệu thực tiễn Do vậy, nội dung phương pháp dạy học tốn khơng ngừng cải thiện để thực mục tiêu môn học, cấp học đề Đề tài “Dạy học phép nhân, chia số tự nhiên cho học sinh tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực” nghiên cứu khơng nằm ngồi mục tiêu Qua q trình nghiên cứu đề tài em rút số kết luận sau : Giáo viên phải người nắm vững chất Toán học mạch kiến thức, nắm thể nội dung kiến thức SGK truyền thụ cho học sinh kiến thưc đúng, việc dạy học hiệu Bằng việc tm hiểu cách xếp nội dung dạy học SGK, giáo viên thấy mối quan hệ học, khối lớp học Từ ý huy động vốn kiến thức học sinh có để học mới, đồng thời trang bị cho học sinh lượng kiến thức cần làm sở cho học Việc nắm bắt đặc điểm nhận thức đặc điểm hoạt động học học sinh đặc điểm phương pháp dạy học định hướng đổi phương pháp giúp giáo viên lựa chọn vận dụng phương pháp dạy học đúng, hiệu phát huy tính tch cực học tập học sinh Việc tm hiểu nội dung, phương pháp dạy học Tốn nói chung, nội dung phương pháp dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên nói riêng cần thiết, yêu cầu bắt buộc giáo viên Tiểu học SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 53 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] GS.TSKH Nguyễn Bá Kim- Phương pháp dạy học mơn Tốn, Nhà Xuất Bản Đại Học Sư Phạm 2006 [2] Phạm Minh Hạc (1989), Giáo trình tâm lí học tập I, Nhà Xuất Bản Giáo Dục [3] Phạm Minh Hạc (1989), Giáo trình tâm lí học tập II, Nhà Xuất Bản Giáo Dục [4] Đỗ Đình Hoan (chủ biên), Sách giáo khoa Toán lớp 2, Nhà Xuất Bản Giáo Dục 2012 [5] Đỗ Đình Hoan (chủ biên), Sách giáo khoa Tốn lớp 3, Nhà Xuất Bản Giáo Dục 2012 [6] Đỗ Đình Hoan (chủ biên), Sách giáo khoa Toán lớp 4, Nhà Xuất Bản Giáo Dục 2012 [7] Đỗ Đình Hoan (chủ biên), Sách giáo khoa Toán lớp 5, Nhà Xuất Bản Giáo Dục 2012 [8] Vũ Dương Thụy – Đỗ Trung Hiệu, Các phương pháp giải Toán Tiểu học, Nhà Xuất Bản Giáo Dục 1999 [9] Trần Diên Hiển, Giáo trình Lý thuyết số, Nhà Xuất Bản Đại Học Sư Phạm 2003 [10] Trần Diên Hiển (chủ biên), Các Tập Hợp Số, Nhà Xuất Bản Giáo dục – Nhà Xuất Bản Đại Học Sư Phạm 2003 SVTH: Phạm Thị Hồng – K39E Khoa Giáo dục Tiểu học 54 ... dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên cho học sinh tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực - Nghiên cứu, xây dựng sở thực tiễn: thực trạng dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên cho học. .. pháp dạy học phép nhân, phép chia số tự nhiên Tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực Chương Đề xuất quy trình giáo án minh họa dạy học phép nhân, chia số tự nhiên Tiểu học theo hướng phát huy. .. nhiên cho học sinh tiểu học theo hướng phát huy tính tích cực - Phân tích nội dung phép nhân, phép chia số tự nhiên mơn Tốn Tiểu học việc phát huy tính tích cực cho học sinh tiểu học - Quan sát