ĐỀ TÀI KHOA HỌC SỐ: 05-2004 NGHIÊN CỨU CẢI TIẾN QUY TRÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP BIÊN SOẠN TỔNG SẢN PHẨM TRONG TỈNH, THÀNH PHỐ Đề tài cấp : Tổng cục Thời gian nghiên cứu : 2004 Đơn vị chủ trì : Vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia Đơn vị quản lý : Tổng cục Thống kê Chủ nhiệm đề tài : CN Nguyễn Văn Nông Những ngƣời phối hợp nghiên cứu: CN Nguyễn Văn Minh CN Trịnh Quang Vƣợng CN Hoàng Tất Thắng CN Đào Ngọc Lâm CN Nguyễn Thị Chiến CN Phạm Đình Hàn CN Hồng Phƣơng Tần CN Hồng Trung Đơng Kết bảo vệ : loại 130 PHẦN I THỰC TRẠNG BIÊN SOẠN TỔNG SẢN PHẨM TRONG TỈNH VÀ NHỮNG NGUYÊN NHÂN KHÁC BIỆT GIỮA SỐ LIỆU TỔNG HỢP CỦA TRUNG ƢƠNG VÀ ĐỊA PHƢƠNG I THỰC TRẠNG BIÊN SOẠN CHỈ TIÊU TỔNG SẢN PHẨM THEO VÙNG LÃNH THỔ HÀNH CHÍNH TỈNH/THÀNH PHỐ Để phục vụ yêu cầu điều hành quản lý kinh tế vĩ mô cấp vùng lãnh thổ hành tỉnh, thành phố từ năm 1960 đến năm 1990 kỷ 20, ngành Thống kê tổ chức hƣớng dẫn cho quan thống kê tỉnh, thành phố tính số tiêu kinh tế tổng hợp chủ yếu thuộc hệ thống bảng cân đối kinh tế quốc dân (gọi tắt MPS) nhƣ: Chỉ tiêu Tổng sản phẩm xã hội, Thu nhập quốc dân, Quỹ tích luỹ, Quỹ tiêu dùng, cân đối thu chi tiền tệ dân cƣ, tài sản vốn tài doanh nghiệp, ngân sách ngân hàng tín dụng địa bàn lãnh thổ tỉnh/thành phố số bảng cân đối sản phẩm chủ yếu Những tiêu kinh tế tổng hợp Hệ thống bảng cân đối kinh tế quốc dân trở thành cơng cụ nghiên cứu phân tích kinh tế vi mơ kinh tế kế hoạch hố tập trung Bƣớc vào thời kỳ đổi mở cửa, từ năm 1989-1992 ngành Thống kê đƣợc tài trợ của quan Thống kê Liên Hợp Quốc tiến hành nghiên cứu vận dụng Hệ thống Tài khoản Quốc gia (SNA) vào Việt nam Ngày 25/12/ 1992 Thủ Tƣớng Chính phủ Quyết định số 183/TTG việc áp dụng Hệ thống SNA tính số tiêu Tổng sản phẩm quốc nội phạm vi nƣớc tỉnh/thành phố trực thuộc trung ƣơng thay cho Hệ thống MPS tiêu Tổng sản phẩm xã hội, Thu nhập quốc dân thực thời gian trƣớc Thực thị Thủ Tƣớng Chính phủ, Tổng cục Thống kê xây dựng áp dụng Hệ thống Tài khoản Quốc gia thƣờng xuyên hàng năm phạm vi nƣớc đồng thời ban hành chế độ báo cáo Thống kê Tài khoản Quốc gia áp dụng cho tỉnh/thành phố trực thuộc trung ƣơng theo định số 31/TCTK-PPCĐ ngày 25/12/1994 Tổng cục trƣởng Tổng cục Thống kê để tổ chức hƣớng dẫn tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng tính tiêu Tổng giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm,Tổng sản 131 phẩm (GDP),v.v thực vùng lãnh thổ hành tỉnh, thành phố đƣợc biểu nhƣ sau: a Về qui trình tính tốn cung cấp thông tin nay: Theo chế độ báo cáo hành, quy trình tính tốn cung cấp thơng tin phụ thuộc chủ yếu vào chế phân cấp phân công cho cục thống kê tỉnh/thành phố chịu trách nhiệm hồn tồn việc thu thập thơng tin tính tốn, tổng hợp cung cấp thơng tin theo bƣớc nhƣ sau: Bước thứ nhất, Chỉ tiêu Giá trị sản xuất theo vùng lãnh thổ hành tỉnh, thành phố: - Bộ phận (hoặc phòng) Thống kê Nông, lâm nghiệp, thuỷ sản chịu trách nhiệm thu thập thơng tin, tính tốn giá trị sản xuất theo giá hành so sánh tất loại hình đơn vị doanh nghiệp nhƣ ngồi doanh nghiệp thuộc ngành nơng, lâm nghiệp thuỷ sản theo ngành kinh tế cấp 1, 2, sau chuyển kết cho phận (phòng thống kê tổng hợp, Cục Thống kê đồng thời gửi báo cáo Vụ Thống kê Nông lâm nghiệp Thuỷ sản - Tổng cục Thống kê - Bộ phận (phòng) thống kê công nghiệp chịu trách nhiệm thu thập thông tin, tính tốn giá trị sản xuất theo giá hành giá so sánh tất loại hình đơn vị doanh nghiệp nhƣ doanh nghiệp thuộc ngành công nghiệp khai thác mỏ, công nghiệp chế biến, cơng nghiệp sản xuất, phân phối điện, khí đốt nƣớc theo ngành kinh tế cấp 1, 2, sau chuyển kết cho phận (phòng) Thống kê tổng hợp (cục Thống kê) đồng thời gửi báo cáo cho Tổng cục Thống kê (vụ Thống kê Cơng nghiệp) - Bộ phận (phòng) thống kê xây dựng chịu trách nhiệm thu thập thơng tin, tính tốn giá trị sản xuất theo giá hành giá so sánh tất loại hình đơn vị doanh nghiệp, doanh nghiệp thuộc ngành xây dựng sau chuyển kết cho phận (phòng) Thống kê tổng hợp (cục Thống kê) đồng thời gửi báo cáo cho Tổng cục Thống kê (vụ Thống kê Xây dựng giao thông vận tải trƣớc đây, vụ Thống kê Công nghiệp Xây dựng) 132 - Bộ phận (phòng) thống kê thƣơng mại, dịch vụ, giá chịu trách nhiệm thu thập thơng tin có liên quan đến việc tính tốn giá trị sản xuất đơn vị doanh nghiệp thuộc ngành thƣơng mại, khách sạn, nhà hàng, sửa chữa đồ dùng cá nhân gia đình, giao thơng vận tải bƣu điện, kinh doanh bất động sản sau cung cấp cho phận (phòng) Thống kê tổng hợp (cục Thống kê) để tính giá trị sản xuất - Bộ phận (phòng) Thống kê tổng hợp - Cục thống kê có nhiệm vụ thu thập thơng tin tính giá trị sản xuất theo giá hành so sánh loại hình doanh nghiệp nhƣ doanh nghiệp thuộc ngành kinh tế lại phân theo ngành cấp 1, 2, Bước thứ hai, Chỉ tiêu Chi phí trung gian Giá trị tăng thêm: Dựa chế độ báo cáo tài chế độ báo cáo thống kê doanh nghiệp đơn vị hành nghiệp chế độ điều tra thống kê doanh nghiệp, hộ sản xuất kinh doanh điều tra định kỳ hệ thống Tài khoản quốc gia theo chu kỳ - năm lần để tính Chi phí trung gian Giá trị tăng thêm theo bố trí nhƣ sau: - Bộ phận (phòng) thống kê cơng nghiệp xây dựng tính Chi phí trung gian, Giá trị tăng thêm theo giá hành ngành công nghiệp khai thác mỏ, công nghiệp chế biến, cơng nghiệp sản xuất, phân phối điện khí đốt, nƣớc ngành xây dựng theo ngành kinh tế cấp 1, 2, theo loại hình kinh tế sau chuyển kết cho phận tổng hợp đồng thời báo cáo vụ Thống kê Công nghiệp Xây dựng - Bộ phận (phòng) thống kê tổng hợp tính chi phí trung gian, giá trị tăng thêm theo giá hành giá so sánh ngành kinh tế lại tính chi phí trung gian giá trị tăng thêm ngành công nghiệp xây dựng theo giá so sánh phân theo ngành kinh tế cấp 1, 2, theo loại hình kinh tế Bước thứ ba, Chỉ tiêu thuế nhập khẩu: - Bộ phận (phòng) Thống kê thƣơng mại, dịch vụ giá (hoặc Thống kê Tổng hợp) phối hợp với quan Hải quan đóng lãnh thổ hành tỉnh/ thành phố để thu thập tiêu thuế nhập thu đƣợc lãnh thổ hành tỉnh/ thành phố kỳ, chuyển kết số liệu 133 thuế nhập cho phận (phòng) tổng hợp cục Thống kế tỉnh/thành phố Bước thứ tư, Tổng hợp lập báo cáo tiêu giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm GDP lãnh thổ hành tỉnh/ thành phố: - Bộ phận (phòng) Thống kê tổng hợp cục Thống kê tỉnh/ thành phố chịu trách nhiệm: + Dựa kết giá trị sản xuất tính bƣớc 1, chi phí trung gian giá trị tăng thêm tính đƣợc bƣớc thuế nhập tính bƣớc kể trên, tổng hợp tiêu giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm GDP tỉnh/ thành phố theo giá thực tế so sánh theo công thức sau: n GDPT/TP =  GO i T / TP i 1 n  IC i 1 i T / TP + TNKT/TP Trong đó: GDPT/TP: Tổng sản phẩm lãnh thổ hành tỉnh/ thành phố n  GO i 1 i T / TP : Tổng giá trị sản xuất tất ngành kinh tế (từ ngành kinh tế thứ đến ngành kinh tế thứ n) lãnh thổ tỉnh/ thành phố n  IC i 1 i T / TP : Tổng chi phí trung gian tất ngành kinh tế (từ ngành thứ đến ngành kinh tế thứ n) lãnh thổ tỉnh/ thành phố TNKT/TP: Tổng số thuế nhập quan hải quan đóng lãnh thổ tỉnh/ thành phố thu đƣợc kỳ + Tiến hành lập biểu báo cáo gửi cho Tổng cục Thống kê đồng thời cung cấp cho quan lãnh đạo Đảng quyền tỉnh/ thành phố b Một số kết chủ yếu đạt đƣợc 134 Qua 10 năm áp dụng, hệ thống Tài khoản quốc gia (SNA) Việt Nam, nhìn chung có bƣớc phát triển đáng kể, có mặt phát triển nhanh so với nƣớc khu vực Nó thực cơng cụ khơng thể thiếu nghiên cứu phân tích kinh tế vĩ mơ kinh tế thị trƣờng có quản lý nhà nƣớc theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa Tính tốn số tiêu kinh tế tổng hợp chủ yếu thuộc Hệ thống Tài khoản quốc gia cấp tỉnh, thành phố bƣớc đầu đáp ứng đƣợc yêu cầu cấp uỷ Đảng quyền địa phƣơng việc: đánh giá kết sản xuất tổng hợp, tốc độ tăng trƣởng, chuyển dịch cấu kinh tế lãnh thổ kinh tế hành tỉnh, thành phố; làm sở xây dựng chiến lƣợc, quy hoạch kế hoạch, định chủ trƣơng, sách cụ thể chiến lƣợc sách chung Đảng Nhà nƣớc phù hợp với đặc điểm, tiềm địa phƣơng; tổ chức điều hành gắn kết cấu kinh tế, văn hoá, xã hội thuộc ngành, thành phần kinh tế cấp quản lý khác hoạt động lãnh thổ để tạo nên phát triển theo cấu kinh tế xã hội lãnh thổ hợp lý có hiệu cao, bền vững bảo vệ tài ngun mơi trƣờng Việc tính tốn tiêu kinh tế tổng hợp theo vùng lãnh thổ hành tỉnh, thành phố đồng thời cung cấp thông tin quan trọng cho việc biên soạn Hệ thống Tài khoản Quốc gia toàn kinh tế c Những tồn * Tính theo giá thực tế: Tổng cộng số liệu báo cáo GDP tỉnh thành phố trực tiếp tính lên thƣờng thấp so với Tổng cục Thống kê (vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia) tính chung nƣớc Qua bảng đối chiếu số liệu GDP từ năm 2000 đến năm 2003 vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia Tổng cục Thống kê tính với GDP 61 tỉnh / thành phố Cục Thống kê tỉnh / thành phố trực tiếp tính (Biểu số 1) ta thấy GDP 61 tỉnh / thành phố tính so với GDP vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính đạt 90,1% năm 2000, 90,4% năm 2001, đƣợc tịnh tiến nhích dần lên mức 95,2% năm 2002 98,2% năm 2003 Sự sai lệch giá thực tế có xu hƣớng giảm dần qua năm nhƣng diễn mức độ khác thể biến động không đồng năm, khu vực ngành: 135 * Tính theo giá so sánh: - Khác với giá thực tế, nhƣ theo giá thực tế GDP 61 tỉnh /thành phố tính thƣờng thấp có xu hƣớng tiếp cận gần sát với số liệu Vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính qua năm nhƣ trình bày Nhƣng theo giá so sánh lại trái ngƣợc với xu hƣớng này, nghĩa GDP 61 tỉnh /thành phố tính theo giá so sánh qua năm thƣờng cao có xu hƣớng ngày doãng vƣợt xa so với số liệu vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia tính chung cho nƣớc Qua bảng đối chiếu số liệu GDP từ năm 2000-2003 vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia Tổng cục Thống kê tính tổng cộng GDP 61 cục Thống kê tỉnh / thành phố (biểu số 2) tính ta thấy: GDP tổng hợp từ 61 tỉnh / thành phố tính so với GDP vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia Tổng cục Thống kê tính năm 2000 104,99%; năm 2001 106,06%, năm 2002 109,03% đến năm 2003 cao mức 115,71% Sự sai lệch biến động khơng đồng khu vực, ngành qua năm II NGUYÊN NHÂN CỦA NHỮNG TỒN TẠI, THIẾU SÓT DẪN ĐẾN CÓ SỰ KHÁC BIỆT GIỮA SỐ LIỆU TỔNG HỢP CỦA TRUNG ƢƠNG VÀ ĐỊA PHƢƠNG Những nguyên nhân là: Quy trình tính tốn tổng hợp tiêu GO, IC, VA GDP theo vùng lãnh thổ hành tỉnh/thành phố chƣa đƣợc cải tiến cách đồng để vừa bảo đảm chuẩn mực phƣơng pháp SNA, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành kinh tế điều kiện kinh tế thị trƣờng Việt nam Cụ thể quy trình tính tốn giao trách nhiệm hồn tồn cho cục Thống kê tự tính tốn dựa nguồn thơng tin thu thập chủ yếu theo đơn vị hạch toán độc lập, chƣa phân định cách cụ thể rõ ràng theo nguyên tắc "Đơn vị thƣờng trú"nhƣ hƣớng dẫn theo Hệ thống SNA Liên Hợp Quốc, dẫn đến phạm vi tính tốn vừa trùng lặp vừa sót Quy trình tính tốn mang tính cắt phân tán, mang nặng giao khoán cho cục Thống kê tỉnh/thành phố tự đảm nhiệm khâu công 136 việc, lĩnh vực, loại hình đơn vị hoạt động địa bàn tỉnh/thành phố Điều dẫn đến thiếu thống tập trung, thiếu phân công hợp tác chặt chẽ trung ƣơng địa phƣơng, tỉnh thành phố quan hữu quan Nguồn số liệu từ thống kê chuyên ngành để làm sở tính tiêu GDP tỉnh/thành phố khơng thống có sai lệch nhiều, nhƣ chênh lệch số liệu giá trị sản xuất ngành nông lâm nghiệp, thuỷ sản, công nghiệp theo giá thực tế giá cố định; tổng mức bán lẻ, khối lƣợng hành khách hàng hoá vận chuyển, luân chuyển.v.v Cục Thống kê Tổng cục tính Điều thể nguồn thơng tin thống kê chuyên ngành chƣa đầy đủ, phƣơng pháp hƣớng dẫn vụ Tổng cục Thống kê chƣa thống Sự phối hợp phòng thống kê tổng hợp phòng thống kê chuyên ngành chƣa chặt chẽ Vấn đề giá số giá áp dụng để tính chuyển tiêu kinh tế tổng hợp tỉnh/thành phố giá so sánh nhiều bất cập Khơng loại trừ tác động yếu tố chủ quan thành tích chủ nghĩa số địa phƣơng làm cho xu hƣớng tốc độ tăng trƣởng số địa phƣơng không sát thực tế Do ý thức chấp hành luật pháp lĩnh vực thống kê, kế toán, chế độ điều tra, báo cáo thống kê quan tổ chức đơn vị sở chƣa nghiêm Đội ngũ cán thống kê cán chuyên sâu tài khoản quốc gia cấp tỉnh/thành phố vừa thiếu số lƣợng vừa yếu lực chuyên môn thƣờng xuyên thay đổi, không ổn định Hệ thống hệ số làm sở tách bóc phần chi phí trung gian giá trị tăng thêm yếu tố chi phí sản xuất loại hình kinh tế, đặc biệt đối khu vục ngồi doanh nghiệp nhà nƣớc, khu vực cá thể, ngành dịch vụ chia theo tỉnh/thành phố vùng lãnh thổ kinh tế nhƣ chung toàn quốc, nhiều năm (từ năm 1996 đến nay) chƣa đƣợc cập nhật điều tra để xây dựng hệ số Trong hoạt động sản xuất, phân phối trao đổi, tiêu thụ kinh thị trƣờng xu hội nhập quốc tế có biến đổi nhanh chóng làm cho hệ số tính tốn lạc 137 hậu, lỗi thời, khơng xu Các vụ chức Tổng cục chƣa tăng cƣờng hƣớng dẫn, kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ nguồn thơng tin, phƣơng pháp, quy trình tính đối chiếu chỉnh lý, tính bổ sung số liệu cho tỉnh/thành phố chƣa hợp lý PHẦN II CẢI TIẾN QUY TRÌNH BIÊN SOẠN CHỈ TIÊU TỔNG SẢN PHẨM (GDP) TRONG TỈNH, THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƢƠNG I PHẠM VI, NGUYÊN TẮC VÀ NHỮNG QUY ƢỚC CHỦ YẾU TRONG VIỆC ÁP DỤNG QUY TRÌNH TÍNH CÁC CHỈ TIÊU KINH TẾ TỔNG HỢP CỦA SNA THEO VÙNG LÃNH THỔ HÀNH CHÍNH TỈNH/THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƢƠNG (đƣợc gọi chung theo tỉnh/thành phố) Phạm vi tính tiêu kinh tế tổng hợp SNA theo vùng lãnh thổ hành tỉnh, thành phố 1.1 Theo phạm vi địa giới hành tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng đƣợc Quốc hội thông qua phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội theo vùng lãnh thổ tỉnh, thành phố Thủ Tƣớng Chính phủ 1.2 Theo phạm trù sản xuất: - Bao gồm hoạt động sản xuất tạo sản phẩm vật chất dịch vụ hữu ích đƣợc tạo vùng lãnh thổ hành tỉnh, thành phố (kể hoạt động nhƣ: tự sản xuất nông sản phẩm để phục vụ tiêu dùng hộ gia đình, tự xây dựng nhà, tự chế biến lƣơng thực, thực phẩm, tự dệt may quần áo ) - Những hoạt động sau không thuộc phạm trù sản xuất nhƣ: Sự phát triển tự nhiên rừng, cá biển, sông, buôn lậu ma túy, dâm, mê tín dị đoan Những nguyên tắc tính tiêu kinh tế tổng hợp SNA theo vùng 2.1 Nguyên tắc thống Khi tính tiêu kinh tế tổng hợp cho cấp vùng (từng tỉnh, 138 thành phố vùng liên tỉnh, thành phố) phải bảo đảm thống phạm vi, nội dung, phƣơng pháp tính, nguồn thông tin loại phân tổ theo ngành, theo khu vực, theo loại hình kinh tế, theo cấp quản lý v.v tiêu không vùng, tỉnh quốc gia, với tiêu chuẩn quy định chung quốc tế 2.2 Nguyên tắc đơn vị thường trú Đơn vị thƣờng trú phận cấu thành vùng lãnh thổ kinh tế, vậy, "Nền" kinh tế theo vùng lãnh thổ tập hợp toàn đơn vị thƣờng trú vùng Trên nguyên tắc đơn vị thƣờng trú điều kiện thực tế chế độ báo cáo điều tra thống kê, quy định đơn vị kinh tế sở đơn vị thƣờng trú vùng có điều kiện sau: - Là đơn vị sở thực hoạt động kinh tế vùng từ năm trở lên đơn vị sở địa phƣơng, trung ƣơng hay liên doanh đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngồi - Đơn vị có địa điểm hoạt động sản xuất nơi giao dịch cố định vùng để tiến hành hoạt động sản xuất, giao dịch kinh tế văn hoá đời sống - Đơn vị có chủ thể quản lý hoạt động kinh tế (có tổ chức ngƣời chịu trách nhiệm điều hành hoạt động kinh tế), hoạt động đời sống văn hoá vùng - Một đơn vị sở đƣợc coi đơn vị thƣờng trú tỉnh, thành phố vùng liên tỉnh, thành phố - Đơn vị sở chủ thể kinh tế nhỏ nhất, nơi trực tiếp diễn hoạt động sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ hoạt động quản lý hành chính, nghiệp, hoạt động tổ chức xã hội, đoàn thể; Đơn vị sở đơn vị hạch toán kinh tế độc lập, phụ thuộc nhƣng thống kê đƣợc lao động, sản lƣợng sản phẩm sản xuất xác định đƣợc doanh thu chi phí; Đơn vị sở hộ tƣ nhân cá thể, doanh nghiệp, công ty, quan, đơn vị có tƣ cách pháp nhân bán tƣ cách pháp nhân Có thể hiểu cụ thể đơn vị sở theo ví dụ sau: 139 bình quân kỳ tham gia hoạt động vận tải đƣờng sắt địa bàn tỉnh/thành phố để phân bổ theo bƣớc sau: * Bước 1: Thu thập số lao động bình quân kỳ tham gia vào hoạt động vận tải đƣờng sắt chia theo địa bàn hoạt động lãnh thổ hành Tỉnh/TP * Bước 2: Tính cấu lao động bình qn ngành đƣờng sắt chia theo Tỉnh, TP có hoạt động vận tải đƣờng sắt * Bước 3: Tính giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm toàn ngành vận tải đƣờng sắt * Bước 4: Phân bổ trị giá sản xuất, chi phí trung gian trị giá tăng thêm hoạt động đƣờng sắt: Dựa giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm toàn ngành đƣờng sắt đƣợc tính bƣớc cấu (tỷ trọng) lao động hoạt động đƣờng sắt tính theo Tỉnh/ TP tính đƣợc bƣớc ta tính đƣợc giá trị sản xuất Chi phí trung gian giá trị tăng thêm cho tỉnh thành phố có hoạt động đƣờng sắt Sau cách phân bố số liệu thực tế ngành đƣờng sắt năm 2003 cụ thể nhƣ sau: SỐ LƯỢNG LAO ĐỘNG BÌNH QUÂN NĂM 2003 CỦA NGÀNH ĐƯỜNG SẮT PHÂN CÁC ĐỊA PHƯƠNG Đơn vị tính: Người, % Tỉnh Thành phố A Tổng số : Tỷ trọng lao Số lao động tỉnh so với động tổng số 25.737 Tỉnh Số lao Thành phố động A Tỷ trọng lao động tỉnh so với tổng số 100,00 Thanh hoá 1125 4,37 Hà Nội 4989 19,38 Nghệ an 1211 4,71 Hải Phòng 1521 5,91 Hà tĩnh 191 0,74 159 Hải Dƣơng 226 0,88 Quảng Bình 362 1,41 Quảng Ninh 123 0,48 Quảng Trị 171 0,66 4,23 Thừa thiên Huế 1278 4,97 1992 7,74 Lạng Sơn 1089 Bắc Giang 96 0,37 Đà Nẵng Bắc Ninh 93 0,36 Quảng Nam 182 0,71 Lào cai 887 3,45 Quảng ngãi 193 0,75 Yên bái 668 2,60 Bình Định 566 2,20 Thái Nguyên 255 0,99 Phú Yên 145 0,56 Phú Thọ 225 0,87 Khánh Hoà 587 2,28 Phúc Yên 182 0,71 Ninh Thuận 381 1,48 Hà Tây 192 0,75 Bình Thuận 398 1,55 Hà Nam 295 1,15 Đồng Nai 274 1,06 Nam Định 566 2,20 Bình Dƣơng 269 1,05 Ninh Bình 354 1,37 Tp Hồ Chí Minh 4651 18,07 Việc phân chia tiêu GO, IC VA cho tỉnh, thành phố đƣợc thực theo tỷ lệ số lao động tỉnh, thành phố so với tổng số lao động tồn tổng cơng ty vận tải đƣờng sắt Qua số liệu tính tốn GO, IC VA tổng công ty đƣờng sắt năm 2003 với bảng số liệu lao động tỉnh, thành phố ta có bảng phân bổ giá trị GO, IC VA tỉnh thành phố nhƣ sau: GIÁ TRỊ SẢN XUẤT, CHI PHÍ TRUNG GIAN VÀ GIÁ TRỊ TĂNG NĂM 2003 CỦA NGÀNH VẬN TẢI ĐƯỜNG SẮT PHÂN RA CÁC TỈNH VÀ THÀNH PHỐ Đơn vị tính: Tỷ đồng Tỉnh, Thành phố A Tỉnh, GO IC VA 3=1-2 160 Thành phố A GO IC VA 3=1-2 A.Tổng số 1245,00 702,20 542,80 Thanh Hoá 54,41 30,69 23,72 241,28 136,09 221,90 Nghệ An 58,64 33,07 25,57 Hải phòng 73,58 41,50 67,67 Hà Tĩnh 9,21 5,20 4,02 Hải Dƣơng 10,96 6,18 10,08 Q.Bình 17,55 9,90 7,65 5,98 3,37 8,22 4,63 3,58 Lạng Sơn 52,66 29,70 61,88 34,90 26,98 Bắc Giang 4,61 2,60 4,24 Đà Nẵng 96,36 54,35 42,01 Bắc Ninh 4,48 2,53 4,12 Q Nam 8,84 4,99 3,85 Lào Cai 42,95 24,23 39,50 Q.Ngãi 9,34 5,27 4,07 Yên Bái 32,37 18,26 29,77 Bình Định 27,34 15,45 11,94 T Nguyên 12,33 6,95 11,34 Phú Yên 6,97 3,93 3,04 Phú Thọ 10,83 6,11 9,96 Khánh Hoà 28,39 16,01 12,38 Phúc Yên 8,84 4,99 8,13 Ninh Thuận 18,34 10,39 8,03 Hà Tây 9,34 5,27 8,59 Bình Thuận 13,20 7,44 5,75 Hà Nam 14,32 8,08 13,17 Đồng Nai 19,30 10,88 8,41 Nam Định 27,39 15,45 25,19 Bình Dƣơng 13,07 7,37 5,70 Ninh Bình 17,06 9,62 15,69 Tp HCMinh 224,97 126,89 98,08 Hà nội Q.Ninh 5,50 Quảng Trị 48,43 TT-Huế a.3 Phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm hoạt động ngân hàng Hiên nay, lĩnh vực hoạt động ngân hàng gồm có ngân hàng chun doanh thực hạch tốn tồn ngành cần phải phân bổ là: Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt nam Ngân hàng Công thƣơng Việt Nam Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển nông thôn Việt nam Ngân hàng Đầu tƣ & Phát triển Việt nam Ngân hàng Chính sách xã hội Việt nam 161 Ngân hàng Phát triển nhà Đồng sông Cửu Long Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam Nói chung hoạt động ngân hàng - tín dụng hoạt động dịch vụ mang tính chất tài trung gian tài Giá trị sản xuất hoạt động gồm dịch vụ quản lý ngân hàng tiền tệ loại phí dịch vụ: phí dịch vụ thẳng phí dịch vụ ngầm Vì vậy, việc phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm hoạt động ngân hàng đƣợc dựa yếu tố chi phí sản xuất để phân bổ theo bƣớc sau: *Bước 1: Thu thập thông tin thu nhập chi phí đơn vị thành viên ngân hàng theo tỉnh, thành phố *Bước 2: Tính giá trị sản xuất sơ đơn vị thành viên ngân hàng theo tỉnh, thành phố *Bước 3: Dựa kết bƣớc 2, tính cấu (tỷ trọng) giá trị sản xuất đơn vị thành viên ngân hàng theo tỉnh, thành phố *Bước 4: Thu thập báo cáo tốn tồn ngành ngân hàng để tính giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm loại ngân hàng hạch tốn tồn ngành *Bước 5: Dựa kết giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm ngân hàng hạch toán tồn ngành (đã tính bƣớc 4) cấu giá trị sản xuất sơ ngân hàng theo tỉnh, TP (tính bƣớc 3) để phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm hoạt động ngân hàng cho tỉnh thành phố a.4 Phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm hoạt động bảo hiểm thuộc Tổng công ty Bảo hiểm Hoạt động dịch vụ bảo hiểm tƣơng tự nhƣ hoạt động dịch vụ ngân hàng, tín dụng Vì vậy, đƣợc dựa phí bảo hiểm gốc (của bảo hiểm nhân thọ phi nhân thọ) đơn vị thành viên Tổng công ty bảo hiểm đóng tỉnh, thành phố để phân bổ theo bƣớc sau: 162 *Bước 1: Thu thập thông tin phí bảo hiểm nhân thọ phi nhân thọ đơn vị thành viên thuộc Tổng công ty bảo hiểm đóng tỉnh, thành phố *Bước 2: Tính cấu chi phí bảo hiểm nhân thọ phi nhân thọ thành viên đóng tỉnh, thành phố so với tổng số phí bảo hiểm nhân thọ phi nhân thọ theo tỉnh, thành phố *Bước 3: Thu thập báo cáo toán tồn ngành Tổng cơng ty bảo hiểm để tính giá trị sản xuất, giá trị tăng thêm Tổng công ty Bảo hiểm Việt nam *Bước 4: Dựa kết tính bƣớc bƣớc để phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm Tổng công ty bảo hiểm cho tỉnh, TP a.5 Phân bổ giá trị sản xuất, chi phí tăng thêm hoạt động dịch vụ bƣu viễn thơng thuộc Tổng cơng ty Bƣu viễn thơng Việc phân bổ giá trị sản xuất, chi phí sản trung gian giá trị tăng thêm Tổng cơng ty Bƣu viễn thơng đƣợc dựa vào hai tiêu chính: Doanh thu chƣa có thuế lao động, nhiên dựa vào doanh thu chƣa có thuế hoạt động bƣu viễn thơng để phân bổ phù hợp sát thực Vì doanh thu chƣa có thuế phản ánh kết sản xuất trực tiếp dịch vụ bƣu viễn thơng tiêu doanh thu chƣa có thuế đƣợc đơn vị thành viên Tổng công ty hạch toán Cách phân bổ sau: *Bước 1: Thu thập doanh thu chƣa có thuế đơn vị thành viên thuộc Tổng cơng ty Bƣu viễn thơng nằm lãnh thổ tỉnh thành phố *Bước 2: Tính cấu doanh thu chƣa có thuế đơn vị thành viên thuộc tổng công ty Bƣu viễn thơng phân theo vùng, lãnh thổ, tỉnh/thành phố 163 *Bước 3: Thu thập thông tin (có thể thơng qua báo cáo tổng tốn) Tổng cơng ty Bƣu viễn thơng để tính giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm Tổng công ty *Bước 4: Dựa vào cấu doanh thu chƣa có thuế đơn vị thành viên thuộc Tổng cơng ty bƣu viễn thông phân theo vùng, lãnh thổ, tỉnh thành phố (đã tính bƣớc 2) giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm Tổng cơng ty Bƣu viễn thơng (đã tính bƣớc 3) để phân bổ cho tỉnh thành phố nƣớc a.6 Phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm hoạt động vận tải hàng không Tổng Công ty Vận tải Hàng không Đối với hoạt động vận tải hàng không đƣợc dựa theo cấu lao động đơn vị thành viên Tổng cơng ty đóng vùng, lãnh thổ tỉnh, thành phố để phân bổ Phƣơng pháp tính bƣớc tiến hành phân bổ tƣơng tự nhƣ hoạt động vận tải đƣờng sắt b Qui trình phƣơng pháp phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm đơn vị quản lý nhà nƣớc, an ninh quốc phòng Những ngành xét phân bổ phần hoạt động đơn vị thuộc quản lý Nhà nƣớc, an ninh, quốc phòng mà đơn vị thành viên trực thuộc đóng tỉnh, thành phố khơng thực hạch tốn thu chi đơn vị Hoạt động quản lý nhà nƣớc, an ninh, quốc phòng hoạt động dịch vụ khơng mang tính chất kinh doanh, kết sản xuất sản phẩm khơng mang tính chất thị trƣờng Khác với ngành sản xuất kinh doanh mà doanh nghiệp thực Do yếu tố chủ yếu mang lại giá trị tăng thêm cho ngành hoạt động quản lý nhà nƣớc, an ninh quốc phòng lao động Vì vậy, việc phân bổ tiêu giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm ngành quản lý nhà nƣớc, an ninh, quốc phòng cho tỉnh thành phố dựa yếu tố lao động đơn vị thành viên trực thuộc đóng vùng, lãnh thổ, tỉnh, thành phố để phân bổ 164 Ví dụ: Hải đồn 985 hoạt động vùng biển thuộc số tỉnh, thành phố năm 2003 với số sĩ quan, chiến sĩ bình quân năm nhƣ sau: Số lao động (Sĩ quan, Các tỉnh, thành phố chiến sĩ) bình quân Tỷ trọng số lao động địa phương so với toàn năm 2003 (người) (%) A Tổng số: 4134 100,00 Quảng Ninh 223 5,40 Hải Phòng 552 13,35 Thái Bình 261 6,31 Nam Định 222 5,37 Ninh Bình 245 5,93 Thanh Hố 461 11,16 Nghệ An 501 12,12 Hà Tĩnh 433 10,47 Quảng Bình 385 9,31 10 Quảng Trị 344 8,32 11 Thừa Thiên Huế 507 12,26 Năm 2003, qua số liệu chi phí cho hoạt động thƣờng xuyên Hải đoàn 985 ta xác định đƣợc tiêu kinh tế tổng hợp Hải đoàn 985 nhƣ sau:GO: 39.996 triệu đồng; IC: 21.382 triệu đồng VA: 18.614 triệu đồng Dựa cấu “lao động” tính bảng ví dụ ta phân bổ tiêu GO, IC,VA cho tỉnh, thành phố nhƣ sau: GIÁ TRỊ SẢN XUẤT, CHI PHÍ TRUNG GIAN VÀ GIÁ TRỊ GIA TĂNG NĂM 2003- CỦA HẢI ĐOÀN 985 Các địa phƣơng GO IC 165 VA A 39996 21382 18614 Quảng Ninh 2160 1155 1005 Hải Phòng 5339 2854 2485 Thái Bình 5224 1349 1175 Nam Định 2148 1148 1000 Ninh Bình 2372 1268 1104 Thanh Hoá 4464 2386 2077 Nghệ An 4848 2591 2256 Hà Tĩnh 4188 2239 1949 Quảng Bình 3724 1991 1733 10 Quảng Trị 3328 1779 1549 11 Thừa thiên-Huế 4904 2621 2282 Tổng số 3=1-2 c Qui trình phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm thành viên thuộc Tổng công ty 90, 91 không hạch tốn tồn ngành Để xây dựng đƣợc qui trình phân bổ giá trị sản xuất, Chi phí trung gian giá trị tăng thêm thành viên thuộc tổng công ty 90,91 cần hiểu rõ cấu tổ chức Tổng công ty loại này: Tổng công ty có doanh nghiệp hạch tốn độc lập, đơn vị hạch toán phụ thuộc đơn vị nghiệp Danh sách đơn vị thành viên đƣợc ghi Quyết định thành lập Điều lệ cụ thể tổng công ty - Các đơn vị thành viên Tổng cơng ty có dấu riêng, đƣợc mở tài khoản ngân hàng phù hợp với phƣơng thức hạch tốn - Đơn vị thành viên doanh nghiệp hạch toán độc lập phụ thuộc, có Điều lệ tổ chức hoạt động riêng Đơn vị nghiệp Tổng cơng ty có qui chế tổ chức hoạt động riêng Các điều lệ Qui chế Hội đồng quản trị phê chuẩn phù hợp với pháp luật điều lệ cụ thể Tổng công ty 166 Trong hoạt động sản xuất kinh doanh: thành viên doanh nghiệp hạch tốn độc lập có quyền tự chủ kinh doanh tự chủ tài chính; thành viên đơn vị hạch tốn phụ thuộc có quyền tự chủ kinh doanh theo phân cấp tổng công ty, chịu ràng buộc nghĩa vụ quyền lợi đối tổng công ty tổng công ty chịu trách nhiệm cuối nghĩa vụ tài phát sinh cam kết đơn vị này; đơn vị nghiệp thực chế độ lấy thu bù chi có Qui chế tổ chức hoạt động Hội đồng quản trị phê chuẩn Từ qui định nêu tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh thành viên tổng cơng ty khơng hạch tốn tồn ngành mà có phƣơng pháp tính Giá trị sản xuất, Chi phí trung gian Giá trị tăng thêm loại thành viên tổng công ty nhƣ sau: c.1 Đối với thành viên tổng công ty doanh nghiệp hạch tốn độc lập tính Giá trị sản xuất, Chi phí trung gian Giá trị tăng thêm nhƣ phƣơng pháp giới thiệu chế độ báo cáo số 75/2003QĐ-TCTK, ngày 15/01/03 Tổng cục trƣởng Tổng cục Thống kê tham khảo sách hƣớng dẫn phƣơng pháp lập Tài khoản Quốc gia Việt nam xuất năm 2003 Nếu thành viên tổng cơng ty doanh nghiệp hạch tốn độc lập có nhiều đơn vị sản xuất kinh doanh hạch tốn phụ thuộc đóng nhiều địa phƣơng khác phải tính để phân bổ cho tỉnh, thành phố Phƣơng pháp phân bổ giống nhƣ cho đơn vị thành viên tổng cơng ty hạch tốn phụ thuộc đƣợc trình bày sau c.2 Đối với đơn vị nghiệp phƣơng pháp tính Giá trị sản xuất, Chi phí trung gian Giá trị tăng thêm nhƣ sau: Giá trị sản xuất =Tổng chi phí thƣờng xuyên thực kỳ báo cáo (+) KH TSCĐ năm (-) chi phí sửa chữa lớn TSCĐ (-) Chi phí chuyển nhƣợng thƣờng xuyên (+) Thuế sản xuất thặng dƣ có c.3 Đối với thành viên tổng cơng ty hạch tốn phụ thuộc - Các đơn vị thành viên hạch tốn phụ thuộc qui ƣớc tính nhƣ sau: + Chỉ tính phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm cho thành viên thống kê theo lao động, sản lƣợng sản phẩm (đối với đơn vị sản xuất sản phẩm vật chất) doanh thu chi phí (đối với đơn vị hoạt động dịch vụ) 167 + Chỉ tính phân bổ giả trị sản xuất phần dịch vụ văn phòng Tổng cơng ty vào chi phí trung gian đơn vị hạch tốn phụ thuộc có yếu tố nêu phần sản xuất trực tiếp văn phòng Tổng cơng ty Vì phần dịch vụ văn phòng Tổng cơng ty đƣợc coi sản xuất dịch vụ đƣợc sử dụng vào chi phí trung gian đơn vị sản xuất phụ thuộc thuộc đơn vị thành viên Tổng cơng ty - Phƣơng pháp tính phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian giá trị tăng thêm theo bƣớc sau: Bước 1: Tính giá trị sản xuất thành viên (GI) văn phòng Tổng cơng ty (ký hiệu V) trực tiếp tham gia sản xuất kinh doanh Số liệu thu thập để tính GTSX dựa vào kết sản xuất kinh doanh thành viên tổng công ty + Với quan niệm sản xuất đâu giá trị sản xuất nơi đó, giá trị sản phẩm vật chất đƣợc tính theo công thức: Giá trị sản xuất kỳ báo cáo = Tổng sản lƣợng sản xuất kỳ báo cáo (x) Đơn giá bình quân năm doanh thu tiêu thụ sản phẩm kỳ cộng với chênh lệch giá trị sản phẩm tồn kho cuối kỳ trừ đầu kỳ + Đối với sản xuất dịch vụ dựa vào doanh thu dịch vụ thực kỳ báo cáo để tính giá trị sản xuất Riêng dịch vụ thƣơng mại cần tính thêm trị giá vốn hàng bán để tính giá trị sản xuất nghành thƣơng mại theo công thức sau: Giá trị sản xuất = Doanh số bán (-) Trị giá vốn hàng bán Bước 2: Tính giá trị sản xuất văn phòng tổng cơng ty (phần quản lý chung tổng cơng ty) Ký hiệu Vo Bước 3: Tính Chi phí trung gian thành viên, văn phòng TCT (phần sản xuất) Phƣơng pháp tính chi phí trung gian đơn vị dựa vào báo cáo chi phí sản xuất năm đơn vị \ Ký hiệu Ci Vc Bước 4: Phân bổ giá trị sản xuất Văn phòng tổng cơng ty (phần quản lý chung) vào chi phí trung gian đơn vị thành viên phần sản xuất văn phòng tổng cơng ty Phân bổ theo tỷ trọng chi phí trung gian đơn vị thành viên văn phòng tổng cơng ty (phần sản xuất kinh doanh) theo công thức sau: Ci/( Ci+Vc) 168 Trong : Ci: chi phí trung gian đơn vị thành viên (i chạy từ đến n) Vc: Chi phí trung gian văn phòng tổng cơng ty Bước 5: Tính lại chi phí trung gian đơn vị thành viên phần sản xuất văn phòng tổng cơng ty Ci /(Ci + Vc) * Vo Trong đó: Ci: chi phí trung gian đơn vị thành viên (i chạy từ đến n) Vc: Chi phí trung gian văn phòng tổng cơng ty Vo: Giá trị sản xuất văn phòng tổng công ty phần quản lý chung tổng công ty Giá trị tăng thêm = Giá trị sản xuất (-) Chi phí trung gian (sau đƣợc phân bổ điều chỉnh lại) KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết Luận Xuất phát từ yêu cầu khách quan tổ chức sản xuất, nguyên tắc quản lý chức điều hành kinh tế vi mô theo kinh tế thị trƣờng phù hợp với điều kiện đặc thù Việt nam, tỉnh/thành phố trực thuộc trung ƣơng có chức năng, nhiệm vụ quản lý hành chính, kinh tế xã hội theo lãnh thổ Điều đòi hỏi ngành Thống kê nƣớc ta không Trung ƣơng mà tỉnh, thành phố nhiều năm qua xây dựng tính tốn tiêu kinh tế tổng hợp mà đặc trƣng tiêu GDP nhằm phản ánh kết sản xuất tổng hợp, đánh giá tăng trƣởng kinh tế làm sở thông tin quan trọng cho xây dựng kế hoạch chiến lƣợc phát triển kinh tế- xã hội phù hợp với vị trí tiềm năng, điều kiện vùng, tỉnh, thành phố chiến lƣợc phát triển kinh tế chung nƣớc Nhƣng thực trạng chất lƣợng số liệu chƣa cao, có không đồng khập khiễng số liệu tính chung nƣớc với số liệu tỉnh, thành phố cộng lại tiêu GDP Điều “vấn đề Thống kê Tài khoản quốc gia” mà nhiều nguyên nhân khách quan chủ quan khác Vì vậy, điều cần giải việc cải tiến quy trình phƣơng pháp tính tốn dựa ngun tắc chung đơn vị thƣờng trú điều kiện thực tế loại hình tổ chức hoạt động sản 169 xuất nƣớc ta để đƣa quy định cụ thể cho việc xác định đơn vị thƣờng trú cho loại hình tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh lãnh thổ hành tỉnh/thành phố Tiếp theo xây dựng quy trình phƣơng pháp tính tốn dựa chế quản lý kinh tế, chế độ hạch toán thống kê - kế toán, chế độ điều tra thống kê v.v để bố trí cấu tổ chức phƣơng pháp tính tốn thích hợp theo hƣớng vừa tập trung, vừa phân cấp, phân công hợp tác thực cụ thể cho tiêu loại hình tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh Đồng thời đƣa quy trình phƣơng pháp phân bổ giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm cho tỉnh/thành phố Tổng công ty hạch tốn tồn ngành; Tổng cơng ty 90, 91 đơn vị quản lý nhà nƣớc an ninh quốc phòng Dựa sở xác định rõ nguồn thơng tin, thống phạm vi, phƣơng pháp tính, bố trí cấu tổ chức thực chặt chẽ hợp lý theo quy trình đồng nhằm nâng cao chất lƣợng số liệu, giảm thiểu dần tình trạng khập khiễng khác biệt số liệu thống kê nƣớc với số liệu thống kê tỉnh thành phố cộng lại Kiến nghị giải pháp thực Để tổ chức thực tốt việc áp dụng cải tiến qui trình phƣơng pháp biên soạn tiêu giá trị sản xuất (GO), chi phí trung gian (IC), giá trị tăng thêm (VA) GDP tỉnh thành phố thuộc Trung ƣơng cần quán triệt thực tốt giải pháp sau: - Tiếp tục xây dựng, củng cố, hồn thiện bố trí cấu tổ chức, cán hợp lý TW địa phƣơng bảo đảm đủ số lƣợng chất lƣợng cán cán có trình độ chun sâu thống kê kinh tế tổng hợp nói chung tài khoản quốc gia nói riêng từ quan Tổng cục đến Cục thống kê tỉnh, thành phố Mỗi vụ chuyên ngành Tổng cục thống kê cần có phận chuyên viên chuyên theo dõi địa phƣơng để đôn đốc công việc, giúp đỡ hƣớng dẫn nghiệp vụ, tính tốn phân bổ tiêu GO, IC, VA cho tỉnh, thành phố đơn vị hoạt động sản xuất kinh doanh thuộc chun ngành phụ trách có liên quan đến nhiều tỉnh, thành phố; đồng thời giúp Vụ, Tổng cục xử lý kịp thời số liệu phát sinh ban đầu nhƣ số liệu giá trị tổng hợp mà xét thấy không thống TW địa phƣơng Đối với cấp quận, huyện, thị trở xuống 170 điều kiện khơng đặt vấn đề tính tiêu GDP số tiêu tổng hợp khác hệ thống SNA - Giữa thống kê tổng hợp, thống kê tài khoản quốc gia thống kê chuyên ngành dựa nguyên tắc xác định đơn vị thƣờng trú điều kiện thực tế nguồn thông tin để có qui ƣớc thống phạm vi, nguyên tắc, nội dung, phƣơng pháp nguồn thơng tin tính tốn tiêu kinh tế tổng hợp, loại hình hoạt động cụ thể cho cấp quốc gia cấp lãnh thổ tỉnh, thành phố - Tiến hành xây dựng lập danh mục đơn vị thống kê theo vùng lãnh thổ hành tỉnh, thành phố đƣợc cập nhật thƣờng xuyên hàng năm Trƣớc tiên, năm thực đơn vị hạch toán kinh tế tồn ngành, tổng cơng ty lớn nhƣ: Tổng công ty 90, 91, công ty xuyên quốc gia quan hoạt động liên quan đến nhiều tỉnh, thành phố - Sửa đổi bổ sung ban hành chế độ điều tra, chế độ báo cáo thống kê định kỳ để có thơng tin nguồn số liệu phù hợp với việc biên soạn tiêu thống kê theo vùng lãnh thổ, tỉnh, thành phố; Đối với công ty lớn nhƣ: Tổng công ty 90, 91, công ty hoạt động liên vùng, liên tỉnh cơng ty hạch tốn tồn ngành cần có qui định cụ thể để đơn vị báo cáo đƣợc thông tin đơn vị thành viên hạch toán độc lập, phụ thuộc, đơn vị nghiệp văn phòng Tổng cơng ty cho ngành thống kê - Để đảm bảo tính thống tính hợp lý số liệu tiêu thống kê giá trị kinh tế tổng hợp hai vấn đề sau phải thống nhất: - Một là: Những tiêu kế hoạch chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội ngắn hạn, trung hạn dài hạn theo lãnh thổ hành tỉnh, thành phố phải đảm bảo thống sát với tiêu kinh tế xã hội ngắn hạn, trung dài hạn toàn quốc gia - Hai là: Ngay tiêu thống kê mang tính đầu vào (hay làm sở) cho việc tính tốn tiêu giá trị kinh tế tổng hợp cần phải có thống trung ƣơng địa phƣơng, toàn quốc tỉnh, thành phố từ tiêu phản ánh mặt số lƣợng nhƣ: diện tích canh tác diện tích gieo trồng, số đầu gia súc, gia cầm, sản lƣợng sản 171 phẩm loại trồng vật nuôi, sản lƣợng sản phẩm chủ yếu công nghiệp; số tấn/km hàng hoá vận chuyển, luân chuyển bốc xếp, số lƣợng dân số lao động việc làm, giá trị sản lƣợng sản phẩm,v.v… phải thống TW tỉnh, thành phố tổng hợp lại - Cần vận dụng thống hệ thống số giá theo vùng (8 vùng lãnh thổ kinh tế, thành phố lớn) vào qui trình tính giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm GDP từ giá thực tế giá so sánh tỉnh, thành phố - Cần phát triển, mở rộng hoàn thiện hệ thống số giá để đáp ứng yêu cầu thống kê tài khoản quốc gia, thống kê chuyên ngành,v.v… việc tính tiêu kinh tế tổng hợp toàn quốc nhƣ vùng, lãnh thổ hành chính, tỉnh, thành phố - Hệ thống số giá cần phát triển hoàn thiện theo hƣớng sau: + Xây dựng hoàn thiện thêm loại số giá thiếu nhƣ: (i) Chỉ số giá đầu vào ngành xây dựng (ii) Chỉ số giá tiền lƣơng (iii) Chỉ số giá số ngành dịch vụ quan trọng mang tính đặc thù sử dụng số CPI khơng thích hợp (iv) v.v… + Hoàn thiện nâng cao chất lƣợng loại số giá có nhƣ: (i) Hồn thiện nâng cao chất lƣợng số giá tiêu dùng (CPI) (ii) Hoàn thiện nâng cao chất lƣợng số giá bán ngƣời sản xuất (PPI) (iii) Hoàn thiện nâng cao chất lƣợng số giá xuất nhập - Tập trung thống việc công bố số liệu thống kê tiêu thống kê kinh tế tổng hợp đƣợc tính thức hàng năm sở qui định phủ ban hành hệ thống tiêu quốc gia qui chế chung Tổng cục Trƣởng Tổng cục Thống kê - Thƣờng xuyên phải có hƣớng dẫn, kiểm tra, kiểm sốt từ thu thập, xử lý thơng tin đến nội dung phƣơng pháp tính tốn tổng hợp số liệu qui chế công bố số liệu thống kê từ trung ƣơng đến địa phƣơng sở - Kiến nghị với Bộ Tài chính, Bộ kế hoạch đầu tƣ, Chính phủ xây dựng kế hoạch dự toán thu chi ngân sách Nhà nƣớc, cần dựa 172 mức tăng trƣởng GDP hàng năm tỉnh/thành phố lập dự toán phân bổ kế hoạch thu ngân sách nhà nƣớc cho tỉnh/ thành phố TÀI LIỆU THAM KHẢO System of national Acounts 1993 of Nations by Commisson of the European Communities, International Monetary Fund, Organisation for Economic Co-operation and Devolopment, United Nations, World Bank, 1993 Documents on the compilation of Regional Acounts of statistics Indonesia, 2001 Báo cáo tổng hợp đề tài khoa học “Hoàn thiện hệ thống tiêu thống kê đầu ra” (Chủ nhiệm đề tài Tiến sỹ Nguyễn Văn Tiến phó Tổng cục trƣởng TCTK) năm 2001 Hệ thống phần ngành kinh tế quốc dân,… Nhà xuất Thống kê Phƣơng pháp biên soạn Hệ thống Tài khoản quốc gia Việt nam, Nhà xuất thống kê năm 2003 Chế độ báo cáo thống kê định kỳ tài khoản quốc gia áp dụng cục Thống kê tỉnh, thành phố Nhà xuất thống kê năm 2003 Danh mục đơn vị hành Việt nam năm 2001, Nhà xuất thống kê 2002 Khuyến nghị xây dựng hệ thống thông tin tỉnh, thành phố trực thuộc TƢ (dự án hỗ trợ xây dựng hệ thống thông tin Bộ Kế hoạch Đầu tƣ, năm 2000) Báo cáo sở quản lý phát triển vùng Việt nam (Viện chiến lƣợc phát triển, Bộ Kế hoạch Đầu tƣ) 10 Thuật ngữ Hành (Viện nghiên cứu hành chính- Bộ nội vụ, 2002) 11 Báo cáo tổng hợp kết đề tài cấp tổng cục “nghiên cứu xây dựng số tiêu tổng hợp theo vùng, lãnh thổ Việt Nam” (tháng 12 năm 2003) 12 Updates and Amendments to the system of National Accounts 1993 - Economic and Social Affairs of United Nations 173 ... phƣơng pháp, quy trình tính đối chiếu chỉnh lý, tính bổ sung số liệu cho tỉnh /thành phố chƣa hợp lý PHẦN II CẢI TIẾN QUY TRÌNH BIÊN SOẠN CHỈ TIÊU TỔNG SẢN PHẨM (GDP) TRONG TỈNH, THÀNH PHỐ TRỰC...PHẦN I THỰC TRẠNG BIÊN SOẠN TỔNG SẢN PHẨM TRONG TỈNH VÀ NHỮNG NGUYÊN NHÂN KHÁC BIỆT GIỮA SỐ LIỆU TỔNG HỢP CỦA TRUNG ƢƠNG VÀ ĐỊA PHƢƠNG I THỰC TRẠNG BIÊN SOẠN CHỈ TIÊU TỔNG SẢN PHẨM THEO VÙNG LÃNH... thành phố * Thứ 4: Tổng hợp GDP lãnh thổ hành tỉnh, thành phố i Tổng hợp GDP lãnh thổ hành tỉnh / thành phố GDPT/TP (GDP tỉnh thành phố) Thuế nhập thuộc = VAT/TP + lãnh thổ tỉnh /thành phố B QUI TRÌNH