HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM PHÙNG QUANG HUY GIẢI PHÁP TẠO VIỆC LÀM CHO HỘ NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CHI LĂNG, TỈNH LẠNG SƠN Ngành : Phát triển Nông thôn Mã ngành : 60 62 01 16 Người hướng dẫn khoa học : GS.TS Tơ Dũng Tiến NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NƠNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa dùng bảo vệ để lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cám ơn, thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Phùng Quang Huy i năm 2016 LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn, nhận hướng dẫn, bảo tận tình thầy giáo, giúp đỡ, động viên bạn bè, đồng nghiệp gia đình Nhân dịp hồn thành luận văn, cho phép tơi bày tỏ lòng kính trọng biết ơn sâu sắc tới thầy GS.TS Tơ Dũng Tiến tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian tạo điều kiện cho tơi suốt q trình học tập thực đề tài Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ mơn Phân tích định lượng, Khoa Kinh tế Phát triển nông thôn - Học viện Nông nghiệp Việt Nam tận tình giúp đỡ tơi q trình học tập, thực đề tài hồn thành luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức Chi cục Thống kê huyện Chi Lăng, Phòng Lao động, Thương binh Xã hội, Phòng Tài ngun Mơi trường, Chi nhánh Văn phòng Đăng ký Quyền sử dụng đất Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Chi Lăng, quyền tổ chức, cá nhân xã Quang Lang, xã Lâm Sơn thị trấn Chi Lăng giúp đỡ tạo điều kiện cho suốt trình thực đề tài Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi mặt, động viên khuyến khích tơi hồn thành luận văn./ Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Phùng Quang Huy ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục hình viii Trích yếu luận văn ix Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.3 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 1.4 Nội dung, câu hỏi nghiên cứu 1.5 Đóng góp đề tài Phần Cơ sở lý luận thực tiễn việc làm tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất 2.1 Cơ sở lý luận việc làm tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất 2.1.1 Lý luận nông dân, hộ nông dân, kinh tế hộ nông dân 2.1.2 Lý luận lao động, việc làm tạo việc làm 2.1.3 Thu hồi đất 18 2.2 Cơ sở thực tiễn giải việc làm cho nông dân bị thu hồi đất 24 2.2.1 Kinh nghiệm số nước châu Á vấn đề tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất 24 2.2.2 Kinh nghiệm Việt Nam 26 Phần Phương pháp nghiên cứu 31 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 31 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 31 iii 3.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội 32 3.1.3 Những thuận lợi khó khăn địa bàn huyện Chi Lăng 39 3.2 Phương pháp nghiên cứu 42 3.2.1 Phương pháp nghiên cứu chung 42 3.2.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể 43 3.2.3 Chọn điểm nghiên cứu 43 3.2.4 Phương pháp thu thập liệu 44 3.2.5 Hệ thống tiêu nghiên cứu 45 3.2.6 Phương pháp xử lý số liệu 46 Phần Kết nghiên cứu thảo luận 47 4.1 Thực trạng thu hồi đất 47 4.1.1 Thực trạng thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng qua năm 47 4.1.2 Các sách bồi thường, hỗ trợ nhà nước thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng 48 4.2 Thực trạng việc làm hộ nông dân bị thu hồi đất 49 4.2.1 Thực trạng việc làm thất nghiệp lao động 49 4.2.2 Thực trạng chuyển đổi việc làm lao động trước sau thu hồi đất 50 4.2.3 Thực trạng tính chất việc làm lao động 51 4.3 Thực trạng thực giải pháp tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất 53 4.3.1 Các sách, chương trình giải việc làm cho hộ nơng dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng 53 4.3.2 Hiệu đạt được, hạn chế tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất 63 4.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất 65 4.4.1 Những yếu tố hộ nông dân 65 4.4.2 Những yếu tố quan giải việc làm 68 4.4.3 Những yếu tố chế, sách Nhà nước 70 4.5 Đánh giá kết giải việc làm 71 4.5.1 Đánh giá chung 71 4.5.2 Những hạn chế, yếu nguyên nhân hạn chế giải việc làm cho nông dân 73 iv 4.6 Một số giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện chi lăng, tỉnh Lạng Sơn 76 4.6.1 Cơ sở để đưa giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng 76 4.6.2 Nhóm giải pháp quyền địa phương 78 4.6.3 Nhóm giải pháp hộ nơng dân 84 4.6.4 Nhóm giải pháp chế, sách nơng dân bị thu hồi đất 86 Phần Kết luận kiến nghị 87 5.1 Kết luận 87 5.2 Kiến nghị 88 5.2.1 Đối với UBND tỉnh Lạng Sơn 88 5.2.2 Đối với quyền địa phương huyện Chi Lăng 88 Tài liệu tham khảo 90 Phụ lục 94 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CB, CNVC : Cán bộ, công nhân viên chức CHXHCN : Cộng hòa xã hội chủ nghĩa CNH : Cơng nghiệp hóa ĐH, CĐ : Đại học, cao đẳng ĐTH : Đơ thị hóa GQVL : Giải việc làm GTSX : Giá trị sản xuất HĐH : Hiện đại hóa HTX : Hợp tác xã ILO : International Labor Organization KT-XH : Kinh tế - xã hội LĐPT : Lao động phổ thông QL : Quốc lộ SXKD : Sản xuất kinh doanh TH : Tiểu học THCS : Trung học sở THPT : Trung học phổ thông TNHH : Trách nhiệm hữu hạn UBND : Ủy ban nhân dân XKLĐ : Xuất lao động vi DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Thực trạng sử dụng đất huyện Chi Lăng 32 Bảng 3.2 Tình hình dân số huyện Chi Lăng giai đoạn 2011-2015 33 Bảng 3.3 Tốc độ tăng dân số huyện Chi Lăng 33 Bảng 3.4 Cơ cấu lao động theo độ tuổi 34 Bảng 3.5 Cơ cấu lao động theo ngành nghề 34 Bảng 3.6 Giá trị sản xuất địa bàn huyện Chi Lăng 36 Bảng 3.7 Chuyển dịch cấu GTSX địa bàn huyện Chi Lăng 37 Bảng 3.8 Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2011-2015 37 Bảng 3.9 Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp địa bàn huyện Chi Lăng 38 Bảng 3.10 Lực lượng lao động theo trình độ văn hóa 41 Bảng 3.11 Lực lượng lao động theo trình độ chuyên môn kỹ thuật 41 Bảng 3.12 Bảng tổng hợp số mẫu điều tra 44 Bảng 4.1 Tổng hợp thu hồi đất 47 Bảng 4.2 Bảng giá đất nông nghiệp 48 Bảng 4.3 Thực trạng việc làm thất nghiệp lao động 50 Bảng 4.4 Thực trạng chuyển đổi việc làm lao động trước thu hồi đất 51 Bảng 4.5 Tỷ lệ lao động có việc làm thường xuyên, ổn định 52 Bảng 4.6 Ảnh hưởng thu hồi đất đến thu nhập đời sống hộ gia đình trước bị thu hồi đất 53 Bảng 4.7 Số hộ vay vốn tín dụng giai đoạn 2013-2015 55 Bảng 4.8 Các hộ bồi thường, hỗ trợ tự chuyển đổi nghề 57 Bảng 4.9 Mục đích sử dụng số tiền đền bù hộ nông dân 57 Bảng 4.10 Số lao động bị thu hồi đất làm việc sở nghề địa phương 59 Bảng 4.11 Số hộ nông dân vay vốn để phát triển sản xuất kinh doanh 61 Bảng 4.12 Số hộ dân vay vốn xuất lao động 62 Bảng 4.13 Trình độ văn hóa người nơng dân theo giới tính 65 Bảng 4.14 Trình độ chun mơn người nơng dân theo giới tính 66 Bảng 4.15 Kết giải việc làm cho người lao động địa bàn huyện Chi Lăng năm 2015 72 Bảng 4.16 Kế hoạch chuyển mục đích sử dụng đất đến năm 2020 78 vii DANH MỤC HÌNH Hình 4.1 Phân loại thu nhập bình quân hộ nông dân 67 Hình 4.2 Ý kiến người dân tìm kiếm việc làm thích hợp sau bị thu hồi đất 69 Hình 4.3 Ý kiến người dân khó vay vốn để SXKD 70 Hình 4.4 Chăn nuôi, trồng trọt hộ nông dân trước sau thu hồi đất 73 Hình 4.5 Tỷ lệ nông dân bị thu hồi đất nhận vào làm nhà máy, doanh nghiệp khu vực thu hồi đất 74 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Phùng Quang Huy Tên luận văn: Giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn Ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 60 62 01 16 Cơ sở đào tạo: Học Viện Nông nghiệp Việt Nam Đề tài “Giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn” thực từ tháng 10/2015 với mục tiêu nghiên cứu đề xuất giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn, nhằm giải việc làm nâng cao đời sống cho người nông dân khu vực bị thu hồi đất Có mục tiêu cụ thể bao gồm: Tổng quan sở lý luận việc làm tạo việc làm; đánh giá trạng, yếu tố ảnh hưởng đến việc làm tạo việc làm cho nông dân huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn đề xuất giải pháp nhằm giải việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn Đề tài sử dụng phương pháp thống kê kinh tế bao gồm thống kê mô tả; thống kê so sánh; để phân tích yếu tố ảnh hưởng đến việc làm hộ nông dân bị thu hồi đất Qua nghiên cứu, huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn huyện miền núi, điều kiện kinh tế nhiều khó khăn Thời gian gần đây, q trình cơng nghiệp hóa, đại hóa thị hóa diễn mạnh mẽ, dẫn đến thu hồi đất hộ nông dân, điều ảnh hưởng lớn đến việc làm, đời sống, thu nhập hộ nông dân sau bị thu hồi đất Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng đến giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất bao gồm nhóm yếu tố thân hộ nơng dân bị thu hồi đất, nhóm yếu tố quan giải việc làm nhóm yếu tố chế, sách nhà nước Trên sở đánh giá thực trạng phân tích yếu tố ảnh hưởng đến tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn, đề tài đưa giải pháp cho quyền địa phương Nhóm giải pháp quyền địa phương giải pháp đẩy mạnh đào tạo nghề, củng cố hợp tác xã, đẩy mạnh xuất lao động, nâng cao vai trò quản lý nhà nước…Nhóm giải pháp hộ nơng dân giải pháp phát triển kinh tế hộ gia đình, nâng cao tính chủ động, tự tạo việc làm, tự tìm kiếm việc làm Nhóm giải pháp chế sách nhà nước nơng dân bị thu hồi đất đền bù đất đai hợp lý, sát với giá thị trường, tằng cường hỗ trợ đào tạo nghề, thành lập quỹ hỗ trợ nông dân quỹ ổn định đời sống, quỹ hỗ trợ nghề ix huấn nâng cao trình độ quản lý, trình độ nghiệp vụ cho đội ngũ cán HTX - Tăng cường liên kết HTX, HTX với doanh nghiệp; củng cốhoạt động câu lạc HTX - Chuyển giao kỹ thuật công nghệ sản xuất nông nghiệp cho nông dân, gắn quy hoạch vùng sản xuất hàng hoá vùng sản xuất nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, gắn sản xuất với chế biến tiêu thụ nông sản 4.6.2.8 Nâng cao lực, vai trò lãnh đạo, quản lý Nhà nước việc thực mục tiêu giải việc làm Tích cực nâng cao kiến thức lực cho đội ngũ cán xã Nội dung đào tạo cho đội ngũ cán xã chủ yếu kiến thức pháp luật, quản lý kinh tếxã hội, kỹ tổ chức thực chủ trương, đề án cấp địa bàn thôn xã Thực chuẩn hoá đội ngũ cán sở trước hết thơn, xã khó khăn theo tiêu chí bản: cán tối thiểu phải có trình độ học vấn trung học sở có chứng đào tạo sơ cấp quản lý nhà nước Và bố trí cán vào máy lãnh đạo, quản lý sở họ có đủ tiêu chuẩn 4.6.3 Nhóm giải pháp hộ nơng dân 4.6.3.1 Phát triển kinh tế hộ gia đình Trên sở giao đất ổn định, lâu dài cho nơng dân, phát triển kinh tế hộ gia đình theo hướng sản xuất kinh doanh nơng sản hàng hố Đây hình thức tạo việc làm phổ biến thích hợp với nông thôn nước ta Kinh nghiệm phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn nước khu vực cho thấy ưu tạo việc làm cho thành phần kinh tế Nó cho phép lao động kỹ thuật bình thường, mặt khác lại có chi phí ban đầu Phát triển kinh tế hộ gia đình kinh tế hàng hố nhiều thành phần tận dụng tối đa sức lao động, vốn tư liệu sản xuất, thời gian lao động kinh nghiệm truyền thống Sẽ dẫn đến q trình phân cơng lại lao động, chun mơn hố sản xuất kinh doanh nơng sản hàng hố, dịch vụ nơng nghiệp Từ dẫn đến liên kết hộ sản xuất nông nghiệp phi nông nghiệp, hình thức liên doanh, liên kết, hợp tác xã tự nguyện, hình thành xí nghiệp nhỏ nơng thơn, cần khuyến khích hộ gia đình mở mang sở sản xuất, kinh doanh đầu tư công nghệ, vốn kinh nghiệm, tiếp cận thị trường, thúc đẩy việc tuyển dụng lao động để tạo thành doanh nghiệp nhỏ 84 4.6.3.2 Nâng cao tính chủ động tự tạo, tìm kiếm việc làm, nâng cao thu nhập cho thân gia đình sau thu hồi đất nông nghiệp Sự tham gia hỗ trợ, giúp đỡ nhà nước quyền cấp mức độ định Nhu cầu giải việc làm nhiều, song nhà nước quyền cấp giải phần nhu cầu Nếu ỷ lại, trơng chờ vào nhà nước vấn đề việc làm cho nơng dân bị thu hồi đất trở nên nan giải nhiều Vì vậy, người nơng dân cần chủ động, dựa vào điều kiện mà thân gia đình có tìm hướng cho Để làm điều cần nâng cao nhận thức tự tạo việc làm cho người nơng dân Thay sử dụng tiền đền bù thơng thường, hướng dẫn người dân sử dụng cách hiệu như: + Trích khoản tiền bồi thường góp vốn vào dự án khu cơng nghiệp doanh nghiệp khu công nghiệp, trở thành cổ đông Các cổ đông cá nhân không hưởng cổ tức mà tập hợp cổ phần, cử người đại diện tham gia quản lý công ty + Sử dụng nguồn tiền làm kinh tế hộ gia đình thành lập hợp tác xã, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thông qua hợp đồng cung ứng nguyên vật liệu, dịch vụ…tiêu thụ sản phẩm địa bàn huyện + Sử dụng tiền đền bù cho em học nghề, chuyển đổi nghề nghiệp 4.6.3.3 Các giải pháp có mục tiêu thúc đẩy hộ nơng thơn người lao động tự tạo thêm việc làm sản xuất nơng nghiệp Giải pháp có ý nghĩa coi kinh tế hộ nông thôn doanh nghiệp cực nhỏ có khả tạo việc làm phù hợp cho lao động nông thôn điều kiện suy giảm kinh tế định hướng thúc đẩy hộ gia đình người lao động nông thôn động tự giác, chủ động tìm việc làm có thu nhập tốt sản xuất nông nghiệp với hướng sau: - Chuyển sản xuất độc canh lúa sang nông nghiệp đa canh, với sản xuất lúa hộ người lao động phát triển thêm hoạt động sản xuất “xen” kết hợp với canh tác lúa để đạt giá trị tổng thu cao đơn vị diện tích canh tác Thơng qua tồn dụng thời gian lao động tăng thu nhập Để thực định hướng giải pháp này, Chính phủ cần hỗ trợ họ về: quy hoạch, xác định rõ ổn định lâu dài vùng sản xuất nông nghiệp với cấu trồng, vật 85 nuôi theo hướng nông nghiệp đa canh, sử dụng triệt để lợi sinh thái nguồn lực tự nhiên; cung cấp sở hạ tầng thiết yếu (thủy lợi, gia thông nội đồng, điện, sở hạ tầng làm khô sản phẩm, đóng bao, vận chuyển ) theo quy hoạch vùng sản xuất; - Cần chuẩn bị điều kiện biện pháp bảo hiểm rủi ro sản phẩm nông nghiệp; - Phát triển hình thức tổ chức kinh tế hợp tác nơng dân phù hợp với trình độ phát triển sản xuất giai đoạn phát triển sản xuất hàng hóa Đổi cách cách thức tổ chức sản xuất kinh doanh nơng nghiệp theo hướng: tập trung hóa; gia tăng việc làm lao động hoạt động dịch vụ sản xuất nơng nghiệp 4.6.4 Nhóm giải pháp chế, sách nơng dân bị thu hồi đất 4.6.4.1 Đền bù đất nông nghiệp hợp lý, sát với giá thị trường - Nhà nước cần có tính tốn kỹ lưỡng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất nơng nghiệp sang mục đích đất chuyên dùng xây dựng, cần thành lập hội đồng tư vấn thẩm định giá đất nông nghiệp thu hồi đất đảm bảo sát với giá thị trường 4.6.4.2 Chú trọng sách hỗ trợ tạo việc làm chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân Khi thu hồi đất thực dự án, cần trọng đến điều kiện hồn cảnh hộ gia đình bị thu hồi đất nhu cầu việc làm để xác định số lao động bị việc làm thu hồi đất Xác định khoản chi phí cần thiết để lao động việc làm tiếp nhận vào làm việc khu công nghiệp, nhà máy… 4.6.4.3 Thành lập quỹ hỗ trợ ổn định đời sống, phổ cập giáo dục, học nghề việc làm cho nông dân - Thành lập Quỹ hỗ trợ ổn định đời sống, phổ cập giáo dục, học nghề việc làm cho hộ bị thu hồi 30% đất sản xuất Hỗ trợ tiền học phí, tiền đóng góp sở vật chất trường học cho em nông dân học sinh độ tuổi phổ thơng Trợ cấp kinh phí khó khăn, hỗ trợ 100% kinh phí BHYT cho người 60 tuổi nam, 55 tuổi nữ Hỗ trợ lần kinh phí đào tạo nghề cho người độ tuổi lao động, có nhu cầu học nghề hình thức cấp thẻ học nghề 86 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Công nghiệp hố, đại hố nơng nghiệp, nơng thơn xu hướng tất yếu hầu hết quốc gia giới Đối với nước ta, tỉnh Lạng Sơn nói chung huyện Chi Lăng nói riêng, thị hố nông thôn mang lại cho người nông dân nhiều hội phát triển, cải thiện đáng kể đời sống dân sinh Tuy nhiên tốc độ thị hóa q nhanh dẫn đến số nơng dân bị đất rơi vào cảnh thất nghiệp Trong năm qua, Chính phủ UBND tỉnh triển khai nhiều sách hỗ trợ cho người dân thuộc diện bị thu hồi đất sách định cư chỗ, hỗ trợ đào tạo nghề, chuyển đổi nghề, hỗ trợ ổn định đời sống khoản hỗ trợ khác, nhiều yếu tố khách quan chủ quan nên số lượng nông dân việc làm, thiếu việc làm chưa thể khắc phục triệt để Trước tình hình đó, đề tài “Giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn” đánh giá đưa số giải pháp giải vấn đề Đề tài đạt kết sau: - Xác định vai trò tạo việc làm hộ nơng dân bị thu hồi đất - Hệ thống hoá kinh nghiệm giải việc làm cho nông dân bị thu hồi đất số nước châu Á - Phân tích cơng tác thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng tình hình tạo việc làm cho nơng dân Từ rút thuận lợi, khó khăn q trình tạo việc làm cho nơng dân bị thu hồi đất - Phân tích yếu tố ảnh hưởng đến tạo việc làm cho nông dân - Đề xuất số nhóm giải pháp tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất, đồng thời đưa số kiến nghị với nhà nước quyền địa phương để làm tốt vấn đề tạo việc làm cho nông dân Các giải pháp tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp nhằm đạt mục tiêu hiệu kinh tế hiệu xã hội Những kết luận nêu nhiều hạn chế bất cập có đóng góp định cho vấn đề tạo việc làm cho nông dân đất, thời kỳ hội nhập 87 5.2 KIẾN NGHỊ 5.2.1 Đối với UBND tỉnh Lạng Sơn - Tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước với vấn đề xã hội, đặc biệt tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất Sửa đổi, bổ sung sách, giải pháp cụ thể vùng, khu vực có đất nơng nghiệp bị thu hồi Xây dựng, hoàn thiện văn pháp luật có liên quan đến việc thu hồi đất giải tốt quyền lợi tạo môi trường thuận lợi cho nông dân - Căn vào định hướng phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, quy hoạch công nghiệp phê duyệt để có dự báo, tính tốn nhu cầu đào tạo chuyển nghề cho nơng dân - Đất đai tư liệu sản xuất đặc biệt, khơng sinh sơi nảy nở thêm Vì vậy, q trình lập quy hoạch cơng nghiệp, thị cần nghiên cứu, xem xét nên quy hoạch khu vực đất nơng nghiệp có suất thấp, đất xấu, khơng nên quy hoạch vùng có điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp suất cao, để đảm bảo sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất, an toàn lương thực phát triển cân bằng, bền vững - Quy hoạch sử dụng đất để xây dựng khu công nghiệp, khu đô thị cần thông báo sớm, công khai cho nhân dân biết Việc thu hồi đất nên theo nguyên tắc: nhu cầu đến đâu thu hồi đến Đền bù, giải phóng mặt phải tính đến yếu tố giá thị trường thời điểm định - Nhận thức đắn cần thiết vị trí, vai trò chủ thể nơng dân q trình phát triển nông thôn Nông dân chủ thể q trình phát triển nơng thơn, có nghĩa đặt nơng dân trở lại vị trí, vai trò họ phát triển, mục đích cuối công phát triển đất nước phát triển tồn diện người Nơng dân phải tham gia ý kiến vào trình quy hoạch đô thị khu công nghiệp trình đền bù, giải toả đất nơng nghiệp; hoạt động quan nhà nước, đoàn thể, tổ chức xã hội phải hướng vào nâng cao đời sống tinh thần vật chất nông dân, bảo đảm cho nông dân quyền hưởng thụ lợi ích xứng đáng với đóng góp họ 5.2.2 Đối với quyền địa phương huyện Chi Lăng - Cần có quy định cụ thể, chặt chẽ kiểm tra thường xuyên doanh nghiệp vấn đề ưu tiên tuyển dụng đào tạo nghề cho lao động 88 địa phương có đất bị thu hồi - Nhanh chóng triển khai việc bồi thường đất nông nghiệp đất dịch vụ Quy hoạch vị trí đất làm dịch vụ gắn với quy hoạch đất khu công nghiệp, khu đô thị sở tham khảo ý kiến dân - Thực nghiêm túc, đầy đủ quy trình bồi thường, tái định cư, giải phóng mặt bằng, cơng khai đến người dân có đất bị thu hồi; đảm bảo việc cấp phép đầu tư, giao đất, cho thuê đất theo quy định pháp luật, tránh tình trạng vội vàng chạy theo phong trào, thu hút đầu tư để giải phóng mặt vấn đề bồi thường, tái định cư, hướng nghiệp ổn định sống người dân chưa giải - Tuyên truyền, động viên, khuyến khích lao động trẻ học nghề để nâng cao tay nghề Thay đổi nhận thức người nông dân việc làm thông qua phương tiện thông tin truyền thông, chương trình phổ cập giáo dục quốc gia, tổ chức chương trình tư vấn mơ hình, phương thức phát triển kinh tế hỗ trợ khoá đào tạo kỹ năng, kiến thức kinh tế ứng dụng bản./ 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO I Tài liệu tiếng Việt Bộ Lao động thương binh & xã hội (2013) Thông tư số 04/2013/TT-BLĐTBXH việc sửa đổi bổ sung số điều TT số 32/2010/TT-BLĐTBXH ngày 25/10/2010 Hà Nội Cao đẳng nghề công nghệ kỹ thuật cơng nghệ Thành phố Hồ Chí Minh (2016) Cơng tác đào tạo nghề, hướng nghiệp truy cập ngày 20/3/2016 http://www.hvct.edu.vn/van-de-huong-nghiep-trong-cac-truong-daynghe.aspx?tabid=466&a=1276 Chi cục Thống kê huyện Chi Lăng (2015) Tình hình kinh tế - xã hội huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2011-2015 Lạng Sơn Chính phủ (2014) Nghị định số 47/2014/NĐ-CP, ngày 15/5/2014 Chính phủ quy định bồi thường, hỗ trợ tái định cư Nhà nước thu hồi đất Hà Nội Cục Kinh tế hợp tác Phát triển nông thôn (2013) Tác động biến đổi cấu dân số đến tăng trưởng dân số Hà Nội Đại học kinh tế quốc dân (2016a) Đặc điểm nguồn lao động nông thôn Truy cập ngày 4/6/2016 http://Vi%E1%BB%87c%20l%C3% A0m%20v%C3%A0%20t%E1%BA%A1o%20vi%E1%BB%87c%20l%C3%A0m.p df Đại học kinh tế quốc dân (2016b) Việc làm tạo việc làm Truy cập ngày 15/5/2016 http://Vi%E1%BB%87c%20l%C3%A0m% 20v%C3%A0%20t%E1%BA%A1o%20vi%E1%BB%87c%20l%C3%A0m%20(1) pdf Đại học Thương Mại (2016) Kinh tế hộ sản xuất kinh tế quốc dân Truy cập ngày 10/7/2016 http://Kinh%20t%E1%BA% BF%20h%E1%BB%99%20s%E1%BA%A3n%20xu%E1%BA%A5t%20trong%20 90 n%E1%BB%81n%20kinh%20t%E1%BA%BF%20qu%E1%BB%91c%20d%C3% A2n.pdf Đảng huyện Chi Lăng (2015), Văn kiện Đại hội Đảng huyện Chi Lăng lần XXIII, nhiệm kỳ 2015-2020 10 Đào Thế Tuấn (1995) Kinh tế học gia đình Truy cập ngày 1/5/2016 https://voer.edu.vn/attachment/m/38324 11 Đồng Văn Tuấn (2011) Giải pháp giải việc làm tăng thu nhập cho người lao động khu vực nông thôn tỉnh Thái Nguyên Đề tài cấp Bộ Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội 12 Frank Ellis (tài liệu dịch) (1993) Kinh tế hộ gia đình nơng dân phát triển nông nghiệp Nhà xuất Nông nghiệp, Hà Nội 13 Hệ thống sở liệu khoa học hành – luật (2015) Vai trò lao động phát triển kinh tế Việt Nam Truy cập ngày 1/7/2016 http://www.thanhtra.edu.vn/category/detail/2300-vai-tro-cua-lao-dong-trong-phattrien-kinh-te-viet-nam.html 14 Hoàng Anh Tú (2012) Giải việc làm cho lao động nông thôn địa bàn huyện Hòa Vang, Đà Nẵng Luận văn Thạc sĩ Đại học Đà Nẵng, Đà Nẵng 15 Lê Thị Hồng Kiều (2012) Giải pháp tạo việc làm cho nơng dân thuộc diện thu hồi đất nông nghiệp thành phố Quy Nhơn Luận văn Thạc sỹ kinh tế Trường Đại học Đà Nẵng 16 Nguyễn Văn Bảy (2011) Giải việc làm cho lao động nông thôn – đòi hỏi thiết Tạp chí quốc phòng tồn dân Cơ quan lý luận qn trị quân ủy TW Bộ Quốc phòng 17 Nguyễn Văn Dũng (2009) Đánh giá tác động xã hội môi trường quản lý sử dụng đất Thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh Luận văn Thạc sỹ Đại học Nông nghiệp Hà Nội, Hà Nội 18 Nguyễn Quang Hiển (1999) Thị trường lao động thực trạng giải pháp, Nhà xuất Thống kê, Hà Nội 19 Nguyễn Quang Hiển (2010) Vai trò nơng dân kinh tế 91 20 Nguyễn Duy Hưng (2014) Giải pháp tạo việc làm cho nông dân thu hồi đất địa bàn huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên Luận văn Thạc sỹ Đại học Kinh tế Quản trị kinh doanh, Đại học Thái nguyên 21 P A.Samuelson W D.Nordhaus (1989) Kinh tế học Nhà xuất Chính trị Quốc gia, Hà Nội 22 Phan Thị Thùy Linh (2011) Giải pháp đào tạo nghề tạo việc làm cho niên thành phố Đà Nẵng Luận văn Thạc sỹ kinh tế Trường Đại học Đà Nẵng 23 Phòng Lao động Thương binh Xã hội huyện Chi Lăng (2015) Tình hình lao động việc làm địa bàn huyện Chi Lăng 2014-2015 24 Quốc hội (2012) Luật Lao động Truy cập ngày 4/5/2016 http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1& mode=detail&document_id=163542 25 Quốc hội (2013) Luật Đất đai Truy cập ngày 5/8/2016 https://luatduonggia.vn/luat-dat-dai-nam-2013/ 26 Tài nguyên giáo dục mở Việt Nam (2015) Giáo trình kỹ thuật nơng nghiệp Truy cập ngày 20/3/2016 https://voer.edu.vn/c/he-thong-kinh-te-nong-nghiep-vietnam/09c59898/24468b22 27 Tài nguyên giáo dục mở Việt Nam (2016a) Các khái niệm chung Truy cập ngày 6/6/2016 https://voer.edu.vn/m/cac-khai-niem-chung/f96f2238 28 Tài nguyên giáo dục mở Việt Nam (2016b) Vai trò việc làm kế hoạch giải việc làm Truy cập ngày 6/6/2016 https://voer.edu.vn/m/vai-tro-cua-vieclam-va-ke-hoach-giai-quyet-viec-lam/7f74c8e1 29 Tạp chí xây dựng Đảng (2012) Tình hình phát triển kinh tế xã hội, hội thách thức kinh tế 30 Tổ chức lao động Quốc tế (2014) Thế việc làm thất nghiệp Truy cập ngày 5/5/2016 http://www.ilo.org/hanoi/Informationresources/Publicinformation/newsitems/WCM S_309279/lang vi/index.htm 31 Trần Quốc Hoa (2014) Giải việc làm cho người dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên Luận văn Thạc sỹ kinh tế Trường Đại học Kinh tế Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên 92 32 Tuyển dụng nhân (2016) Thực trạng việc làm cho người lao động Thực trạng giải pháp khắc phục Truy cập ngày 6/7/2016 http://tbsvn.com.vn/baiviet-chia-se/thuc-trang-viec-lam-cho-nguoi-lao-dong-hien-nay-va-giai-phap-khacphuc/ 33 UBND huyện Chi Lăng (2014) Báo cáo số 347/BC-UBND ngày 05/12/2014 UBND huyện Chi Lăng tình hình thực kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2014 nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2015 34 UBND tỉnh Lạng Sơn (2015) Quyết định số 12/2015/QĐ-UBND ngày 14/02/2015 UBND tỉnh Lạng Sơn ban hành Quy định chi tiết thi hành số điều Luật Đất đai Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 Chính phủ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Nhà nước thu hồi đất địa bàn tỉnh Lạng Sơn 35 Văn phòng Đăng ký đất đai huyện Chi Lăng (2015) Báo cáo trạng sử dụng đất địa bàn huyện Chi Lăng giai đoạn 2011-2015 36 Viện Nghiên cứu lập pháp (2016) Chính sách việc làm, thực trạng giải pháp Truy cập ngày 20/3/2016 http://vnclp.gov.vn/ct/cms/tintuc/Lists/ChinhSach/View_Detail.aspx?ItemID=178 37 Word bank (2013) Việc làm tảng cho phát triển Truy cập ngày 2/4/2016 http://www.worldbank.org/vi/news/press-release/2012/10/01/jobs- cornerstone-development-says-world-development-report II Tài liệu tiếng Anh 38 Frank Ellis (1988) Agricultural Policies in Developing Countries Cambridge University 93 PHỤ LỤC PHIẾU ĐIỀU TRA HỘ NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐÂT Phiếu điều tra số:… Xin Ơng/Bà vui lòng cho biết thông tin vấn đề đây, (hãy trả lời đánh dấu  vào câu trả lời phù hợp với ý kiến Ông/bà) I THÔNG TIN CHUNG 1.1 Họ tên Chủ hộ :……………………………………… Tuổi…… Số điện thoại………………………………………………… - Giới tính chủ hộ Nam Nữ - Dân tộc (chủ hộ) Kinh Tày 3.Nùng Dao Thái Khác… - Trình độ học vấn chủ hộ (Bằng cấp cao mà chủ hộ đạt được?) 01 Không qua trường lớp đào tạo 06 Dạy nghề dài hạn 02 Tiểu học 07 Trung học chuyên nghiệp 03 Trung học sở (THCS) 08 Cao đẳng 04 Trung học phổ thông (THPT) 09 Đại học trở lên 05 Dạy nghề ngắn hạn 10 Khác (ghi rõ)………… - Mức sống hộ thuộc nhóm (theo đánh giá cán địa phương): Nghèo Trung bình Cận nghèo Khá, giàu 1.2 Số nhân khẩu…………………………………………… 1.3 Số lao động gia đình………………………………… 1.4 Số người khơng có khả lao động:……………người 1.5 Số người học (sống phụ thuộc gia đình):………….người 1.6 Số so với trước thu hồi đất: Tăng/ giảm…… người 94 II THÔNG TIN VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƯỜNG HỖI TRỢ 2.1 Diện tích đất đai lại tình hình sản xuất hộ gia đình sau đợt thu hồi đất? STT Nội dung I Tổng diện tích đất (m2) II Tình hình sản xuất kinh doanh 2.1 Cây ăn gia đình 2.2 Chăn ni Trước thu hồi đất Sau thu hồi đất - Gia súc - Gia cầm - Nuôi trồng thủy sản 2.3 Ngành nghề phi nông nghiệp 2.2 Tổng số tiền bồi thường mà gia đình nhận, gia đình sử dụng vào mục đích gì.? - Tổng số tiền bồi thường gia đình nhận:……………….đồng - Gia đình sử dụng vào mục đích sau: Số tiền sử dụng (đồng) STT Mục đích sử dụng Thuê đất nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp để tiếp tục sản xuất Đầu tư vào sản xuất kinh doanh dịch vụ Đầu tư học nghề Xây dựng, sửa chữa nhà cửa Mua đồ dùng sinh hoạt gia đình Cho vay Gửi tiết kiệm ngân hàng Mục đích khác (ghi rõ):………………… ………………………………………… 95 Tỷ lệ % số tiền sử dụng 2.3 Tài sản hộ trước sau thu hồi STT Số xe máy Số xe đạp Số ô tô Số ti vi Số tủ lạnh Số máy giặt Điều hòa Trước bị thu hồi Loại tài sản Sau bị thu hồi Tài sản có giá trị khác (điện thoại, máy vi tính,….) III TÌNH HÌNH THU NHẬP VÀ VIỆC LÀMCỦA HỘ 3.1 Ơng / bà cho biết kinh tế gia đình sau thu hồi đất: 01 Tăng lên nhiều 04 Giảm 02 Tăng 05 Giảm nhiều 03 Khơng thay đổi 3.2 Nguồn thu nhập chủ yếu hộ STT Trước bị thu hồi đất Các nguồn thu Thu nhập từ nông nghiệp Thu nhập từ công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp Thu nhập từ kinh doanh dịch vụ Thu nhập từ làm thêm Làm công nhân, CBVC Thu nhập khác Tổng cộng (1000 đồng năm/ hộ) 96 Sau bị thu hồi đất 3.3 Tình hình việc làm hộ a Lao động hộ trước sau bị thu hồi đất STT Nghề nghiệp lao động hộ Lao động nông nghiệp Tiểu thủ công nghiệp Dịch vụ Buôn bán Làm thuê Công nhân nhà máy địa phương CB, CNVC Nghề khác (ghi rõ) ……………… Thất nghiệp Trước bị thu hồi (người) Sau bị thu hồi (người) b Sau bị thu hồi đất ông (bà) có hỗ trợ tạo việc làm khơng có Khơng c Ơng/bà có biết dự án sau thu hồi đất có tuyển dụng lao động địa phương vào làm việc nhà máy, xí nghiệp vùng dự án hay khơng? có Khơng d Đánh giá tình trạng làm việc lao động so với trước bị thu hòi Khơng có việc làm Việc làm khơng ổn định Việc làm ổn định Việc làm thu nhập cao 3.4 Tình hình tiếp cận sở hạ tầng, phúc lợi xã hội hộ gia đình sau thu hồi đất Tốt nhiều Tốt Khơng có thay đổi nhiều Kém 97 3.5 Nguyện vọng nghề nghiệp hộ gia đình Nội dung Khơng Có nhu Khơng có có ý kiến cầu nhu cấu Tiếp tục làm nghề nghiệp Chuyển đổi sang làm nghề khác Được học tập để nâng cao trình độ chun mơn Được vay vốn để mở sở sản xuất Được học nghề để lao động nước Khác (ghi cụ thể) 3.6 Những khó khăn chuyển đổi nghề nghiệp sau bị thu hồi đất? Những khó khăn Khơng có ý kiến Đúng Khơng Khó vay vốn để chuyển đổi nghề nghiệp Khơng tìm việc làm thích hợp Khơng đủ kiến thức để tham gia ngành nghề Khó tiếp cận với loại hình doanh nghiệp Khơng có khả cạnh tranh để tiêu thụ sản phẩm IV CÁC KIẾN NGHỊ CỦA NGƯỜI DÂN 4.1 Gia đình gặp khó khăn thuận lợi Nhà nước thu hồi đất? a/Khó khăn………………………………………………………………… b/Thuận lợi ……………………………………………………………………… 4.2 Ơng/bà có nhu cầu/ đề xuất để thời gian tới người dân phát triển kinh tế tốt sau bị thu hồi đất? ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………… Xin cảm ơn Ông/Bà hợp tác giúp đỡ! 98 ... việc làm người nông dân sau thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn nào? - Các nhân tố ảnh hưởng đến việc làm tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng. .. người dân bị thu hồi đất Qua điều tra, khảo sát thực trạng việc làm hộ nông dân bị thu hồi đất địa bàn huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn, định chọn đề tài Giải pháp tạo việc làm cho hộ nông dân bị thu. .. tiễn việc làm tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất 2.1 Cơ sở lý luận việc làm tạo việc làm cho nông dân bị thu hồi đất 2.1.1 Lý luận nông dân, hộ nông dân, kinh tế hộ nông dân